Gezonde geest in gezond lichaam" 5al 75 jaar m troef ïï*i Zwitsers Zuoz Geen elastiek in 50 miljoen gulden vergende facelift van CS-Amsterdam EB2ÉE JRDAM ,,De mierenpot" noe- ;e bij de Nederlandse Spoorwegen nlraal Station in Amsterdam of- its deftiger, „onze meest benauw- ite". Toen de bouwheren Cuijpers Geldt in 1884 aan het ontwerp be- in, namen ze als uitgangspunt een kr van achtendertig treinen per Dat aantal is inmiddels uitgegroeid lizend zonder dat het gebouw ade- j werd uitgebreid. Gevolg: tachtig- pd reizigers per dag proberen zich jerst chaotische wijze door de veel jwe toegangen tot de achtentwintig ns te wringen. Tot overmaat van is de totaal ontoereikende hal van jlands drukste station dichtgeslibd indfiguren die allerlei bedoelingen behalve het nemen van een procent van onze kassa rinkelt aan weten ze bij de Spoorwegen. En fjk zijn ze bereid hun gigantische in- n aldaar te honoreren door de rei- iders te gaan behandelen dan als it wordt vèrweid. Ze gaan, kortom, itraal Station op ingrijpende wijze en aan de werkelijkheid van de rsstroom. Synchroon daarmee her- de gemeente Amsterdam de dolge- roetsjbaan van het stationsplein in itgangersgebied. Maar zeker nog zullen de passagiers als gevolg werkzaamheden komischer over el- tenen en bagage struikelen dan nu geval is, want zo lang duurt de ver- ng. zal de situatie ideaal zijn wanneer de i geklaard. Immers: de architectoni- itral i ingreep lost slechts de problemen r,ende Ie Boz jke in Jndaag op plus die welke zullen rij- levmg mneer straks de eventuele doortrek afkosk. fan de Schiphollijn naar het CS (8 ■opna ewegingen per uur) en dé Almerelijn 'isters 6 treinbewegingen per uur) een feit >Pa p een nog groter reizigersaanbod in uit zij komst (voor de hand liggend als we ~~aringen worden of verstandig genoeg o/fn de auto te laten staan en de trein het i ien) is de bakstenen schepping van eke v^rs ook na de facelift niet berekend, uitbreiding zit geen elastiek, geven de Spoorwegen toe. De tachtigdui- ukt, ztdagelijkse passagiers van nu zullen verlo zijn geholpen, maar verder is de ie en lauwelijks lang. De 8687 palen waar- n. (Cl et CS op drie in het IJ geplempte ei- staat geplant, kunnen niet meer De ruimte is op. Hetgeen ir. J. van It, coördinator en begeleider van het jwingsproject, weemoedig doet in: „Voor hetzelfde geld zou ik op 'ale vlakte een geheel nieuw station ïadel, n bouwen; dat zou bovendien nog uk eenvoudiger zijn ook". De droom oemd een wensdroom te blijven. Het ial Station (tot in Tokio nagebouwd) op de Monumentenlijst en zal daar- eeuwig Nederlands meest magistrale f3€fiarals z'jn. Ie werkzaamheden pas begin 1980 n aanvangen, is niet helemaal de van de Spoorwegen. Al jaren zag ectie in hoezeer maatregelen gebo- waren en in 1976 zette men zich Kerkelijk aan een verbouwingsplan, het pakte te duur uit en het Rijk ijk'da e hel af Nu 's eindelijk het fiat ver- ?f vain voor een toch nog 50 miljoen gul- jongs °stend compromis. Het voorziet in roege e'angrijke verbeteringen: de toegang ig be verruimd en de hal krijgt vier maal •d. M u'dige afmetingen. Ook maakt men ^iddenhal dertienëneenhalve meter 'dan hij nu is en komen er roltrap- 'it alles, gevoegd bij het herschep- an het stationsplein in een voetgan- hoog Dani. n de 'e „L hand nam. kwam op het programma onder meer een lijn Den Helder-Alkmaar-Amster- dam te staan die moest aansluiten op alle bestaande en voorgenomen verbindingen van de hoofdstad. De bijzondere ligging als een halve cirkel tegen het brede IJwa- ter bood twee mogelijkheden: een lijn aan de noordzijde langs het centrum met een hoofdstation aan het havenfront en een lijn aan de zuidzijde met een hoofdstation bij het Leidseplein. In 1864 vroeg premier Thorbecke de Amsterdamse gemeente raad naar zijn mening hierover. Dit li chaam verklaarde zich eenstemmig voor het Leidseplein. De rijksingenieur echter was voor een station aan het IJ. Er volgde een felle strijd. De kronikeurs Gebhard en Van der Vet: „Zonder ons in die oude vete te verdiepen kan toch opgemerkt worden dat het aanzicht van de stad door de aan leg van het stationseiland erg geleden heeft. Aan de andere kant moet echter worden toegegeven dat een spoorlijn om de toenmalige stad heen een ernstige be lemmering zou zijn geweest voor de stads uitbreiding in zuidelijke en westelijke rich ting. Zelfs na de enorme uitbreiding van het spoorwegnet in de laatste halve eeuw is de plaats van het station niet slecht te noemen". In 1889 (na de nodige vertragingen bij de bouw wegens verzakkingen) werd het sta tion voor het verkeer opengesteld. De be langstelling van het publiek was enorm. Op de eerste dag waren reeds 's morgens om half elf alle 14.000 perronkaartjes uit verkocht. Maar Amsterdammers zouden geen Amsterdammers zijn als ze niets te kankeren wisten. Het schitterende uitzicht vanaf het Damrak over het open haven front waar toen de zeilen van schoeners en klippers, brikken en fregatten nog vol op bolden, was verdwenen. Inplaats daar van een starre klomp „die met zijn rode baksteen, zijn vele tegeltableaus, zijn hon derden tierelantijnen niet aan ieders smaak kon voldoen". Een klomp boven dien die vanaf het begin al te klein was en die tot op de dag van vandaag te klein is gebleven, allerlei tussentijdse ingrepen ten spijt. Ook na de verbouwing van 50 mil joen zal hij wel weer te klein blijken. Toch maar iets vooruitstrevends. De plan nenmakers hebben waarachtig gedacht aan het groeiende legioen van rugzakreizi gers. Speciaal voor hen wordt een depot met kluizen ingericht van een formaat waarin hun tent en hebben en houwen past wanneer hun de lust vergaat ermee te wandelen. Ook met de toenemende be langstelling voor het aloude (nu vaak per racestuur gemoderniseerde) rijwiel is reke ning gehouden. De bestaande houten keet wordt verbouwd tot een stalling met elf honderd plaatsen en aan de oostkant komt een stalling voor nog eens vijftien honderd. Over de vraag of al deze peda- leurs dwars door het voetgangersareaal heen hun eigen traproute krijgen dan wel hun karretje braaf aan de hand zullen moeten nemen, beraadt het stadsbestuur zich nog, want in het oeverloos nadenken over dit soort logistieke vraagstukken is Amsterdam pas waarlijk groot. Moge, zo bidden reizigers zacht doch innig, het on langs in gebruik genomen voorlopige eind station van de Schiphollijn aan de zuidelij ke stadsgrens tot afschrikwekkend voor beeld dienen. Daar is men zo fanatiek voetgangersachtig tekeer gegaan dat zelfs taxi's en bussen op forse loopafstand tot stoppen gedwongen worden. Je staat er met twee zware koffers hulpeloos voor aap en dat kan nooit de bedoeling zijn van de „plezierige reis" die het Spoorboekje op zijn achterkant iedere treinreiziger toe wenst. PIET SNOEREN (Zwitserland) Eten in smouwen is taboe: bij de nenlijke maaltijden dragen scholieren een jasje. Alco- foruik is streng verboden, n is alleen 's middags toe an, uitsluitend voor wie ze en jaar is geweest en dan log alleen in bepaalde ruim- Allecn de leerlingen van de enklassen mogen zelf bepa- loe laat ze het licht op hun x uitdoen. Op orde, netheid welgemanierdheid wordt g toezicht gehouden. En zaken zijn zonder meer hei- tuderen en sportbeoefening. e studie gaat het om het le- i van een zo groot mogelijke latie. Bij de sport wordt ondergeschikt maken de prestatiedrang aan de r geest voorop gesteld. gpet eerste gezicht slaat deze karakteristiek op een gere- neerde Engelse kostschool, bijvoorbeeld Eton of Oxford Maar de school waar het •Ti, absoluut onmogelijk is zo'n studie bij ons te betalen". Rijk Hoe rijk moet je wel zijn om je zoon (het internaat kent alleen leerlin gen van het mannelijk geslacht) in tern in het Lyceum Alpinum te plaatsen, is een vraag aan de rector. „Leider sehr reich" (helaas zeer rijk), is zijn antwoord, terwijl hij een hulpeloos gebaar met zijn han den maakt. „Wij zijn een particulie re school, die voor deze leerlingen geen enkele subsidie ontvangt. Al leen voor externe leerlingen uit het dal van de Engadin, puur uit de ei gen streek dus, fungeren wij als staatsschool. Hun ouders betalen per jaar het voor alle Zwitsers ge bruikelijke schoolgeld. De rest be taalt de overheid". En dan blijkt dat de modale Neder lander zonder hulp van anderen nooit zijn kind naar deze Zwitserse school zal kunnen sturen, tenzij hij er zijn volledig jaarinkomen aan opoffert. „Voor een interne leerling moeten de ouders ongeveer twin tigduizend Franken (plm. 25.000 gulden) per jaar betalen", zegt dr. Bezzola. „En dat is nog afgezien van de buitenschoolse activiteiten. En als er dan nog aanvullende les sen moeten worden gegeven, bij voorbeeld privélessen Duits om de lessen op onze school te kunnen volgen en te kunnen converseren met de medeleerlingen, wordt het nog veel duurder. We zouden wel graag een fonds willen hebben om begaafde jongelui van minder draagkrachtigen ook een kans op onze school te geven, maar ons ont breken daarvoor de middelen. Wel hebben we een fonds kunnen vor men om jongens die hier al zijn hun studie te kunnen laten voltooi en wanneer hun financiën wegval len, bijvoorbeeld door het overlij den van de ouders". Belasting Niet alleen ontvangt het Lyceum Alpinum van de overheid geen subsidie voor de internen, nee, zelfs moet jaarlijks een flinke som belas ting aan de overheid worden afge dragen. „Dat komt omdat onze school ook naar Zwitserse maat staven ongebruikelijk trouwens een naamloze vennootschap is. Er zijn 2200 aandelen uitgezet 500 Frank. Die zijn in eigendom bij de burgers in het dal van de Enga din", verklaart de rector. „Wij be talen gewoon vennootschapsbelas ting". De rherkwaardige beheersvorm is te verklaren uit de historie van de Engadin. „Eind vorige eeuw, begin deze eeuw werden de kwaliteiten van dit gebied voor de gezondheid van de mens ontdekt en ontstonden hier in het hele gebied de kuuroor den, hotels en toeristische attrac ties. De naamloze vennootschap was de meest geëigende beheers vorm voor die ondernemingen. Toen dan ook de kleine onderne mers en boeren uit Zuoz en omge ving het plan opvatten in deze streek een eigen middelbare school hier om gaat, staat in het uiterste oosten vanv Zwitserland in Zuoz, een schilderachtig stadje in het Inn-dal tussen de bekende kuur badplaatsen Davos en Sankt Mo- ritz. Het is geen universiteit, maar een middelbare school. De naam: Lyceum Alpinum. En de spreuk in het schoolwapen zal geen verwon dering meer wekken: „Mens sana in corpore sano", ofwel „Een ge zonde geest in een gezond li chaam". Wereldfaam Dit jaar bestaat het Lyceum Alpi num 75 jaar en in die driekwart eeuw heeft de school zich een zeke re wereldfaam verworven. Niet het minst ook in Nederland, want me nige landgenoot is juist daar klaar gestoomd voor een succesvolle loopbaan in de maatschappij of ver dere studie aan een binnen- of bui tenlandse universiteit. Zoveel Ne derlandse jongelui hebben zelfs destijds op het schoolinternaat ge zeten, dat nu nog een van de drie internaatsgebouwen de naam „Ora- nia" draagt. De tijden dat Neder land vol rijke Indiëvaarders zat die hun zoon in het buitenland konden laten studeren, zijn wel voorbij. Maar toch is ons land onder de leerlingen in Zuoz altijd vertegen woordigd gebleven. Op dit moment bijvoorbeeld volgen vijf Nederlan ders er de lessen. „Wij hebben aan de periode dat Nederlanders in grote aantallen naar ons lyceum kwamen nog uit stekende herinneringen", zegt rec tor G.A. Bezzola. „Dat er nu veel minder leerlingen uit dat land ko men is vooral een gevolg van de geleidelijke waardevermeerdering van de Zwitserse Frank, waardoor een studie in Zwitserland relatief erg duur is geworden. En ook speelt een rol dat er in Nederland sprake is van een duidelijke inko mensnivellering. Vroeger waren het inderdaad veelal de rijke han delslieden en Indiégangers die hun zoons naar ons instituut stuurden. We willen graag weer wat meer Nederlandse jongelui ontvangen. Maar ik geef toe dat het voor men sen met een gemiddeld inkomen Rector G. A. Bezzola: „Helaas moeten ouders erg rijk zijn om hun zoon op ons internaat te kunnen plaatsen". Elk jaar ook Nederlanders op te richten, werd bijna automa tisch de NV-vorm gekozen. Nog steeds zijn vrijwel alle aandelen in bezit van de streekbewoners. En een gewaardeerde traditie is, dat men zich op de jaarlijkse aandeel houdersvergadering bedient van het Retoromaans, de oertaal die oorspronkelijk in deze streek werd gesproken. Aandeelhouders die deze taal niet machtig zijn mogen hun vragen in het Duits stellen,, maar ze krijgen wel ih het Retoro maans antwoord". Traditie speelt ook in het schooi en internaatsgebeuren nog steeds een belangrijke rol. Dr. Bezzola: „Wij volgen alle moderne ontwik kelingen in de leermethoden op de voet en maken er ook zo veel mo gelijk gebruik van, maar wat de lesmethoden betreft zijn we behou dend. De grote onderwijshervor ming zoals die zich in Duitsland heeft gemanifesteerd, hebben wij niet overgenomen. Bij ons wordt nog op de traditionele wijze les ge geven, in kleine klassen met bij zonder veel individuele aandacht voor de leerlingen". Kleine klassen Voor die individuele aandacht voor de 160 interne jongens en de 260 externe jongens en meisjes staan Zo'n veertig hooggekwalificeerde leerkrachten borg. „Wij hebben een naam hoog te houden", zegt dr. Bezzola, en daarom werken wij met kleine klassen. Meer dan twin tig leerlingen in één klas is een hoge uitzondering. Meestal ligt het om en nabij de twaalf leerlingen per klas. Die relatief vele leer krachten maken onze school na tuurlijk ook duur". Als opleidingsinstituut kan het Ly ceum Alpinum het best worden vergeleken met een combinatie van de laatste twee klassen van de lage re school met een gymnasium, een atheneum en een meao. Wat bij ons gymnasium en atheneum heet, leidt daar op voor vijf soorten gym nasiumdiploma's die, net als onze gymnasium- en atheneumdiplo ma's, toegang verschaffen tot de universiteiten en hogescholen. En wat bij ons meao heet, komt in gro te trekken overeen met de op de praktijk gerichte „Handelsfach- schule". Alle Zuoz-diploma's wor den in Duitsland en Nederland ge lijkgesteld met de daar gebruikelij ke middelbare diploma's. In veel andere landen trouwens ook. En dat verklaart meteen waarom de interne leerlingen op dit moment niet minder dan 21 nationaliteiten vertegenwoordigen. Scheve gezichten Zo veel rijkeluiszoontjes uit de hele wereld bijeen in een stadje van niet meer dan elfhonderd hardwerken de burgerlui wekt natuurlijk gauw scheve gezichten. „Toch valt het ontzettend mee", zegt dr. Bezzola, „omdat onze school voor de kinde ren uit het kanton GraubUnden en vooral uit de Engadin gewoon een staatsschool is. Tijdens de schooltij den zijn internen en externen hele maal op elkaar aangewezen. Die dagelijkse omgang met de streekbe- volking heeft een bijzonder positie ve uitwerking op de interne leer lingen en voorkomt aan de andere kant al te zeer scheve gezichten naar deze jongens. Ook buiten schooltijd wordt gelukkig zeer veel samen gedaan, niet alleen op sport gebied". Sport En over sport gesproken: daar wordt uitzonderlijk veel aandacht aan besteed. Van alle particuliere scholen in heel Zwitserland heeft het Lyceum Alpinum de uitge breidste sportvoorzieningen. Zo zijn er zes tennisbanen, atletiekvoorzie- ningen, handbal-, voetbal- en vol- leybalvelden, cricket- en hockey velden, zeven „Elon-Five"-speel- plaatsen, 's winters twee ijshockey- velden plus een ijsbaan, skipistes, een overdekt zwembad en een in drie zalen te splitsen sporthal. Veel tijd wordt verplicht aan sport besteed, maar ook buiten de school tijden is menige sportvoorziening intensief in gebruik. Twee maal per jaar treden de sportteams van de leerlingen aan tegen teams van Zuoz-reünisten uit de hele wereld, de zogenaamde „Old Boys". Want hoe conservatief tot streng het in ternaatsregime ook is en zeker is geweest, wie eenmaal zijn einddi ploma heeft gehaald komt steevast nog eens terug. Kennelijk hebben de prettige herinneringen aan deze jaren van tucht, orde, netheid en gehoorzaamheid toch de overhand. RINK DROST op strenge kostschool Het indrukwekkende complex van het Lyceum Alpinum torent hoog uit bo ven het schilderachtige stadje Zuoz. gersareaal (de trams en taxi's moeten maar opzij, de particuliere auto's naar de achterkant) zal het CS veranderen in een plek waar men menswaardiger kan aanko men of vertrekken dan lang het geval is geweest. Spijtig nieuws: in de eetzaal (gerenom meerd trefpunt van lekkerbekken uit heel den lande, met name kunstenaars, zo hoog stonden kwaliteit en bediening aan geschreven) kan niet meer worden ge smuld. De ruimte zelf met zijn houten lam- brizering en muurschilderingen blijft be houden, want hij vormt een monument op zich, maar meer dan een bak koffie en een gevulde koek zal er niet te krijgen zijn. De verbouwingsplannen laten geen ruimte over voor een keuken, tenzij men de Ko ninklijke Wachtkamer deze aardse be stemming zou durven geven, en dus ver hulst heel de verzorging van de Inwendige reiziger naar de eerste verdieping aan de westkant van het station. Een prettig bericht: de plannen van de ge meente met betrekking tot het stations plein voorzien in de herbouw van het Noord-Zuid-Hollands Koffiehuis, een brok jeugdsentiment van met name gelieven die onder de vermaarde klok van het CS plachten af te spreken, gesloopt ten be hoeve van de metro toen drammer Lam- mers nog Amsterdams wethouder was, maar straks tot nieuwe glorie geroepen. Het houten etablissement met zijn invite rende steiger zal er in 1980 weer staan. Waarom ligt het Centraal Station uitgere kend op die door velen vermaledijde plek waar men geen kant uit kan? Toen de re gering na het aannemen van de wet in 1860 zelf de aanleg van spoorwegen ter Synchroon met de ingrijpende verbouwing van het Centraal Station herschept de gemeente Amsterdam de dolgedraaide roetsjbaan van het stationsplein in een voetgangersgebied. Voor eeuwig Nederlands magistrale flessehals Vijftien procent van NS-kassa rinkelt aan het iJ

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 21