^Nederlandse componisten huldigen Duitse immigrant Rapport aan kardinalen: toestand financiën Vaticaan zorgwekkend Smeekschrift Limburgers aan kardinaal Willebrands Papendal kan meer gasten bergen u kunst weer Y kunst en kunstenaars Korte metten LEIDSE COURANT WOENSDAG 7 NOVEMBER 1979 UTRECHT In navolging van de vijftigers onder de dichters zijn er nu ook - wel wat laat - vijftigers onder de componisten. Dat zijn dan zij die in de jaren vijftig hun eerste volwassen wer ken maakten en tot hun ver bijstering moesten vaststel len dat niemand daar be hoefte aan had. Zo schetste Ton de Leeuw de situatie van een goede twintig jaar geleden toen hij in het Utrechtse muziekcentrum hulde bracht aan de onlangs zeventig jaar geworden Wal ter Maas. Deze gevluchte Duitse jood - naar eigen beti- teling - heeft de compone rende Nederlandse vijftigers behalve Ton de Leeuw bij voorbeeld ook Peter Schat, Louis Andriessen, Jan van I Vlijmen - uit hun isolement gehaald door ze in Huize I Gaudeamus in Bilthoven j een plaats te bieden waar ze I met elkaar en met buiten landse voortrekkers en col legae konden communiceren om vervolgens, geestelijk en soms ook materieel gesterkt, hun eigen weg te gaan, pre cies zoals het hoort. In 1924 liet de Duits-Neder landse componist Julius Rönt gen die jarenlang als paeda- goog in ons land had gewerkt, door zijn zoon Franz aan de rand van het Stichtse villa dorp een huis optrekken in de vorm van een vleugelpiano. Walter Maas, textielingenieur die in 1933 voor Hitier en diens trawanten zijn vader land verlaten had. en in Den Haag een woningbureau was begonnen, zag dat dit huis te huur stond toen hij na de be zetting uit deze kuststreek moest verdwijnen. Hij begon er een hotel-pension waarin hij zelf voor kok speelde en zijn moeder de kamers deed. Nog geen jaar later werd ook in de villa Gaudeamus de grond voor hem te heet onder de voeten en moest hij onder duiken. Zijn ouders werden Walter Maas: een der onzen weggevoerd en keerden nooit terug. Pas na de bevrijding kon Maas het hotel-pension al leen voortzetten, wat hij nog altijd doet. Maar, hij wilde in 1945 Ook wat doen om blijk te- geven van zijn dankbaarheid jegens het Nederland. Het huurhuis dat hem in 1945 in zwaar beschadigde staat weer ter beschikking werd gesteld, sprak hem aan. Toen de zonen van Röntgen hem kwamen vragen of zij in hun ouderlijke woning nog een keer een con cert mochten geven en toen dat concert een groot succes werd, besloot Maas Gaudea mus te-maken tot een trefpunt voor jonge componisten ~uit binnen- en buitenland. Zij kónden er van gedachten wis selen, elkaar hun werken voorspelen en compositiecur sussen volgen. In 1947 vond al de eerste samenkomst plaats. Geboren aanleg Het bleek een voordeel te zijn dat Maas zelf geen componist, geen musicus, geen belangheb bende was. In zijn Duitse jeugd had het rijkeluiszoontje wat piano, gitaar en luit ge speeld, in koren gezongen, als gewone muziekliefhebber con certen en opera's bezocht. Hij was echter geen vakman maar toen Gaudeamus hem in de muziek bracht, heeft hij wel theorielessen genomen en la ter zelfs voor een Nederlandse kraijt muziekrecensies ge schreven. Met dat al' demon streerde hij bij Gaudeamus al leen zijn geboren aanleg om reacties te bevorderen zonder ze te beïnvloeden. Zeven jaar heeft Maas de door hem in het leven geroepen or ganisatie gefinancierd uit de schadevergoedingen die hij uit Duitsland ontving voor wat de nazi's zijn ouders hadden ont nomen. Daarna kreeg de orga nisatie enige subsidie, maar ook toen moest Maas zelf nog tien jaar pro Deo doorwerken wat mogelijk was dank zij het hotel-pension. De componis tenweken werden aangevuld met vertolkersconcoursen en ook als documentatiecentrum kreeg Gaudeamus meer en meer internationale bekend heid. Gaudeamus zelf functio neert als een goed georgani seerde instelling. De villa van die naam, een architectonisch curiosum, wil Maas onder brengen in een Maas-Nathan- stichting als herinnering aan zijn omgekomen ouders. Huldigings- composities Dit is in het kort de geschiede nis van een stimulator van he dendaagse muziek. Wat Maas vooral voor de Nederlandse scheppende toonkunst bete kent, is bij zijn huldiging dui delijk gebleken. Er werd mu ziek gemaakt uit de begintijd van Gaudeamus zoals de alle raardigste, probleemloze fluit- sonate van de Haagse compo nist Jaap Geraedts, de Slauer- hoffliederen van Wim Fran ken, de karakteristieke delen uit de sonates voor twee pia no's van Ton de Leeuw. Onder het motto "Gaudeamus en de amateur" voerde Ber nard van Beurden een koste lijk nummer muziektheater op om te demonstreren hoe leer lingen hun leraar kunnen con ditioneren. En dan waren er speciaal geschreven huldiging scomposities, acht in getal. Wim de Ruiter typeerde de ju bilaris, emotioneel en ener giek, in een cellosolo. Alex Manassen voerde hem na so praan en basklarinet op een band sprekend in, de Span jaard Enrique Raxach die in ons land is gebleven, en onze eigen Rob du Bois eerden hem met slagwerkstukken. Klaas de Vries beeldde afscheid (of weerzien?) uit met een strijkk wartet, Otto Ketting droeg een inventief Quodlibet bij. De fe licitaties van Louis Andriessen en Daan Manneke moeten we gens bezettingsproblemen later aan bod komen en het nieuwe werk van Van Vlijmen, opge dragen aan Walter Maas, gaat in januari in première bij het Concertgebouworkest. Natuurlijk is bij die gelegen heid gesproken, terecht ook door een vertegenwoordiger van het ministerie van CRM. En wat fle jubilaris betreft: als Nederland beslist achttien sy mfonieorkesten in stand wil houden, zouden er tenminste twee uitsluitend hedendaagse muziek moeten spelen, is dé mening van een Duitse immi grant die een der onzen werd, mede door wat hij voor onze muziek heeft gedaan. JOHN KASANDER Ten westen van Ierland komt een storing tot ontwikkeling die het komende etmaal in Ne derland perioden met regen zal brengen. Later zijn ook weer enkele opklaringen mo gelijk. De middagtemperatu- ren zullen rond de tien graden liggen. Om een depressie voor de kust van Noorwegen is koude lucht met opklaringen en buien ver Europa binnen gestroomd. De voorste begren zing loopt van West-Rusland over Zuid-Duitsland naar Noord-Frankrijk en veroor zaakt in die gebieden regen. Zuid- en Midden-Frankrijk blijven in vochtige oceaan- lucht met veel bewolking en middagtemperaturen van een graad of vijftien. Warm is het in Spanje waar gistermiddag aan de Middellandse-Zeekust temperaturen van 26 graden werden gemeten. Vooruitzichten voor vrijdag: Nu en dan buien. Weinig ver andering in temperatuur. Weersvooruitzichten in cijfers voor vrijdag: Aantal uren zon 0 tot 4 Min. temp. omstreeks 5 gr. Max. temp. omstreeks 9 gr. Kans op een droge periode van minstens 12 uur 50 pro cent. Kans op een geheel droog et maal 20 procent. Weersgesteldheid Max Neer- Amsterdam Dee8'" Klagenfurt Kopenhagen Rotterdamse „Koning Lear naar Duits festival Rotterdam Het Württembergische Staatstheater uit Stuttgart heeft het RO-theater uit Rotterdan uitgenodigd „Koning Lear" in juni te spelen op het Shakespeare-festival dat daar wordt ge houden. De Royal Shakespeare Company en het National Thea tre. beide uit Engeland, treden er ook op. De leiding van het RO-theater bekijkt of de uitnodiging kan worden aangenomen. De Rotterdamse „Koning Lear" is een voorstelling van de in Oost-Duitsland opgeleide regisseurs Manfred Karge"en Matthias Langhoff met John Kraaykamp sr. in de titelrol. Deze voorstel ling ging het afgelopen weekeinde in première. De regisseurs hebben teruggegrepen naar het primitieve spel van jaarmarkt en kermis om de volheid van Shakespeare recht te doen. Ze ge bruiken de volledige tekst met een speeltijd van meer dan vier urén. Galerie Nouvelles Images, Leidsegracht 74 Amsterdam, exposeert van 10 november t/m 5 december recente schil derijen en gouaches van Ger Lataster. Pullitzer Art Gallery, Prin sengracht 325 Amsterdam, ex poseert v5n november t/m 19 januari recente tekeningen van Brecht en sieraden van Francesco Pavan. Het Radio Kamerorkest van de NOS geeft op vrijdag. 9 no vember in de Westduitse stad Koblenz de wereldpremière van de Dorian Gray-suite van de Nederlandse componist Hans Cox. Deze heeft dit werk in opdracht van de NCRV, dje van het concert opnamen maakt, speciaal voor het reisje van het orkest naar Koblenz geschreven. „jDe Appelwil volgend seizoen aan Shakespeare DEN HAAG Toneelgroep „De Appel" fh Scheveningen gaat volgend seizoen anders te werk om artistiek in leven te kunnen blijven. Per seizoen gaat men zich concentreren op één bepaald onderwerp. Voor '80-'81 is dit het werk van Shakespeare. De Appel krijgt subsidie om nieuwe werkmethoden te ontwik kelen, heeft het ensemble daar succes mee, dan blijkt de finan ciële armslag ontoereikend en komt de artistieke doelstelling in gevaar. Via een andere manier van werken denkt men uit de daaruit voortvloeiende dwangneurose te ontsnappen, aldus de groep. Dit plan voorziet in mogelijkheden om de tijd efficiënter te besteden en organisatorisch rust te bevorderen. Het ene on derwerp per jaar zal meer dan anders betrekking hebben op een bepaalde schrijver, een bepaalde periode of een bepaald thema, De ongeveer 120 voorstellingen die elk seizoen buiten het eigen theater in Scheveningen alom in dén lande worden verzorgd, blijven bestaan. Ze worden in het vervolg evenwel gegeven als regionale evenementen van een week of langer. Daardoor wordt het mogelijk reisuren te beperken en overdag in de betrokken theaters te repeteren. Record bij Sotheby in NEW YORK New York Bij de verkoop van de collectie-Coply, een van de twee belangrijkste verzamelingen surrealistische schilderijen en beeldhouwwerken ter wereld, zijn bij „Sotheby's Parke-Bernet" in New York zeventien records gesneuveld. De totale opbrengst was bijna 13 miljoen gulden, 4 miljoen meer dan de meest optimistische schattingen van „Sotheby's". H,et duurste doek was een Man Ray: „Waarnemingstijd voor min naars". Hier had een Europese particulier anderhalf miljoen gul den voor over. Een dergelijk bedrag was niet eerder betaald voor een doek van de Amerikaan. Twee schilderijen van Max Ernst, „Surrealisme en schilder kunst" en „Totem en taboe" deden respectievelijk ruim 1,2 mil joen en bijna 700.000 gulden. Dit waren nieuwe records voor de in Duitsland geboren Fransman. Een doek van Juan Miro, „Vo gel die op bij jaagt" ging in andere handen over voor een bedrag van ruim 650.000 gulden. AMSTERDAM Het nationaal sport centrum Papendal gaat de logeercapa- citeit van 120 bedden verdubbelen. De algemene ledenvergadering van de Ne derlandse Sportfederatie keurde gister avond in Amsterdam het bestuursvoor stel goed om daarvoor tien miljoen te reserveren, waarvan drie miljoen af komstig is van de nog te verdelen toto- oude-stijl-gelden. Van de Stichting Na tionale Sporttotalisator wordt even eens drie miljoen gevraagd terwijl de overige vier miljoen moet komen van toegezegde SNS-gelden voor de jaren 1982-1985. De belangstelling van de sportbonden om hun administratieve apparaten te bunde len in een huis van de sport is gaandeweg zo gering geworden dat het hele project od losse schroeven is komen te staan. Deson danks wilde de vergadering de investe ring van een miljoen uit de verdeling van de toto-oude-stijl gehandhaafd zien, met dien verstande dat de gelden eventueel ten goede komen aan een alternatief plan, mochten de bouwplannen in Nieuwegein niet doorgaan. De georganiseerde sport zei in principe „ja" tegen het sportaandeel in de aanstel ling van duizend man betaald sporttech- nisch kader, waarover in het nationaal sportoverleg wordt gesproken. Daardoor zullen de sportverenigingen oVer vier a vijf jaar zo'n vijftien miljoen gulden moe ten opbrengen.' Het dubbele daarvan dient ten laste te komen van de gemeenten en slechts een klein gedeelte wordt gefinan cierd door provincie en rijk. De sportbonden toonden zich in het alge meen niet ingenomen met het maximum van veertig dagen dat door de besturen van het Olympisch Comité en de Neder landse Sport Federatie blijkt te zijn afge sproken als het gaat om loonderving. Het NSF-bestuur had de maatschappelijke be geleiding gelicht uit de problematiek rond de topsport, die op 8 december in de NSO- vergadering ter sprake komt. De enkele dagen geleden uit Zuid-Afrika terugge keerde dr. Wim van Zijl vatte de menin gen als volgt samen: „De vraag van de loonderving voor atleten en organisatori sche begeleiding en ook de vervanging- skosten als een dokter met een ploeg mee gaat, is een afgeleide vraag. Wezenlijk is wat we doen met de topsport en wat we daar voor over hebben De 120 kardinalen, die deze week in Ondanks de vaak gehoorde veronderstellin- muieerde gedachten over de vrijheid binnen uitdrukkelijk naar de wederzijdse trouwbe- Rome bijeen zijn, hebben gisteren twee gen, dat het Vaticaan rijk is, wordt in Rome de kerk en de solidariteit tussen de kerken lofte en de cëlibaatsgelofte bij de priester- geheime rapporten over de financiën van in welingelichte kringen vernomen, dat zijn in de arme en rijke landen. De paus eiste wijding. het Vaticaan besproken- Deze stukken begroting een tekort van een miljoen dollar nadrukkelijk meer solidariteit van de kerk- Hij zei ook, dat zijn intiatief tot internatio- zouden een zorgwekkend beeld schilde- per maand laat zien. In zijn openingsrede met zijn arme, vervolgde én onderdrukte le ren van de financiële toestand van de van maandag, die aanvankelijk niet werd den. Hij sprak van een „geestelijke reactive- Heilige Stoel. vrijgegeven, zegt paus Johannes Paulus II, ring van de kerk". De rapporten werden toegelicht door de dat de hervormingen van het Vaticaans naai overleg met het gehele kardinalencol lege niet in mindering zal worden gebracht op de betekenis van de bisschoppensynode, een overlegorgaan, dat uit het tweede Vati- kardinalen Guiseppe Caprio en Egidio Vag- concilie van 1965 een zware last vormden Maandag zei de paus in zijn rede dat de caans concilie is voortgekomen. Taak van S nozzi. De kardinalen moesten voorafgaande voor de financiële draagkracht van de kerk. kerk „de juist begrepen en gepaste vrijfieid" beide vormen van overleg is volgens de aan de financiële besprekingen een eed af- Na de bespreking van de begroting van het voorop moet stellen. Hij wees de opvatting paus de trouwe verwerkelijking van de leer leggen dat zij geheimhouding zouden be- Vaticaan hield kardinaal Garrone gisteren af als zou de vrijheid een recht zijn om alles en de richtlijnen van het concilie, trachten ten aanzien van de verstrekte cij- een rede over „de kerk en de cultuur". Ook te doen zonder rekening te houden met Bij het punt oecumene zei hij, dat het erom fers. boog men zich nog over door de paus gefor- norm en plicht. Hij verwees in dit verband gaat „in waarheid en liefde de directe weg te gaan". Alleen onvoorwaardelijke trouw aan de integrale leer van het concilie dient de eenheid der katholieke kerk en de een heid van alle christelijke kerken. Het werk van de oecumene bestaat volgens de paus uit dienst aan „die vernieuwde eenheid, welke allereerst eenheid in de liefde is en dan een trapsgewijze ontmoeting in de vol heid der waarheid met alle christengelovi gen. Vandaag hebben de kardinalen in groepen vergaderd. Morgen komen zij weer in vol tallige vergadering bijeen. Paus Johannes Paulus II zal maandag 12 november in Rome een bezoek bren gen aan de FAO, ije voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties. Voor de ongeveer vijftien honderd afgevaardigden van de wereldconferentie over de honger zal hij dan een toespraak houden. De delegaties komen uit de 146 aangesloten landen bij de FAO, die elke twee jaar een dergelijke conferentie over de honger organiseert, dit jaar van 10 tot 29 november. Op de agenda staat een overzicht van de toestand van de landbouw en de le vensmiddelenvoorziening in de wereld, alsmede de stemming over de FAO-pro- jecten voor de hongergebie- den. Ook wordt gesproken over vraagstukken betref fende de visvangst. Voorts wordt aan de conferentie een studie voorgelegd over de vooruitzichten van de landbouw tot het jaar 2000. Ongeveer honderd deskundi gen uit negen landen hebben in Keulen deelgenomen aan -het eerste internationale con gres tot onderzoek van de ge schiedenis en de cultuur der Karthuizers, een tot nu toe onbetreden gebied. Deze strikt beschouwende orde doet nauwelijks zelf iets aan onderzoek, waardoor haar ge schiedenis zeer onvoldoende bekend is. Er is meer sprake van geruchten dan van werk elijke kennis. Zo wordt zelfs in kerkhistorische standaard werken beweerd, dat de orde der Karthuizers nooit aan verval onderhevig is geweest. Deze bewering kon tijdens het congres door verscheidene wetenschappers worden weerlegd. Het bleek, dat de nieuwe ideeën, die de Refor matie voorbereidden, alsmede die van de Verlichting door drongen tot in de stille cellen van "de kluizenaars en daar ook gevolgen hebben gehad. De interkerkelijke vredes- vereniging „Kerk en Vrede" organiseert zaterdag een werkdag over geweldloze weerbaarheid. Zij wil pro beren duidelijk te maken wat geweldloze weerbaar heid is, hoe zij functioneert als middel in de strijd tegen onrecht, wat haar beperkin gen en haar kracht zijn. „Kerk en Vrede" is al sinds haar oprichting in 1924 ac tief binnen en buiten de kerken op het terrein van oorlog en vrede. Volgens de vereniging staat elke po ging tot christelijke recht vaardiging van militair handelen de verzoening in de weg. Zij treedt geregeld samen op met het Interker kelijk Vredesberaad en de katholieke vredesbeweging „Pax Christi". Het optreden van bisschop Gijsen laat niets zien van noodzakelijke tact, liefde en bekommernis om mensen. Het laat geen ruimte aan het eigen ge weten van gelovige menden en doodt ieder initiatief. Het smoort elke stem. Het brengt gewetensvolle christenen in verwarring en maakt vele priesters moedeloos. Dat staat in een „smeekschrift" dat een aantal rooms-katholieke Limburgers gis teren heeft verspreid onder geloofsgeno ten in het bisdom Roermond. Het is de bedoeling, dat het geschrift wordt onder tekend en gericht aan kardinaal Wille brands met het dringende verzoek aan de kardinaal om op de komende bis schoppensynode in Rome over de situa tie in de Nederlandse kerkprovincie spe ciale aandacht te schenken aan de toe stand in het bisdom Roermond sinds de komst van mgr. Gijsen. Anders dan de overige bisschoppen heeft mgr. Gijsen zijn diocesanen geen advies gevraagd voor de komende synode. De situatie in het bisdom wordt in het „smeekschrift" onhoudbaar genoemd. Wie dit beaamt wordt verzocht het ge schrift te ondertekenen of zelf een brief te sturén naar de kardinaal. Gezegd wordt, dat het niet de bedoeling is om een „actie" te voeren of de eigen verant woordelijkheid van mgr. Gijsen als bis schop in discussie te stellen. Lof voor moed van Amerikaanse zusters In een brief aan de presi dente van de Amerikaanse organisatie van vrouwelij ke religieuzen heeft de voorzitter van de Stichting Nederlandse Vrouwelijke Religieuzen (SNVR), zus ter Mediatrix Hoes, na mens de stichting haar be wondering uitgesproken voor de wijze waarop de zusters naar buiten zijn ge treden tijdens het bezoek van paus Johannes Paulus II aan de Verenigde Staten. „De vragen die u gesteld hebt en de stellingname inzake de problemen in onze huidige kerk en maatschappij wor den in grote lijnen door ons herkend", schrijft zuster Hoes. die wijst op een zich steeds duidelijker manifeste ren van de vrouwelijke reli gieuzen op pastoraal terrein binnen de huidige religieuze beweging en op de discussies in regionale bijeenkomsten in Nederland rond de ervarin gen van de vrouw in kerk en maatschappij. Zuster Hoes heeft de brief geschreven, omdat „het weet hebben van elkanders zorgen en het op de hoogte zijn van wat ons bezig houdt, een grote weder zijdse steun kan betekenen. Immers, alleen op deze wijze kunnen we ervaren niet al leen te staan in ons streven naar een eigentijds religieus leven".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 9