Zestig jaar
geleden
kraakte
voor
het eerst
de radio
Soireé-Musicale.
'De nacht van inspekteur Tibbs' op televisie
TERUGBLIK
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
Rijk wil twee
zenders betalen
voor Zuid-Holland
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 8 NOVEMBER 1979 PAGINA 2
De radio is niet meer weg te
denken uit ons dagelijkse le
ven. Muziek, informatie en ont
spanning, het stroomt schijn
baar probleemloos uit de ether,
wanneer de juiste knoppen
worden ingesteld. Er was een
tijd (en ongetijfeld zullen de
ouderen zich dat nog herinne
ren) dat het anders was. Dat er
nog geen radio was. Wat later
de eerste kristalontvangers,
waarbij je heel stil moest luis
teren, omdat anders het wanke
le mechanisme ontregeld raak
te.
Deze week bestaat de radio zes
tig jaar. Op 6 november 1919
was, vanuit Den Haag, uit het
pand van de Nederlandse Radio
Industrie aan de Beukstraat,
het eerste programma te beluis
teren voor wie in het bezit was
van een ontvangtoestel. Men
kon luisteren naar het prgram-
ma „Soireé-Musicale", met daar
in o.a. het liedje „Een meisje dat
men nooit vergeet" van Koos
Speenhof en de soldatenmars
„Turf in je ransel".
Par»d«rn*r*ch.
Czlgano.
Qus'uor.
Speen hoff.
Marehe Eapagnol*
Cornet Solo.
Air de Roetas.
per Violioo.
Marsch.
Bolser «a Hmm.
(Donderdagavond 8—11 uur n.m.)
PROGRAMMA i
1. 'lurf in je reneel
2. Valse Bauf^y
3. Rigoletto
4. Een meiije dat men nooit rergsot
5. Los Banderilla*
rt. The tïoly City
7. Le Barbier de SériUe
8. Ave Maria
9. Carmen
10. De Erlenis
en andere nummers.
Programma wordt gegsven met behulp van
een pathéfoon door middel van een
Philips-lduret-Generatorlamp,
gemonteerd in een
Radio-Telefonie Zendstation
der „Ned. Radio-Industrie"
op eon golf engte ven 070 Meter.
Iedereen die In het bezit le ven een eenvoudig Radio-ontvang.
toestel kan deze muziek rustig thuis hoeren, 83664/114
Bij gebruik van onze versterkers kan deze mnxlefc doer het
geheele vertrek hoorbaar gemaakt worden.
Voor nadere Inlichtingen en levering ven ontvangtoestellen, ver
sterkers, telefonie zendstations enz. wende men rich tot d#
jNed. Radio-Industrie"
Baukilritt I - 10,
VGrhvenhage.
De naam die onverbrekelijk verbonden is
met de geboorte van de publieksradio (er
waren voor 1919 al amateurs) is die van
de Haagse ingenieur Hanso Henricus
Schotanus a Steringa Idzerda. Geïnteres
seerd als hij was in de radiotelefonie zoals'
dat toen heette, was hij al enige tijd bezig
met experimenten op dat gebied. In de
Beukstraat 8 vestigde hij zijn fabriekje,
eerst toepasselijk „Wireless" (Draadloos)
geheten, later werd dat de Nederlandse
Radio Industrie. Daar was hij bezig met
het ontwikkelen van radio-apparatuur
voor o.a. het leger en, niet minder belang
rijk, met zijn -eigen hobby: het draadloos
uitzenden van geluid. Tijdens de Jaar
beurs in Utrecht gaf hij op 18 maart 1919
een demonstratie van zijn kunnen. Tussen
het Lucas Bolwerk en het Vreeburg in de
Domstad werd radiokontakt gelegd. Een
historisch gebeuren, waarbij zelfs konin
gin Wilhelmina aanwezig was. Idzerda
(„Idz" voor insiders) kreeg een zogenaam
de fabrikantenmachtiging voor het uittes
ten van de apparatuur die hij maakte. Hij
benutte deze machtiging ook om proefuit-
zendingen te verzorgen. Daarmee behaal
de hij zulke goede resultaten dat hij op 5
november 1919 in de Nieuwe Rotterdam-
sche Courant een advertentie plaatste.
Hierin kondigde hij aan dat de volgende
dag met behulp van een pathéfoon (een
soort grammofoon) het programma „Soi-
reé Musicale" zou worden uitgezonden. In
de R.K. Radio-gids van 1927 schrijft ene
Joh. Schnabel in een terugblik op die al
lereerste keer: „Wij, die nooit anders dan
morse-seinen in onze telefoon hadden ge
hoord, vingen ineens enkele woorden,
verstaanbare woorden op en even daarna
de tonen van een grammofoonMooi
was het, machtig mooi en legio waren de
avonden, waarop wij stil, zonder ons te
verroeren want anders ontregelde onze
kristaldetector zaten te luisteren naar
de zachte, maar heldere muziek, welke
ons door de lucht bereikte."
En Idz ging door. Vanaf 6 november 1919
verzorgde hij iedere donderdagavond een
programma voor zijn luisteraars. Naast be
roemdheid in eigen land, kreeg hij veel
aandacht in Engeland. Zelfs zo, dat de en
gelse -krant Daily Mail hem financieel
ging steunen. Dat was nodig ook, want tot
dan had Idz alles uit eigen zak betaald. In
Nederland werd hij gesteund door de Ne-
derlandsche Vereeniging voor Radio-tele-
grafie (NVVR). Zijn fabrikantenvergun
ning voor proefnemingen werd in 1921
omgezet in een nieuwe zendvergunning
voor muziek en gesproken woord. Vier
uitzendingen per week verzorgde hij toen.
Toch ging niet alles van een leien dakje.
Geldgebrek heerste en bovendien kwam
er een concurrent opzetten. Dat was de
Nederlandse Seintoestellen Fabriek uit
Hilversum, die in navolging van Idzerda
proefnemingen was gaan doen met radio
telefonie. Toen Idzerda moeilijkheden
kreeg met de hinderwet (er waren klach
ten gekomen van de buren) en zijn zender
werd verzegeld, bood de NSF, die al ver
schillende proefuitzendingen achter de
rug had, aan om zijn programma's voorlo
pig via Hilversum uit te zenden. Daar
maakte Idz. dankbaar gebruik van. Maar
hoewel hij het met behulp van de NSF en
later weer met een eigen zender toch nog
tot 1935 met hangen en wurgen uithield,
was zijn rol als radio-maker min of meer
uitgespeeld. Het is trouwens slecht met
hem afgelopen. In de winter van 1944
werd hij, toen hij louter uit interesse wat
brokstukken van een neergetorte V-2 ra
ket verzamelde, door de duitsers opgepakt
wegens spionage en nog dezelfde dag te
rechtgesteld op de V-2 lanceerplaats in
Scheveningen.
Was Idzerda de man die aan de wieg
stond van de radio, de NSF stond aan de
wieg van de omroep, zoals we die nu nog
kennen. In 1924 richtte de Nederlandse
Seintoestellen Fabriek een comité op, dat
zich moest gaan bezighouden met het be
heer en de organisatie van de radio-uit
zendingen. Dat was de Hilversumse
Draadloze Omroep (HDO), waarin drie af
gevaardigden van de NSF zaten en drie
radio-amateurs. De HDO verzorgde zelf
uitzendingen, maar begon op een gegeven
moment ook zendtijd te verhuren. De eer
ste gegadigde hiervoor was ene Johannes
de Heer, onder andere evangelist, die in
1924 begon met eigen uitzendingen van de
Christelijke Radiotelefonie Vereniging,
wat later de NCRV werd. Verdeeld als
Nederland was (en nog is) kwamen er al
heel snel andere gegadigden die verschil
lende stromingen vertegenwoordigden. Er
kwam een katholieke vereniging (de
KRO) in 1925. In dat zelfde jaar waren
het ook de vakbeweging en de socialisti
sche radio-amateurs die tijd kregen
(VARA). En zo was de HDO al spoedig
drie avonden aan anderen kwijt. Dat
werd wat veel, dus moesten er maar geen
zendgemachtigden meer bijkomen. Alleen
de vrijzinnigen (de VPRO) kregen nog de
kans wat tijd los te peuteren, maar toen
hield het echt op.
Intussen stond de ontwikkeling van de
techniek niet stil. Er was veel interesse, er
werden meer en meer radio's gebouwd en
verkocht. In Huizen werd in 1927 een
tweede zender in gebruik gesteld, waar
door de omroepverenigingen wat ruimer
in hun tijd kwamen te zitten. De HDO,
die nog steeds het beheer had namens de
NSF werd in 1928 omgedoopt in de AVRO
en daarmee was de verzuiling, zoals we
die nog steeds kennen, een feit. De
NCRV, KRO en VPRO voor de christelij-
ken, de AVRO voor de liberalen en de
VARA voor de socialisten en pas veel la
ter TROS, EO en VOO.
Een groot deel van de apparatuur die door
de jaren heen is gebruikt, is bewaard ge
bleven.. Zo heeft het Postmuseum in Den
Haag o.a. de eerste zender van Idzerda in
bezit. De NOS beschikt ook over een grote
hoeveelheid materiaal en documenten. Al
jaren is men daar bezig met het oprichten
van het Omroepmuseum, maar de plan
nen stuiten helaas op gebrek aan een
daarvoor geschikte ruimte.
Een rondleiding door één van de opsla
gruimten toont een grote hoeveelheid
oude radio's, grammofoons, aanverwante
artikelen en onderdelen. Minstens 60 jaar
radio, het ligt er maar en er komt steeds
meer bij. Laten we hopen, dat het volgen
de jubileum van de radio gevierd kan
worden met de opening van het Omroep-
Hans
i Loon Ir. Idzerda, radiopionier van het eerste uur.
hou t
het l
scherm
in het
oog
Norman Jewison maakte in
1967 de film „De nacht van
inspekteur Tibbs", waarmee
hij maar liefst vijf Oscars in
de wacht sleepte. Rod Stei
ger kreeg voor zijn rol de
onderscheiding als beste
filmacteur van het jaar. In
zijn dankwoord tijdens de
uitreiking van de Oscars
sprak hij: „Mijn vriend Syd
ney Poitier heeft mij veel
kennis verschaft om deze rol
te vertolken".
Het verhaal van de film
handelt over de zwarte in
spekteur Tibbs, die door om
standigheden gedwongen
moet samenwerken met de
grimmige blanke sherrif
Bill Gillespie. Deze heeft,
zoals vele mensen in het
zuidelijke Mississippi, geen
hoge pet op van de neger-in-
spekteur. Toch groeit naar
mate het karwei vordert,
zijn vertrouwen in inspek
teur Tibbs.
Ned 1 19.40 uur
De ambtenaren
De documentaire „De ambte
naren" van de Canadees Do
nald Brittain laat de bureau
cratie zien als een vorm van
macht.
Ned. I 22.20 uur
Corrie van Gorp
In „Veel liefs van Corrie" laat
Corrie in een wervelende
show zien wat het woord lief
de voor haar inhoudt. Aan
haar zijde vindt ze o.a. André
van Duin, Jaap Stobbe en
Manfred de Graaf.
Ned. II 20.27 uur
De verlaten mijn
In het laatse deel van de tv-se-
rie „De verlaten mijn" wordt
Alec Hamilton verdacht van
oplichting en neemt hij de
Soap
In de tv-serie „Soap" komt
een eind aan de verschillende
liefdesaffaires. Burt loopt
daarbij het gevaar dat zijn le
ven ook aan een vroeg einde
Van I. naar r. Quentin Dean, Sidney Poitier, James Peterson en Rod Steiger in de film „De nacht
van Inspecteur Tibbs.
Wie er zin in had het tot het
eind te volgen kon met eigen
ogen aanschouwen hoe PSV
via een geducht pak slaag uit
de UEFA-cup werd gebon
jourd, om het ook eens in het
Frans te zeggen, want het dra
ma voltrok zich in St. Etienne.
En het begon zo aardig met
twee kippen op het veld en ga
ten in het net. Er zal nog wel
lang nagekaart worden hoe al
die blunders mogelijk waren.
Dat het iets met mysterieuze
krachten in de sport te maken
had is onwaarschijnlijk. PSV
had, om het zachtjes te zeggen,
zijn dag niet. De kijker thuis
zag het al dadelijk aankomen.
Al die aarzelingen en dat ge
vaarlijke bedaard willen spe
len waarmee PSV wel meer de
zaak overeind probeert te hou
den. Daar hadden de Franso
zen vooral psychologisch goed
het oog op. Drie klappen in de
allereerste minuten konden
verzilverd worden in volwaar
dige francs. En toen was het
vechten tegen de bierkaai.
Theo Reitsma deed tussen die
onprettige bedrijven door ook
aan psychologie door erop te
attenderen op welke manier
René van de Kerkhof het best
uit zijn ritme kon worden ge
haald. Het was een wedstrijd
tussen soepelheid en wend
baarheid, Franse esprit dus
ook wel een beetje, en houteri
ge bewegingskunst. Daarbij
waren ook botsingen onver
mijdelijk. Wie vlug voort wil
snellen, zo zag ik het althans
op de buis, wordt al gauw
beentje gelicht door wie dat
beletten wil. Ook door zijn
dramatische aspecten een
boeiende avondvulling, al zal
de oorspronkelijk geplande
Franse film zonder twijfel
zachtzinniger zijn geweest.
Ter afwisseling bracht Ikon in
de vooravond eens geen bui
tenlandse kinderen, maar kin
deren uit het Drentse Wach-
tum, een mij onbekend dorp,
daarom niet minder aardig om
in te wonen. Tenminste, Da-
niëlle die met haar ouders hier
uit Dordrecht was neergestre
ken, vond het er best fijn, al
waren er natuurlijk ook strub
belingen. Gevraagd waarom ze
er zich zo goed thuis voelde,
zei ze dat het zo lekker rustig
was, met weinig verkeer en
mensen die nog voor elkaar
opkwamen. Wat dat laatste be
treft moet je als gewezen ste
deling niet te beroerd zijn een
handje te helpen, anders word
je buitengesloten. Zoveel ver
schil met de eerder vertoonde
buitenlandse kinderen, afge
zien dan van het welvaart
speil, was er niet eens. In een
andere taal kwamen weer
soortgelijke wensen om de
hoek, dat wil zeggen vrij en
prettig met iedereen mogen
omgaan. Aan het slot werd
dank gebracht aan alle inwo
ners van Wachtum voor hun
medewerking. Allemaal erg
huiselijk en dichtbij.
HAN JONKERS
Na,,Hierennu"
700 aan
meldingen voor
automonteur
(Van onze radio- en tv-redac-
tie)
HILVERSUM Ruim 700
mensen van wie de helft
werkloos hebben zich bij de
Bovag gemeld na een oproep
via de televisie om zich te la
ten omscholen tot automon
teur. De oproep werd onlangs
gedaan in NCRV's actualitei
tenrubriek „Hier en Nu", dat
zich de laatste maanden in het
onderdeel „Maak er werk
van" bezighoudt met de pro
blemen op de arbeidsmarkt.
Ondanks de hoge werkloos
heid is het ook voor autobe
drijven en garages moeilijk om
vakbekwaam personeel te vin
den. Een recent onderzoek
van de Bovag toonde aan dat
er in garages zo'n 2500 onver
vulbare vacatures zijn. „Hier
en Nu" maakte daarover
langs een reportage en
leende zijn medewerking
een omvangrijk omscholing
sproject, waarvoor in de
zending belangstellenden
den opgeroepen.
Illllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllll
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor slechtho
renden
18.30 Sesamstraat
18.45 Paspoort
18.55 Journaal
NCRV
18.59 Staaltje, de locomotief,
tekenfilm
19.05 Pink Panther, teken
film
19.10 Kerkbuurt
19.40 In the Heat of the
Night, speelfilm (1967)
van Norman Jewison
NOS
21.37 Journaal
21.55 Den Haag Vandaag
22.20 Peperland (De ambte
naren), documentaire
23.25 Journaal
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Nieuws voor slechtho-
rendenn
18.55 Journaal
TROS
18.59 Top 50
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.27 Veel liefs van Corrie
(van Gorp), show
21.30 De verlaten mijn, afl. 6,
slot
22.20 Aktua TV
23.10 Soap, TV-aerie
NOS
23.40 Journaal
DUITSLAND 1
WDR
18.00 Berliner Stachelechweine
(Het kleine verschil). 18.15
Eine Amerikanische Familie.
19.15 Hier und Heute. 19.45
Spiel um 4tel vor 8 (Mis
daadmagazine: De kat laat
het muizen niet).
20.00 Journaal
20.15 lm Brennpunkt
22.30 Tageatnemen
23.00 Nicht leben, nicht aterb
documentaire over z
moorden
23.45 Journaal
DUITSLAND 2
van liefde). 19 Jouri
19.30 Dalli-Dalli, spel)
gramma.
21.00 Journaal
21.20 Die Bonner Runde
22.20 Sport (Damestennis)
DUITSLAND 3
WDR
18.00 Seaamatrasse. 18.30 Curt
natuurkunde. 19 Jugsr
UFO. 19.45 Regeionieuws.
20.00 Journaal
20.15 Der glëaerne Schlüasel (Tl
glass key), speelfilm (1942
van Stuart Heialer
21.35 Familienrat
22.05 Erzahlen (verhaalconstruclit
ENGELAND
18.00 John Craven's Newsrouni
18.55 Reporting England
19.20 Nationwide. 19.55 Tc
20.20 Top of the Pope
20.55 Blankety Blank, quiz
23.40 Platform One (gesprek mi
Sir David McNee, politic
commissaris)
0.12 Frank Sinatra sings
BBC 2
18.00 Open University. 18.40 Fles!
Gordon's Trip to Mars, all,
(Symbol of Death). 19
Memorable Match, crickeL
20.25 Journaal
20.35 Newsweek
21.10 Rolls-Royce, documentaire
22.00 Pete Sayers sings Country
23.15 Richard Stilgoe and guesti
NEDERLAND 1
10.20 Fries voor niet-Friesta-
ligen
10.45 School TV
NOS
13.00 Nieuws voor slechtho
renden
NEDERLAND 2
NOS
13.00 Nieuws voor slechtho
renden
DUITSLAND 1
10.00 Journaal, Tageathemen. 10.25
Walter Hasenclever, leven
Technik (Wereldverkeer
een crisis?). 12.50 Pratse-
schau. 13 Journaal. 16.15
Journaal. 16.20 Ein deut-
sches Hobby (Herdershon
den en hun bazen). 17.05
weiter? 17.50 Journaal.
DUITSLAND 2
Journaal. 14 Pebbli
14.45 Camberwick Greet
15.02 School TV. 16.20 Pt
bol y Cwm, Welsh progran
.16.55 Play School. 17.
17.55 Crackerjack.
HILVERSUM 1
NCRV: 18.11 Hier en nu. 18.30 (3) In
beweging. 18.45 (S) Leger des Heils-
kwartier. 19.02 (S) De wereld zingt
Gods lof. 19.55 (S) Op de man af.
20.03 (S) 't Is Ted-tijd. 21.02 (S) Or
gelbespeling. 21.40 (S) Literama-don-
derdag. 22.02 (S) Bij de tijd. NOS:
23.02-24.00 (S) Met het oog op mor
gen. KRO 0.02 (S) De Nachtspiegel.
102 (S) Tussen de hoezen met...
3.02 (S) Herrie of Harry op 1. 6.02-
6.50 (S) Country Time.
HILVERSUM 2
IKON: 18.05 Kleur. Overheidsvoor
lichting: 18.35 De politie nu.
21.00 (S) Componistenportre
22.30 Nws. 22.40 (S) Volksliederen
AVRO: 23.15 (S) Jazz Spectrum
23.50 AVRO's Radiojournaal. 23.55
24.00 Nws.
HILVERSUM 3
Hugo van Gelderen n
zijn. (14.45 Rvchtoprecht.
sdaktle. (15.30 Kijk op de Dercji
(Van onze radio-
en tv-redactie)
DEN HAAG Het eerder
geuite plan om elke provin
cie een eigen regionale om
roep te geven heeft minister
Gardeniers van CRM nu in
een nota vastgelegd. Dit
plan zou gestalte moeten
krijgen in 1981. Hiervoor
komt voor elke provincie 1,3
miljoen beschikbaar. Zij wil
echter een uitzondering ma
ken voor Zuid-Holland, dat
vanwege zijn dichte bevol
king twee zenders zou moe
ten krijgen, waarvoor dan
jaarlijks 2,6 miljoen be
schikbaar zal zijn.
mer bereikt. Zij stelt hierin
dat elke provincie meer zen
ders zal mogen installeren
maar dat de kosten daarvoo
dan niet door het Rijk zullei
worden betaald. Het bedraj
van 1,3 miljoen heeft zij geba
seerd op de uitgaven v
omroepen Brabant en Amster
dam Stad. Wat de IJsselmeer
polders betreft wil zij de ont
wikkelingen afwachten.
Wordt er gebruik gemaakt
kabelradio, dan zal geen be
roep kunnen worden gedaai
op Rijksbijdragen. De ministei
blijft in tegenstelling tot d
Omroepraad van mening, da
in principe elke provincie
omroepbijdragen aangewezei
is op de lagere overheden.
