Citadel van de troost
Sluier weer in trek bij
Egyptische vrouwelijke studenten
HET RIJKE
ROOMSE
LEVEN VAN
KNOCK
(3 en slot)
GEWEST
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1979 PAGll
(Van onze correspondent)
CAïRO Het Egyptisch familie
recht is onlangs aanzienlijk ge
wijzigd. In geval van scheiding
zijn de rechten van de vrouw op
alimentatie gewaarborgd; de ge
scheiden vrouw mag bovendien in
het echtelijk huis blijven wonen
als de kinderen tenminste aan
haar zijn toegewezen. De man
moet tegenwoordig zijn eerste
vrouw van te voren vertellen dat
hij van plan is een tweede vrouw
te huwen; in zo'n geval heeft de
eerste vrouw recht op echtschei
ding. Verder is het wettelijk vast
gelegd dat getrouwde vrouwen
mogen werken.
Ook in het openbare leven hebben de
'vrouwen in Egypte nieuwe rechten gekre
gen. Tenminste 30 zetels in het parlement
moeten door vrouwen worden bezet. On-
I der de onlangs gekozen 382 parlementsle
den bevinden zich nu 32 vrouwen. De
istorm van klachten over de verkiezing-
I sprocedure hebben tot een wet geleid die
vrouwen verplicht zich te laten registre
ren. Vele vrouwen nemen eenvoudigweg
de moeite niet om dat te laten doen. Ze
staan immers al geregistreerd op de 'zoge
naamde gezinskaart. Het nadeel hiervan
is echter dat de man die meestal op zak
heeft en de vorige keer konden vele vrou
wen niet stemmen omdat ze geen identi
teitsbewijs konden overleggen.
Zowel binnen als buiten het parlement
staan de nieuwe wetten bloot aan felle
kritiek. Conservatieve islamitische groe
peringen. waarvoor het enthousiasme
weer is opgelaaid, hebben bezwaren om
dat de nieuwe wetten de islamitische be-
ginselén geweld aandoen. Volgens deze
beginselen mogen mannen van hun vrou
wen totale onderwerping (taa) eisen en
hebben alleen de mannen recht op echt
scheiding. Het recht van de vrouw ep
werk valt niet te verenigen met haar ver
plichtingen tegenover haar gezin.
Er was ook kritiek van een heel andere
aard. De wetten werden uitgevaardigd op
grond van een presidentieel besluit. Dit
houdt in dat het parlement de wetten
slechts kan aanvaarden of weigeren, maar
geen wijzigingen kan aanbrengen. Alleen
in geval van nood mag de president tot
deze stap overgaan en de oppositie is van
mening dat in dit geval niet aan deze
voorwaarde werd voldaan.
Grondwet
In de grondwet is vastgelegd dat een ieder
gelijke rechten heeft, „ongeacht geslacht,
afkomst, taal, religie of levensovertui
ging". Het ruikt sterk naar discriminatie,
aldus de tegenstanders, als men bepaalde
zetels voor vrouwen reserveert. Boven
dien brengt men zo nog meer scheidslij
nen aan in het parlement die niets met
partijen te maken hebben. In vorige wet
ten was namelijk al vastgelegd dat ten
minste de helft van de parlementsleden
boeren of arbeiders moesten zijn en de
president stelt ook nog eens tien parle
mentsleden aan.
De Egyptische vrouwenbewegingen ston
den ook niet te juichen over de nieuwe
wetten. Ze wijzen erop dat de vrouwen
alsnog het echtelijk huis uit moeten als de
kinderen de meerderjarige leeftijd hebben
bereikt; mannen houden recht op een
tweede vrouw en een getrouwde vrouw
die wil werken, moet wej eerst toestem
ming vragen aan haar man.
Als men terugblikt op de geschiedenis van
de vrouwenemancipatie in Egypte, ziet
men dat de drang naar modernisering van
1952 veranderingen teweeg heeft gebracht,
waardoor aan de voornaamste eisen van
de vrouwenbeweging werd voldaan. Er
zitten nu vrouwen in het parlement en
het is een traditie geworden om in elk ka
binet tenminste één vrouw op te nemen.
Universiteiten
Er zijn dertien universiteiten in het land;
van het totaal aantal studenten is 20 tot 40
pet vrouw. De beroepsopleidingen span
nen de kroon met 44 pet. Er zijn ongeveer
50 vrouwelijke diplomaten onder één am
bassadrice.
Om deze veranderingen door te voeren
hoefde de vrouwenbeweging nauwelijks
druk uit te oefenen. Er was weinig opposi
tie. Beroemd is inmiddels het. verhaal hoe
Gamel Abdel Nasser in een openbare dis
cussie de klachten van een moslem-gees
telijke over de korte rokken van de meis
jes wegwuifde als niet belangrijk.
Men had gedacht dat massale educatie,
verstedelijking en de invloed van radio en
tv omstandigheden zouden scheppen die
een herziening van de maatschappelijke
en wettelijke status van de vrouw onver
mijdelijk zou maken.
Twee factoren stonden deze ontwikkeling
in de weg. Er bestond wel een aparte
vrouwenorganisatie binnen de Socialisti
sche Eenheidspartij (de enige partij in de
jaren zestig), maar men kon niet echt van
een emancipatiebeweging spreken. Een
tweede reden was dat de nederlaag tegen
Israël in 1967 en de erfenis uit het Nasser-
tijdperk de bevolking wreed wakker
schudden uit de droom van een allesom
vattende socialistische ideologie met een
eenpartijensysteem en strak geplande eco
nomie. In de jaren daarop was er een „te
rugkeer naar de islam" waar te nemen.
Enerzijds probeerde men zich zo te verde'-
digen tegen de verstoorde illusie, ander
zijds trachtten de Egyptenaren zich te wa
penen tegen de jaren van oorlog en ontbe
ringen die hun te wachten stonden. Na de
oorlog van 1973 zette Egypte koers in de
richting van een vrijere economische poli
tiek. Men experimenteerde met het meer-
partijensysteem, maar de islamitishe be
weging boette niet in aan belangrijkheid.
Het vuur voor de Islam is opgelaaid en
conservatieve moslemgroepen werken
aan een eigen gezicht, misschien zelfs we
laan een eigen ideologie. Dit gaat regel
recht in tegen de open economische poli
tiek, waarmee Sadat in 1974 is begonnen.
De slechte economische tijden en het be
langrijkste, de modernisering met alle
Westerse buitensporigheden vandien, zul
len nog meer mensen laten warm lopen
voor de islam. De islamitische groeperin
gen pleiten voor wetten in overeenstem
ming met de Sharia (de Islamitische wet).
Op gezette tijden zou men de azan (de
roep tot gebed) moeten uitzenden voor te
levisie, zelfs als men een toespraak van de
president hiervoor zou moeten onderbre
ken. De openbare verkoop van alchohol
zou beperkt moeten worden.
Sommige studenten, zowel mannelijke als
vrouwelijke, tonen hun steun voor de
islam door te weigeren Westerse kleren te
dragen. De vrouwen dragen zelfs weer
een sluier.
In mei voelde president Sadat zich ver
plicht om stappen te ondernemen tegen
religieuze excessen op sommige universi
teiten in noordelijk Egypte. Sommige
werkgroepen moesten hun arbeid staken,
omdat de staf op straat was gezet.
Kandidaten
Maar weinig vrouwen in Egypte gaan
stemmen. In vele kiesdistricten met een
zetel voor vrouwen had maar één kandi
date zich verkiesbaar gesteld.
In het debat over de nieuwe wetgevi
hebben de vrouwenbewegingen opvallei
weinig van zich laten horen. Sommig
hebben hieruit de conclusie getrokken d
er helemaal geen vrouwenbeweging is i
dat men de emancipatie wil opdringi
aan een bevolking die er helemaal gei
oren naar heeft. De nieuwe wetten rno
ten dan een poging zijn om het land m
Westerse ideeën te vergiftigen.
Men zou een les moeten trekken uit ee
dere ervaringen in Egypte, en ook in a
dere landen, zoals Iran, waar getrac
werd hervormingen door te voeren. Daa
uit is duidelijk gebleken dat het gevaarli
is om Westerse maatstaven op te legg
aan een bevolking die daarvoor totaal ni
ontvankelijk is. Zulke pogingen kan mi
alleen maar ondernemen als hiervo
steun te vinden valt in brede lagen
bevolking.
Als deze opvattingen juist zijn, dan besta
het gevaar dat het land onder het mo
van de islam een reactionaire koers z
gaan varen. Dit toont nog weer eens ai
hoe groot de behoefte is aan een ech
vrouwenbeweging die de hervormingi
kan steunen en de bevolking kan overh
len tot verdere veranderingen.
(The Guardia
Leiden H. Lodewijk za. 10.00 u. en 19.00 u., zo.
8.30 u.. 10.00 u. hoogmis. 11.30 u.. 18.00 u.. 19.00
U. Lof; H. Middelares za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoog
mis. 11.30 u.; O.L. Vr. Onbevl. Ontv. za. 19.00 u..
zo. 9.30 u., 10.45 u. hoogmis, 12.15 u.; St. Antonius
van Padua za. 19.00 u. euch. met muzikale omlijs
ting, zo. 9.30 u., 11.00 u. euch. met koor, 12.15 u.;
H. Leonardus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u., 10.45 u.
hoogmis, 12.00 u.; H, Petrus za. 19.00 u., zo. 9.00
u., 10.30 u„ 18.00 u. hoogmis, en 12.00 u.; O.L. Vr.
Hemelvaart zat. 19.00 u., zo. 8.30 u., 9.30 u„ 11.00
u. euch., mmv. Dames en Herenkoor; Oud Kath.
Kerk zo. 10.00 u. hoogmis.
Aarlanderveen za. 19.00 u., zo. 7.30 u., 10.30 u.
hoogmis; dep. Ter Aar zo. 9.00 u. hoogmis, 12.00 u.
Alphen a/d Rijn De H. Geest za. 19.00 u., zo.
9.00 u.; 11.30 u. hoogmis, mmv. Bronzangertjes; H.
Bonifatius za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00 u. hoog
mis, 11.30 u.; H. Plus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.. 10.30
u. hoogmis, 11.45 u.;
Boskoop za. 17.30 u. in De Stek, 19.00 u. in pa
rochiekerk, zo. 9.30 u. en 11.00 u. par. kerk?
Hazerswoude-Dorp H.H. Engelbewaarders za.
19.00 u. met orgel, zo. 10.30 u. Hazerawoude-Rijn-
dijk zo. 10.00 u. euch. H. Bernardus; Het Anker
za. 19.00 u. euch., zo. 8.45 u. en 11.15 u. euch.
Hoogmade za. 19.00 u., zo. 10.00 u.
De Kaag za. 19.00 u. avondmis, zo. 8.00 u.,
10.00 u. hoogmis.
Katwijk a/d Rijn za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoog
mis, 11.15 u.; Kerkgemeenschap Rijnsburg za.
19.00 u., zo. 10.30 u.
Langeraar za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00 u. en
11.30 u.
Leiderdorp H. Menswording za. 19.00 u., zo.
9.00 u. en 10.30 u. en 12.00 u.
Leimuiden za. 19.00 u., zo. 7.30 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.15 u.
Lisae Agathakerk, za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00
u.. 11.30 u.; dep. Poelpolder za. 19.00 u„ zo. 9.00 u.
en 11.30 u.; Marlakerk, za. 19.00 u. avondmis, zo.
8.30 u., 10.00 u. hoogmis, 11.45 u.; H.H. Engelbe
waarders za. 19.00 u. avondmis, zo. 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u. en 17.45 u. avondmis.
Nieuwkoop za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis,
10.45 u.. 19.00 u. Lof.
Nieuwveen za. 19.00 u., zo. 9.00 u. en 11.00 u.
Nieuw Vennep za. 19.00 u. avondmis, zo. 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u. euch.
Noorden za. 19.00 u. avondmis, zo. 9.00 u. en
10.30 u. hoogmis.
Noordwijk (Maria ter Zee) za. 19.00 u. euch. met
samenzang, zo. 9.30 u. hoogmis lat. zang, 11.00 u.
euch. met samenzang.
Noordwijk-Binnen za. 19.00 u„ zo. 8.00 u.,
10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
Noordwijkerhout St. Jozef za. 19.00 u. euch.
met samenzang, zo, 8.30 u. hoogmis euch. met
koorzang. 10.00 u. hoogmis; St. Victor za. 19.00 u.
met zang door dameskoor, zo. 9.30 u. hoogmis met
herenkoor.
Oegstgeest St. Willibrord za. 19.00 u., zo. 10.30
u. hoogmis, 12.00 u. met samenzang.
Bonaventura Mariënpolstr. za. 18.30 u. euch. ned.,
zo. 9.00 u. euch. ned, 11.00 u. euch. latijn.
Oud Ade za. 9.00 u., 19.00 u. avondmis, zo. 8.30
u. hoogmis, 10.30 u. gem.schapsmis.
Oude Wetering za. 19.00 u., zo. 11.30 u. hoog
mis.
Roelofarendsveen Maria Presentatie: za. 19.00
u., zo. 8.00 u., 9.30 u. en 11.00 u.; H. Petrusbanden
za. 19.00 u., zo. 8.00 u.; 9.30 u. hoogmis, 11.00 u.
Rijpwetering za. 19.00 u., zo. 7.30 u., 9.00 u.
met herenkoor, 10.30 u.
Sassenheim za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis,
11.00 u.
Stompwijk za. 19.30 u., zo. 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u., 18.00 u.
Voorhout za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u„
11.45 u.
Voorschoten za. 19.00 u., zo 10.00 u. hoo
11.30 u.
Warmond za. 19.00 u.. zo. 8.30 u.. 10.
hoogmis, 11.30 u.
Woubrugge za. 19.00 u., zo. 10.00 u. hoo
Zevenhoven za. 19.00 u„ zo. 9.00 u. hoo
10.45 u.
Zoeterwoude-Rijndijk Meerburgparochl
19.00 u. met wisselende koren; zo. 9.30 u. ho
met wisselende koren, 11.00 u. met volkszan;
Zoeterwoude St. Jan Zuldb. weg zo. 9
hoogmis, 11.00 u.; Chr. Dienaarkerk za. 19.
met zang, zo. 10.00 u. hoogmis.
De Zilk H.Hartparochie za. 19; zo 10. en 11
LEIDEN Hervormde Gemeente:
Hooglandse Kerk: 10 ds. Pannekoek,
11.45 Oecum. Studentendienst. Ma-
rekerk: 10 ds. De Jong, 16.30 ds.
Oosterom, Maarssen. Maranathakerk:
10 ds. van Achterberg. Merenwijk:
9.30 ds. v. Leeuwen, 11.15 idem en
pastor van Well. Bethlehemkerk: 10
ds Eekhof. Bevrijdingskerk: 9.30 en
10.30 ds. Wagenwoorde, gem. dien
sten. Vredeskerk: 10 dr. Lamping.
Eglise Wallone: 10.30 pasteur Ribs.
Acad. Ziekenhuis: 10.30 ds. Boven
berg. Diaconessehuis: 10.30 ds. van 't
Hof. Jeugdkapel Vredeskerk: 10.30;
De Goede Herder 10.30.
Gereformeerde en andere kerken:
Zuiderkerk: 10 ds. Sytsma. Petrakerk:
10 ds. Wilschut. Oude Vestkerk: 10
d6. Koolstra. Maranathakerk: 10 ds.
van Achterberg. Bevrijdingskerk:
10.30 ds. Wagenvoorde. Groenhoven:
10 ds. Vegter. Jeugdhavendiensten:
De Mirt 10 uur; Het Mierennest 10
uur. Merenwijk aula Valkenpad 9.30
en 11 eucharistie/avondmaal. Geref.
Gemeente: 10 en 16.30 ds. Boogaard.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 prf. Vele-
ma, Apeldoorn. Geref. Kerk Vr. 10 en
17 ds. Gootjes. Geref. Gem. Neder
land 11.30 en 17.30 Leesdiensten.
Doopsgezinde en Rem. Kerk: 10 ds.
Kuipers. Baptistengemeente: 10 ds.
Van Mameren; woe 20 gebedsdienst,
Evang.-Luth. Kerk: 10.15 ds. Happee.
Nieuw Apostolische Kerk: 9.30 en 16
Diensten. Evang. Chr. Gemeenschap
10 dhr. Dikkes. Leger des Hells: 10 en
19.30 samenkomsten. Zevende-Dags-
Adventisten: 11 ds. Bouwer. Evang.
Centrum Zijlsingel 2a: 10 dhr. Zijlstra.
Zendingswerk Middern.groep Jeruel:
18 samenkomst.
AARLANDERVEEN Herv. Gem.: 10
ds. Bos, Badhoevedorp, 19 ds. van
Malssen, Leiderdorp. Geref. Kerk, 10
ds. Gernhout, 19 ds. Kruizenga,
Waarder. Chr. Geref. Kerk: 9.30
Dienst des Woords, 15 ds. Bijkerk.
TER AAR Herv. Gem.: 9.30 dhr. de
Vries, Heemstede, 18.30 idem. Geref.
Kerk: 10 ds. Bezemer, 18.30 ds. Mod
deraar.
ABBENES Herv. Gem.: 9.30 ds.
Goverts, 19 dhr. Germans, Vijfhuizen.
ALPHEN A.D. RIJN Herv. Gem.:
Opstandingskerk: 9.30 ds. v.d. Hei
den, 18.30 ds. Bogers. Adventskerk:
9.30 ds. Bogers. 18.30 ds. De Vos,
Kerk: Salvatorkerk 9.30
drs. Vree, 18.30 drs. Gernhout. Mara
nathakerk: 9.30 ds. Weermans, 18.30
drs. Vree. Baptistengemeente: 10 en
18.30 ds. Koekkoek. Marthastichting:
20 interkerkelijke dienst. Leger des
Heils: 10 en 19.30 samenkomsten.
Volle Ev. Gemeente: 10 samenkomst.
ALPHEN-NOORD (OUDSHOORN-
RIDDERVELD) Herv./Geref. dien
sten: Goede Herder: 10.30 ds. Ver
heul. 18.30 ds. Verheul. De Bron: 9
ds. Verheul. 10.30 ds. v.d. Ree. 18.30
zangdienst. Ashram-Coll.: 9.30 ds.
Hoogendijk. Driehoorne: 19.00 ds.
Hoogendijk.
ALPHEN-NOORD Sionskerk: 9.30
ds. Ouwendijk, 18.30 ds. Snoey,
Amersfoort. Oudshoornseweg: 10 ds.
Oort.
BODEGRAVEN Herv. Gem.:
Dorpskerk: 9.30 ds. Huls, Gouda,
18.30 ds. de Vreugd. Salvatorkerk:
9.30 ds. de Vreugd, 18.30 ds. Droo-
gers. Bethlehemkerk: 9.30 ds. Droo-
gers, 18.30 ds. Richters. Geref. Kerk:
10 en 18.30 diensten.
BOSKOOP Herv. Gem.: Dorps
kerk: 9.30 ds. Stelwagen, 18.30 ds.
Heymans. De Stek: 9.30 ds. Hane-
maaijer. Geref. Kerk: 9.30 ds. Dijk
stra, 17 ds. Nierop, 's-Gravenzande.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 ds. van
Langevelde.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
dhr. Goedhart, 18.30 ds. Geertsema.
Geref. Kerk: 9.30 en 17 ds. Hasse-
fras. Maasdijk.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 ds.
Haitsma, Boskoop.
DE KAAG Herv. Gem.: 10 ds.
Kalkman.
KATWIJK A.D. RIJN Herv. Gem.:
Dorpskerk: 10 en 18 Diensten. Ont-
moetingskerk: 10 ds. Gebraad, I8.30
ds. Aartens. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Vrolijk, 17 ds. v.d. Horst.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Gem.:
Nieuwe Kerk: 10 ds. Vroegindewey,
18 ds. Vink. Oude Kerk: 10 ds.
Schuurmasn, 18 ds. de Jong. Ichtus-
kerk: 10 ds. Boer, 17 ds. Arkeraats.
Pniëlkerk: 9.30 ds. de Jong, 18 ds. v.
Roon. School. 10 kand. Bakker. Ge
rei. Kerk: Triomfatorkerk: 9.30 ds.
v.d. Horst, 17 Dienst. Vredeskerk:
9.30 ds. Hagen, Voorburg, 17 ds.
Vrolijk. Chr. Geref. Kerk: Diensten 10
en 17. Dienst des Woords. Volle Ev.
Gem. Rijnland: 9.45 ds. Bulthuis.
Soefiebeweging: 16 Eredienst.
KOUDEKERK A.D. RIJN Herv.
Gem.: 10 ds. Hoogendijk, Alphen, 19
ds. Batelaan, Voorschoten. Geref.
Kerk: 10 en 19 ds. Omta, Boskoop.
LEIDERDORP Herv. Geref. Ker
ken: Dorpskerk: 10 en 18.30 dien
sten. Hoofdstraatkerk: 10 Dienst.
Scheppingskerk: 9 en 10.30 Diensten.
LEIMÜIDEN Herv. Gem.: 9.30 ds.
Lalleman, H. Doop, 19 ds. v.d. Stoel,
Uithoorn. Geref. Kerk: 9.30 ds. Los,
19 ds, Jasper Focks.
LISSE Herv. Gem. Dorpskerk: 10
ds. 't Hooft. Pauluskerk 10 en 19 ds.
de Gelder. Geret. Kerk: 10 en 19 ds.
De Wit. Chr. Geref. Kerk: 10 en 19 ds.
van Dijken. Geref. Gemeente: 10 en
16 ds. Hakkenberg. Geref. Kerk Vr.
Pr.str.: 10.30 ds. Bosma, 15 ds. Joos-
se. Geref. Kerk Vr. BV Salv.: 9 ds.
Schuurman, 17 ds. Waagmeester.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 en
18.30 ds. Bronsgeest. Geref. Kerk:
9.30 ds. Nooteboom, 16.30 g§z, Ves
perviering met RK Kerk. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 Dienst, 14.15 ds. Hamstra,
Alphen.
NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 en
18.30 ds. Molenaar.
NIEUW-VENNEP Herv. Gem.: 9.3Ó
ds. Goverts, 19 ds. Goverts. Geref.
Kerk: 9.30 ds. Wijngaarden, 19 ds.
Rang. Geref. Kerk: 9.30 en 15 ds. Vls-
NOORDWIJK Herv. Gem.:
Voorstr.: 10 dr. Jansen, 19 ds. Keu-
ning. Hoofdstr. 10 ds. Keuning,
G.K.H.str. 17 dr. Jansen, De Rank: 10
ds. Boon, Sliedrecht. 17 ds. v.d. Plas,
Delft, Vietboet Boerenburg 10 jeugd-
kapeldienst. Geref. Kerk: Hoofdstr. 10
en 19, Vipkelaan 9.30 en 19, Stichting
11.
NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.:
10 ds. Kalkman.
OEGSTGEEST He™. Gem.: Groe-
nekerkje: 10. Pauluskerk: 10. Gem.
centrum: 10.30. Endegeest: 9.30. Dia-
conessenhuis. 10.30. van Wijcker-
sloot 16.30. Ger. Kerk: 10 ds. Heems
kerk, 19 ds. Brokerhof. Geref. Kerk
Vr. BV: 8.45 ds. Meester, A'dam, 16
dhr. GOudzwaard. Volle Ev. Broeder
schap Gem. Centrum: 16 samen-
OUDE WETERING Herv. Gem.:
9.30 Dienst des Woords. Geref. Kerk:
9.30 kand. Jasper Focks. 18.30 ds.
Los.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 en 19 ds. De Kruijf, H.Av. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 Dienst des Woords,
14.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG Herv. Gem. Grote
Kerk; Diensten 9.30 en 17. Bethel-
kerk: Diensten 9.30 en 17. Geref.
Kerk: Petrakerk: 9.30 dhr. v. Stam, 17
ds. Baaijen. Immanuelkerk: 9 en
10.30 ds. Baaijen, 17 ds. Damsma.
Maranathakerk: 9.30 ds. Damsma, 17
dhr. V. Stam. Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 17 ds. de Joóde.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en
10.30 dhr. Christ, Leiden, 18.30 ds.
Mansveld, Bussem. Geref. Kerk: 9.30
ds. V. Santé, 19 ds. van Mensveld in
H.Kerk. Chr. Geref. Kerk 10 en 16.30
ds. de Boer, Emmeloord. Ned. Prot.
Bond: geen dienst. V.E.Gem. 19 sa
menkomst in kerk NPB.
VALKENBURG Herv. Gem.: 9.30
en 18.30. Geref. Kerk: 9.30 dhr. Brou
wer, Katwijk. 18.30 dw. Vrolijk
VOORHOUT Herv. Gem.:
mw. Brokerhof.
VOORSCHOTEN Herv. Gei
ds. Meyering, 19 Jeugddienst,
dijk 10 ds. v.d. Schoot. Geref.
9.30 ds. De Zeeuw, 19 jeugdi
H.Kerk, aula 9.30 ds. Zwart.
WARMOND Herv Gem.: 1
den Tonkelaar, jeugddienst.
WASSENAAR Herv. Gem. 0
kerk: 10 ds. Steenstra, 16.30 ds
wendijk, 19 ds. Steenstra. K
kerk: 10 Prof. v.d. Berg. Messias
10 ds. v.d Zanten. Geref. Kerk
10 ds. v.d. Meulen. Zuid: 10 ds
Kamp.
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9
v. Santen, 18.30 dhr. Christ.
Kerk: 9.30 kand. Bol, 18.30 dr.
Leiden.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem
ds. v.d. Doorn, Alphen, 19 ds. Ni
gez.dienst. Geref. Kerk: 9.30 dl
Leeuwen, 19 ds. v.d. Ree, Alphe
ZWAMMERDAM Herv. Gem
ds. Lalleman, 18.30 ds. Haak
Geref. Kerk: 10 en 18.30 Dienst
Mgr. James Horan is in zeer aardse termen gesteld de opperbaas
van het pelgrimsoord Knock.
Gelovige Ierse vrouwen tappen heilig water dat zij mee naar huis nemen voor vrienden en kennissen. Het
water komt uit enorme tanks boven in de basiliek, en gevreesd wordt dat die tanks tijdens het bezoek van
de paus komen droog te vallen.
KNOCK De boekjes, die door de pel
grims van Knock worden gelezen zijn
zo vroom, dat de wierook er bijna van
af slaat. Je begint iéts van Knock te be
grijpen als je die boekjes aandachtig
leest. Het verhaal van Delia Gordon en
het brokje cement in haar oor; het ver
haal van de man die bloed opgaf en op
de rand van het graf stond, maar door
zijn geloof werd genezen. Knock zit de
lijdende Ieren honderd jaar in het
bloed. Ze gaan er heen, tappen wijwa
ter en kopen souvenirs voor vrienden
en buren. En omdat het meestal arme
Ieren zijn en alle Ieren veel vrienden
hebben is de behoefte aan goedkope re
ligieuze kitsch enorm.
Er zijn ook mooie medailles van een gul
den of dertig in Knock te koop, maar het
valt niemand kwalijk te nemen als de
keu* valt oo een rozenkrans met plastic
kralen, of de verschijning in een hoefijzer
gevat. Ook in religiosa geldt trouwens de
harde wet van vraag en aanbod, die zelfs
door naasting of ecclesianisering van de
mirakelcommercie niet kan worden om
gebogen. Monseigneur James Horan voelt
zich door opmerkingen over een soort re-
ligieuze-kitsch-kasbah geïrriteerd. „Als ik
er iets tegen zou doen, zouden ze me een
dictator noemen. Ik kan alleen maar
zachtjes duwen..."
James Horan is, naar Nederlandse maat
staven gemeten, een zeer ouderwetse
priester. Hij houdt niet van liberalisering
ten koste van de oude doctrine; hij heeft
een bazige inslag; hij heeft er geen zin in
een duur medisch bureau op te zetten ter-
wille van twijfelaars en ongelovigen. Ja
mes Horan, pastoor van Knock en beheer
der van het nu internationaal vermaarde
heiligdom, heeft al aardig wat schermut
selingen achter de rug met verslaggevers,
die volgens hem onvoldoende hun best
doen om het fenomeen Knock te onder
zoeken. Degenen die dat wel doen geeft
hij een medaille ten geschenke.
James Horan vertelt me het verhaal van
de aan osteoporose lijdende tandarts, die
niet meer rechtop kon staan en die met
zijn (vroegere protestante) vrouw uit
County Down in Noord-Ierland was geko
men. De tandarts werd nog maar een
week geleden te Knock gezalfd en hij
kreeg de zegeningen voor de zieken. On
middellijk, aldus mgr. Horan, voelde hij
een tinteling in de rug en hij kreeg een
geweldige drang om op te staan en te gaan
lopen. Hij deed dat en volgens mgr. Horan
is hij genezen. De tandarts wenst anoniem
te blijven. Horan spreekt over de genezing
van de tandarts op een toon van: och, die
dingen gebeuren hier iedere dag....
Ik krijg van de monseigneur een pre^k
van ongeveer een uur te horen waarvan
het motto zou kunnen zijn: „God is goed
en hij heeft een goede Moeder". Aan de
hand van het verhaal van de blindgebore
ne illustreert hij dat men van Knock mag
denken wat men wil, maar, niet al te posi
tief denkend, het gevaar loopt aansluiting
te vinden bij de Farizeeërs. De schijnheili
gen geloofden er namelijk niet in dat er
op de Sabbath waarop de genezing
plaats vond zulk een goed werk ver
richt kon worden. Ze bleven de blindge
borene met hun vragen lastig vallen tot
dat deze, vrij vertaald, te verstaan gaf:
Nou kijk, ik was blind en nu kan ik weer
zien en je mag er van denken wat je wilt.
Zo is het ook met Knock: je mag er van
denken wat je wilt.
Miljoenen Ieren die naar Knock komen
als pelgrims geloven dat daar wonder
baarlijke genezingen plaatsvinden. Ruim
een jaar na de verschijning waren er al
meer dan zeshonderd gemeld. Ook mgr.
Horan gelooft in de genezingen, maar wat
volgens hem nog belangrijker is, is dat
nog meer mensen in Knock genezing van
hun ziel vinden. Er zijn tal van verhalen
over mensen die in Knock het geloof her
vonden, na jarenlang in de woestenij van
het ongeloof te hebben rondgezworven. In
de steeds dikker wordende bundel van
„gunsten" die te Knock zijn verleend,
vindt men grote en kleine mirakels; beke
ringen op sterfbedden, het verkrijgen van
autobanden in de tweede wereldoorlog,
het welslagen van de oogst.
Zieken die in Knock geen genezing vin
den, kunnen er de bronnen vinden om
hun lijden geduldig te dragen. Men kan in
Knock getuige zijn van groot lijden dat
door mensen gedragen wordt alsof dat lij
den een zegen was. Dat zijn mensen die
geloven dat God de mensen niet treft om
ze te kwellen. Mensen die ervan d
tuigd zijn dat zij in hun lijden bevoortl
zijn en het kunnen opofferen voor d
zaken als vrede. Dat zijn mensen diej
uitverkoren voelen, omdat zij geloven
zij helpen Jezus zijn kruis te dragen'.
Het is dat geloof, dat de pelgrims j
Knock brengen, dat de plaats een ei
van troost maakt. Zonder dat geloof
den velen van hen nauwelijks kunne
ven. Ze komen naar Knock om genJ
te zoeken; en ais ze genezen worden
len ze dat in dank aanvaarden. Zo
dan kunnen ze genoegen nemenj
troost, innerlijke vrede en de moed
hun soms enorm zware kruis verdj
slepen. Ze komen daar, vaak genoed
de heroïsche opvatting dat hun lijde]
genlijk een zegen is. Die heroïek is al
gegeven aan hen die geloven. De t\j
laars moeten het zelf uitzoeken.
BERT V,*
