Kritiek op referendum over grondwet in Iran neemt toe Khomeiny dreigt Carter met ^osIims proces als medeplichtige op Rudy Paus nodigt patriarch Demetrius uit tot gezamenlijke gang naar volmaakte eenheid Plan Van Agt voorkomt voorlopig breuk in EG J boos Carrell VRIJDAG 30 Grote processen in Nicaragua MANAGUA De regering van Nicaragua heeft giste ren bekendgemaakt, dat spe ciale rechtbanken ongeveer 7.000 leden van de voormali ge Nationale Garde en aan hangers van de verdreven president Somoza zullen be rechten. De processen zullen openbaar zijn. Omdat na de burgeroor log direct de doodstraf is afge schaft, kunnen de beklagden tot maximaal dertig jaar ge vangenisstraf worden veroor deeld. 1979 PAGINA 15 Geen teksten meer op Pekingse Muur PEKING De Chinese regering zal publicaties op de „Muur der democratie" in Peking niet meer dul den. Het gemeentebestuur van de stad zal „met pas sende maatregelen een misbruik van de muur moeten verhinderen", zo meldt het persbureau Nieuw China. De muur werd tot mi toe benut als een forum voor illegale ac tiviteit, o.a. ook door de tot 15 jaar gevangenisstraf veroordeelde dissident Wei Jingsjeng die er zijn fameuze tekst: „Een vijfde modernisering voor China: de democratie" ophing. 3UITENLAND „Zwangere" vrouwen smokkelden heroïne TRIEST De Italiaanse politie heeft de af gelopen drie dagen op de directe Oriënt-Ex- presstrein van Istanboel naar West-Europa !9 Turken aangehouden en voor vele miljoe nen guldens aan verdovende middelen in be- genomen. Gisteren hield de politie vier Turkse vrouwen aan, in leeftijd variërend van 18 tot 44 jaar, die gekleed waren alsof zij zwanger waren, maar onder wier kleding meer dan 13 kilogram hero ïne verborgen was. De narcotica was besteld voor de zwarte markt in tal van landen, waar onder Italië, West-Duitsland en Frankrijk. Surinamers boeken nu vliegreis voor 1980 PARAMARIBO De trek van Surinamers naar Neder land blijft aanhouden. Dat was voor een reisbureau in Para maribo kennelijk een aanlei ding, om in dagbladen een ad vertentie te plaatsen, waarin personen die van plan zijn in 1980 naar Nederland te ver trekken, geadviseerd wordt om nu reeds de plaatsen in het vliegtuig te bespreken. Met in gang van morgen vertrekken ook op zaterdag vliegtuigen naar Nederland. LEIDSE COURANT Chaos na botsing in dichte mist Op de snelweg tus sen Milaan en Turijn ontstond gistermid dag een enorme chaos, toen, bij dichte mist, tiental len personen- en vrachtauto's op el kaar botsten. Zeven automobilisten kwa men bij dit ongeval om het leven. Enige tijd later deed zich op de weg van Par ma naar Milaan een zelfde ongeluk voor, waarbij vijf mensen om het leven kwa men. TEHERAN Enkele dagen voor het referendum over de nieuwe grondwet van Iran neemt de kri tiek van de nog bestaande oppositie in het land gestaag toe. Verscheide ne partijen en politieke groeperin gen, van liberaal tot links, hebben hun aanhangers opgeroepen het re ferendum, dat op 2 en 3 december wordt gehouden, te boycotten. In open brieven aan de ayatollah Khomeiny en in vlugschriften wijst de oppositie de grondwet in de vorm zoals deze-vorige week door de zoge heten raad van experts is aangeno men van de hand. Zo hekelt het Nati onale Front (liberaal-links) het feit dat de toekomstige regeringen van een islamitische republiek Iran vol gens deze grondwet gevormd zullen worden door niet-gekozën religieuze rechtsgeleerden, controleraden en ju risten. De partij, die al in juli kritiek op het ontwerp liet horen, ziet in het stuk een basis voor een verdere ver deeldheid in Iran. Zij is het er ook niet mee eens dat de bevolking nau welijks over de grondwet is geïnfor meerd en dat haar geen kans tot in spraak is gegeven. Ook de Iraanse vereniging van juris ten heeft bezwaren. Vooral het feit dat de rechten van de arbeiders „to taal zijn vergeten" zit deze juristen hoog en zij sporen de bevolking in pamfletten aan het referendum te ne geren. De door de raad van experts onder leiding van de ultra-conservatieve ay atollah Mohammed Behesjti aanvaar de grondwet bestaat uit 175 „beginse len", die verdeeld zijn in twaalf arti kelen. De „islamitische republiek" wordt door het stuk gedefinieerd als een stelsel dat gebaseerd is op het ge loof „aan een God en op de onder werping aan Zijn wil". Daartoe beho ren verder het geloof in „de Goddelij ke boodschap en de fundamentele rol daarvan in de wetten van de mensen, het leven na de dood, de Goddelijke gerechtigheid, de erkenning van de waarde van het leven, vrijheid met verantwoording tegenover God" en tenslotte het „eeuwig leiderschap" van de geestelijkheid in het land. Dit laatste, neergelegd in het sterk omstreden artikel 5 van de grondwet, bevestigt het absolute leiderschap van de geestelijkheid. In het artikel wordt bepaald dat het land bestuurd moet worden door een godsgeleerde, die „rechtvaardig, vroom, moedig en ont wikkeld is en die door de meerder heid van het volk wordt erkend als onbeperkt leider". Zou een dergelijk persoon niet gevonden kunnen wor den dan komt het bestuur van het land in handen van een uit „gekwali ficeerde geleerden" samengestelde Imam Het parlement, de regering en de jus titie zijn volgens de grondwet onder geschikt aan de „Imam", de hoogste geestelijke leider. In Iran twijfelt men er niet aan dat dit de ayatollah Kho meini zal zijn, die sinds de revolutie alle feitelijke macht bezit. Wetgevende en uitvoerende macht alsmede de justitie zijn „onafhankelijk van elkaar en de (eveneens aan de Imam ondergeschikte) president treedt tussen deze drie op als verbin dingsschakel", aldus het desbetreffen de grondwetsartikel. Alle Iraniers boven zestien jaar zijn aanstaande zondag en maandag kies gerechtigd. Met een groen of een rood stembiljet kunnen zij hun voorkeur kenbaar maken. Groen staat voor ja" en rood voor „neen" tegen de grond wet. Zij geven dan antwoord op de vraag: „Stemt u in met de beginselen van de door de raad van experts goed gekeurde laatste versie van de grond wet of niet?". Ook de in het buiten land wonende Iraniërs zijn opgeroe pen hun stem uit te brengen. Zij kun nen dit bij hun diplomatieke verte- genwoording doen. (Van onze speciale verslagge ver Piet Tummers) ISTANBOEL „Het be zoek dat ik vandaag breng, houdt het verlangen in naar een ontmoeting in ge meenschappelijke geest, naar een gezamenlijke gang in de richting van de volmaakte eenheid, die door trieste historische ge beurtenissen in de loop van het tweede duizendtal ja ren is aangetast. Waarom zouden we onze vaste hoop niet richten op God nu spoedig een nieuw tijdperk aanbreekt?" Met deze woorden gaf paus Johannes Paulus II gisteren in Istanbul tegenover patri arch Demetrius I opnieuw uitdrukking aan zijn verlan gen en dat van de rooms-ka- tholieke kerk, tot herstel van de eenheid tussen de oosterse en de westerse christelijke kerken na de breuk in het jaar 1054. De ontmoeting tussen paus Johannes Paulus II en patri- meest van buitenlandse am bassades. De paus greep deze gelegenheid aan om uitvoerig stil te staan bij de verhouding tussen islamieten en christe nen. Ook hier zocht hij naar hetgeen beide monotheïsti- sche godsdiensten gemeen hebben. „Ik wil vandaag op nieuw het respect van de ka tholieke kerk betuigen voor de islamitische religieuze waarden", aldus de paus. Na deze vriendschapsbetui ging ten opzichte van de Islam ging de reis met een Turks vliegtuig naar Istanbul voor het hoogtepunt van deze dagen, de ontmoeting met Demetrius I. Het vliegveld van Istanbul leek op een ves ting in oorlogstijd, met tien tallen scherpschutters op de daken en een uitgebreide le germacht met tanks langs de toegangsweg. Over de schit terende weg langs de Bospo rus ging de stoet auto's naar het vroegere sultanspaleis Topkapi en de nabij gelegen vroegere moskee Aya Sofia, thans museum, waarin chris telijke mozaïeken herinneren TEHERAN Terwijl het dilemma waarvoor de Ame rikaanse regering zich met de sjah geplaatst ziet nog groter is geworden door de weigering van Mexico de sjah opnieuw te ontvangen, heeft de Iraanse geestelijk leider Khomeiny zijn aan vallen op president Carter weer verscherpt. De ayatol lah wil Carter en diens voor gangers „als medeplichti gen" van de sjah lfiten be rechten. Zijn harde woorden, die door de Iraanse radio werden verspreid, vielen sa men met enorme anti-Ame rikaanse demonstraties rond de bezette ambassade in Te heran. „Ik weet niet of hij (Carter) de wereld in een oorlog wil sle pen om zijn presidentschap veilig te stellen, of dat hij ver kiest de wet in acht te ne men", aldus Khomeiny. „Als hij ons deze misdadiger uitle vert, die gedurende vijftig jaar misdaden heeft begaan, moordpartijen uitgevoerd en onze schatten heeft meegeno men, en als hij onze rijkdom men teruggeeft, hebben wij er geen bezwaar tegen gratie te verlenen aan de gijzelaars". Khomeiny verklaarde dat het Amerikaanse besluit om de sjah toe te laten „geen huma nitaire zaak was, maar dat er andere factoren meespeelden. Het is heel goed mogelijk dat zij weten welke misdaden zij hebben begaan via deze cor rupte persoon", aldus de 79-ja- rige ayatollah. „Misschien be stonden er wel geheimen tus sen de toenmalige president en Mohammed Reza. Het lijkt erop dat Carter zelf vreest dat bij een berechting van de sjah in Iran naast zijn (de sjah's) misdaden die zullen worden bewezen, ook de misdaden aan het licht zullen komen van an deren die toen president wa- Iraanse luchtmachtofficieren omringen een moslimpriester tijdens de grote anti-Ameri kaanse betogingen van giste ren. Zij zijn gekleed in witte rouwdracht ter gelegenheid van de rouwweek om de dood van Imam Hossein, een histo rische martelaar van de sji'i- ten. ren, in het bijzonder meneer Carter". Khomeiny viel ook het geloof van Carter aan en zei dat diens bijwonen van kerkdien sten even vals is als de preten tie van de sjah dat hij toege wijd was aan de islam. De bezetters van de ambassade dreigden gisteren de berech ting van de gijzelaars te zullen bespoedigen als de sjah de Verenigde Staten verlaat. Zij hadden geen goed woord over voor de poging van Washing ton de crisis voor te leggen aan het Internationaal Gerechts hof in Den Haag. evenmin als aan de Veiligheidsraad. Het verzoek bij het Internationaal Gerechtshof is gedaan om „Iran zich te laten realiseren dat het in deze kwestie geïso leerd is. Wij volgen een wettig spoor". Woordvoerder Carter van buitenlandse zaken ver wacht dat het hof binnen een week een uitspraak zal doen over het Amerikaans verzoek. Er dreigt intussen een lawine van processen op gang te ko men waarin schuldeisers van Iran beslag zullen laten leggen op het Iraans bezit in het bui tenland. Deze week werd al beslag gelegd op de Iraanse aandelen Krupp, na een ver zoek van de New Yorkse bank Morgan Guaranty Trust we gens achterstallige vorderin gen op Iran van 40 miljoen dollar. Iran heeft in New York een proces aangespannen om van de sjah een bedrag van 56,6 miljard dollar te vorde ren. FRANKFURT De moslims van de Ahma- diyya-missie in Duits land zijn boos op Rudi Carrell, omdat hij zater dag in zijn tv-program- ma „Aan de lopende band"grappen heeft ge maakt bij een foto van biddende moslims. Car rell zei onder meer dat „men hier op zoek was naar de contactlenzen van de heer Kho meiny". In een open brief aan de Westduitse Omroep (WDR) stelt de missie onder meer dat Carrell hiermee de vier miljoen moslims in West-Duits land een stoot onder de gordel heeft gegeven. Men eist een veront- schuldiing van de om roepen. De Ahmaddiya- missie, die in de Bonds republiek ongeveer 1000 aanhangers telt, beschouwt zichzelf als een onderdeel van de Islam, maar werd vijl jaar geleden uit de in ternationale moslimge meenschap gestoten. WUZCING LANDBOUWBELEID TEN GUNSTE VAN BRITTEN (Van onze speciale verslaggever in Dublin Rik in 't Hout) DUBLIN Dankzij een voorstel van premier Van Agt is het vannacht in Du blin, tijdens de Europese Raad, nog niet tot een breuk gekomen tussen Groot-Brit- tannië en de overige lidsta ten van de Europese Ge meenschappen (EG). Toen de besprekingen na het di ner volledig vast dreigden te lopen, kwam de Nederland se premier met het idee, de Britten tegemoet te komen door een wijziging van het gemeenschappelijk land bouwbeleid en van het regio naal fonds. Deze suggestie zou vandaag „wanneer allen er een nachtje over hebben geslapen" verder worden be sproken. Van Agt maakte er op zijn nachtelijke persconferentie geen geheim van dat een ver andering van het landbouwbe leid op korte termijn in het nadeel zou zijn van de Neder landse boeren. Het afremmen van de stijging van de land bouwuitgaven, die hij voor staat, zal namelijk betekenen dat de eigen landbouwers „minder meer" ontvangen. Volgens de premier is het ech ter op wat langere termijn on afwendbaar, dat er aan het landbouwbudget, dat nu 70 a 80 procent van de totale EG- begroting beslaat, iets wordt gedaan. Zo niet, dan dreigt het gevaar dat er te weinig geld meer is voor andere vormen van gemeenschappelijk beleid, aldus de premier. „Het gebeurt dus toch, maar later op een veel brutere wijze dan nu". De premier wilde liever niet zeg gen, hoeveel de verlaging van het landbouwbudget van dc EG Nederland zou kosten. „Daarmee zou ik de speel ruimte van minister Van der Stee verkleinen. Als ik nu een bedrag noem, ben ik het De tweede component van het Nederlandse voorstel betreft een verschuivingi binnen het regionaal fonds, dat er is om arme streken binnen de ge meenschap te helpen. Een deel van dit fonds bestaat uit gel den, die van tevoren verdeeld zijn over de lidstaten. Daar door krijgen ook rijke landen, zoals West-Duitsland, subsidie, terwijl zij dat niet of veel min der nodig hebben. Van Agt wil nu, dat een deel van deze gel den wordt overgeheveld naar dat deel van het fonds, dat de Europese Commissie naar ei gen inzicht kan besteden. Dit voorstel heeft, aldus de Neder landse premier, het voordeel dat armere landen ervan" zou den profiteren. Eerdere poging Een eerdere poging van de Be- nelux-landen om, bij monde van de premier Van Agt, structuur te brengen in de eer ste discussie over de Britse „lusten en lasten" werd totaal genegeerd. Van Agt wees er toen op, dat de gesprekken over een oplossing van het Britse probleem vooraf gegaan moeten worden door een prin cipe-uitspraak, die in het kort neerkomt op het beantwoor den van de vraag: „Willen we wel of willen we niet dat deze zaak communautair wordt ge regeld?". Het betoog van Van Agt sloot aan bij het advies van de Eu ropese Commissie. Daarin werd gesproken over de moge lijkheden om Groot-Brittannië meer van zijn EG-lidmaat- schap te laten profiteren, bij voorbeeld door de belemme ringen uit het zogenaamde fi- nanciëel correctie-mechanisme weg te nemen. Dit zou de Brit ten, omgerekend, anderhalf miljard gulden opleveren. Een bedrag dat tijdelijk nog met een paar honderd miljoen gulden vermeerderd zou kun nen worden door middel van extra steun op gebieden als energie en transport. Alle overige woordvoerders na Van Agt deden echter of zij de 'interventie van België, Neder land en Luxemburg niet had den gehoord. Waarnemers leidden daaruit af, dat met name West-Duitsland en Frankrijk de handen vrij wil len houden. De redenering daarachter is, dat zowel de Duitse premier Helmut Schmidt als Franse president Valéry Giscard d'Estaing de Britse contributie aan de EG willen gebruiken bij onder handelingen met premier Thatcher over andere zaken, die soms zelfs niet met de ge meenschap te maken hebben. West-Duitsland is er bijvoor beeld nogal op gebrand, dat Groot-Brittannië vasthoudt aan zijn principeverklaring om mee te doen met de moderni sering van de NAVO-kernwa- pens in West-Europa. En de Fransen zouden graag zien, dat de Britten akkoord gaan met het creëren van een ge meenschappelijke markt voor lamsvlees. Dit om de Franse schapenfokkers, die zeggen te lijden onder de import van Engels lamsvlees, tevreden te stellen. In de orthodoxe kathedraal van Sint-Gregorius in Istanbul waren Johannes Paulus II en Demetri us I verenigd in een gezamenlijke dienst. Op de achtergrond paus en patriarch. Links en rechts de vertegenwoordigers van de orthodoxe, respectievelijk de rooms-katholieke kerk. reed erheen in de gepantser- gelegenheid waren de num- de auto, die hem door de merplaten met de Turkse Turkse president ter beschik- halve maan bedekt door een king was gesteld. Voor deze arch Demetrius vond plaats in het verveloze gebouw van de christelijke orthodoxe kerk in Istanbul. De paus hoes en wapperde op het spatbord de pauselijke geel- -witte vlag. De bescheiden heid waaronder de orthodoxe christelijke kerk in het isla- mietische land functioneert, werd nog eens benadrukt door de toegangsweg vol die pe kuilen en gaten, die op deze koude grijze herfstdag gevuld waren met het regen water van de vorige dag. De paus had zich tegen de kou gewapend met een lange, witte overjas. Ook thans week kardinaal Willebrands niet van zijn zijde. Later op de dag sprak de paus ook tot de opperste pa triarch van de Armeense kerk, Vaskenios. Ook hier zei hij dat zijn bezoek een oecu menisch doel heeft: We putten moed uit hetgeen reeds is bereikt voor het her stel van de algehele christe lijke eenheid". De tweede dag van de pause lijke reis begon gisteren in de Vaticaanse nuntiatuur in de Turkse hoofdstad Ankara, waar de paus samen bad met de tweehonderd aldaar le vende rooms-katholieken, aan de christelijke oorsprong. Particuliere bezoekers waren er niet. Ze werden deze dag op grote afstand gehouden. Wel waren in deze omgeving vijfduizend gewapende mili tairen samengetrokken. Te gen het middaguur begaf de stoet zich op weg naar het se cretariaat van de orthodoxe kerken. Het was de tijd van- de dag, waarop het neuzelen de gezang der muezzins van af de minaretten der 1200 moskeeën die Istanboel rijk is, boven de huizen en het verkeerslawaai uitklonk. Ook dat gaf de pauselijke tocht, buiten de afwezigheid van de gebruikelijke volk smassa's, een heel bijzonder accent. Premier Van Agt in gesprek met zijn Deense en Britse collega's, Joergensen en That cher. Op het vliegveld van Istanbul begroet patriarch Demetrius I paus Johannes Paulus II. Links metropoliet Meliton van Chal cedon.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 15