EEN GEVOEL
VAN MISÈRE
Zeit en Neue Zürcher geprezen om
hoge peil en humane geesteshouding
Het rijke
roomse
leven van
ERASMUSPRIJS VOOR TWEE KRANTEN
op de foto de
en bezocht.
iee H
W9m
akE
toren van de oude kerk, rechts de nieuwe basiliek, die is toegewijd aan Onze Lieve Vrouw, Koningin van Ierland. Dit pelgrimsoord zal op 30 september door de paus
rpastoor Barthlomew Cavanagh, die
een maand na de verschijning een
van mirakelboekhouding begon bi[
Uden.
30 september begint het
daags bezoek van paus
,dsnnnes Paulus aan Ierland.
lg' p van de aanleidingen
in i loe is de eeuwfeestviering
het Maria-heiligdom in
ick. Onze correspondent
del van Velzen reisde de
vooruit. In drie artikelen
■tst hij hoe het Ierse
ick op hem als Hollander
Qkomt.
n glazen serre op de plaats waar 21 augustus 1879 de verschijning heeft plaats ge
len, staan nu witte beelden die de verschijning, volgens de getuigenverklaringen, zo
t mogelijk weergeven.
Een uitstalling van religieuze kitsch in de hoofdstraat van Knock, niet ver van het heiligdom
K In het Logement van de
Anna te Knock, welk etablisse-
zeer laag moet worden geplaatst
Jacobsladder van het hotelwezen,
ieuv|yiel me een diep gevoel van mis-
Ik was nog maar een paar minuten
juis na een moeizame pelgrimage
.jn het Ierse noordwesten, het deso-
clljland van Mayo, en het kostte me
ite, als bijverschijnsel van mijn
a-te aanvaarden dat het Logement
de Heilige Anna stonk, gevuld
werd met het gekrijs van kinderen en
door alcohol gestookte ruzies, hygiëne
leek af te wijzen als zondig, was toege
wijd aan de cuisine criminelle en dat
men er melancholiek biddende stem
men van priesters door de straatmicro
foons tot op het toilet kon horen en
verstaan. Dat was op zich niet zo erg.
Een pelgrim moet het kunnen slikken
dat hij de kans loopt te gaan rieken,
terwijl hij er geloof aan mag hechten
dat de buikpijn als gevolg van de crL
minele keuken ofwel met wijwater of
wel met guinness kan worden genezen.
Het droevige verhaal was voornamelijk
het gevolg van een soort instant-kater bij
de aanschouwing van de religieuze kitsch
van Knock, de commercie rond het mira
kel van honderd jaar geleden en van zie
ken naar lichaam en geest, die zich bid
dend rond de kerk bewogen. Het gevoel
was negatief en dat lag, zo werd mij later
verklaard, voor de hand omdat ik veel te
weinig geloof naar Knock had meege
bracht. De paus, die op 30 september
Knock bezoekt, zal daar in ieder geval
geen last van hebben. Dat bezoek zet
Knock naast Lourdes, Fatima, Beauraing,
Banneux en zelfs La Salette in de atlas
van plaatsen waar Maria verkoos te ver
schijnen. Want wie had er, behoudens de
Ieren die er al een eeuw lang naar troost
en genezing zoeken, ooit van Knock ge
hoord? Ik niet.
Op donderdag 21 september 1879, zo gelo
ven vrijwel alle Ieren, verscheen voor de
zuidelijke gevel van de plaatselijke kerk
in een helbelicht visioen en tijdens een
stromende regen, Maria, die vergezeld
was van Sint Jozef en Joannes de Evange
list. Bovendien verscheen het Lam Gods,
op een altaar, vergezeld van een kruis en
omgeven door de vleugels van engelen.
Twee en twintig getuigen hebben de ver
schijning gezien, die begon toen het nog
dag was en voortging nadat het aardedon
ker was geworden. Na de verschijning
gloeide er nog lang een zacht maanlicht
op de plek, waar de witte gestalten onge
veer een voet boven de grond hadden ge
zweefd. Ondanks de plensbuien bleef het
weiland daar kurkdroog.
Sedert die verschijning zouden er vele
wonderen zijn gebeurd en talloze mensen
genezing hebben gevonden van lichaam
en ziel. Het begon al tien dagen na de ver
schijning, toen een jong meisje, Delia Gor
don, van afgrijselijke oorpijn en doofheid
werd verlost nadat er een stukje cement
uit de kerkmuur in haar oor was ge
plaatst. Ze emigreerde later naar Ameri
ka. waar ze in 1930, op 63-jarige leeftijd is
overleden. Het brokje cement van de kerk
in Knock is met haar meegegaan in het
graf.
Kijk, als je zomaar uit een bestaan dat al
les behalve bol staat van vrome gevoelens
Knock binnenvalt, dan sta je toch wel
even vreemd te kijken. De kleinzoon van
een van de zieners van Knock zit in de
kroeg naast het Logement van de Heilige
Anna aan een electronische flipperkast,
terwijl de kastelein je vertelt dat er een
blinde man in het rusthuis zit, die twaalf
jaar geleden van kanker werd genezen,
John Smith. De kanker had zijn gezicht
drastisch aangevreten; hij was neus en lip
pen kwijt toen er plotseling een nieuwe
huid begon te groeien. Het mirakel gaf
hem een nieuw gezicht, maar hij bleef wel
blind.
Maria en haar gezelschap kwamen, zo zegt
de vrome interpretatie van het gebeuren,
vooral om de Ieren te troosten. De unie
van Ierland en Engeland had, in de woor
den van Lord Byron, de haai verenigd
met zijn prooi. En alsof er onder misdadig
Brits bewind niet genoeg was geleden
kwam de grote aardappel-hongersnood in
het midden van de vorige eeuw. Een mil
joen Ieren emigreerde naar de Verenigde
Staten, anderhalf miljoen Ieren krepeer-
den en zeventienduizend stierven op zee
aan tyfus, als tussendekse landverhuizers.
De oceaanroute van hun lijden zou een
enorm kerkhof zijn geweest als er grafzer
ken en grafkruizen konden worden ge
plant, zo heeft een dichterlijke ziel opge
merkt.
met een rouwrand, maakte Knock het re
delijk goed in de baronie Costello. Het was
geen vetpot, maar het kon ermee door. Er
werd alleen met Kerstmis theegedronken,
men probeerde een gans te krijgen voor
Sint Maarten en er werden zelden mensen
met een stormram het huis uitgezet, zoals
elders in Mayo. Volgens een oude legende
zou Knock altijd gespaard blijven voor
pestilentie en cholera, dankzij het feit dat
een heilige pelgrim een lift had gekregen
van een wagenvoerder. Knock was verder
een doodgewone plaats. Er waren enkele
„onregelmatige betrekkingen" (tussen
mensen die er geen aanleiding toe zagen
te trouwen) en er is ooit fel geprotesteerd
tegen de pastoor toen hij een te zware fi
nanciële tol vroeg voor zijn zegenrijke
werk.
Zo naderde de dag waarop Mary Byrne en
de pastoorsmeid Mary McLoughlin als
eersten de verschijning zagen en de buren
riepen om haar te aanschouwen. Patrick
Walsh zag het licht op een afstand van
achthonderd meter en dacht dat er brand
was uitgebroken. Ingrid Trench, een
vrouw van ver over de zeventig, trachtte
de voeten van Maria vast te klampen,
maar ofschoon de verschijningen zich
zwijgend bewogen voelde de oude vrouw
alleen maar de kerkmuur. Volgens getui
gen stond Jozef vol respect naar Maria
toegebogen aan haar rechterzijde. Joannes
was gekleed als bisschop en droeg een
kleine mijter, terwijl hij een hand ophief
alsof hij preekte. Maria had de handen op-
feheven met de palmen naar binnen ge-
eerd, zoals een priester in gebed. Haar
ogen waren opgeslagen naar de hemel. De
verschijning duurde twee uur.
Men hoeft niet in Knock te geloven. Wat
daar gebeurt ligt niet verankerd in doctri
ne. Maar niet-gelovigen zouden kunnen
geloven in de vrouwtjes die er in flessen
„heilig water" tappen (in Ierland bekend
als Knockwater); in de troost die zieken er
vinden en de kracht die ze er halen om
hun kruis te dragen. Knock is geen plek
voor twijfelaars en sceptische mensen.
Maar voor gelovigen is Knock een basti
on, een citadel van de troost.
BERT VAN VELZEN
IJ® PriiLs Bernhard aal mor-
in het paleis op de
n de Erasmusprijs
uitreiken aan twee
Duitsalige nieuwsmedia;
het weekblad „Die Zeit"
en bet dagblad „Neue
Zücher Zeitung". Onze
correspondent in Bonn.
Olj Ami van Vree maakte
een schets van belde lan-
iet
valONN Al sinds mensenheuge-
ge is scheppen we er behagen i
rijzen uit te reiken voor bepaalde
me restaties. Zolang het daarbij om
lei bjectieve verrichtingen gaat - wie
ran et snelste loopt, het verste
Dringt, het hardste slaat - valt er
en reinig tegenin te brengen. Maar
odra subjectieve elementen de
'oornaamste rol gaan spelen
nooiste, het beste - is er altijd
echtvaardigheid in het spel. Want
•m de mooiste of de beste is altijd één
'an de mooisten of één van de be-
j ten, en de overige, die minstens
J :o mooi of zo goed zijn, vallen uit
Ie boot.
)it bezwaar geldt temeer wanneer
'en prijs niet aan één man of
trouw wordt uitgereikt, maar aan
ïen collectief dat een geestelijke
iroduct vervaardigt, en bovendien
liet een keer maar van dag tot dag
:n van week tot week. Dit is het
Jeval met de Erasmusprijs die deze
teer wordt uitgereikt aan het
)uitse weekblad „Die Zeitung" en
'an het Zwitserse dagblad „Neue
Pr 'ureher Zeitung". Beide bladen
'ehoren ongetwijfeld tot de beste
n hun soort ter wereld en het is
jsj >ok zeker waar - zoals het jury-
lCjt apport opmerkt - dat zij geprezen
d "oeten worden voor de „onafhan
kelijke houding en het hoge jour-
dn lalistieke peil gedurende twee
mi eeuwen" (Neue Zürcher) en de bij-
pi dragen „aan de opbouw van een
;li iemocratische en humane geestes-
l 'ouding in het na-oorlogse Duits
Maar daarbij mag niet voor politieke, economie, handel ben". De onafhankelijkheid van alle vrijheid en het standaard-cli- Zeit" worden wekelijks circa heeft voor degene 'd:
worden verloren dat en cultuur", waarbij vooral het het blad en zijn redacteuren komt ché luidt dan ook dat de redactie 370.000 exemplaren gedrukt. lichting ontvangt",
jving ook voor andere laatste begrip in de meest uitge- onder andere tot uiting in het feit van „Die Zeit", alleen maar mule heeft de kran
land" (Zeit). Maar daarbij mag niet
uit het oog worden verloren dat
deze omschrijving ook voor andere
media in de wereld gelden.
In de Bondsrepubliek neemt Die
Zeit overigens kwalitatief een een
zame positie in als opinie-week
blad. De enige concurrent is in fei
te het veel grotere blad „Der Spie
gel", maar dit draagt een volstrekt
ander karakter. „Der Spiegel" is
een typisch nieuwsmagazine dat
zijn mening niet onder stoelen of
banken steekt maar dat in eerste
instantie uit is op sensationele ont
hullingen (welke het blad in de
hele wereld beroemd hebben ge
maakt), exclusieve en vaak opzien
barende interviews en politieke
keukengeheimen. De journalistie
ke stijl beantwoordt aan deze for
mule: Een wat hijgerig woordge
bruik en soms een zekere oneven
wichtigheid.
„Die Zeit" is het tegendeel hiervan
en in zekere zin een onmisbare
aanvulling. Nieuws is voor het
blad secundair en wordt als be
kend verondersteld. Het gaat de
redacteuren van „Die Zeit" vooral
om achtergrondbeschouwingen die
schijnbaar onsamenhangende fei
ten en gebeurtenissen verbinden,
die de lezer inzicht verschaffen in
wat er in werkelijkheid gaande is
en welke conclusies men daaruit
kan trekken. Dit geldt voor alle
gebieden van het menselijk be
staan: niet voor niets luidt de on
dertitel van de krant „weekblad
voor politieke, economie, handel
en cultuur", waarbij vooral het
laatste begrip in de meest uitge
breide zin van het woord begrepen
wordt.
„Die Zeit" gaat daarbij eert mora
listische, ja soms enigszins school
meesterachtige toon niet uit de
weg; een overblijfsel waarschijn
lijk van de grondgedachte bij de
oprichting van het blad na de oor
log om „de Duitsers op te voeden".
Dat dit niet storend werkt, is voor
al een gevolg van het hoge intel
lectuele niveau van redacteuren
en medewerkers: afgezien van het
feit dat de meesten van hen een
academische opleiding hebben
(wat op zichzelf nog niet zoveel
hoeft te zeggen) zijn bijna alle
journalisten experts op hun gebied,
wat het weekblad tot een van de
meest invloedrijke in het Duitstali
ge gebied heeft gemaakt.
Elitair
Het verschil met „Der Spiegel"
komt niet alleen tot uiting in de
inhoud van het blad. Ook de op
maak in een rustig lettertype, het
karig gebruik van (uitstekende)
foto's en vooral het fraaie Duits
(voor buitenlanders niet altijd
even makkelijk te begrijpen) geeft
„Die Zeit" het parfum van kwali
teit dat even elitair als aangenaam
is.
„Die Zeit" bestaat uit eert aantal
„katernen": politiek, economie,
cultuur, reizen en „modernes Le-
ben". De onafhankelijkheid van
het blad en zijn redacteuren komt
onder andere tot uiting in het feit
dat op deze verschillende vakge
bieden ook verschillende menin
gen worden geventileerd. Politiek
staat „Die Zeit" links van het mid
den, en linkser naarmate de bur
gerlijke vrijheden binnen de de
mocratie worden bedreigd, zoals
tijdens het hoogtepunt van de ter
roristische activiteiten in het
najaar van 1977 het geval was. In
het algemeen staat het begrip „to
lerantie" bij „Die Zeit" hoog in het
vaandel geschreven. De economi
sche pagina's zijn doordrenkt van
het geloof in de vrije marktecono
mie en daardoor behoudend van
aard, hoewel de kritische toon ze
ker niet ontbreekt. In politiek en
economisch opzicht heeft het blad
een sterke affiniteit met de libera
le FDP (bij ons onvergelijkbaar
met D'66).
Het culturele katern tenslotte staat
duidelijk links van het midden:
het is de originele speelplaats van
alternatieven en andersdenkenden
waaruit de grootste en aardigste
vorm van tolerantie naar voren
komt.
„Die Zeit", is wederom in vergelij
king met de Hamburgse concur
rent „Der Spiegel" geen collectief
en (meestal) anoniem volgeschre
ven blad, maar elk artikel is on
dertekend en draagt de signatuur
van de betreffende journalist of
medewerker. Deze krijgt daarbij
alle vrijheid en het standaard-cli
ché luidt dan ook dat de redactie
„Die Zeit", alleen
schrijft wat zij zelf leuk vindt; met
de lezers heeft zij niets te maken".
Schromelijk overdreven natuur
lijk, maar in de kern niet geheel
bezijden de waarheid.
Als belangrijke strijdpunten in de
Bondsrepubliek of daarbuiten aan
de orde zijn, worden gezaghebben
de experts uitgenodigd om voor en
tegen van de zaak uiteen te zetten.
Daarnaast heeft het blad sinds eni
ge tijd het „dossier": een speciaal
katern waarin zeer uitvoerig en
gedocumenteerd op een bepaalde
kwestie (bijv. Harrisburg, Berufs-
verboten) wordt ingegaan. Een los
se, wat lichtvoetiger kleurenbijlage
(Zeit-Magazin) completeert het
blad, dat door zijn omvang bijna
niemand helemaal uit kan lezen.
Naast uitgever Bucerius die de
meerderheid van de aandelen in
bezit heeft, staat een vrouw als
hoofdredactrice aan het hoofd van
„Die Zeit" Marion Grëfin Dönhoff,
een van de zeven amateurs die het
blad in 1946 hebben opgericht Een
hoog-intelligente, begaafde vrouw
van 69 jaar met een internationale
kennissenkring van beroemdhe
den en een grote journalistieke
faam. Voor de dagelijkse beslom
meringen wordt ze bijgestaan door
de hoofdredacteuren Theo Som-
mer en Dieter Stolze. Van „Die
Zeit" worden wekelijks circa
370.000 exemplaren gedrukt.
Neue Zürcher
De „Neue Zürcher Zeitung" is de
opbouw van zijn 200-jarig interna
tionale gezag op een merkwaardi
ge manier begonnen. Vanwege de
censuur in eigen huis en in eigen
kanton was het Zwitserse blad wel
gedwongen om vooral aandacht te
besteden aan buitenlandse gebeur
tenissen.
De omgekeerde weg dus in verge
lijking met andere wereldbladen
die eerst over eigen stand en land
schreven en pas later de belang
stelling naar elders richtten. Ook
nu nog berust de faam van het
blad op het omvangrijke net van
correspondenten die tegelijk met
het nieuws ook achtergrond en
analyse brengen. Een medewerker
van de Engelse „Times" zei eens:
„De NZZ is een correspondenten-
krant en het gaat niet te ver om
deze correspondenten als de fakto-
ren aan te merken die de krant
haar hoogst illustere kwaliteit ver
lenen". Nieuws en commentaar
worden in de „Neue Zürcher" niet
altijd strikt gescheiden. De voor
malig hoofdredacteur Willy Bret-
scher schreef in dit verband eens:
„De krant wil voorlichten.... Voor
lichten betekent dat men over de
gebeurtenis moet berichten op zo'n
manier dat het een bepaalde zin
heeft voor degene "die deze voor
lichting ontvangt". Met deze for
mule heeft de krant succes: on
danks haar bescheiden oplage van
circa 100.000 exemplaren wordt zij
in ongeveer 100 landen verspreid.
Qua inhoud en uiterlijk is „Die
Neue Zürcher" de tegenpool van
„Die Zeit". Het blad is conserva-
tief-liberaal en in opmaak uiterst
saai. Dit laatste wordt vooral ver
oorzaakt door de instelling van de
redactie; elke vorm van sensatie is
in haar ogen een misdaad tegen
over de lezers en tegenover de ei
gen traditie.
De grote kracht van „Die Neue
Zürcher" is zijn onafhankelijkheid.
Een Wilhelm Teil-eigenschap die
vooral tijdens en tussen de twee
wereldoorlogen tot uiting kwam.
In de eerste wereldoorlog nam
„Die Neue Zürcher" een neutraal
standpunt in, maar met het nazis
me van Hitier wilde het blad niets
te maken hebben. Het werd dan
ook in 1934 in Duitsland, waar het
de grootste buitenlandse lezers
kring had, verboden. Dit gold later
vanzelfsprekend ook voor de door
Hitier bezette gebieden. Na het in
eenstorten van het Derde Rijk,
toen een eigen Duitse pers nog
nauwelijks bestond, was „Die Neue
Zürcher" zelfs enkele jaren lang
het Duitstalige blad bij uitstek, dat
het meest deskundig en betrouw
baar over de gebeurtenissen in
Midden-Europa berichtte.
NENLAND/BUITENLANDLËIDSË COURANT,. DINSDAG 18 SEPTEMBER 1979 PAGINA 11
