Zeven ton van Wereldraad voor bevrijding en anti-rassisme Woestijn in Senegal wordt bos dank zij verkoop kinderpostzegels Hebzucht belangrijkste drijfveer voor vervalser Han van Meegeren .Apocalypse now99 kostte Francis Coppola vier jaar van zijn leven kerk wereld \Studentenekklesia Leiden kijkt naar basisbeweging 197ÜNSTX BINNENLAND LEIDSE COURANT WOENSDAG 3 OKTOBER 1979 PAGINA MARIJKE VAN BRANDHOF IN PROEFSCHRIFT: AMSTERDAM „De kwestie Van Meegerenis in kunsthistorische kringen keen populair onderwerp. De kunstwereld wordt niet graag aan haar eigen blun ders herinnerd en boven dien worden Van Meege- rens artistieke kwaliteiten jn het algemeen laag aan geslagen. Niettemin blijft (iet een belangwekkende frraag hoe het mogelijk is geweest dat zijn vervalsin- zo algemeen werden Aanvaard en zelfs bewon- lerd als authentieke zeven- liende-eeuwse meesterwer ken. Ik heb geprobeerd 'Jaar een antwoord op te Hnden. Niet zozeer uit be wondering als wel uit ver wondering". fUdus de kunsthistorica Ma rijke van den Brandhof. Gis- eren promoveerde zijn tot doctor in de letteren op het proefschrift getiteld: „Een proege Vermeer uit 1937 chtergronden van leven en verken van de schilder/ver- ralser Han van Meegeren". )e studie verschijnt tevens n een handelseditie bij uitge- •erij Het Spectrum. In haar boek heeft Marijke van den Brandhof een nieuw licht willen werpen op het vervalsingsschandaal rond Van Meegeren dat kort na de tweede wereldoorlog zoveel stof heeft doen opwaaien. Zijn eerste Vermeer-verval sing, 'De Emmaüsgangers', dateert uit 1937. Het doek werd aangekocht door Mu seum Boymans te Rotterdam en vormde het onbetwiste klapstuk van de overzicht stentoonstelling 'Meesterwer ken uit vier eeuwen', die daar in 1938 werd gehouden. Een detail van het schilderij stond zelfs op de tentoonstel lingsaffiche afgebeeld. Vermeervoor Goering Aangemoedigd door dit suc ces maakte Van Meegeren in de oorlogsjaren nog vijf schil derijen in Vermeer-trant die hij als authentiek werk in de handel bracht. Een van deze doeken, 'De overspelige vrouw', werd na de oorlog aangetroffen in de verzame ling van Herman Goering, hetgeen aanleiding werd tot Van Meegerens arrestatie. De echtheid van het werk werd immers door niemand in twijfel getrokken, zodat hij, als leverancier van het schil derij, werd beschuldigd van collaboratie: het verkopen van Nederlands cultuurbezit aan de bezetters. Daardoor in het nauw gebracht bekende Van Meegeren tenslotte de hele vervalsingsaffaire. Het vonnis van één jaar dat hem hiervoor werd opgelegd heeft hij niet meer kunnen uitzit ten. Hij overleed voordat het zover was gekomen. „Er zijn mensen die veron derstellen dat het succes van 'De Emmaüsgangers' voort komt uit het feit dat Van Meegeren zich volledig heeft weten te identificeren met het kunstenaarschap van Vermeer", vertelt Marijke van den Brandhof. „Dat lijkt mij een misverstand. Het schilderij beantwoordt in hoofdzaak aan de opvattin gen die men in de jaren der tig over Vermeers oeuvre had". Tot dusver heeft niemand op zuiver kunsthistorische gron den kunnen aantonen dat 'De Emmaüsgangers' een De Emmaüsgangers vervalsing is. Marijke van den Brandhof meent daarin echter te zijn geslaagd. Door het doek te vergelijken met talloze zeventiende-eeuwse afbeeldingen van hetzelfde tafereel heeft zij er stijlele menten in ontdekt die type rend zij voor een andere pe- Nooit gecollaboreerd In het boek wordt uitgebreid ingegaan op de persoon van Van Meegeren en zijn carriè re als kunstenaar. Tevens wordt aandacht besteed aan de maatschappelijke en poli tieke context waarin zijn ver valsingen konden gedijen. Van Meegeren was in poli tiek opzicht reactionair en een verklaard tegenstander van avant-garde kunst. Zijn opvattingen sloten aan bij de nationaal-socialistische ideeën over 'Entartete Kunst'. In de oorlog sympati- seerde Van Meegeren dan ook met de bezetter, al heeft hij nooit daadwerkelijk ge collaboreerd. „Het algemene beeld dat wij van Van Meegeren hebben is dat van een miskende kun stenaar, die zich wreekt op de criticus", aldus Marijke van den Brandhof. „Dat beeld is mijns inziens niet ge heel juist. Vermoedelijk heeft Van Meegeren het zelf de wereld ingeholpen in de hoop zijn rechters mild te stemmen. In de Haagse Kunstkring, waar hij tussen 1919 en 1932 lid was, werd hij wel degelijk gewaardeerd, ondanks zijn conservatisme. Ik vermoed dat hebzucht een belangrijke drijfveer voor hem is geweest, hoe pro zaïsch dat ook klinkt. Hij had tenslotte een vrouw die gek was op geld". eun voor dollar |i stijging olieprijs voorkomen ISTERDAM De koers a de dollar is gisteren op meeste internationale sselmarkten, in eerste in- ntie, verder gedaald. De leringen benaderden de ptepunten van oktober 'leden jaar, zodat de cen- le banken te hulp spron- l en voor vele miljoenen i dollars kochten. Het re- taat was, dat de slotnote- gen uiteindelijk op een hoger niveau kwamen liggen. OPEC heeft weer gewaar- uwd, dat bij een daling van koers van de dollar met vijf (cent nieuwe verhogingen 1 de olieprijs in de loop van jaar niet moeten worden gesloten. In augustus heb- i de OPEC-landen meege- tld, dat de dollar al drie icent van zijn rantsoen had (gesproken. De OPEC heeft iter nog niet meegedeeld, opzichte van welke munt daling van de dollarkoers rdt berekend. Algemeen rdt echter verwacht, dat de fopese centrale banken nu er geneigd zullen zijn de te helpen bij interventies, een verdere koersval van dollar moeten voorkomen. Amsterdam - Twaalf jaar geleden werd Francis Ford Coppola na een aantal sce nario's te hebben geschreven als het nieuwe wonderkind van Hollywood binnenge haald voor zijn regie van de toen zeer modieuze komedie „You're a big boy now". Francis Coppola - het Ford heeft hij weggelaten toen hij hoorde dat mensen met drie namen niet te vertrouwen zijn - is nu 41 en kan zich na films als „The connection" en de beide peetvaders bijna alles veroorloven. Zelfs, zoals in het geval van zijn jongste film „Apocalypse now"' om ruim vier jaar met een film bezig te yjn, door tegenslagen geteisterd ruim veertien maanden met grof geschut de Philippijnen on veilig te maken en het bud get van 12 miljoen dollar met liefst 18 miljoen te over schrijden. Coppola met veel moeite op zijn Europese promotiereis met een speciaal vliegtuig vanuit Parijs even naar Nederland gehaald heeft het warm onder de schijnwerpers en is duide lijk vermoeid, maar nog gretig genoeg om alle vragen, die er over zijn film gesteld worden uitvoerig te beantwoorden. En dat zijn er vooral wat het laat- Met zijn vrouw Eleanore kwam Francis Ford Coppola gistermid dag in een privévliegtuig op Schiphol aan waar hij iedereen alles over zijn nieuwe film „Apocalypse Now" vertelde. ste deel van de film betreft nog al wat. „Apocalypse now" speelt zich af in 1969 in Viet nam en al is het oorlogsgeweld niet van de lucht, het is toch het verhaal van een jonge lui tenant, dit' stroomopwaarts de rimboe wordt ingestuurd om een prominent kolonel te li quideren, die zich na van moord op dubbelagenten te zijn beschuldigd naar Cambod ja is gevlucht om van daar uit de strijd met een eigen legertje naar eigen inzicht voort te zet ten. Tijdens de gevaarvolle tocht gaat de luitenant zich steeds meer met zijn toekomstig slachtoffer identificeren. Tot zover een keiharde anti-oor logsfilm, die mediteert over goed en kwaad, de verschrik kingen van een zinloze oorlog gevoerd door een aantal ge flipte of aan de drugs verslaaf de militairen, die schieten op alles wat beweegt. Bij aan komst in het koninkrijk van kolonel Kurtz een kale, zich meest in de schaduw bewegen de Marlon Brando, vraagt Coppola met Joseph Conrad's „Heart of darkness" in de hand meer van de toeschou wer. Coppola ziet het als wil de luitenant door het doden van Kurtz iets van zichzelf do den. Ook heeft hij het slot, dat in Cannes nog de twijfel liet of de luitenant koning Kurz zou opvolgen, veranderd en het publiek meer warmte en hoop willen geven, door de luite nant met een jonge warhoofdi ge soldaat de terugweg te laten aanvaarden. Na vier jaar is er met „Apo calypse now" een oorlogsfilm uit de bus gekomen, die voor lopig niet zo gauw zal worden overtroffen. Vertgeleken met andere spektakels als „The bridge on the river Kwai" en „The guns of Navarone" zegt Coppola „Vietnam was anders, niemand wist precies waar voor hij vocht". Dat is ook merkbaar uit de reacties van het publiek volgens Coppola. De film, die eind oktober in Amsterdam in Nederlandse première gaat, zal rond kerst mis ook in de andere grote ste den in ons land worden ver toond. Vrolijk kerstmis. MILO (Van een onzer verslaggevers) AMSTERDAM - Veel straten in Nederland boden vanmiddag, toen de lagere scholen aan hun wekelijkse vrije woensdagmid dag begonnen, eenzelfde aanblik: met grote enveloppen gewapen de jongens en meisjes, alleen of in groepjes, trokken langs de deuren om zoveel mogelijk kin derpostzegels en kaartemapjes (die zoals bekend maandag in het Haagse Congresgebouw wer den gepresenteerd), aan de man te brengen. Hoewel de naam van de zegel- en kaartenactie er geen twijfel over laat bestaan, aan wie de opbrengst uiteindelijk ten goede komt, weten weinigen waaraan de vele miljoenen die jaarlijks bijeen worden ge bracht, precies worden besteed. Van de totale opbrengst die verleden jaar ruim 11 miljoen gulden bedroeg, wordt ongeveer drievierde aan activitei ten en projecten in Nederland besteed. Het laatste kwart van de opbrengst wordt verdeeld over activiteiten in het buitenland. Hieronder bevindt zich dit jaar voor het eerst in een serie van zes jaar het project „Voor elk kind een boom", dat is opgezet in dat deel van het Afrikaanse Senegal, dat ligt in een ge bied waarvan de naam ogenblikkelijk wordt gekoppeld aan grote droogte en hongersnood: de Sahel. Velen zullen zich nog de schokkende beelden herinneren die sinds 1972, het jaar waarin de droogte, honger en dood toesloegen, door de verschillende media zijn vertoond. Mensen en dieren moesten het uitblijven van de regen en het mis lukken van de oogst met de dood beko pen. De toch al schaarse weidegronden werden nog veel zeldzamer, en de woes tijn begon op te rukken, zodat nu jaar lijks 60.000 vierkante kilometer bewoond gebied wordt bedreigd. Met name in het Senegalese deel van de Sahel is men echter, hoewel er nog steeds een heel groot tekort aan water is, begonnen om grond op de woestijn terug te winnen. Een project, dat in 1975 werd begonnen in het plaatsje Labgar heeft inmiddels in een tiental omliggende dor pen navolging gekregen. Eén van die ne derzettingen, het 1500 inwoners tellende' Révane is door het Nederlandse Comité voor Kinderpostzegels (N.C.K.) geadop teerd, en zal de komende zes jaar in to taal drie miljoen gulden krijgen uit de opbrengst van de verkoop van de kin derpostzegels. Het Senegalese Sahelgebied, ongeveer de helft van het land, is vijf en een half keer zo groot als Nederland en heeft eni ge honderdduizenden inwoners, voor het grootste deel half-Nomaden. Ze leven voornamelijk van de veeteelt en doen al leen voor eigen gebruik een beetje aan landbouw. Het gemiddelde jaarinkomen van het hoofd van de familie wordt ge schat op ongeveer 300 gulden, en wordt verkregen door het incidenteel verkopen van Arabische gom, die door in het wild groeiende planten, voor zover zij er nog zijn, wordt afgescheiden. De levensom standigheden worden verslechterd door de afwezigheid van een goede drinkwa tervoorziening, een slecht voedselpakket en het ontbreken van goede gezond heidszorg. De zuigelingen- en kleuter- sterfte is erg groot, meer dan vijftig pro cent van de bevolking is jonger dan vijf tien jaar, en het onderwijs bestaat, voor de zeer weinigen die het kunnen volgen, slechts uit wat lezen, rekenen en schrij ven. Uit dit gebied kwam drie jaar na het uit breken van de grote droogte een drin gend verzoek bij de nationale overheid in de 400 km westerlijker gelegen hoofd stad Dakar om meer hulp. Met de mede werking van de in Genève gevestigde Union Internationale pour la protection de l'enfant (Unie voor de bescherming van kinderen) werd in het plaatsje Lab gar een project op touw gezet, dat tot doel had het bestaan van de arme boeren menswaardiger te maken. Het onderwijs, het voedselpakket en de gezondheids zorg zouden worden opgevijzeld. Het op vallende hierbij was, dat de plaatselijke bevolking helemaal bij het opstellen van de plannen werd betrokken en aan hen, de kenners van het gebied bij uitstek, werd gevraagd welke voorzieningen het eerst nodig waren en hoe daarin zou kunnen worden voorzien. Alle onderde len van het project kwamen echter te staan in het teken van de herbebossing, het in zes jaar tijd planten van vele dui zenden bomen (315 hectare bos), waar mee de naam „Voor elk kind een boom" is verklaard. De hoopvolle resultaten van Labgar wa ren er aanleiding van, dat in tien omlig gende dorpen, waaronder het door N.C.K. geadopteerde Révane met soort gelijke projecten is begonnen. Zo hoopt men midden in de woestijn een kilome terslang bebost en begroeid gebied te krijgen. Het eerste en misschien wel het belangrijkste onderdeel van het project is het slaan van nieuwe boorgaten. De pompen die hierop worden geplaatst moeten het droge gebied van water (dat meer dan 200 meter diep in de aarde is opgeborgen) voorzien. Met behulp van het water kan een kleine boomkwekerij, de eerste stap op herbebossing van het gebied, in stand worden gehouden. Ver der komt er een schooltje, waar niet al leen de kinderen maar ook volwassenen onderwijs zullen krijgen, zijn twee vrou wen uitgezonden voor een opleiding tot vroedvrouw, krijgen met name de vrou wen onderricht in de gezondheidsleer en worden SDeciale moestuintjes aangelegd. De mensen in Révane, Labar en andere negen dorpen waren vol enthousiasme aan de uitvoering van „voor elk kind een boom" en zien steeds duidelijker in, dat hun totnutoe vrij uitzichtloze leven gaat veranderen. Dat er een nieuwe toekomst is en de kinderen, die meer dan de helft van de totale gemeenschap vormen, en met name het verzorgen van de bomen voor hun rekening nemen, veel meer kan worden geboden dan al leen maar doffe ellende. De Wereldraad van Kerken geeft dit jaar ongeveer 700.000 gulden aan bevrij dingsbewegingen en anti- rassismegroepen. Drieën dertig organisaties op alle continenten krijgen steun uit het speciale fonds van het programma tot bestrij ding van het rassisme. Daarmee komt het totaal aan giften sinds 1970 uit dit fonds op ruim zeven mil joen gulden. Het fonds wordt gefinancierd uit bij- I dragen van individuen en I instellingen en niet uit de I contributies van de kerken I aan de Wereldraad. Het meeste geld gaat dit jaar niet naar Afrika, zoals in voorgaande jaren, maar naar Europa, namelijk 240.000 gul den. Daarna volgen groepen in Canada en de Verenigde Staten met ruim 160.000 gul den. In Afrika ontvangen al leen het Patriottisch Front van Zimbabwe (70.000 gul den, reeds eerder bekend ge maakt) en het Zuidafrikaanse congres van vakverenigingen 10.000 gulden) steun. Dit jaar zijn er geen giften aan, onder meer Swapo en het Afrikaans Nationaal Con gres, die geen aanvraag had den ingediend. De wereld raad verleent alleen op aan vraag steun uit het speciale fonds. De giften voor Europa gaan vooral naar vier organisaties in Frankrijk, die dit jaar voor de eerste maal steun ontvan gen. Deze giften wijzen op, wat deze groepen noemen, een groeiende vijandigheid in Frankrijk tegenover immi granten. De organisaties strij den voor de rechten van gastarbeiders uit Haiti, Sene gal, Tunesië en Portugal. In de Verenigde Staten ont vangen twee groepen, die zich inzetten voor de belan gen van Mexicanen (Chica- nos) in Californië, voor de eerste maal steun uit het spe ciale fonds. Het El Baario communicatie-project levert vooral materiaal voor onder wijs en vorming van Chica- nos. De tweede organisatie strijdt voor een rechtvaardige en humane immigratiepoli tiek van de Verenigde Sta ten. Veel nadruk wordt dit jaar ook gelegd op de strijd voor landrechten. De Maori oecu menische groep is de zevende organisatie die voor de eerste maal steun uit het speciale fonds ontvangt. Deze groep strijdt voor de rechten van de Maori's en andere ethnische groepen in Nieuw Zeeland. In Australië, Canada en de Verenigde Staten worden de aborigines resp. indiaanse or ganisaties gesteund. De giften uit het speciale fonds mogen uitsluitend voor humanitaire doeleinden wor den "gebruikt, zo wordt van- tevoren met de ontvangers overeengekomen. De wereld raad beschouwt deze giften als „een uitdrukking van haar verbondenheid met de zaak van economische, socia le en politieke gerechtig heid", waarvoor de ontvan gende organisaties strijden. Het speciale fonds ontvangt ook van de Noorse, Zweedse en Nederlandse regering steun. De meeste giften ko men uit Nederland. West- Duitsland, Zweden, Noorwe gen, Canada en in geringere mate de Verenigde Staten. De Leidse Studentenekkle- sia denkt er over om toe te treden tot de interkerkelij ke basisbeweging van kri- tische groepen en gemeen- I ten. Dit studiejaar wordt leen breed beraad gehouden I over een mogelijk lidmaat- I schap van de basisbewe- I ging. Studenten en niet-stu- I denten die hart hebben I voor de „ekklesia" is ver- I zocht aan de discussie er- I over deel te nemen. In zeven groepen zal gepraat worden over „Visie en pro gram", het beleidsstuk van de basisbeweging, waarin zij kiest voor „het evangelie der armen" en solidariteit met „alles wat verdrukt en ge kleineerd wordt". Een defini tieve beslissing over het al dan niet toetreden van de Leidse Studentenekklesia wordt volgend jaar maart verwacht. De „ekklesia" is een oecume nische studentenkerk die in de jaren zestig is ontstaan. toen vele jongeren zich niet meer thuis voelden in de kerken van hun ouders. De „ekklesia" werd zo de plaats waar gemengde huwelijken zonder problemen werden, ingezegend en een wat vrije re omgang met de kerkelijke' tradities mogelijk was. „In die eerste tijd werd er vooral naar gestreefd geen ruzie te krijgen met de bestaande kerken. Pas de laatste drie jaar werd er aandacht be steed aan maatschappelijke vragen", aldus Hans Litjens (r.k.), een van de zeven stu dentenpastores van de Leidse universiteit. Volgens Hans Langenbach (n.h.), ook pastor van de „ekklesia", wil de Leidse studentenkerk met de discussie over toetreding tot de basisbeweging komen tot de bepaling van een duidelijk gezicht. „Daar zitten heel wat problemen aan vast. Ver scheidene mensen binnen de „ekklesia" zijn bang voor een links gezicht", aldus Langen bach. Volgens hem duurt het een lange tijd voor de.mensen is duidelijk gemaakt, dat het al leen om de armen en de mis- deelden gaat. Het gaat erom, goed met linkse politiek be zig te zijn, te zoeken naar een andere vorm van ontwikke lingshulp en de consumptie mentaliteit te bestrijden. Litjens benadrukte dat het beleid van de „ekklesia" ook, de bestrijding van alle vor men van kerkelijke macht moet behelzen. Als voorbeeld van een kerkelijke machtsui ting noemde hij de brief van bisschop Simonis aan de pas toraal werkenden van het bisdom Rotterdam ter gele genheid van de oprichting van een soort vakbond voor die Werkers. Daarin schreef hij dat zij over van alles mo gen praten en alles mogen ondernemen, zolang het in overeenstemming is met de leer van de rooms-katholieke kerk. KORTE METTEN In Brussel is een boek verschenen van de hand van de Belgi sche kardinaal Suenens en de Braziliaanse aartsbisschop dom Helder Camara. De titel is „Renouveau dans l'esprit et service de l'homme" (geestelijke vernieuwing en de diens tbaarheid van de mens). Het boek is op te vatten, volgens kardinaal Suenens, als een synthese van de christelijk geën gageerde en de charismatische richting. Volgens de schrij vers moeten zij die het evangelie over de hele linie trouw willen zijn geen scheiding trekken tussen gebed enerzijds en sociaal-politieke plichten anderzijds. Het boek verschijnt binnenkort in Nederlandse, Portugese eo Engelse vertaling. In de St.-Adrianuskerk aan de Molenstraat te Naaldwijk zal zondag 21 oktober het feit worden herdacht, dat een kwart eeuw geleden mgr. H. van Elswijk in dezelfde kerk werd ge wijd tot bisschop van Morogoro in Tanzania. Op genoemde zondag Wereldmissiedag wordt door mgr. Van Elswijk om tien uur een pontificale mis gecelebreerd. De viering zal worden uitgezonden door KRO-radio. Van twee tot vier uur in de middag van dezelfde dag zal er in de kerk gelegenheid zijn om mgr. Van Elswijk geluk te wensen. Het rekening nummer 34.36.443.336 van de Rabobank Naaldwijk ten name van Comité Jubileum Mgr. Van Elswijk is opengesteld voor giften, die de bisschop wil benutten voor de weeskinderen in Morogoro. De katholieke en protestantse kerken van West-Duitsland hebben deze week de eerste officiële Duitstalige versie van het Nieuwe Testament uitgegeven. Zij bevelen deze bijbel aan voor al hun scholen en kerkgebouwen. De nieuwe vertaling werd gepresenteerd door kardinaal Höffner, voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie. Zij is samengesteld uit ori ginele Hebreeuwse teksten en Griekse bronnen. Gedurende zeventien jaar hebben honderd geleerden aan deze nieuwe versie gewerkt. Tot nu toe was er nog geen officieel erkende bijbel in Duitsland. De jaarvergadering van de St-Willibrord Vereniging, advie sorgaan en servicecentrum voor oecumene, wordt dit jaar ge houden op 27 oktober in het congrescentrum te Utrecht. Dr. Anton Houtepen zal de vergadering inleiden met een over zicht van de resultaten en knelpunten van vijftien jaar ka tholieke deelname aan de oecumenische beweging. Dit tegen de achtergrond van het feit, dat de vereniging vijftien jaar na het verschijnen van het conciliedecreet over de deelne ming van katholieken aan de oecumenische beweging (Uni- tatis Redintegratio, 1964) zich wil bezinnen op de toekomsti ge prioriteiten in het oecumenisch beleid vanuit de vereni ging. Met het oog hierop heeft het bestuur, naast het jaarver slag 1978-1979, enkele beleidsuitgangspunten geformuleerd in een nota, getiteld: „Gemeenschap van kerken: het doel en de weg". Jaarverslag en discussienota zullen verschijnen in het achtste nummer van „Kosmos Oecumene".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 9