Concurrentie
in
hulpverlening
bij televisie
en radio
met
t he
Ik o
■«JCHT Een invalide man raakt door het
-programma over sterven ontredderd,
een wanhopig nachtelijk gesprek met zijn
en doodt tenslotte zijn vrouw en twee
ren om vervolgens de hand aan zichzelf te
Zo verschrikkelijk explosief, acuut en des-
ef kan de geestelijke nood zijn die een tele-
uitzending losslaat. Voor het vraagstuk be-
reeds lang aandacht. Bijna vijftien jaar ge
werd de stichting Korrelatie opgericht met
ordsferste uitgangspunt het opvangen van men
|je in het persoonlijke vlak moeilijkheden
e har »n gekregen naar aanleiding van een radio-
tro svisieprogramma. „De omroep werkt dik-
"te 'als éénrichtingsverkeer", vonden de initia-
r intr mers. „De kijker of luisteraar ontvangt een
spra n van informatie waarop hij niet kan reage-
ïmy-r veel gevallen leidt deze informatie tot een
statie met eigen vragen en problemen,
|8 ontstaat er dan een behoefte om met ie-
aan 0ver dit onderwerp te kunnen praten",
at no dien heeft Korrelatie (de klok rond telefo-
hebtybereikbaar) zeker 30.000 van dergelijke ge-
ken gevoerd die niet zelden een uur duur-
iwingVan omroepzijde is tot dusver zo'n 500 maal
eenviagd om opvang van kijkers of luisteraars
agenfzending van een programma waarvan mén
it eeitchten mocht dat het emoties los zou woe-
adat
wegc
ruil 'orm van hulpverlening voorziet in een kolos-
ena^ehoefte, dat is duidelijk. Maar uitgerekend
i aff de organisaties die zich ermee bezig hou-
s een conflict uitgebarsten dat wel eens tot
•cheuring zou kunnen- leiden. De betrokken
mi n zijn de koepel van de maatschappelijke
or "(verlening Joint, de landelijke organisatie van
1 rtsche Hulpdiensten, de Nederfandse Vere-
vo
f
oor Ambulante Geestelijke Gezondheids-
de reeds genoemde stichting Korrelatie
flertijd het voortouw nam. Ze werken samen
zogenaamde radio-televisie-project (kortweg
dat met een breuk wordt bedreigd,
zogenaamde project radio- en televisie-op-
kortweg RTV) dat met een breuk wordt be-
dagen hebben de besturen van de drie lan-
samenwerkende organisaties enerzijds en
nin.l n Korrelatie anderzijds in een diepgaand ge-
e kaï geprobeerd het eens te worden over de ma-
Na aarop de hulpverlening in de toekomst vorm
Verrrrr')9en- Men is er allerminst uitgekomen. Me-
(dr( tober volgt nieuw beraad. „Als dat ook mis-
rijwi de kans groot dat wij uit de RTV stappen",
-)an Sanner, als coördinator in dienst bij de
Korrelatie. „De manier waarop nu
3 25|kt wordt, zien we niet zitten. We vinden het
van onze tijd en ons geld om almaar ruzie te
Zaak en ideaal
Hoezeer de schoen is gaan knellen, werd duidelijk
nadat de TROS had gevraagd om hulpverlening bij
het uitzenden van de serie Holocaust, maar waar
zit de pijn precies? Jan Sanner kan het eens zijn
met de formulering: „Korrelatie runt een zaak en
de tegenpartij runt een ideaal". Wat hij daarmee
bedoelt, wordt duidelijk uit zijn volgende betoog.
„Korrelatie kan in beginsel met één telefoontje be
slissen over het al dan niet opvangen van kijkers
of luisteraars, terwijl RTV er bij zijn huidige struc
tuur zes weken voor nodig heeft. Want hoe werkt
men binnen het RTV-project? Wanneer een om
roep psycho-sociale begeleiding van een program
ma aanvraagt, vindt er eerst een stafvergadering
plaats, gevolgd door een telefonische vergadering
met de elf provinciale coördinatoren. Die plegen
overleg met hun eigen opvangteams. Ze rapporte
ren terug naar de staf en dan gaat een delegatie,
bestaande uit de hele staf plus een vertegen
woordiger uit elke provincie, naar een voorbezich
tiging van het programma kijken. Pas wanneer
deze tijdrovende procedure is afgewikkeld, beslist
men of men zal opvangen en zo ja, op welke ma
nier."
Uiterst moeilijk
RTV is een groot, log apparaat waarbinnen allerlei
meningsverschilen en competentiekwesties hun
kans krijgen. Korrelatie is klein en lenig van struc
tuur. „Bovendien werken er binnen RTV veel men
sen die de opvang er naast hun gewone dagtaak
bij doen", zegt Sanner. „Die mensen willen natuur
lijk allemaal aan hun trekken komen, en terecht,
dat zou ik ook willen. Maar het maakt alles uiterst
moeilijk. De negen medewerkers van Korrelatie
daarentegen zijn in vaste dienst van de stichting.
Ze doen niets anders. Ze worden ervoor betaald".
Het verschil blijkt vérstrekkende consequenties te
hebben. Wanneer het RTV-project voortgaat op de
ingeslagen weg van bureaucratie en gebrek aan
slagvaardigheid, is men slechts in staat vier tot
acht maal per jaar een programma te begeleiden.
Eerder vier dan acht. Bij Korrelatie vindt men dit
volstrekt onvoldoende. Sanner: „Dan laat je de
mensen die hulp nodig hebben in de kou staan.
Als je ziet dat we alleen dit jaar van omroepzijde al
zo'n vijftig aanvragen voor hulpverlening gehad
hebben allemaal reële aanvragen dan blijkt
zonneklaar hoezeer je tekort zou schieten, wan
neer je er maar vier of acht van kunt honoreren".
Ook damesbladen
Korrelatie wordt sinds kort gestuurd door het
werkdoel: we dienen in alle voorkomende gevallen
KORRELATIE VERWIJT RTV
BUREAUCRATIE EN GEBREK
AAN SLAGVAARDIGHEID
klaar te staan, hoe slecht een programma ook is of
hoe oneens we het ook zijn met de inhoud. Ster
ker, de stichting beperkt zijn arbeidsterrein niet
meer tot radio en televisie, maar houdt zich al met
damesbladen bezig en gaat hetzelfde doen met
andere bladen. Men wil een opvanginstituut zijn
dat alle massamedia bestrijkt en waar iedereen
kan aankloppen bij wie welke uitzending of welk
artikel dan ook psycho-sociale problemen heeft
opgeroepen.
Het behoort allemaal tot de mogelijkheden, want
mocht Korrelatie zelf niet of niet geheel de ge
vraagde hulp kunnen bieden, dan kan men de des
kundigheid van allerlei gespecialiseerde instellin
gen mobiliseren. Een voorbeeld is de thans lopen
de cursus van Teleac over sexualiteit. Die wordt
door Korrelatie begeleid in samenwerking met de
NVSH.
Een ander voorbeeld zal het programma over
vrouwenmishandeling zijn dat het IKON binnenkort
op het scherm brengt. Daarvoor heeft Korrelatie
de hulp van Blijf van mijn Lijf ingeroepen.
Sanner: „Vrouwen zien zo'n uitzending vaak sa
men met de echtgenoot. Ze reageren dan niet de
zelfde avond al, en ook niet in het weekend, maar
pas als de man maandag weer naar zijn werk gaat.
Dan moeten ze de weg naar Blijf van mijn Lijf we
ten te vinden."
het onderwerp wat af en breng er nuances in aan.
Maak in de aan- en afkondiging duidelijk wat je
bedoelt"
Onnodige emoties
Een goed voorbeeld is de uitzending die de TROS
enkele jaren geleden aan verkrachting wijdde.
„Dat programma was typisch volgens een Ameri
kaanse aanpak gemaakt", zegt Sanner. „In Neder
land gaat het eenvoudig niet zo. Daarom werden
er onnodige emoties opgeroepen. Als de TROS nu
met zo'n opzet kwam, zouden we zeggen: goed,
we verzorgen de opvang, maar maak in je aankon
diging duidelijk dat het om Amerikaanse toestan
den gaat of las een stukje in over de Nederlandse
situatie. En als de programmamaker weigert? Nou:
dan laten we via de pers of op een andere manier
weten waarom we de aanvraag voor opvang heb
ben afgewezen. Dan waarschuwen we tegen het
programma. Maar zolang ik hier zit, heb ik nog
nooit meegemaakt dat we die stok achter de deur
hebben moeten gebruiken"
„Dan heb je nog het nadeel van de tijdrovende
procedure bij het RTV-project. Als je een program
mamaker zes weken laat wachten op de beslissing
of je al dan niet hulp wilt verlenen, raakt zo'n man
natuurlijk geïrriteerd, want hij denkt al aan zijn vol
gende uitzending. Hoe langer Je over de opvang
zeurt, hoe minder bereid hij zich zal tonen zijn pro
gramma te omringen met de nodige zorgvuldig
heid. Maar in mijn ervaring staat men, mits er slag
vaardig beslist wordt, open voor de vraag: hoe
zorgvuldig of onzorgvuldig heb ik mijn programma
gemaakt, hoe zorgvuldig of onzorgvuldig handel ik
wanneer ik deze film kaal uitzend?"
Concurrenten
Korrelatie stapt uit het RTV-project als er niet iets
wezenlijk verandert. Sanner benadrukt het nog
maals. En dan? „Dan gaat de tegenpartij op eigen
houtje door en worden we concurrenten in de
hulpverlening. Ik zou het niet gezond vinden, want
het zou verspilling van geld en mankracht beteke
nen, maar wat zij willen, moeten zij weten. De kwa
liteit van de opvang zal er volgens mij in elk geval
niet onder lijden, want de individuele mensen die
dan bij het RTV-project overblijven, doen het even
goed als wij en soms beter. Wij opereren vanuit
Utrecht, zij vanuit het hele land. Zij hebben veel
meer kennis van de specifieke vraagstukken in hun
regio en van de oplossingen die om de hoek te
vinden zijn, dan wij. Maar in het geval van een
concurrentiestrijd verwacht ik dat het RTV-project
zal bezwijken aan zijn te ingewikkelde overleg
structuur, en dat de ondergang in de hand zal wor
den gewerkt doordat men aansluiting gaat zoeken
bij programma's met een meer sensationeel tintje.
Iets waaraan de plaatselijke hulpverleners, de
mensen in het veld niet mee zullen willen werken
Dan blijft alleen Korrelatie over. Ofwel de omroe
pen gaan zelf de opvang verzorgen zoals ze trou
wens momenteel ook al vaak doen. Ofwel andere
organisaties voor hulpverlening zullen andersoortig
dan nu bij de opvang betrokken worden. Wat het
ook wordt, zoals het nu gaat, kan het niet verder".
PIET SNOEREN
Dag en nacht
Ingaan op elke vraag die reëel is, dat wil Korrelatie
en dat wil de rest van het RTV-project niet. Waar
bij onder reëel verstaan wordt: elk programnma
dat inspeelt op emoties van mensen, dat de be
hoefte schept om op korte termijn te praten over
wat men gezien of gehoord heeft, zeker wanneer
het mensen betreft die niet onmiddellijk een ge
schikte gesprekspartner bij de hand hebben.
Soms komt er niets uit. De serie lezingen dit jaar
over de Tweede Wereldoorlog en zijn gevolgen bij
voorbeeld leverde geen enkele reactie op en na de
herhaling van een programma over kunstmatige
inseminatie (bij de eerste uitzending een golf) ging
slechts zes keer de telefoon. Zelfs Holocaust werd
aanzienlijk minder dan was ingeschat. Maar Korre
latie wil er zijn, dag en nacht.
Sanner: „Er is geen inhoudelijke reden te beden
ken waarom we nee zouden zeggen tegen een
aanvraag van een programmamaker. Wanneer we
weigeren, kan dat hoogstens zijn omdat we binnen
de gestelde termijn de technische mogelijkheden
niet hebben".
Ook hierin verschilt Korrelatie van de tegenpartij,
want die wil ja of nee tegen een uitzending kunnen
zeggen, afhankelijk van de vraag of men zich al
dan niet met een uitzending kan identificeren.
„Maar wanneer je nee verkoopt", herhaalt Sanner,
„loop je het risico dat je hulpvragers in de kou laat
staan. Censuur in de hulpverlening? U zegt het en
ik moet toegeven dat het er wel iets van weg
heeft".
Zeef
De tegenpartij heeft er ook bezwaar tegen, zich
door een programmamaker voor zijn karretje te la
ten spannen. Gebeurt dat dan? Is de indruk ge
wettigd dat men bij de omroepen hulpdiensten in
schakelt om een uitzending wat meer status te ge
ven of om een onderwerp op te kloppen?
Sanner ontkent categorisch. „Het komt heel wei
nig voor en als het voorkomt, is de programmama
ker in tweede instantie best bereid zich bij de
voorstellen neer te leggen. Zo werken we nog als
een zeef ook. Natuurlijk willen sommige program
mamakers wel eens spanning kweken, sensatie
oproepen, de kijkers een lekker avondje bezorgen.
Dat bouw je nog op door een telefoonnummer te
laten zien waar de mensen kunnen reageren, door
hulp aan te bieden. In zo'n geval zeggen wij: zwak
