Kritiek op referendum over
grondwet in Iran neemt toe
Khomeiny dreigt Carter met ^osIims
proces als medeplichtige op Rudy
Paus nodigt patriarch Demetrius uit tot
gezamenlijke gang naar volmaakte eenheid
Plan Van Agt voorkomt
voorlopig breuk in EG
J boos
Carrell
VRIJDAG 30
Grote processen
in Nicaragua
MANAGUA De regering
van Nicaragua heeft giste
ren bekendgemaakt, dat spe
ciale rechtbanken ongeveer
7.000 leden van de voormali
ge Nationale Garde en aan
hangers van de verdreven
president Somoza zullen be
rechten.
De processen zullen openbaar
zijn. Omdat na de burgeroor
log direct de doodstraf is afge
schaft, kunnen de beklagden
tot maximaal dertig jaar ge
vangenisstraf worden veroor
deeld.
1979 PAGINA 15
Geen teksten meer
op Pekingse Muur
PEKING De Chinese
regering zal publicaties op
de „Muur der democratie"
in Peking niet meer dul
den. Het gemeentebestuur
van de stad zal „met pas
sende maatregelen een
misbruik van de muur
moeten verhinderen", zo
meldt het persbureau
Nieuw China. De muur
werd tot mi toe benut als
een forum voor illegale ac
tiviteit, o.a. ook door de tot
15 jaar gevangenisstraf
veroordeelde dissident
Wei Jingsjeng die er zijn
fameuze tekst: „Een vijfde
modernisering voor China:
de democratie" ophing.
3UITENLAND
„Zwangere" vrouwen
smokkelden heroïne
TRIEST De Italiaanse politie heeft de af
gelopen drie dagen op de directe Oriënt-Ex-
presstrein van Istanboel naar West-Europa
!9 Turken aangehouden en voor vele miljoe
nen guldens aan verdovende middelen in be-
genomen.
Gisteren hield de politie vier Turkse vrouwen
aan, in leeftijd variërend van 18 tot 44 jaar, die
gekleed waren alsof zij zwanger waren, maar
onder wier kleding meer dan 13 kilogram hero
ïne verborgen was. De narcotica was besteld
voor de zwarte markt in tal van landen, waar
onder Italië, West-Duitsland en Frankrijk.
Surinamers boeken
nu vliegreis voor
1980
PARAMARIBO De trek
van Surinamers naar Neder
land blijft aanhouden. Dat was
voor een reisbureau in Para
maribo kennelijk een aanlei
ding, om in dagbladen een ad
vertentie te plaatsen, waarin
personen die van plan zijn in
1980 naar Nederland te ver
trekken, geadviseerd wordt
om nu reeds de plaatsen in het
vliegtuig te bespreken. Met in
gang van morgen vertrekken
ook op zaterdag vliegtuigen
naar Nederland.
LEIDSE COURANT
Chaos na
botsing
in dichte mist
Op de snelweg tus
sen Milaan en Turijn
ontstond gistermid
dag een enorme
chaos, toen, bij
dichte mist, tiental
len personen- en
vrachtauto's op el
kaar botsten. Zeven
automobilisten kwa
men bij dit ongeval
om het leven. Enige
tijd later deed zich
op de weg van Par
ma naar Milaan een
zelfde ongeluk voor,
waarbij vijf mensen
om het leven kwa
men.
TEHERAN Enkele dagen voor
het referendum over de nieuwe
grondwet van Iran neemt de kri
tiek van de nog bestaande oppositie
in het land gestaag toe. Verscheide
ne partijen en politieke groeperin
gen, van liberaal tot links, hebben
hun aanhangers opgeroepen het re
ferendum, dat op 2 en 3 december
wordt gehouden, te boycotten.
In open brieven aan de ayatollah
Khomeiny en in vlugschriften wijst
de oppositie de grondwet in de vorm
zoals deze-vorige week door de zoge
heten raad van experts is aangeno
men van de hand. Zo hekelt het Nati
onale Front (liberaal-links) het feit
dat de toekomstige regeringen van
een islamitische republiek Iran vol
gens deze grondwet gevormd zullen
worden door niet-gekozën religieuze
rechtsgeleerden, controleraden en ju
risten. De partij, die al in juli kritiek
op het ontwerp liet horen, ziet in het
stuk een basis voor een verdere ver
deeldheid in Iran. Zij is het er ook
niet mee eens dat de bevolking nau
welijks over de grondwet is geïnfor
meerd en dat haar geen kans tot in
spraak is gegeven.
Ook de Iraanse vereniging van juris
ten heeft bezwaren. Vooral het feit
dat de rechten van de arbeiders „to
taal zijn vergeten" zit deze juristen
hoog en zij sporen de bevolking in
pamfletten aan het referendum te ne
geren.
De door de raad van experts onder
leiding van de ultra-conservatieve ay
atollah Mohammed Behesjti aanvaar
de grondwet bestaat uit 175 „beginse
len", die verdeeld zijn in twaalf arti
kelen. De „islamitische republiek"
wordt door het stuk gedefinieerd als
een stelsel dat gebaseerd is op het ge
loof „aan een God en op de onder
werping aan Zijn wil". Daartoe beho
ren verder het geloof in „de Goddelij
ke boodschap en de fundamentele rol
daarvan in de wetten van de mensen,
het leven na de dood, de Goddelijke
gerechtigheid, de erkenning van de
waarde van het leven, vrijheid met
verantwoording tegenover God" en
tenslotte het „eeuwig leiderschap"
van de geestelijkheid in het land.
Dit laatste, neergelegd in het sterk
omstreden artikel 5 van de grondwet,
bevestigt het absolute leiderschap van
de geestelijkheid. In het artikel wordt
bepaald dat het land bestuurd moet
worden door een godsgeleerde, die
„rechtvaardig, vroom, moedig en ont
wikkeld is en die door de meerder
heid van het volk wordt erkend als
onbeperkt leider". Zou een dergelijk
persoon niet gevonden kunnen wor
den dan komt het bestuur van het
land in handen van een uit „gekwali
ficeerde geleerden" samengestelde
Imam
Het parlement, de regering en de jus
titie zijn volgens de grondwet onder
geschikt aan de „Imam", de hoogste
geestelijke leider. In Iran twijfelt men
er niet aan dat dit de ayatollah Kho
meini zal zijn, die sinds de revolutie
alle feitelijke macht bezit.
Wetgevende en uitvoerende macht
alsmede de justitie zijn „onafhankelijk
van elkaar en de (eveneens aan de
Imam ondergeschikte) president
treedt tussen deze drie op als verbin
dingsschakel", aldus het desbetreffen
de grondwetsartikel.
Alle Iraniers boven zestien jaar zijn
aanstaande zondag en maandag kies
gerechtigd. Met een groen of een rood
stembiljet kunnen zij hun voorkeur
kenbaar maken. Groen staat voor ja"
en rood voor „neen" tegen de grond
wet. Zij geven dan antwoord op de
vraag: „Stemt u in met de beginselen
van de door de raad van experts goed
gekeurde laatste versie van de grond
wet of niet?". Ook de in het buiten
land wonende Iraniërs zijn opgeroe
pen hun stem uit te brengen. Zij kun
nen dit bij hun diplomatieke verte-
genwoording doen.
(Van onze speciale verslagge
ver
Piet Tummers)
ISTANBOEL „Het be
zoek dat ik vandaag breng,
houdt het verlangen in
naar een ontmoeting in ge
meenschappelijke geest,
naar een gezamenlijke
gang in de richting van de
volmaakte eenheid, die
door trieste historische ge
beurtenissen in de loop van
het tweede duizendtal ja
ren is aangetast. Waarom
zouden we onze vaste hoop
niet richten op God nu
spoedig een nieuw tijdperk
aanbreekt?"
Met deze woorden gaf paus
Johannes Paulus II gisteren
in Istanbul tegenover patri
arch Demetrius I opnieuw
uitdrukking aan zijn verlan
gen en dat van de rooms-ka-
tholieke kerk, tot herstel van
de eenheid tussen de oosterse
en de westerse christelijke
kerken na de breuk in het
jaar 1054.
De ontmoeting tussen paus
Johannes Paulus II en patri-
meest van buitenlandse am
bassades. De paus greep deze
gelegenheid aan om uitvoerig
stil te staan bij de verhouding
tussen islamieten en christe
nen. Ook hier zocht hij naar
hetgeen beide monotheïsti-
sche godsdiensten gemeen
hebben. „Ik wil vandaag op
nieuw het respect van de ka
tholieke kerk betuigen voor
de islamitische religieuze
waarden", aldus de paus.
Na deze vriendschapsbetui
ging ten opzichte van de
Islam ging de reis met een
Turks vliegtuig naar Istanbul
voor het hoogtepunt van deze
dagen, de ontmoeting met
Demetrius I. Het vliegveld
van Istanbul leek op een ves
ting in oorlogstijd, met tien
tallen scherpschutters op de
daken en een uitgebreide le
germacht met tanks langs de
toegangsweg. Over de schit
terende weg langs de Bospo
rus ging de stoet auto's naar
het vroegere sultanspaleis
Topkapi en de nabij gelegen
vroegere moskee Aya Sofia,
thans museum, waarin chris
telijke mozaïeken herinneren
TEHERAN Terwijl het
dilemma waarvoor de Ame
rikaanse regering zich met
de sjah geplaatst ziet nog
groter is geworden door de
weigering van Mexico de
sjah opnieuw te ontvangen,
heeft de Iraanse geestelijk
leider Khomeiny zijn aan
vallen op president Carter
weer verscherpt. De ayatol
lah wil Carter en diens voor
gangers „als medeplichti
gen" van de sjah lfiten be
rechten. Zijn harde woorden,
die door de Iraanse radio
werden verspreid, vielen sa
men met enorme anti-Ame
rikaanse demonstraties rond
de bezette ambassade in Te
heran.
„Ik weet niet of hij (Carter) de
wereld in een oorlog wil sle
pen om zijn presidentschap
veilig te stellen, of dat hij ver
kiest de wet in acht te ne
men", aldus Khomeiny. „Als
hij ons deze misdadiger uitle
vert, die gedurende vijftig jaar
misdaden heeft begaan,
moordpartijen uitgevoerd en
onze schatten heeft meegeno
men, en als hij onze rijkdom
men teruggeeft, hebben wij er
geen bezwaar tegen gratie te
verlenen aan de gijzelaars".
Khomeiny verklaarde dat het
Amerikaanse besluit om de
sjah toe te laten „geen huma
nitaire zaak was, maar dat er
andere factoren meespeelden.
Het is heel goed mogelijk dat
zij weten welke misdaden zij
hebben begaan via deze cor
rupte persoon", aldus de 79-ja-
rige ayatollah. „Misschien be
stonden er wel geheimen tus
sen de toenmalige president en
Mohammed Reza. Het lijkt
erop dat Carter zelf vreest dat
bij een berechting van de sjah
in Iran naast zijn (de sjah's)
misdaden die zullen worden
bewezen, ook de misdaden aan
het licht zullen komen van an
deren die toen president wa-
Iraanse luchtmachtofficieren
omringen een moslimpriester
tijdens de grote anti-Ameri
kaanse betogingen van giste
ren. Zij zijn gekleed in witte
rouwdracht ter gelegenheid
van de rouwweek om de dood
van Imam Hossein, een histo
rische martelaar van de sji'i-
ten.
ren, in het bijzonder meneer
Carter".
Khomeiny viel ook het geloof
van Carter aan en zei dat
diens bijwonen van kerkdien
sten even vals is als de preten
tie van de sjah dat hij toege
wijd was aan de islam.
De bezetters van de ambassade
dreigden gisteren de berech
ting van de gijzelaars te zullen
bespoedigen als de sjah de
Verenigde Staten verlaat. Zij
hadden geen goed woord over
voor de poging van Washing
ton de crisis voor te leggen aan
het Internationaal Gerechts
hof in Den Haag. evenmin als
aan de Veiligheidsraad. Het
verzoek bij het Internationaal
Gerechtshof is gedaan om
„Iran zich te laten realiseren
dat het in deze kwestie geïso
leerd is. Wij volgen een wettig
spoor". Woordvoerder Carter
van buitenlandse zaken ver
wacht dat het hof binnen een
week een uitspraak zal doen
over het Amerikaans verzoek.
Er dreigt intussen een lawine
van processen op gang te ko
men waarin schuldeisers van
Iran beslag zullen laten leggen
op het Iraans bezit in het bui
tenland. Deze week werd al
beslag gelegd op de Iraanse
aandelen Krupp, na een ver
zoek van de New Yorkse bank
Morgan Guaranty Trust we
gens achterstallige vorderin
gen op Iran van 40 miljoen
dollar. Iran heeft in New York
een proces aangespannen om
van de sjah een bedrag van
56,6 miljard dollar te vorde
ren.
FRANKFURT De
moslims van de Ahma-
diyya-missie in Duits
land zijn boos op Rudi
Carrell, omdat hij zater
dag in zijn tv-program-
ma „Aan de lopende
band"grappen heeft ge
maakt bij een foto van
biddende moslims. Car
rell zei onder meer dat
„men hier op zoek was
naar de contactlenzen
van de heer Kho
meiny".
In een open brief aan
de Westduitse Omroep
(WDR) stelt de missie
onder meer dat Carrell
hiermee de vier miljoen
moslims in West-Duits
land een stoot onder de
gordel heeft gegeven.
Men eist een veront-
schuldiing van de om
roepen. De Ahmaddiya-
missie, die in de Bonds
republiek ongeveer
1000 aanhangers telt,
beschouwt zichzelf als
een onderdeel van de
Islam, maar werd vijl
jaar geleden uit de in
ternationale moslimge
meenschap gestoten.
WUZCING LANDBOUWBELEID TEN GUNSTE VAN BRITTEN
(Van onze speciale
verslaggever
in Dublin Rik in 't Hout)
DUBLIN Dankzij een
voorstel van premier Van
Agt is het vannacht in Du
blin, tijdens de Europese
Raad, nog niet tot een breuk
gekomen tussen Groot-Brit-
tannië en de overige lidsta
ten van de Europese Ge
meenschappen (EG). Toen
de besprekingen na het di
ner volledig vast dreigden te
lopen, kwam de Nederland
se premier met het idee, de
Britten tegemoet te komen
door een wijziging van het
gemeenschappelijk land
bouwbeleid en van het regio
naal fonds. Deze suggestie
zou vandaag „wanneer allen
er een nachtje over hebben
geslapen" verder worden be
sproken.
Van Agt maakte er op zijn
nachtelijke persconferentie
geen geheim van dat een ver
andering van het landbouwbe
leid op korte termijn in het
nadeel zou zijn van de Neder
landse boeren. Het afremmen
van de stijging van de land
bouwuitgaven, die hij voor
staat, zal namelijk betekenen
dat de eigen landbouwers
„minder meer" ontvangen.
Volgens de premier is het ech
ter op wat langere termijn on
afwendbaar, dat er aan het
landbouwbudget, dat nu 70 a
80 procent van de totale EG-
begroting beslaat, iets wordt
gedaan. Zo niet, dan dreigt het
gevaar dat er te weinig geld
meer is voor andere vormen
van gemeenschappelijk beleid,
aldus de premier. „Het gebeurt
dus toch, maar later op een
veel brutere wijze dan nu". De
premier wilde liever niet zeg
gen, hoeveel de verlaging van
het landbouwbudget van dc
EG Nederland zou kosten.
„Daarmee zou ik de speel
ruimte van minister Van der
Stee verkleinen. Als ik nu een
bedrag noem, ben ik het
De tweede component van het
Nederlandse voorstel betreft
een verschuivingi binnen het
regionaal fonds, dat er is om
arme streken binnen de ge
meenschap te helpen. Een deel
van dit fonds bestaat uit gel
den, die van tevoren verdeeld
zijn over de lidstaten. Daar
door krijgen ook rijke landen,
zoals West-Duitsland, subsidie,
terwijl zij dat niet of veel min
der nodig hebben. Van Agt wil
nu, dat een deel van deze gel
den wordt overgeheveld naar
dat deel van het fonds, dat de
Europese Commissie naar ei
gen inzicht kan besteden. Dit
voorstel heeft, aldus de Neder
landse premier, het voordeel
dat armere landen ervan" zou
den profiteren.
Eerdere poging
Een eerdere poging van de Be-
nelux-landen om, bij monde
van de premier Van Agt,
structuur te brengen in de eer
ste discussie over de Britse
„lusten en lasten" werd totaal
genegeerd. Van Agt wees er
toen op, dat de gesprekken
over een oplossing van het
Britse probleem vooraf gegaan
moeten worden door een prin
cipe-uitspraak, die in het kort
neerkomt op het beantwoor
den van de vraag: „Willen we
wel of willen we niet dat deze
zaak communautair wordt ge
regeld?".
Het betoog van Van Agt sloot
aan bij het advies van de Eu
ropese Commissie. Daarin
werd gesproken over de moge
lijkheden om Groot-Brittannië
meer van zijn EG-lidmaat-
schap te laten profiteren, bij
voorbeeld door de belemme
ringen uit het zogenaamde fi-
nanciëel correctie-mechanisme
weg te nemen. Dit zou de Brit
ten, omgerekend, anderhalf
miljard gulden opleveren. Een
bedrag dat tijdelijk nog
met een paar honderd miljoen
gulden vermeerderd zou kun
nen worden door middel van
extra steun op gebieden als
energie en transport.
Alle overige woordvoerders na
Van Agt deden echter of zij de
'interventie van België, Neder
land en Luxemburg niet had
den gehoord. Waarnemers
leidden daaruit af, dat met
name West-Duitsland en
Frankrijk de handen vrij wil
len houden. De redenering
daarachter is, dat zowel de
Duitse premier Helmut
Schmidt als Franse president
Valéry Giscard d'Estaing de
Britse contributie aan de EG
willen gebruiken bij onder
handelingen met premier
Thatcher over andere zaken,
die soms zelfs niet met de ge
meenschap te maken hebben.
West-Duitsland is er bijvoor
beeld nogal op gebrand, dat
Groot-Brittannië vasthoudt
aan zijn principeverklaring om
mee te doen met de moderni
sering van de NAVO-kernwa-
pens in West-Europa. En de
Fransen zouden graag zien,
dat de Britten akkoord gaan
met het creëren van een ge
meenschappelijke markt voor
lamsvlees. Dit om de Franse
schapenfokkers, die zeggen te
lijden onder de import van
Engels lamsvlees, tevreden te
stellen.
In de orthodoxe kathedraal van Sint-Gregorius in Istanbul waren Johannes Paulus II en Demetri
us I verenigd in een gezamenlijke dienst. Op de achtergrond paus en patriarch. Links en rechts
de vertegenwoordigers van de orthodoxe, respectievelijk de rooms-katholieke kerk.
reed erheen in de gepantser- gelegenheid waren de num-
de auto, die hem door de merplaten met de Turkse
Turkse president ter beschik- halve maan bedekt door een
king was gesteld. Voor deze
arch Demetrius vond plaats
in het verveloze gebouw van
de christelijke orthodoxe
kerk in Istanbul. De paus
hoes en wapperde op het
spatbord de pauselijke geel-
-witte vlag. De bescheiden
heid waaronder de orthodoxe
christelijke kerk in het isla-
mietische land functioneert,
werd nog eens benadrukt
door de toegangsweg vol die
pe kuilen en gaten, die op
deze koude grijze herfstdag
gevuld waren met het regen
water van de vorige dag. De
paus had zich tegen de kou
gewapend met een lange,
witte overjas. Ook thans
week kardinaal Willebrands
niet van zijn zijde.
Later op de dag sprak de
paus ook tot de opperste pa
triarch van de Armeense
kerk, Vaskenios. Ook hier zei
hij dat zijn bezoek een oecu
menisch doel heeft: We
putten moed uit hetgeen
reeds is bereikt voor het her
stel van de algehele christe
lijke eenheid".
De tweede dag van de pause
lijke reis begon gisteren in de
Vaticaanse nuntiatuur in de
Turkse hoofdstad Ankara,
waar de paus samen bad met
de tweehonderd aldaar le
vende rooms-katholieken,
aan de christelijke oorsprong.
Particuliere bezoekers waren
er niet. Ze werden deze dag
op grote afstand gehouden.
Wel waren in deze omgeving
vijfduizend gewapende mili
tairen samengetrokken. Te
gen het middaguur begaf de
stoet zich op weg naar het se
cretariaat van de orthodoxe
kerken. Het was de tijd van-
de dag, waarop het neuzelen
de gezang der muezzins van
af de minaretten der 1200
moskeeën die Istanboel rijk
is, boven de huizen en het
verkeerslawaai uitklonk.
Ook dat gaf de pauselijke
tocht, buiten de afwezigheid
van de gebruikelijke volk
smassa's, een heel bijzonder
accent.
Premier Van Agt in gesprek met zijn Deense en Britse collega's, Joergensen en That
cher.
Op het vliegveld van Istanbul begroet patriarch Demetrius I
paus Johannes Paulus II. Links metropoliet Meliton van Chal
cedon.