voorde
blijkbaar
iets heel
dieps
I
Een macabere
weddenschap
s
TERUGBLIK
TELEVISIE DINSDAG
RADIO DINSDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
MAANDAG 10 DECEMBER 1979
Van beheerders en bespelers van
een massamedium als de tv zou je
verwachten dat ze proberen een zo
groot mogelijke groep kijkers te
bereiken. Wat de dialoog is voor de
mens, is de tv voor het contact tus
sen groepen van mensen. Dat heeft
niets te maken met koekdozen-
kunst en het doen van concessies
aan het publiek, wel met het bie
den van begrijpelijke voorstellin
gen van zaken. Wie dit niet kan
moet onderwerpen mijden, die de
meeste mensen wel eens boven de
pet zouden kunnen reiken.
Er bestaan artiesten die op zulke eenzame
hoogten zijn beland met hun gevoels- en ge
dachteleven, en daarvoor vormen hebben
gevonden die zo onaards van zegging kun
nen zijn, dat stervelingen met twee benen in
het laagland van de alledaagse realiteit daar
moeilijk vat op kunnen krijgen. Zulk een
beeldend kunstenaar is bijv. de Franse
schilder Pierre Tal-Coat, nu al diep in de ze
ventig, maar één die het tekenen en verven
nog steeds niet kan laten. Rein Bloem van
NOS-tv zag enige jaren geleden diens werk
geëxposeerd in Parijs en kreeg toen het idee
om een film over deze man en diens oeuvre
te maken. Die krijgt men dinsdagavond te
zien op Ned. I om 21.55 uur. Een indringen
de film, mag men wel zeggen. Bloem heeft
zich echt moeite gegeven om de ziel in het
werk van Pierre Tal-Coat, de filosofie daar
achter, in woord en beeld bloot te leggen.
Pierre schijnt echter in de laatste fase van
zijn leven uitzicht gekregen hebben op het
geheim der dingen, de wonderen in de
structuur van de schepping. En' kon hij dit
nog maar openbaren, zodat we hem op de
voet zouden kunnen volgen, dan zouden we
hem hevig dankbaar moeten zijn. Maar hij
drukt het mysterie van het leven op zijn
beurt en op zijn manier uit in al even ge
heimzinnige verbeeldingen. Wie daarvoor
geen begrip kan opbrengen, past maar één
houding en dat is piëteit voor iemand die
nooit is opgehouden te zoeken naar het
principe van heel dat magistraal geconstru
eerde universum.
Als iemand voor zijn toestel gaat zitten om
dit programma te bekijken en moet vaststel
len, dat hij er geen touw aan vast kan kno
pen, dan moet hij de oorzaak daarvoor niet
zoeken bij zichzelf, maar bij de NOS-ma-
kers, die toch ooit van Pierre Jansen heb
ben kunnen leren hoe begrijpelijke kunst op
begrijpelijke wijze op diepgang kan worden
getoetst. De in hogere kunst geschoolden
moeten er dan maar een vakantiedag voor
over hebben om Pierre Tal-Coat in zijn ate
lier op te zoeken. Er staat daar genoeg met
verf volgesmeerd linnen tegen de muur, een
doolhof van doeken, die op zich weer een
stukje conceptuele kunst opleveren.
We geloven trouwens, dat Pierre Tal-Coat
in zijn kunstzinnige benadering van de din
gen bezig is de fout te maken van teveel te
willen onthullen. Kijk, zegt hij, een bloem is
een fraai stuk natuur, maar de bouw van
die bloem vertelt ons iets over de structuur
van de schepping. Hij pulkt dan bij wijze
van spreken een bloemblad uiteen en ver
geet, dat de vorm van die bloem, de kleur,
de geur en de bouw niet bijkomstig zijn,
maar natuurnoodzakelijk voortgevloeid uit
het celbeginsel. Guido Gezelle wist het al
Mij spreekt de blomme een tale. Heel de rest
heeft meer te maken met scheikunde, die bij
diepere ontleding al evenzeer wonderen op
enlegt, maar dat is een vak met heel andere
eisen dan de schilderkunst.
En toch gaat Pierre Tal-Coat zo de hele na
tuur te lijf. Zonder tal maakt hij tekeningen
in een razend snel tempo, in grote haast ge
daan lijkt wel om de hele natuur nog even
De bejaarde Breton Pierre Tal-Coat ontwik
kelt een zoer diepzinnige kijk op kunst.
in zijn greep te krijgen vóór het geheim ook
hem definitief zal worden geopenbaard. Hij
gaat uit van steeds terugkerende motieven,
verwaaide bomen in de wind, weggetjes tus
sen wijnvelden, de kleurverschillen tussen
de grondlagen, de bressen en de kerven in
een rotswand en de lege vlakten met een
enkel spoor. In al zijn kleurige doeken her
ken je die natuurlijke voorbeelden echter
niet meer.
Ze zijn er als het ware in opgegaan, zo doet
Rein Bloem in zijn film uit de doeken. Hij
voegt er echter aan toe, dat het merkwaar
dige hierbij is, dat de essentie van de kon-
krete waarnemingen, die het uitgangspunt
vormen, in de abstracties beter voor ogen
komt te staan. Het is net of de natuur in zijn
tekeningen dan pas het ware leven gaat lei
den.
Kijk, en dat vinden wij nou net niet, omdat
hij bezig is de zaken om te draaien. Óp zoek
naar het wezenlijke van de dingen, ver
waarloost hij het uiterlijk ervan en die zijn
nou net bepalend voor het wezenlijke.
Maar Rein Bloem gaat door, hierin aange
spoord door een afgesloten levende en over
wegend zwijgende Pierre, die op zijn geze
gende leeftijd intussen ook vraagtekens is
gaan zetten achter de waarde van woorden,
Hij kan zich op zijn hoge leeftijd de contem
platie permitteren. Bloem duidelijk nog niet.
Toch zegt hij: Tal-Coat bereikt zijn eige
naardige synthese tussen konkreet en ab
stract door een uiterste concentratie van
kleur en vorm, licht en ruimte op de doe
ken, waaraan hij maanden achtereen werkt.
Hij doet dit nooit langer dan een kwartier
per doek. Dan stapt hij weer naar een ande
re plek in de chaos in zijn atelier en op zijn
doeken. Op die manier wordt geen schilderij
ooit voltooid. Peirre hoopt op deze manier
bij te blijven met de krachtige werking in
de natuur. Geen moment geeft de aarde
twee eendere beelden te zien. Een bloem die
wekenlang wiegelt in de wind? Vergeet het
maar. Elk moment staan er nieuwe cellen
op exploderen. Die momenten wil Pierre
pakken in zijn doeken. Die explosies legt hij
stil op het linnen om in zijn werk tot een
nieuwe explosie te komen.
Hij wordt hierbij geïnspireerd door de dich
ter du Bouchet, die in „Laisses" de lijnen in
het zand beschrijft, poëzie die overeen komt
met de krabbels en de kerven van Pierre.
Zoals du Bouchet het woord de ruimte geeft,
zo bereikt Pierre een nieuwe dimensie in
zijn verfdrift. Tekst en tekening leven op
elkaar in en brengen aldus de eigen sprake
loosheid in beeld. Beiden vinden op deze
wijze een eigen typische teruggang naar de
natuur, aldus nog steeds Bloem.
Als persoonlijk beginsel voor zijn kunst
schreef Pierre in 197o: „Deze zware aarde,
licht, helder, gespannen of verslappend, die
moet ik begrijpen, dat is het geheim van het
schilderen".
Wij zullen hem niet tegenspreken als hij
zulk een zware artistieke last op de schou
ders neemt. Persoonlijk kan het zeer veel
voor hem betekenen, misschien de uiteinde
lijke vervulling van een schildersleven in
de laatste fase van zijn leven.
Maar het moet wel begrijpelijk blijven voor
een ander. Niet voor een kleine groep ge
trouwen en ingewijden, maar voor een bre
dere menigte, die ook wel weet, dat er meer
bestaat tussen hemel en aarde dan op het
eerste gezicht wordt waargenomen. Die
mensen worden niet tegemoet gekomen met
het peilen van de diepte van de dingen iri
voorstellingsloze schilderijen, behelsend de
geheime binnenwereld van de geheide Bre
ton die Pierre is, is geworden ook in het rui
ge Bretagne. Hij legt dat vast in vlekkerige
verfstukken. Dat moet hij zeker blijven
doen.
Maar mensen die in kunst naar verlossende
woorden zoeken mag je niet in zulke duis
ternissen laten tasten. Die verwachten van
kunstenaars dat ze verhelderend in de weer
zijn. Mensen waar ze iets wijzer van worden
of schoonheidsgevoeliger. Niet mensen die
de raadsels vergroten. En dat doet Pierre en
dat is als zelfstandig schilder zijn goed recht.
En dat doet ook Rein Bloem, maar die mag
niet vergeten, dat hij voor een breed pu
bliek werkt.
Een teder getekend blad in een bijna non-fi
guratieve voorstelling als illustratie, liever
als wezensbenadering van een welhaast ab
stract gedicht, komt niet nader tot de kijker,
maar verwijdert zich juist van hem, zeker
als de camera ook nog langdurig en bijna
bedeesd afstand neemt van een dergelijke
afbeelding. Pierre poogt met zijn werk bui
ten de beperking van het vlakke papier te
blijven. En de filmmaker om elektronisch
iets weer te geven van het transparante in
taal en tekeningen op deze expositie.
De schilder Pierre is zover gekomen in zijn
persoonlijke kijk op de dingen, dat hij bezig
is uit het oog te verdwijnen, buiten het blik
veld van de gemiddelde sterveling. Prachtig
deze poging van Bloem om Pierre nog aan
zijn schildersvest vast te grijpen, maar hij is
al te ver heen met zijn visie, waarin blutsen,
breuken en verbrokkeling in de natuur
meer wezenlijk heten te zijn dan de betove
ring van de dagelijks waarneembare vorm.
Vooral als het zoals bij Pierre bijna allemaal
eendere doeken oplevert. Echt iets voor ge
vorderde kunstkijkers. En minder voor de
massa^voor het scherm.
Uit de serie bizarre vertel
lingen van de Engelse schrij
ver Roald Dahl wordt vana
vond „De man uit het Zui
den" vertoond. Een stuk, dat
een aantal jaren geleden ook
al in de Nederlandse be
werking v^n Jan Keja te
zien was en waarvan de kij
kers toen de rillingen over
de rug liepen. In de Engelse
bewerking speelt de acteur
José Ferrer de vreemdeling
Carlos, die een jonge zeeman
overhaalt mee te doen aan
een weddenschap. Inzet van
de kant van Carlos is zijn
één jaar oude Cadillac, die
de matroos krijgt als zijn
aansteker het tien maal ach
ter elkaar doet. Weigert het
vlammetje echter, dan staat
er tegenover dat Carlos de
Sink van de linkerhand van
e jongen afhakt. Na enige
aarzeling aarzeling besluit
deze om mee te doen: de Ca
dillac lokt en zijn aansteker
weigert toch nooit?
Ned. I, 22.25 uur.
Uhlenbusch
Lisa is zes jaar en heeft het erg
moeilijk. Haar moeder is al
lang ziek, haar vader verdrie
tig en drinkt daardoor teveel.
En Lisa wordt door de kinde
ren uitgescholden voor „Bier
Lisa".
Ned. 1,19.27 uur.
Voorbedachten
Rade
Als dokter Bickleigh tien jaar
liefdeloos getrouwd is met Ju
lia, komt Madeleine in zijn le
ven. Julia wil niet scheiden,
De zangeres Dusty Spring
field is vanavond te gast in
TeleBingo.
dus... En daarmee begint nog
meer ellende.
Ned. I, 20.37 uur.
TeleBingo
Bekende Nederlanders assiste
ren Mies Bouwman bij het
trekken van de winnende cij
fers. Als gaste treedt op Dusty
Springfield, die onlangs het
gelukkige besluit nam weer te
gaan zingen.
Ned. II, 20.27 uur.
Aphrodite
Bij het ontwarren van de raad
selen rond de dood van zijn
broer Barry ontdekt David
Collier steeds meer mysteries
op het eiland Cyprus.
Ned. II, 21.30 uur.
Assertiviteit
Vanavond in de kursus asser
tiviteit les 11: Inpakken en
doordrammen.
Ned. II. 23.30 uur.
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Wereldkampioen
schap gymnastiek
18.30 Sesamstraat
18.45 Kortweg
18.55 Journaal
VARA
18.59 Barbapapa
19.05 Pinokkio, animatieserie
19.27 Nieuwtjes uit
Uhlenbusch,
jeudgserie
19.57 Koning Klant
20.37 Met voorbedachte rade
thriller
VARA
21.55 Achter het nieuws
22.25 De onvoorstelbare
wereld
van Roald Dahl, tv-serie
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
TELEAC
18.25 Lastechniek, les 7
AVRO
18.59 Doctor Snuggles
19.05 AVRO's Toppop
AVRO
20.27 Telebingo - spelen
en laten
spelen
21.30 De erfenis van
Aphrodite, tv-serie
22 25 Televizier magazii
23.10 AVRO Academie;
cursus Assertivite
DUITSLAND I
(Regionaal progr NDR: 18
18.30 Actual. 18.45 Kieu
18.55 Inform, progr. 19.25
progr. 19,59 Progr. overj
18.00 Amus. progr. Aansl.: b
unten links, tv-serie. 18 30
progr. 18.40 Reportage. 19 1!
magaz. 19.45 Nink Knatlerto
rie 20.00 Journaal. 20 15
brooks (9). tv-film. 21.15 K<x
21.45 Spass beiseite -
kommt, tv-serie. 22.30 Actu;,
Orkan (Pso leng tsou yu).
1.00 Journ.
DUITSLAND 2
18.20 Polizeiarzt Simon Lark,
19.00 Journ. 19.30 HitparacD
Kinder, kinder, tv-serie. 21.0
-journal. 21.20 Die Kernfrage
22.50 Journ.
DUITSLAND 3 WDR
18.00 Kleuterprogr. 18.30 1
Duits. 19.00 Inform, serie. 19.
nal 3. 20.00 Journ. 20.15 Filn
ge. 21.00 Momente. 21.15 Ci gi
Julie fahren Boot (Celine el J
bateau), speelfilm. Aan hei i
journ.
BELGIE NEDERLANDS
18.00 Kinderserie. 18.05 Jeil Vl
18.30 Inform, serie. 19.00
progr. 19.30 Verkeerstips
Meded.en Morgen. 19.45
20.10 Weerber. 20.15 S|
20.50 De Ceder (The Ceds
tv-serie. 21.40 Consumente
22.20 Journ. 22.35 Inform,
BELGIE FRANS
18.00 Verv. Jeugdserie. 18;
progr. 18.30 Cultureel magaL
Sportmagaz. 19.15 Region.
19.29 Weerber. 19.30 Jourr
Juridische adv. 20.00 L'i
Le dossier 51. speelfilm. 21
cussieprogr. 22.45 Journ.
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
NOS-NOT
14.00-15.00 Schooltelevisie
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journ. 10.55 Actual. 10.25 Re
portage. 11.10 Advents- en kerstlie
deren. 11.55 Kontrasten. 12.25 Regi
on. progr. 12.55 Persoverz. 13.00
Journ. 15.40 Journ. 15.45 Filmrepor-
HILVERSUM 1
NOS: leder heel
Aktuó
1 (S)
(11). 18.30 (S) De Kinderplatent
19.02 (S) Tross-Country. 20.02 (S) Zomaar
's avonds. 21.30 (S) Michel en Louis. 22.02
(S) TROS-Metro-Show. NOS: 23.02 (S) Met
hel oog op morgen. AVRO: 0.02 AVRO's
Radiojournaal. 0.10 (S) Pirn Jacob's Pla-
tenscala. 1.02 (S) One o'clock jump. 2.02 (S)
AVRO's Service Station. 6.02 (S) Muziek en
HILVERSUM 2
NCRV: 18.00 (S) Muziek In vrije tijd. klass.
- P.P: 18.50 Uitt. van D'66. 19.00 (S)
tage. 16.30 Kinderprogr. 17.
17.50 Journ. (Region, progi
9.30-10.00 Kleuterprogr.
8.05-11.55 Schooltelevisie
9.30 Kleuterprogr.).
DUITSLAND 2
16.00 Inform, serie. 16.30 Pro
ouderen. 17.00 Journ. 17.10
spel. 17.40 Actual, en muz.
DUITSLAND 3 WDR
7.55 Gym. 8.05-11.55 en 17,1
Schooltelevisie (9.30 Kleute
17.30 Inform, progr.
BELGIE FRANS
14.30-15.00 en 17.15 SchooH
17.50 Jeugdserie.
Rondom het Woord. (19.00 NCRV-l
19.15 Psalm van de week. 19.3r
naire gemeente, gesprek 20 00(S
20.30 (S) Literama-maandaj
05 an Nil 1
HILVERSUM 3
NOS: leder heel uur nws. 18.C
Avondpsits met de Nationale
AVRO: 19.02 (S) Franse Nieuwe.
Folk live. 20.02 (S) Praatpaal 15
Superclean Dreammachinee 22 0-
Radiojournaal. 22.10 Blues, bal
beat. 23.02 AVRO's Swing time.
famiRSUUt (NOS: leder heel uur nws.).
■ai AVRO: 7.02 Muz. en verkeersin-
1 T* lorm. (7 03 en 8.03 Radiojourn).
_J L. 9.03 Tekst en Uitleg. 9.08 (S) Di-
Wirht vertimento. 10.02 De zandbak-
show. 10.10 (S-M) Arbeidsvitami
nen. 11.02 Polletje Piekhaar. 11.30 (S)
Rondom twaalf. 12.30 (S) Franse chansons.
13.03 Radiojourn. 13.20 (S) Oe AVRO-Dill-
gence. 13.55 Beursplein 5. 14.02 (S) 'n Mid
dagje AVRO. 16.02 Hersengym. 16.30 De
zandbakshow. 16.38 Kat in de zak. 17.02 (S)
Gas terug.
blUtKSüM NOS: 7 00 Nws. KRO: 7.10 Ocn-
iym. 7.20 Het levende
i. 7.30 Nws 7 36 Echo. 8.30
8 36 (SK Amusementsmuz.
Postbus 900. 9.00 Gym.
de vrouw. 9.10 Waterstan
den. 9.15 Scheepspraat 9.20 De letter M.
10.30 Ouder worden we allemaal. 11.00 Ik
de banken te praten.
HILVTRSl'M
13.00 Nws. 13.11 Goal. 13.30 Land
schoolradio. 14.30 De woestijn bla
Opvoeden in geloven. 15.30 Geenl
toegang. 16.30 Het praatproa
Meded. 17.30 Nws. 17.36 Echo.
BHVERSUM (NOS: leder neet
Bf VARA: 7.02 (S) Gesc
(Van 7.00 tot 18.00
ry J via dingen van de dagl
TPö» Holland ze zeggen. 10
plsch Jansen 11.30
Zoekplaatje. 13.30 (S) Spitsbeeld.
Popkrant. 16.30 (S) Beton.
Erases
uiïssi»
NOS: 7.00 Nws. TROS
Capriccio. 9.00 Ni
zin. 9 30 (S) Van I
nuz. 12.20 (S) In
13.00 (S) De meest verkochte
tien". 13.30 (S) Koren - Korpsen. 1
14.02 (S) De hoge "C". 14.30 (S)
ten. 15.00 (S) Belcantorium.
Zondagmorgen heb ik natuur
lijk met groot genoegen afge
stemd op die uitzending uit het
Amsterdamse Concertgebouw
van „Für Elise", waarbij de te
levisiemakers „over de schou
ders van hun radiocollega's
heen mochten meekijken".
Wij dus ook. Er viel van alles
te zien en vooral ook te horen.
Ik moet bekennen, dat ik nau
welijks bestand ben tegen zo
veel argeloze, muzikale, maar
zeker ook massale vrolijkheid.
Waar ik mij vooral aan heb
opgetrokken is aan dat koor
van die 120 „wereldkinderen",
die op het orgel begeleid wer
den door Louis Toebosch. En
die zag meteen bij het voorspel
kan „Für Elise" te combineren
met de eerste maten van „de"
toccata van J.S. Bach. Hij had
trouwens toch een groot aan
deel in de algemene feest
vreugde, want hij had ook de
„Elisade" voor dat 530 man
tellende amateurorkest gecom
poneerd. Daarbij kon het de
enigszins aandachtige muziek
liefhebber nauwelijks ontgaan
dat Toebosch daarbij Mendels
sohn (Bruiloftsmars) met Wag
ner (Meistersinger) liet samen
vallen. Uiteraard heb ik tege
lijk met mijn tv-toestel de fm'
op de radio ingeschakeld. Zo
doende had ik wel even de dag
des oordeels in mijn huis, zij
het dan getransponeerd in het
vrolijke. Maar goed, bij de bu
ren waren ze toevallig toch
niet thuis.
In „Sonja's Goed Nieuws
show" konden wij zaterdaga
vond kennis maken met Mau
rice Koopman, de nieuwe tele
visiedirecteur van de VARA.
Hij bleek een goede vriend te
zijn van Jan Nagel. En dat kan
hem dan wellicht nog van pas
komen. Hij bleek een voor
stander te zijn van program
ma's die „boeien en binden".
Er was verder een wat warri
ge gedachtenwisseling over
een hoffelijkheids-actie van de
Horeca, die met groene kaar
ten schijnt te werken. Een
vertegenwoordiger van de des
betreffende bond legde enig
verband tussen hoffelijkheid
en vakbekwaamheid, maar al
kreeg ik er de rode kaart voor,
ik kon er geen touw aan vast
knopen.
Van wat ons te wachten staat
als ons straks de zegeningen
van de „satelliet" te wachten
staan, daarvan kregen wij eni
ge indruk dankzij een klein
college dat Joop Daalmeyer
ons in „Achter het nieuws"
gaf. Een somber toekoms
tbeeld, dat is het minste wat ik
ervan kan zeggen. En dan za
gen wij de eerste aflevering
van „Met voorbedachten
rade", een vierdelige Engelse
televisieserie naar een thriller
van Frances lies. Het bleek
voor deze eerste keer nog
vooral om een soort zeden
schildering van het Engelse
plattelandsleven in de twinti
ger jaren te gaan. En die
kwam natuurlijk weer voor
treffelijk en in mooie pastel
tinten tot ons, maar na verloop
van enige tijd zat een mens
niettemin te verlangen naar
een fikse moord of zo. Wel, die
staat ons dan meteen vana
vond in de tweede aflevering
te wachten, als ik alles goed
heb begrepen.
De VPRO startte gisteravond
met „Zonen van de zieke
eeuw", een documentaire in
twee delen over Oost-Europa,
gemaakt door Rudolf van den
Berg. Het eerste deel ging over
„de nieuwe mens", die in Roe
menië werd gesitueerd. Een
verrassend oorspror
werkstuk werd het niël
kent het onderhand wi
nietszeggende en uitsl
uit gemeenplaatsen bes
taal waarvan mensen zi
dienen, die in een land
waar de evidente onv
voor de opperste om
zeggen paradijselijke
heid moet worden aan|
Van den Berg liet er v/(
wat aan het woord, dal
gezegd worden. En met
die geexalteerde Roer
heilsstaat-dichter maak
wel erg bont. Verder
Koot en Bie weer op hi
getrapt wezen. Maar z(
den kennelijk niet al
redenen tot ergernis 1
vinden. Gelukkig hadc
nog Cor van der Laak,
de „kierenjacht" ging ei)
Bons die ons per megafi)
derhield over de mass
municatie. En in een
bleek Hans van Maané
tot de „kunstfotografi
hebben bekeerd. Daar
tegen, maar hij hoeft
niet zulk een ondoordri
wartaal bij uit te slaan.
HERMAN HOFHI
