DEZE WEEK IN DE BIOSCOPEN 'Hair'nog steeds in drukwekken d Het Hollandse landschap van Jan van de Velde in galerie E. de Keuning Spionagefilm met lawine-climax Milieuvervuiling a ia LJohn Frankenheimer mm En Verder LEIDSE COURANT VRIJDAG 16 NOVEMBER 1979 PAGINA 9 Een ets uit de serie „Ruïnes en landschappen" van Jan van de Velde VOORSCHOTEN In de jaren na 1600, toen de ker kelijke kunst aan beteke nis verloor, kwam er een ontwikkeling in de prent kunst om kleine stukken te maken. Gravures en et sen met voorstellingen van de gewone dagelijkse LIDO I Hair (12) met John Sacage en Beverley d'Angelo. Regie: Milos Forman. Nadat iedereen er z'n ver bazing over had uitgespro ken dat de Tsjechische re gisseur Milos Forman tien jaar na het grote succes van de rock-musical „Hair" met een verfilming zou ko men, is sinds de vertoning in Cannes van die film ie dereen nog verbaasder. Forman bleek namelijk op een erg intelligente manier van dat theaterfenomeen dat zo typisch bij de eind zestiger jaren hoorde, een amusante, boeiende en zelfs indrukwekkende film gemaakt te hebben. Natuurlijk is „Hair" nauwe- J lijks los te koppelen van de j hippie-beweging de „flower I power" en het protest van I toen. Maar Forman liet al eerder weten dat eigenlijk niemand meer wist waar het in die legendarische musical om ging. Vandaar dat hij sa men met scenarioschrijver Michael Weller een nieuw script heeft gecreëerd, dat strakker verloopt dan toen voor het toneel nodig was en dat toch de nostalgie naar en de sfeer van die dagen be houdt. Dat is het verhaal van de hippies in hun „eigen" Central Park, en de platte landsjongen Claude die nog even in New York de bloe metjes buiten komt zetten voor hij af moet reizen naar Vietnam. Hij trekt met hen op, wordt verliefd, maar aan die voor hem bevrijdende pe riode komt èen eind als hij zich in Nebraska gaat melden voor zijn opleiding. Zelfs daar willen zijn hippie-vrien den, die hun eigen diensto- proep verbrand hebben, hem via een prachtige truc nog overtuigen niet te gaan. Tot het zeer navrante slot er op volgt. De naam van Milos Froamn is nadat hij in Amerika terchtkwam bij het grote pu bliek pas doorgedrongen toen hij „One flew over the cuc koo's nest" maakte. Het merkwaardige is dat „Hair" qua filmstijl eigenlijk veel meer aansluit bij zijn Tsjechi sche films (Liefde van een blondje, Peter en Pavel) en zijn eersteling in Amerika „Take off". Hetzelfde speelse en knappe arrangeren van visuele grappen en beelden van mensen, die zo van de „candid camera" zouden kunnen zijn. Daarnaast maakt Forman op een meer dan Amerikaanse manier het fenomeen „musical" tot film. De songs en de dansen wor den niet vastgelegd op één vast punt, maar zwerven van de ene openlucht-lokatie naar de andere, ideaal visu eel versmolten met het film verhaal. „I got life" komt komt op de dinertafel van een rijke familie tot leven via een brutaal borden en glazen Treat Williams als hippie Berger, die zingt en danst op de dinertafel van een rijke New Yorkse familie opzij schoppende William Treaty. „lts easy to be hard" krijgt een hele rechtstreekse, onversierde vertolking van Cheryl Barnes als burgerlijk meisje dat haar uit het -huwe lijk weggelopen zwarte hip pie-man toezingt, er wordt op graszoden gedanst alsof het de meest perfecte planken van Broadway zijn. Uitbundig in eerste instantie, met prima beeldgrappen als de „vliegende" huwelijksscè ne en de dansende politie- paarden, maar Forman bouwt naar een andere toon toe. Als uiteindelijk dat ver trek naar Vietnam gaat ge beuren, is de film bijna onge merkt een zeer serieus anti- oorlogsprotest geworden. Met zo'n sterk einde, dat je volko men ondet de indruk de bio scoop verlaat. MILO LUXOR Prophecy (16) met k Talia Shire en Robert Faxworth. Regie: John Frankenheimer. Als regisseur John Frankenheimer een film gaat maken over milieu vervuiling en David Selzer (van „The omen") het scenario schrijft, dan kan je verwachten dat er iets anders uit de bus komt dan de doorsnee „waarschuwende film". De eerste beelden van de film „Prophecy" hebben al iets onheil spellends, maar dan lijkt het even of we te maken krijgen met het verhaal van een gewetensvol arts van de volksgezondheid in de gro- ile j te stad' ta* Niets is minder waar, want als de arts aoi met echtgenote naar Maine wordt ge- stuurd om te onderzoeken waarom de Indianen daar zo gekant zijn tegen de cri uitbreiding van een daar gevestigde papierfabriek gebeuren de meest ver- schrikkelijke> dingen. I Niet alleen dat het tot een handge- I meen komt tussen Indianen ert hou- I thakkers, de arts ontdekt dat het ge- I bied vol reusachtige zalmen en bui- I ten proporties grote kikkerwijfjes zit. I De oorzaak blijkt dan te zijn, dat de I papierfabriek al jaren methyl-kwik in het water loost, wat het grote aan tal misvormd geboren kinderen on der de van vis levende Indianen ver klaart. Dramatisch element daarbij is dat de in verwachting zijnde echtge note van de arts ook van die vis ge geten heeft, een detail dat later in de film maar vergeten wordt, misschien wel om David Selzer in de gelegen heid te stellen om nog een vervolg te schrijven. Het methyl-kwik heeft ook voor een verschrikkelijk bloeddorstig monster gezorgd, waar King Kong nog maar een lief sentimenteel aapje bij is. En dan merk je wat een regisseur als Frankenheimer, door suggestie en rappe montage met zo'n plotseling re gelrechte griezelfilm kan doen. Het monster krijg je niet of nauwelijks te zien de kermende monster-baby wèl maar door close-ups van de doodangstige hoofdfiguren, onder wie Francis Ford Coppola's zuster Talia Shire als de doktersvrouw, wordt zijn voortdurende aanwezigheid voelbaar gemaakt tot het moment dat men zich zwemmend tracht te redden, wat duidelijk studiowerk is en eigenlijk jammer van de knap opgebouwde spanning daarvoor. John Frankenheimer's „Prophecy" is een handig als griezelthriller verpak te waarschuwing tegen de wijze waarop sommige industrieën met ons milieu omspringen. Vakkundig en spannend gemaakt en als „amuse- Armand Assante, Victoria Racimo en Robert Fox- mentsfilm" verpakt. worth, uitgeput na hun vlucht door het oerwoud. CAMERA Gejaagd door de wind (12) Kwaliteitsfilm uit de oude doos met onder an deren Clark Gable en Vivien Leigh (reprise, vierde week). LIDO II Aliën (16) Meer griezelfilm dan een produkt uit de science-fictionkeuken. De bemanning van een ruimteschip wordt bijna uitgeroeid door een onverwoestbaar monster. Boordevol technische trucs en imposante decors (vierde week). LIDO III Die Ehe der Maria Braun (16) Intrigerende film van Fassbinder waarin Han nah Schygulla als Maria Braun het „Wirt- schaftswunder" van Duitsland cynisch symboli seert (vierde week). STUDIO Grijpstra en de Gier (12) Natio nale speelfilm die een oer-Amsterdamse sfeer ademt. Met een uitbinkende Rijk de Gooijer en een minder overtuigende Rutger Hauer (negen de week). In de middagvoorstelling: Kiss in at tack of the phantoms (a.l.) met de popgroep Kiss (derde week). TRIANON Kort Amerikaans (16) Brave verfilming van het beroemde boek van Jan Wolkers met sterk acteerwerk van Derek de Lint. De film speelt in het Leiden van de Tweede Wereldoorlog en is daarom alleen al de moeite van het bekijken waard (zesde week). REX Sex-Movie Special (16) Sexwerk. Alleen voorbehouden aan de liefhebber. EUROCINEMA I (Alphen aan den Rijn) Gejaagd door de wind (12) Zie Camera. EUROCINEMA II (Alphen aan den Rijn) The Wiz (a.l.) Negermasical met Michael Jack son en Dianne Ross. EUROCINEMA III (Alphen aan den Rijn) Escape to Athena (16) Tegenvallende specta- kelfilm met tal van topacteurs. Roger Moore treedt zwak op als Duitse kampcommandant, die het toezicht houdt op een groepje gevange nen die een kunstschat willen veroveren en en passant de bezetters maar even uitroeien. dingen, bestemd om door de burgerij te worden ge kocht Het portret, het stilleven en het landschap bleken toen bijzonder populair. Vooral de landschapsprenten gin gen grif van de hand, want er deed zich in de grafische kunst een verandering voor^ die het publiek op prijs stel de. Het gefantaseerde, on- Hollandse landschap, met valleien, rotspartijen en be ken, maakte plaats voor het sobere, stille Hollandse pol derlandschap. Het herken bare „buiten", zonder druk te, waar het goed toeven was. Door de toenemende drukte in de steden, verlangde de burger van de 17e eeuw, in zijn vrije tijd naar de rust van het platteland. Dat men aan deze uitstapjes naar bui ten een aandenken wilde hebben, blijkt uit de vele landschapsprenten die de ti tel kregen: „Plaisante plae- ten.of „Plaisante lant- schappen.en dan volgde een serie van gezichten rond een of andere stad. Sommige topografisch juist, andere met vrijheden van de kun stenaar. Bij galerie De Keuning aan de Molenlaan 2 te Voorscho ten zijn op zondag 25 no vember van 12 tot 17 uur en daarna gedurende de maand december iedere vrijdag en zaterdag van 11-17 uur, oude prenten te zien en te koop, van landschappen van ver scheidene grafische kunste naars uit de 17e en 18e eeuw. Centraal in deze ten toonstelling staat de figuur van Jan van de Velde. Landschapsgraveur- en etser bij uitnemendheid. Hollands Jan van de Velde, die leefde van ongeveer 1593 tot 1641, was een zeer belangrijk gra veur en etser van landschap pen. Speciaal het Hollandse landschap. Het aantal door hem gemaakte platen is enorm. Series van 18 en 36 platen zijn geen uitzonde ring. Ondanks de onbekend heid van de juiste datum van zijn geboorte en overlijden, weten wij nog vrij veel van Van de Velde's afstamming en opleiding. Jan van de Velde was een zoon van de calligraaf Jan, die in 1567 zijn geboortestad Antwerpen verliet, wegens de Spaanse belegering, en zich vestigde in Rotterdam. Om in zijn levensonderhoud te voorzien werd hij spij kersmid. Later schoolmees ter in de schoonschrijfkunst. Hij stuurde in 1613 zijn zoon Jan naar meester Jacob Ma tham in Haarlem om er de graveerkunst te leren. Ge tuige brieven die de vader naar zijn zoon stuurde, had de familie Van der Velde het niet breed. Herhaaldelijk schrijft vader dat hij bepaal de boeken te gelde heeft ge maakt teneinde zijn zoon aan geld te helpen. In een brief, gedateerd 16 septem ber 1617, spoort hij Jan aan snel de meesterstitel in de graveerkunst bij het Haar lemse Gilde te behalen. „Ick en U moeder zullen U binnen 14 dagen naer belofte comen besoecken. Sy seynt U by desen naer belofte 4 gul. 1st. 'twelck is in de spe- tie een duckaetken, twelck zooveel doet. Houdt U geld wel te rade. De costen vallen groot en myn neringhe is cleyn, doet derhalve U beste en maeckt dat ghy van dit jaar meester int yser wordt, om te connen teekenen en snyden uyt U selven 'tgene U te vore soude mogen co- men, want anders U snyden niet veel te beduyden en soude hebben. De konst van inventeren is beter dant na- ermaken en copieren. Voor de reste, vreest de Heere en houdt u deuchdelyk, zoo salt u welgaen en suit van de vromen geacht worden en Gode. U moeder, susters en broeders doen u zeer groete. U vader, Velde". Manier Met deze aansporing van va der Van de Velde uit 1617 dient zich een moeilijkheid aan, die nooit is opgelost. Immers, er zijn in 1615, 1616 en 1617 al series landschap pen bekend van de hand van Jan van de Velde. Dat wijst er op dat hij al vóór het behalen van zijn meestersti tel onder naam graveerde en etste. Men vindt in het oeuvre van Jan van de Velde twee ma nieren van uitbeelden. De vrije, schilderachtige, welke in vele van zijn landschap pen voorkomt (bijna alle maal geëtst) en de manier van scherp en strak werken. Bij de eerste is het de teke naar, die zwierig met de ets naald speelt, bij de tweede is het veel meer de graveur die met zijn burijn ons iets te vertellen heeft. Familie De naam Van de Velde was, en is, een veel voorkomende in Nederland. In de tijd dat Vader Jan uit Antwerpen kwam, kende men in de gra fische wereld nog een aantal Van de Velde's, waaronder nog twee Jannen, een schil der-tekenaar en een goud en zilvergraveur. Bovendien waren er Esaias van de Vel de, Adriaan van de Velde, Willem de oude en Willem de jonge van de Velde, Cor nells, Pieter en een F. van de Velde. Zij waren niet al lemaal familie van elkaar. Maar Esaias, de twee Wil- lems (schilders tekenaars van zeeslagen) en Jan de oude en Jan de jonge zijn van de zelfde tak. Bij galerie De Keuning is niet alleen werk van Jan van de Velde te zien. Land schapstekenaars en gra veurs, zoals Jan Vincentsz. van der Vinne (1663-1722), Antoni Waterloo (ca. 1618) die zich uitleefde in grote boompartijen hangen er. Ge- ertruydt Roghman (1625) die werkte naar tekeningen van haar broer Roelant is verte genwoordigd met een aantal Plaisante Lantschappen. So bere weergaven van het platte land. Cornelis Bloe- maert, die leefde van 1603 tot 1680, heeft een serie Pas torales gemaakt naar teke ningen van zijn vader Abra ham, waarin toch veel meer dan bij Van de Velde, de menselijke figuur in het landschap naar voren komt. Ook Willem van Nieulant en Herman Swanevelt, die dui delijk hun Italiaanse invloe den etaleren laten zien hoe verschillend iedere graficus een landschap uitbeeldde. De tentoonstelling wil laten zien, dat buiten de grote, we reldvermaarde kunstenaars zoals Rembrandt, Paulus Potter of Hercules Seegers, die het Hollandse landschap op weergaloze wijze uitbe eldden, er een rij van grafici heeft bestaan, die op grandi oze wijze hun bijdrage heb ben geleverd aan de prent kunst. Lee Marvin op jacht ^>X- Eurocinema IV (Alphen aan den Rijn) - Avalanche Express (12) met Lee Marvin en Robert Shaw. Regie: Mark Robson. Het zal ongetwijfeld toeval zijn geweest dat de spiona- ge-thriller „Avalanche Ex press" voor zowel regisseur Mark Robson als voor ac teur Robert Shaw de laat ste film in hun carrière is geweest. Beiden overleden kort na of tijdens het einde van de opnamen. Deze laat ste rolprent kan nauwe lijks een waardige afslui ting van hun filmloopbaan worden genoemd. Noch voor Mark Robson, die ooit Humphrey Bogart regis seerde in „The harder they fall" en die daarnaast de sensurroundrampenfilm „Earthquake" op zijn naam had staan, noch voor Ro bert Shaw die hoofdrollen vertolkte in een paar van de grootste filmsuccessen aller tijden: Jaws en The Sting". De titel „Avanlanche (Lawi ne, red.) Express" is om on begrijpelijke redenen niet vertaald. Het verhaal is geba seerd op een boek van Colin Forbes, een Alister MacLean- achtige schrijver. Robert Shaw speelt generaal Malen- kov, het Hoofd van de Russi sche Geheime Dienst KGB, die met gegevens van een op handen zijnde operatie, over loopt naar het Westen. Onder begeleiding van een aantal Amerikaanse geheimagenten stapt hij op de Atlantic Ex press, de trein die koers zet van Milaan - via het be sneeuwde Zwitserland - naar Rotterdam om tijdens de lan ge rit als doelwit te fungeren voor zijn vroegere kamera den. Opzet is de executie van zijn tegenstander Boenin, ge speeld door Maximilian Schell. Een keur van andere bekende acteurs, zoals Lee Marvin, Horst Buchholz en Mike Connors (uit de tv-serie Mannix) moet als publieks- magneet in dit kapitale, maar nauwelijks spannende en hu morloze verhaal. Men moet bijna vijftig minuten wach ten, voordat de actie op het filmdoek goed losbarst (het torpederen van een vracht schip en natuurlijk een lawi ne). Jammer dat die climax al halverwege plaatsvindt. De tiende plaat van een serie van veertien land schappen van een tijdgenoot van Van de Velde, Claes Jansz Visscher

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 9