Stuurwiel
op komst
om
klimaat
in elke
gewenste
richting
te
draaien
HAAG Het meest
ingrijke idee van de laatste
tornt ongetwijfeld van
ard Teller, een Hongaar die
uitsland als natuurkundige
gestudeerd aan de
naarde Universiteit van
izlg. Hij vluchtte destijds
Hitier. liet zich In 1941 tot
ikaan naturaliseren, stond
de wieg van de
erstofbom en houdt zich nu
steeds met kernonderzoek
Maar hij doet meer.
Mis Albert Einstein is dr.
>rzo briljant op zoveel
lillende gebieden dat de
rheid voor het oplossen van
rtei vraagstukken een
«p op hem doet.
hij beoogt, is de mensheid
rlijk een stuurwiel in
Jen te geven waarmee het
aat van onze wereld in elke
enste richting kan worden
aaid. „Breng", zegt hij,
paar biljoen stukjes
aalstrip in de ruimte, zoiets
Ie aluminium strookjes die
tijdens de Tweede
Bldoorlog in wolken uitwierp
Be vijandelijke radar op een
jalspoor te zetten. Deze
ilrepen moeten de op
vallende zonnestralen
irscheppen of weerkaatsen,
zou aldus een beweegbaar
krijgen dat het teveel
:onneschijn in de tropen
ihoudt en richt op
atigder streken. Dit zou de
>efte aanenergie-
lindende installaties voor
jnditioning verminderen,
alle mensen een
jenamer werksfeer scheppen
e verbouw van een veel
ere verscheidenheid aan
hten en groenten mogelijk
en".
terstdun
'I op de zeer bijzondere
t zou het te gebruiken
alblad volgens Teller uiterst
noeten zijn, te meten in
iterdsten van millimeters. Er
en ook verschillende
len materiaal worden
epast zodat men de zonne-
ar wens kan
irberen of terugkaatsen,
kunnen de stroken zo
(Hen dat ze schaduwen
over de equatoriale
eden en zonnewarmte in de
ing van de polen dirigeren;
eenvoudig een spreiding
het noorden en zuiden
eg brengen. Met zo'n
hting zouden we in staat
op aarde elk soort klimaat
aken dat we willen. En
It het niet. dan kunnen we
letaal strookjes met
stralen vernietigen. Hoe je
etalen repen op de plaats
jt waar ze nieuwe
patronen in de dampkring
ontstaan? Bijvoorbeeld
)ehulp van het
tependelschip waaraan de
'ikaanse Nasa al jaren
aar schuilt de adder van de
tl onder het gras. De
'el zou een draagvermogen
ien ton moeten hebben en
>sten komen in de buurt
Ie duizend miljard gulden.
rurgie
ellers stoute
pmstdroom is ontleend aan
ojuist verschenen boek
op bestelling",
hreven door Fitzhugh
i, een uitermate deskundig
:ist op het terrein van
lat en klimaatbeheersing,
irschillende hoofdstukken
en boeiende lectuur
en in de nakende
ntietijd waarin het weer
cht opnieuw de
esprongen gaat maken die
even de laatste jaren
te vergallen,
mens het klimaat
werkelijk beïnvloeden...?Zo
de vraag die de auteur
n de ondertitel stelt. En
ntwoord luidt bevestigend,
Dank zij griezelige
breinbrouwsels
van wetenschappers
op weg naar
sneeuw-, ijs-, lucht-,
en aardchirurgie
hoe futuristisch de
mogelijkheden ook klinken die
de wetenschap daartoe
aandraagt. Wolkenchirurgie om
regen te maken dan wel om
slecht weer te matigen. Sneeuw-
ijs-, lucht- en aardchirurgie ter
verbetering van de wereld, een
kunstmatig leefmilieu tenslotte,
het blijkt allemaal in een
misschien niet eens zo
onpeilbaar verschiet te liggen.
Gazonnetjes
Eigenlijk is de mensheid
gedurende de globaal twee
miljoen jaren van zijn bestaan
voortdurend en steeds
drastischer, zij het meestal
onbewust, bezig geweest met
ingrijpen in de klimaten. Door
millennium na millennium
bossen te kappen of plat te
branden, door gewassen te
planten en zelfs, heel
kleinschalig, door particuliere
gazonnetjes te vertroetelen,
hebben we invloed uitgeoefend
op ons plaatselijk milieu zonder
bekommernis om de vraag of
en hoe onze handelingen
veranderingen teweeg brachten
in het ecosysteem. In wijder
verband kwamen er dammen,
kunstmatige meren,
bevloeiingsstelsels, miljoenen
kilometers verharde wegen, nog
meer miljoenen vierkante meters
asfalt en beton op vliegvelden
en parkeerterreinen en in de
steden.
Rampzalig
Green heeft gedurende de zes
jaar dat hij werkte bij het
Amerikaanse bureau voor
milieubescherming, talloze
voorbeelden gezien van
rampzalige misrekeningen
waartoe dit ingrijpen heeft
geleid. Als recent spookbeeld
zijn vastbesloten het daar te
krijgen ook door met behulp
van kernexplosies een kanaal
van 150 kilometer dwars door
de bergen te blazen.
Keerzijde
Deze Sovjet-medaille heeft, als
zovele, een keerzijde. Sommige
deskundigen zijn razend over de
gevolgen die het omkeren van
de stroomrichting van de
Petsjora zal hebben. Ze wijzen
erop dat de rivier op het
ogenblik enorme hoeveelheden
zoet water naar de Barentsz Zee
voert en daardoor het
zoutgehalte beneden een
bepaald peil houdt. Als er een
einde aan die verdunning komt,
zal de Barentsz Zee op den
duur zo zout worden dat hij
's winters niet meer dichtvriest
Gebeurt dit, aldus de betrokken
ecologen, dan zal er een
klimatologisch dominostenen-
effect optreden, met
onberekenbare gevolgen voor
andere gebieden, ook voor
Nederland. De mens kan het
klimaat daarwerkelijk
beïnvloeden, dat staat wel vast
Maar of de gevolgen altijd en
overal voor iedereen even leuk
zullen zijn? Green in zijn boek:
„Ik geloof dat het in deze
hachelijke jaren op zijn plaats
zou zijn een soort Eed van
Hippocrates (de eed die artsen
af moeten leggen) in te stellen
voor de geleerden van wier
woorden onze toekomst af kan
hangen. Dit zou de hoeveelheid
reclametekst kunnen besnoeien
van een paar
onverantwoordelijken die een
klein deeltje van de waarheid
geven, maar niet de hele
waarheid".
Geloofwaardigheid
„Natuurlijk", aldus Green, „slaat
dit niet op het merendeel van
de wetenschapsmensen. Zij
echter op wie het wel slaat
bederven het voor de
geloofwaardigheid van de
degelijke vakmensen. Nu is het
helaas ook nog zo dat enkelen
van degenen die graag de trom
roeren, tevens de pientersten
zijn. Als ze zich bij hun vak
hielden en de publiciteit uit de
weg gingen, zou de burgerij
misschien de volledige
antwoorden eerder krijgen.
Zowel bewust als toevallig
hebben wij stappen gezet om
het ritme en de samenstelling
van land, zee en atmosfeer te
wijzigen. Er zijn projecten aan
de gang of in studie om
verandering te brengen in de
verspillende en vernietigende
aspecten van weer, klimaat
zeestromingen, woestijnen en
aardbevingen. Veel gehoorde
gezegden zijn: iedereen praat
over het weer, maar niemand
doet er iets aan. en: het klimaat
bepaalt onze oogsten, maar wij
kunnen het klimaat niet
bepalen. Het zal misschien niet
lang meer duren of we kunnen
zulke beweringn weerleggen".
Wild dier
Lijnrecht daartegenover echter
deze waarschuwing van Green:
„Onopzettelijke menselijke
schade aan klimaat, weer en
milieu is enigzins te vergelijken
met de schade die een wild dier
toebrengt dat uit de dierentuin
is ontsnapt. Onze beschaving
wordt erdoor bedreigd. En
intussen bevinden de voor het
milieu verantwoordelijke
overheidsinstanties zich in de
positie van de blinde pigmee
die probeert op de tast een
olifant te identificeren. Zij
moeten nog veel leren voordat
zij het dier zelfs maar
nauwkeurig kunnen beschrijven,
en zij zullen het nauwkeurig
moeten kunnen beschrijven,
willen zij ons ertegen
beschermen".
PIET SNOEREN
„Weer op bestelling". Fitzhugh
Green, Elsevier, 19,75.
...maar menselijk
ingrijpen in de natuur
heeftal dikwijls
tot grote
misrekeningen geleid
noemt hij in zijn boek de
Assoean Dam in de Nijl. De
verdamping boven het bijna 500
kilometer lange Nassermeerdat
door het kunstwerk is ontstaan
(door de ontwerpers verkeerd
becijferd) blijkt enorm. „De
meedogenloze tropiscne zon",
aldus Green, „brandt erop Sis
een gigantische soldeerlamp en
steelt dagelijks vele miljoenen
liters van het water dat bestemd
was om door Egypte te vloeien.
Het meer zal bijgevolg
tweehonderd jaar nodig hebben
om helemaal vol te lopen en de
zegeningen te brengen die
Nasser ermee voor had".
Parasol
Uit de gedachte van dr. Teller
aan een ruimte-parasol valt
ondertussen af te leiden dat de
mensheid allerminst van plan is
het klimatologisch voorgezien
te houden. Green behandelt in
zijn boek nog een aantal andere
fantastische en soms griezelige
breinbrouwsels van
wetenschappers die gericht zijn
op het bereiken van
weersverandering op grote,
blijvende schaal. Zo spelen de
geleerden met een hypothese
over de wijze waarop met
behulp van een dam door Straat
Bering (de 90 kilometer brede
waterscheiding tussen Azië en
Amerika) een gematigder klimaat
in de noordelijke streken van de
aardbol tot stand zou kunnen
worden gebracht. Volgens deze
theorie zou men, na het
aanleggen van de dam, warm
water van de Japanse Koero
Sjio Stroom over het kunstwerk
heen in de Poolzee moeten
pompen waar dan het ijs na
een poosje zou gaan smélten.
Dit zou een zichzelf versnellend
proces blijken, want als de
bevroren witte ijsvlakte onder
het donkere zee-oppervlakte
verdwijnt, zal de albedo (het
weerkaatsingsvermogen) van het
betrokken gebied van 60
procent tot ongeveer 10 procent
dalen. Met andere woorden:
inplaats van 60 procent van de
invallende zonnestraling terug te
kaatsen, zal het gebied nog
maar 10 procent naar de ruimte
.afwerpen. Het verschil wordt als
warmte opgenomen, de
watertemperatuur stijgt en het
overgebleven ijs smelt des te
sneller.
Warmer
Het eindresultaat zal volgens de
deskundigen zijn dat de hogere
temperatuur van de Poolzee ook
de lucht-boven het vasteland
naar het zuiden warmer maakt
zodat daar een meer gematigd
klimaat gaat heersen. Als het
zover is. kan men de pompen
in de Koero Sjio Stroom
eenvoudig uitschakelen. Er zal
een einde gekomen zijn aan de
tegenwoordige strenge winters,
zodat in de noordelijke regionen
van de aardbol meer kan
groeien, en leven of werken
voor de mensen meer geriefelijk
wordt.
Knal
Rusland schiep vijftien jaar
geleden in één klap een
veertien kilometer lang kanaal
door het tot ontploffing brengen
van 8484 ton hoog-explosieve
stoffen, verdeeld over 1936
gaten van tien tot vijftien meter
diep. Green herinnert aan deze
knal wanneer hij komt te
spreken over de behoefte aan
zoet water om vele miljoenen
vierkante kilometers woestijn
weer in cultuur te brengen die
zijn ontstaan door onzorgvuldig
omspringen mét de bodem en
dus met het klimaat.
Onderliggende gedachte:
kernexplosies zouden een
uitstekend middel kunnen
vormen om de loop van rivieren
zo te veranderen dat het water
terecht komt waar men er het
meeste nut van heeft. Bekend
voorbeeld is de Petsjora. alweer
in Rusland. Hij vloeit
noordwaarts uit de Oeral en
stort per seconde honderden
kubieke meters schoon water in
de ijzige Barentsz Zee. De
Russen hebben dit schone
water in het zuiden nodig en
