Opnieuw zware
problemen in
Bergman's film
„Face to face"
Filmisch meesterwerk
van Jan Vrijman over
'Philips een samenleving'
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE WOENSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO WOENSDAG
NOS: weinig interesse
organisatie songfestiv*
Rond uit-tv, nieuw EO-jongerenprogramma
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DINSDAG 4 SEPTEMBER 1979 PAGINA
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor slechtho
renden
18.30 Sesamstraat
18.45 Paspoort
18.55 Journaal
EO
18.59 Ronduit-tv
19.30 Charles Fulton
19.50 Land in zicht
20.20 Tiende editie!
20.35 Zomaar een vrouw
20.50 Tijdsein
21.24 Tenslotte
NOS
21.37 Journaal
21.55 Den Haag vandaag
22.10 De multinational
23.15 Journaal
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Nieuws voor slechtho
renden
18.55 Journaal
VARA
18.59 Black Beauty
20.00 Journaal NOS
20.27 De natuur en de mens
21.25 Face to face, tv-film
22.10 VARA-visie
23.05 Journaal NOS
DUITSLAND 1
19.00 Drei im Morgenland.
19.30 Tip um hatb 7.
19.40 Polizeiinapektion
20.15 Hier und heul#
20.45 Spiel um 4tel vor 8
21.00 Journaal
21.15 Was bin ich?
22.00 Report
22.45 Katz Co, speelfilm
23.30 Tagesthemen
24.00 Die reine Schwindel, muziek
0.05 Journaal
DUITSLAND 2
17.30 Mosaik. 18.00 Heute.
18.10 Der Skiave Calvisius.
18.40 Die Drehacheibe.
19.20 Die unwahracheinli-
chen Abenteuer dea Lemi
Gulliver. 19.45 Oskar, die
Supermaus
20.00 Heute
20.30 Liebesspiele, speelfilm
22.00 Heute-Journal
22.20 Blut, Schweiss und Tranen
23.00 Heimat
23.55 Das Meisterwerk
0.10 Heute
DUITSLAND 3
18.00 Schooltelevisie. 19.00 Set
strasse. 19.30 TV-cui
wiskunde-geometrie
20.00 Fenster zur Welt
20.45 Journal 3
21.00 Journaal
21.15 Schauplatz
22.00 Momente
22.15 The Pink Medicine Show
23.00 immer Arger mit...
23.30 Hilferufe
ENGELAND
BBC 1
18.10 Stopwatch. 18.3 Korte
18.40 Journaal. 18.55 Natie
wide. 19.55 Dad's Army.
20.30 Look back and laugh
21.30 Love story, tv-serie
22.00 Journaal
22.25 Play for today: Spongers,
spel
BBC 2
19.05 TV-cursussen
20.00 The Lavender Hill Mob
21.20 Brass tacks
22.00 Rhoda
22.25 Born to the wind
23.15 The right to work
0.05 Cricket
0.35 Journaal
0.50 Late night story
BELGIE NEDERLAN
1
18.05 Sesamstraat. 18.30 Op
School. 19.00 Filopat
tafil. 19.05 Gastprogramr
19.350Mededelingen en Mi
gen. 19.45 Nieuws
20.10 John Miles in Concert
20.55 Verover de aarde
21.45 Jij oT wij
22.10 Nieuws
22.25 Atletiek
BELGIE NEDERLAN
2
20.10 Dayak
20.20 Goede nacht
20.50 Atletiek
21.20 Zomertijd, speelfilm
BELGIE FRANS 1
18.15 Ma sorcióre bien alm
18.45 Francis aux Para
Perdus. 19.15 Antenne Si
19.30 Journaal. 19.55
aux trente cerceuils
20.45 Nobile
21.40 Journaal
21.55 Itinèraires
BELGIE FRANS 2
19.55 Euro Folklore
20.55 Histoire de la musique
21.45 Inutile envoyer photo, tv-
NEDERLAND 1
NOS
10.00 Schooltelevisie.
13.00 Nieuws
slechthorenden.
15.30 Papotin. 15.55 Mi-
quel, jeugdfilm
NEDERLAND 2
DUITSLAND 1
9.05 Treffpunkt Deutsch. 9.25 Un-
ser Land Nordrhein-Westfa-
len. 9.45 Der Neue
10.05 Berufswahl. 10.30 Sesam-
strasse. 11.15 Krisenherd
Nahost. 11.50 Come and
see us. 12.15 The proper
job for Jill and Joe.
12.35 Mofas, Mopeds, Mo-
kicks. 12.55 Menschen
DUITSLAND 2
17.20 Trickbonbons. 17.35 Flipj
und der Inspektor
DUITSLAND 3
ENGELAND
BBC 1
7.38 TV-cursussen. 14.15 Journi
14.30 Barnaby. 17.15 P
School
7.38 TV-cursussen. 10.00 Ghart
10.25 TUC Conferen
17.50 TV-cursussen
BELGIE NEDERLANI
1
16.00 Open School. 16.30 Tip Ti
HILVERSUM 1
NOS: leder heel uur nws. AVRO:
18.11 Radiojournaal. 18.25 Toppers
van toen. 19.02 Per Saldo. 19.30 Op
erettemelodieën. 20.03 (S) Country
Western. 20.30 (S) Folk Live. 21.02
(S) Ad Lib. 22.02 (S) AVRO's Swing
time. NOS: 23.02 (S) Met het oog op
morgen. VARA: 0.02 (S) Elpee tuin.
1.02 (S) Groot licht. 5.02 (S) Truck.
7.02 (S) Ook goeie morgen.
HILVERSUM 2
sen. P.P.: 18.50 Uitzending
Boeren Partij. KRO: 19.00 Kerk
meervoud. RKK: 19.00 Liturgie
kerkmuziek. (19.20 Nieuws uit de I
ken. 19.30 Kruispunt). 20.00 (S)
gelmuziek. 20.35 Spektakel. 22
Nws. 22.40 (S) Zin in muziek. 23
(S) Muziek op het spel (43). 23
HILVERSUM 3
leder heel uur nws. NOS: 18.03 (S)
Avondspits met de Nationale Hitp<
de. VARA: 19.02 (S) Popdonder p
21.02 (S) Nashville. 22.02 (S)
all that jazz. 23.02 (S) Elpee tuin.
HTOIBSPtf VOO: 7.03 (S) Ook goeie
ÉBf morgen. 9.03 (S) Muziek
terwijl u werkt. 10.02 (S)
C%i tl Kletskop. VPRO: 10.15-
JllCnl 14.20 (S) Villa-VPRO. (11.02
Bijvoorbeeld.12.03 (S)
Het mes op tafel. 13.30 (S) Spannen
de Splookjes. 14.03 Achterwerk). EO:
14.20 (S) Radio-Kinderkrant. 14.45
(S) Open Huis. 16.02 (S) EO-Metter-
daad. zending en hulpverlening.
NCRV: 17.45 (S) Theaterorgelbespe
ling.
BiiStsyM VARA: 7.00 Nws. 7.20 De
fnB Wekkerradio. (7.30, 8.00 en
8.30 Nws.). 9.00 Gym. voor
t-H de vrouw. 9.10 Waterst.
iNpU NOS: 9.15 Werkbank.
VARA: 9.25 Keuren en kie
zen. 9.50 Hoor Haarl 11.10 Neder-
landsche Schoolradio. Popmuz. 11.30
Ter Plaatse, lunchmagaz. (OVER-
HEIDSVOORL.: 12.16 Gesprekken
met vrouwen. 12.26 Meded. voor
land- en tuinb. 12.30 Nws. 12.36 Din
gen .van de dag. 13.00 Nws.) 13.30
Oude Schoolliedjes. 13.50 Kinderen
een kwartje? 14.30 Leef-tijd geno
15.30 Operette. 16.00 Dromen
woorden, hoorsp. 16.40 Lichte grj
.muz. 17.00 (S) Een blokje Nee
lands. 17.24 Meded., SOS- ei
ber. 17.30 Nws. 17.36 Dingen van
KRO: 7.02 (S) Des Eng
9.03 (S) Van negen
twaalf. 12.03 (S) De Nc
Show. 14.03 (S) De Tl
Stokkink-show. 17.03
Stampij.
NCRV: 7.00 Nws. 7.02
levende woord. 7.10
Preludium. 9.00 Nws.
(S) Uit de Kunst. 9.15
Onder de hoogtezon. 1(
(S) Orkest palet. 10.50
Afscheidsconcert Meindert Boe
Koormuz. 12.00 Nws. 12.02 (S) Ti
muz. (12.02 Pianowerken uit de
mantiek. 12.30 Operettefragm. 1!
Platennws.). 13.55 (S) Zojuist
schenen. 14.00 Nws. 14.02 (S) B
Ban, opera. 16.55-17.00 (S) Kunst
vliegwerk.
HILVERSUM De NOS
staat niet te dringen om het
Eurovisiesongfestival in 1980
te organiseren. Dit heeft Ka-
rel Enkelaar, hoofd van de
dienst televisie van de NOS,
gisteren gezegd. Zoals gemeld
werd het festival dit jaar in
Jeruzalem door Israël gewon
nen, hetgeen inhield dat dit
land ook de organisatie voor
1980 op zich kon nemen.
Maar de Israëliërs zijn achter-,
af zo geschrokken van de hoge
kosten dat zij de Europ
Omroeporganisatie E.Ê
hebben laten weten die kar
tatuur in te trekken.
De E.B.U. heeft de aangeslo
landen gevraagd of er and
liefhebbers voor de organis
zijn. De NOS heeft daarop
antwoord te willen afwach
of landen met een recenter
varing op het gebied van
Eurovisiesongfestival - Er
land en Frankrijk - de org;
satie eventueel op zich wi
nemen.
De filmer Jan Vrijman drong in een zeer persoonlijke
film tot de kern van het Philipswezen door.
HILVERSUM Achterover gezeten in
een luie stoel eens grondig een multi
national bekijken, te weten onze eigen
Philips, dat kan. Kijken hoe goed ze
het wel doen, welke blunders ze be
gaan, meedenken met winst en verlies,
afstompen aan de lopende band des
noods, het kan allemaal vanavond en
op 11, 18 en 25 september aanstaande,
wanneer NOS-tv de vierdelige docu
mentaire film van de cineast Jan Vrij
man over de multinational Philips uit
zendt onder de titel: „Philips een on
derneming, een samenleving". Elke af
levering duurt ongeveer 75 minuten op
Ned. I om 22.10 uur.
Voor wie al stukjes van deze film gezien
heeft is het meteen duidelijk: dit is een
nieuw meesterwerk van Jan Vrijman, één
waarin hij afstand heeft kunnen nemen
van de onmiskenbare invloed die zo'n
multinational heeft en door die afstand
juist heeft kunnen doordringen tot het
wezenlijke van dat wereldomspannende
bedrijf.
Jan Vrijman zegt zelf over zijn film: „Het
is een verkenningstocht geweest door een
gebied, waar nog maar weinig buiten
staanders zijn binnengedrongen". En Phi
lips noemt hij: „Een eigen stam binnen
onze samenleving, een gesloten techncra-
tische cultuur met autoritaire trekken".
Hij komt tot de slotsom dat het bedrijf
technisch en wetenschappelijk in alle op
zichten een moderne en progressieve or
ganisatie is. „Maar als sociale en menselij
ke gemeenschap is het in veel opzichten
een ouderwets en onderontwikkeld ge
bied, achterliggend bij veel ontwikkelin
gen die zich in de buitenwereld al lang
hebben voltrokken".
De film van Jan Vrijman - of misschien is
het toch beter over vier films te spreken
omdat het vier afgeronde gehelen zijn - is
niet zo maar eventjes tot stand gekomen.
Al vanaf de tweede helft van de jaren zés-
tig, toen de multinationals maatschappe
lijk in opspraak kwamen dateert Vrij-
man's interesse voor Philips. Maar hij
moest tot 1975 wachten voor men in Eind
hoven iets begon te zien in zijn plannen
een zeer persoonlijke film over het bedrijf
te maken, die niets van doen had met de,
gebruikelijke reclamefilms. In 1978 kreeg
hij pas toestemming en medewerking om
in volle vrijheid en naar eigen inzicht zijn
film te maken.
Zoals gezegd, het werden vier films, die
als titel meekregen: „Van gloeilamp tot
multinational", „Het grenzeloze bedrijf",
„Het werk in. de fabrieken" en „De vraag
naar medezeggenschap".
Deze vier bij elkaar schetsen de lange weg
die het bedrijf moest gaan van de begin
tijd, toen de „vaders" Gerard en Anton
Philips het heft strak in handen hielden,
tot de veranderingen die zich nu beginnen
te voltrekken. Het is het verhaal van Phi
lips in zijn onafgebroken strijd in het con-
currentiestelsel. Reeds de eerste afleve
ring verklaart de gesloten, en paternalisti
sche structuur van het bedrijf uit de per
soonlijkheid van de "vaders". Opmerke
lijk uit deze vroege periode zijn de fami
lie- en vriendschapsbanden van de Philip-
sen met Karl Marx; de sociaal patriarchale
houding van de oprichters, die hun werk
nemers verboden vakbondslid te zijn,
maar wel als eerste in Nederland belang
rijke sociale voorzieningen invoerden. In
deze aflevering wordt ook de mythe van
Philips als pionier van gloeilampen en ra
dio doorgeprikt; nieuw licht wordt er ge
worpen op de eerste voorvechter van de
radio, de tragische Idzerda Steringa.
De aflevering „De vraag naar medezeg
genschap" laat zien hoe de onderneming
sraden tekort schieten en toont de angst
van de ondernemers om hun werknemers
in hun toekomstplannen te betrekken. Bo
vendien komt het onvermogen en gebrek
aan belangstelling van dè fabrieksarbei
ders zelf om echt iets aan hun situatie te
veranderen in een duidelijk licht te staan.
Er staat echter,tegenover dat er grote ver
anderingen op komst lijken te zijn.
Wie de films ziet en de kritische toon be
luistert proeft er de benadering in van de
Marxist, de linkse broeder, die Jan Vrij
man nu eenmaal is. En toch gooit Philips
er 800.000 gulden tegenaan van-de een en
een kwart miljoen die de films hebben ge
kost. Waarom? Begint er werkelijk iets los
te breken binnen het concern? Zijn de pu-
bliciteitsideëen zo omgebogen dat men nu
denkt: „hoe ze over ons schrijven doet er
niet toe, als ze maar schrijven"? Het ligt
echt wel iets subtieler allemaal. Hoe dan
ook: Jan Vrijman heeft een nieuw mees
terwerk geschapen en een werk over
meesters.
GERARD CRONE
De Zweedse filmer Ingmar Bergman heeft
het zijn publiek nooit gemakkelijk ge
maakt. Na „Scènes uit een huwelijk", een
praatfilm over een man en een vrouw die
hun kwijnende liefde in lange gesprekken
ontleedden, volgt nu „Face to face" (Van
aangezicht tot aangezicht). Ook hierin
snijdt Bergman weer zware problemen aan.
Deze spelen zich af in geest en gemoed van
een vrouwelijke psychiater, die altijd zeker
van zichzelf plotseling niet meer opgewas
sen is tegen haar eigen situatie. VARA-tv
zendt deze film op vier dinsdagen uit, te be
ginnen vanavond op op Ned. II om 21.25 uur.
Een typisch Bergman-thema derhalve over le
ven. liefde en dood, waarbij hij de uiterste con
sequentie van zelfdoding niet schuwt. De psy
chiater Jenny Issakson, gespeeld door weer Liv
Ullmann, vakmatig voor anderen op zoek naar
bevrijding uit frustraties en andere psychische
kwalen, loopt uiteindelijk zelf vast in wat zij als
een vage angst ervaart. Zij blijkt niet langer op
gewassen tegen een collega, die niet in haar
straatje past, zij krijgt te maken met een patiën
te. waar zij geen vat op heeft, en zij wordt be
laagd door angstdromen, waarin een oude
vrouw met een zwart oog haar indringend aan
pleegt te kijken.
Zij raakt over deze zaken in gesprek met haar
vriend tevens collega (Erland Josephson - ook
bekend van de „Scènes") die niet dan op een
zeer afstandelijke manier die bedreigingen van
haar geestelijke gezondheid benadert. Dit leidt
ertoe, dat de vrouw verloren gaat lopen, tot
eenzaamheid vervalt.
Het kan zijn, dat Bergman hier doelt op de mo
derne mens die vreemd staat in een maatschap-
Land in zicht
Leerlingen van het Christelijk
Lyceum in Veenendaal en de
Christelijke Scholengemeen
schap „De Lage Waard" in Pa-
pendrecht spuien hun kennis
over het land Soedan.
Ned. I 19.50 uur.
Zomaar een vrouw
In de aflevering „Martha"
praat Marieke Tichelman met
schrijfster Gien Karssen over
vrouwen uit de Bijbel.
Ned I. 20.35 uur.
Black Beauty
Black Beauty en zijn nieuwe
baas Henry Gordon worden
door noodweer overvallen en
het paard vecht zich een weg
naar de brug.
Ned. II 18.59 uur.
Natuur
In de Spaanse natuurserie „De
natuur en de mens" komt van-1
avond de havikarend aan bod.
Ned. II 20.27 uur.
pij, waarin hij zich niet thuis voelt. Gaat men
echter af op de verklaring, die Bergman zelf
aan deze film meegeeft, dan schijnt men het
meer te moeten zoeken in een afreageren van
zijn persoonlijke onvrede, zijn onvermogen tot
aanpassen, zijn filosoferen over dingen die an
deren als vanzelfsprekend ervaren. Hij laat zijn
film niet spelen in de onderlaag van de maat
schappij. waar men alleen materiëel gesproken
al moeite heeft om het hoofd boven water te
houden. Hij kiest voor het in beeld brengen van
deze problematiek welgestelde mensen, die
hoog gekwalificeerd werk doen en die weten
van geluk en de goede dingen des levens. Ook
zij kunnen in een impasse terecht komen, die
verder gaat dan een verstoring van de regel
maat, tenslotte tot een instorting kan voeren.
Bergman gebruikt hiervoor in zijn film „Face
to face" radicale middelen. Hij laat de dromen
zien waaraan de vrouw lijdt en plaatst haar oog
in oog met verschijnselen die buiten de werke
lijkheid staan, maar toch op een heel alledaagse
manier daarmee te maken hebben. Zij ervaart
dan dat de mens meer is dan een afgerond ge-
gevèn, dat geen mens losgemaakt kan worden
uit het totaal van het geschapene. Aan de hand
van haar eigen onverklaarbare onlust moet zij
vaststellen, dat de kille, klinische benadering
van mensen, zoals zij in haar werk gewend is,
zich uiteindelijk tegen haar zelf keert. Zij leert
dan ook dat aanpraten tegen mensen iets an
ders is dan het liefhebben van mensen.
Het is als te doen gebruikelijk bij Bergman
geen simpele stof die hij hier onder handen
heeft. Hij zal aan de buis dan ook geen groot
publiek aantreffen, maar de bewonderaars van
Bergman kunnen weer een paar uur vooruit.
TON OLIEMULLER
De Ev. Omroep start vana
vond een nieuw veertien
daags magazine met daarin
voor jongeren belangrijke
onderwerpen. Begonnen
wordt met „Sail on", een dy
namische bijdrage van de
gospelgroep „The Imperi
als". Deze groep trad eerder
op tijdens het eind augustus
gehouden muziekfestival
aan het Veerse meer.
Ned. I 18.59 uur.
Charles Fulton
Zanger Charles Fulton zingt
een aantal liederen uit zijn re
pertoire van gospelsongs en
negro-spirituals.
Ned. I 19.30 uur.
Alma de Vries en Jan van den Bosch presenteren het
nieuwe Jongerenprogramma „Ronduit-tv" van de Ev-
omroep.
Na twee vrijwel televisieloze
weken te hebben (mogen) on
dergaan, viel ik gisteravond in
de tweede aflevering van „He,
kijk mij nou"; een „muzikale
komedie", die de NCRV bleek
te hebben ontketend. Toegege
ven moet worden dat het om
een eigen initiatief ging: tekst
Leen (Fabeltjeskrant) Valke
nier, muziek Bert Stoots. Er
aan toegevoegd kan worden
dat de omroep een inmiddels
ingeslapen traditie tot nieuw
leven bracht, want destijds
smeet Willy van Hemert voor
de NCRV nogal eens een mu
sical op het scherm. Geconsta
teerd kan echter ook worden,
dat het „nieuwe leven" zeker
niet in deze produktie was ge
varen. Integendeel, het was of
wij weer naar de beginjaren
van alles wat op dit gebied is
gepresteerd, waren terugge
keerd. Het enige opvallende
eraan was eigenlijk al die
(drie) dubbele rollen van Syl
via de Leur en Henk Molen
berg: „He, kijk hun nou weer
eens".
Zeer goed, maar alles bij el
kaar genomen ook vrij alar
merend, was een documentai
re die „Hier en Nu" bracht
over de situatie in Suriname
vier jaar na de onafhankelijk
heid. Er is daarginds, zo kwam
onverbloemd tot uiting, sprake
van een bestuurscrisis, zowel
als van een economische crisis
en bovendien is er tot over
maat van ramp sprake van
een uittocht van geschoolde
arbeidskrachten, die en masse
naar Nederland trekken. Roel
Oostra was de maker van deze
bijzonder informatieve repor
tage. Hij had ten besluite ook
nog een interview met J. de
Koning, minister voor ontwik
kelingssamenwerking, die zon
der omwegen vaststelde dat
„achteraf gezien, alle koloniaal
beleid wanbeleid is geweest".
En dat klonk geloof ik dan
weer even iets anders dan het
„daar werd iets groots ver
richt" van weleer.
HERMAN HOFHUIZEN
Liv Ullmann in de rol van de vrouwelijke psychiater die bedreigd wordt door angsten
en onvolkomenheden.
