LANGS
WATERWEGEN
De laatste Rijnsaterwoudse loodjes
wegen zwaar voor André van Duin
Verboden invaart
DE SNELLE HAP
Gevecht met een
Huzarensalade
V
Favorietenrol voor
Michiel Wolsius en
Bub van der Zee
Invloed van Mariadevotie op meerstemmige muziek
Grepen uit de Leidse
muziekgeschiedenis
LEIDSE COURANT WOENSDAG 15 AUGUSTUS 1979
De vele snelle happen die de
vaarredactie nu achter de
kiezen heeft waren over het
algemeen 'warm'. Van de
uitsmijter met ham naar een
saté. Variatie moet er zijn
om een zo compleet mogelijk
beeld te vormen van de
aanwezige snelle happen in
de langs waterwegen
gelegen horeca-bedrijven.
Vandaar dat de redactie
heeft besloten om een salade
te proberen en wel in
restaurant 'Plaszicht' in
Nieuwkoop. Het
zogenaamde 'koude' buffet
waarin de aardappel een
hoofdrol speelt. Waarom de
salades met
oostblokaanduidingen
aangesproken dienen te
worden is de vaarredactie
tot op heden een raadsel. Of
het moet zijn dat de winters
aanmerkelijk kouder zijn in
de oostblok-landen. In ieder
geval zitten wij hier in
Nederland met een Russisch
ei en een Huzarensalade. De
'Huzaar' werd gekozen om
een te groot aantal eieren
(gezien de vorige happen) te
vermijden.
Nu heeft iedere snackbar of
restaurant zijn eigen tactiek
om een salade te maken. Is
het met een ander gerecht
nog zo dat je met het bakken
een hoop kunt verdoezelen
(als daartoe aanleiding is),
met de salade komt iedere
misstap naar voren. Geen
kruid is hier tegen gewassen.
Het nadeel van een salade
voor de horeca-ondernemer
is echter dat het voedsel
bewaard kan blijven. De
gebakken produkten
verdwijnen in de vuilnisbak.
Met een slaatje, dat van te
voren op de gok wordt
klaargemaakt naar gelang
het aantal verwachte
slaatjesgasten, loopt het
allemaal wat anders. Meestal
wordt voor het weekeinde
flink wat klaargemaakt en
in de koeling gezet. Niets
aan de hand als je dan op
zaterdag of zondag zo'n
salade bestelt. De kwaliteit is
dan over het algemeen
redelijk, maar wee de gast
die op maandag-of
dinsdagmorgen trek krijgt in
een koude hap en het treft
dat er nog wat over is van
weekeinde. De kwaliteit is
dan over het algemeen niet
te harden. De bestelde
Huzarensalade staafde
helaas deze beweringen en
de vaarredactie kreeg met
moeite enkele happen naar
binnen. De horeca zou geen
gek figuur slaan als ze vlak
na het weekeinde „nee" zou
verkopen als ze nog geen
verse slaatjes heeft. Het is
voor de slaatjes-eters
misschien even een brok in
de keel maar het behoedt
hen om van een 'koude'
kermis terug te komen. Voor
de salade geeft de
vaarredactie dan ook een
onvoldoende.
Een zomervakantie lang beweegt een deel van de re
dactie van de Leidse Courant zich langs de waterwe
gen in het Hollands Midden. Vrijwel dagelijks doet de
bemanning van de Onedin kruiser verslag van haar be
levenissen in het vakantievierende plassengebied. De
boot is evenals vorig jaar ter beschikking gesteld door
het Zoeterwoudse Bootcentrum. De varende redactiele
den zijn te bereiken vla de L.C.-redactie, tel. 071-
122244, maar uiteraard is eenleder welkom aan boord
van het schip. Heeft u een aardige bijdrage voor deze
zomerse rubriek, bel dan even of stap aan boord als
u de kruiser ziet passeren. De koffie staat klaar
televisieprogramma van de
Dik Voormekaarshow voor
de Tros Top 50. Op de dag
dat ik verhuis, beginnen we
ook met Dik Voormekaar op
de radio. In september
starten de repetities voor
een nieuwe theatershow met
Corrie van Gorp en Frans
van Dusschoten, want de
première in Hoorn komt ook
al weer dichterbij. Een
nieuwe langspeelplaat met
oude en nieuwe hitjes staat
ook op de lijst. Kortom, het
is me nogal wat"
De kinderboerderij in de
Woudse Hout krijgt wel enig
voordeel bij het vertrek van
de komiek. Van Duin heeft
besloten, dat al zijn kleinvee
in Rijnsaterwoude
achterblijft. Op de
kinderboerderij zal het een
plekje krijgen. André van
Duin is overigens van plan
vrijwel alles achter te laten.
Afgezien van wat
persoonlijke voorwerpen
blijft de inrichting van de
molen in tact. „Die meubels
horen erin", zegt André,
maar hij voegt daar
glimlachend wel aan toe, dat
een en ander natuurlijk in
de prijs is verrekend. Met de
nieuwe eigenaar Leo van
Duyn is hij overigens
inmiddels goede maatjes
geworden. De Rijnsburgse
bloemenhandelaar, die met
tal van zaken in de Leidse
regio een rijk florerende
nering heeft, gaat de molen
als tweede huis gebruiken.
Hij heeft André van Duin al
bereid gevonden de opening
van een nieuwe winkel in
het koopcentrum De
Kopermolen in Leiden met
zijn aanwezigheid op te
luisteren. Maar wellicht
heeft ook dit element in 'de
prijs' gezeten.
BIJ TENNISTOERNOOIEN IN NIEUW
VENNEP EN HAZERSWOUDE
LEIDEN Het toernooi in Nieuw Vennep is dit
jaar zowel kwalitatief als kwantitatief sterker be
zet dan ooit tevoren. Het gemiddelde spelpeil in B
ligt om en nabij de overgangsklasse A. Hoofdklas
se-spelers Michiel Wolsius en Ronald Groen zijn
veruit favoriet voor de eindzege. Als derde is Hugo
Ekker en als vierde Ton Luykx geplaatst Bram
Madera staat als vijfde op de lijst. Bij de dames in
B is Mariëlle Smit als eerste en Henlny Fehling als
tweede geplaatst. Karin Bakkum en Ineke Aalbers
sluiten de favorieten-rij.
Bij het door de Hazerswoudse Tennis Club georga
niseerde toernooi wordt verwacht dat „Roombur-
ger" Bub van der Zee en de thuisspelende Jan Wil
lem Bruin elkaar in de B-finale ontmoeten. In de
reeds gespeelde B-partijen van beide toernooien de
den zich tot nu toe geen grote verrassingen voor.
Jan Theunissen en Herman van der Cappellen zijn degenen, die
nog in staat geacht worden voor verrassingen te zorgen. In het
herendubbel zijn de grote rivalen van het enkelspel compagnons
geworden; Bub van der Zee en Jan Willem Bruin zijn als eerste
geplaatst. Marinus Brooshooft en Herman van der Cappellen
staan als tweede genoteerd. Nije en Hans Tönjann worden
geacht elkaar in de finale-C te treffen, van Leeuwen en Wolte-
rink zijn de gevaarlijke outsiders. Bij de dames in C heeft zich
alweer de eerste verrassing voorgedaan. In de tweede ronde
werd de als twee geplaatste A. Burgers door Tine van Velzen
uitgeschakeld. De eerste set werd nog een overwinning voor de
favoriete, maar in de volgende twee sets sloeg Tine van Velzen
onverwacht hard toe: (M, 6-2. In C staat A. Snellenberg als win
nares gepland. De pas 14-jarige Carolien Schoutsen kan ook als-
„gevaarlijk" gekenschetst worden.
In Nieuw Vennep doen voor Leiden en omstreken onder andere
ook Tine Langeveld, Georgette Demming, Petra Wessels en R.
Verdegaal uit Sassenheim mee. Bij het herendubbel C zijn vol
gens de plaatsingen de finalisten Michiel Bolsius en Marco Win
ter tegen de winnaars van Noordwijk Paul Elstrodt en Hugo Ek
ker. De koppels Bert Hof/Ronald Groen en Peter Pauwels/Erik
Jan Schreuder staan als respectievelijk drie en vier genoteerd
Bij de dames in dezelfde klasse is de sterke dubbel de E. de
Jong/Thea Rietveld favoriet, zij worden gevolgd door Xandra
Weller en A. Ibema
Aantrekkelijk voor menige avonturier zijn
de bordjes 'verboden invaart'. Op het eerste
gezicht heeft het bordje op de Sever niet
meer dan één bedoeling, namelijk de
watertoerist te weerhouden aan te leggen
bij het steigertje.
Maar wat blijkt er verscholen te liggen
achter het riet, struiken en bomen: een
pracht van een slootje waar de bezitter van
een 'zwart' jacht alleen maar van kan
dromen. Onttrokken aan het oog van al te
nieuwsgierige waterpassanten kan hij
rustig genieten van zijn achtergehouden
belastingcenten.
Dit oord voor romantici en zwartgeld is
veilig gesteld voor minder-moedigen door
het ingrijpen van de plaatselijke autoriteit
met het bordje 'verboden invaart'.
Met de plaatselijke
correspondent van de Leidse
Courant in Rijnsaterwoude
Petra van den Berg als
deskundige aan boord
besloot de L.C. aan te meren
bij de fraaie molen. André
van Duin was thuis en
nodigde de redactieleden uit
voor een kopje koffie, een
onverwacht genoegen. „Het
doet me wel een beetje pijn,
dat ik dit prachtige dorp ga
verlaten. Het zal altijd wel
vervelend zijn een huis waar
Andre van Duin aan het barbecuen voor de molen die hij binnenkort gaat verlaten.
je toch een paar jaar van je
leven heb doorgebracht
achter te laten. Maar ja, aan
alles komt een eind, en zo
ook aan m'n
Rijnsater woudse tijd.
Gelukkig kom ik straks
goed terecht. Ik heb een
prachtig huis gekocht in
Loenen aan de Vecht.
Rondom het huis ligt een
tuin van bijna 5500
vierkante meter; er zijn
volop badkamers,
slaapplaatsen en er is zelfs
een bar boven de garage.
Het botenhuis ga ik
gebruiken als studio. Daar
zal ik m'n radio
programma's gaan
opnemen"
André van Duin gaat een
druk seizoen tegemoet. „Ik
ben al volop bezig met het
Een tocht over de
Braassemermeer is niet
compleet zonder even
langs te varen bij André
van Duin, het grootste
hedendaagse komische
talent van de lage
landen. André heeft
besloten het dorpje
Rijnsaterwoude de rug
toe te keren en zich in
Loenen aan de Vecht te
vestigen.
Reden voor zijn vertrek:
ruimtenood. De vermaarde
LEIDEN Je staat vreemd te kijken wanneer je in een
oud kerkelijk archiefboek leest, dat het kapittel van de
Pancraskerk op 22 augustus 1477 bij het aannemen van de
verplichting tot het houden van op een bepaalde manierte
zingen avondloven, ook de verplichting op zich neemt om
het „TE DEUM van Onser Liever Vrouwen ende beghint
TE MATREM" uit te voeren op Pasen, Pinksteren, Panera-
tius (12 mei), 15 augustus en Kerstmis. „Tc Matrem Dei
laudamus, te Dominam confitemur" (U moeder van God
loven wij en wij belijden, dat U de Vrouwe bent). Liturgis
ten uit de twintigste eeuw zullen hun tenen bij elkaar
knijpen bij het weten, dat zulke teksten op kerkelijke
hoogfeesten gezongen werden.
Nu is het Te Deum van O.L. Vrouw nog onschuldig bij het
westen van een „Te Lutherum damnamus, te hereticem confi
temur", (U, Luther, veroordelen wij en wij belijden, dat u een
ketter bent). Zulke variaties op een oud stramien waren in de
Middeleeuwen allemaal mogelijk. Geen wonder dat het een
heksenketel kon worden wanneer men op dezelfde melodie die
drie verschillende versies gezamenlijk zong (en dat gebeurde
wel; paus Johannes XXII verbiedt in 1422 nadrukkelijk om ge
lijktijdig allerlei teksten op zelfde melodieën te zingen). Ik her
inner me uit eigen jeugd hoe grappig het was wanneer de een
„Lieve moeder van de Heer" zong en de ander op dezelfde me
lodie moederonze kraai is dood", want dan werd de tweede
regel steevast: „laat ons van Uw zetel vallen" en dat vonden
wij toen een stellig niet kerkelijk goedgekeurd grapje.
De Middeleeuwer tilde daar niet zo zwaar aan; hij zat als het
ware dagelijks in de kerk bij God op schoot en wie bij iemand
op schoot zit, mag in het oor fluisteren wat leuk of naar gevon
den wordt zonder dat een ander dat hoeft te horen. Kerkzang
was voor de Middeleeuwer een hartekreet en wanneer dat hart
te krijten ingaf, dat Maria geloofd moest worden, gebeurde dat.
Was dat in strijd met de regels van de liturgische etiquette
Jammer dan. De enige liturgische etiquetteregel, die de Midde
leeuwer in acht wilde nemen, was het voorschrift voor de zan
gers om „in religie" te komen zingen; dat betekent: in de voor
geschreven kledij, toog, superplie, bonnet en bij sommige hoog
feesten een mantel tegen de kou en de tocht in het priester
koor. En tochten kon het in Middeleeuwse kerken. De beheer
ders van het altaar in de Pieterskerk vlakbij de ingang aan de
kant van de tegenwoordige Kloksteeg laten een met gordijnen
bekleed schot plaatsen om te voorkomen, dat de kapelaan van
het altaar wegwoei. Het staat letterlijk zo in de archieven.
Voor de zangers zijn er in het priesterkoor van de Pieterskerk
kanunnikenbanken geplaatst aan de noordzijde. Zij zien het
Maria- of Zielaltaar niet, want dat staat naast hen tegen de gro
te vieringspilaar. Ze zien wel de brandende kaarsen aan alle
kerkpilaren als teken, dat het een hoogfeest is en 15 augustus is
Maria met kind dalmatiek uit Hoorn circa 1525 collecte
Bisschoppelijk Museum Haarlem, thans te Utrecht.
Foto: J. A. J. M. Verspaendonk.
uiteraard een kerkelijk hoogfeest; zo'n hoogfeest zelfs, dat er
processie gehouden wordt en de acht zangers van het zangkoor
- een kerkkoor was een mini-onderneming in het grote kerk
gebeuren van de Middeleeuwen - na die processie het „inviola-
ta, integra et casta es Maria" moeten zingen „gelyc dat in de
borderen borden) hanghende anden pylaers an elcker zyde
vander middelkerc gesereven staet."Sinds 1503 mocht het ook
meerstemmig. 15 augustus is één van de zes Mariafeesten op de
octaafdag waarvan ook een gezongen Mis gevierd moet wor
den, waarbij zangers en organist uiteraard hun diensten moe
ten verlenen.
Ook de zangers van de Pieterskerk kenden de lofzang „te ma
trem laudamus", want we komen een meerstemmige versie
daarvan tegen in een van de koorboeken. We weten daardoor
ook, dat men op veel manieren meerstemmig het Magnificat
kon zingen en dat antifonen als „Salve regina" of „Alma Re-
demptoris mater" stemmig eenstemmig of uitbundig meerstem
mig tot klinken kon worden gebracht. In de derde parochie
kerk van Leiden, toegewijd aan Maria zelf, zal dat niet minder
zijn geweest, maar dat is - op een kleine uitzondering na - niet
meer te controleren.
Ook de talrijke kloosters in en onder de rook van de stad, had
Maria een speciale plaats in de verering en het volkse klooster
leven. De tekst van het „Gloria" in de Mis kende zelfs een spe
ciale verandering voor Mariadagen.
Een muzikaal aspect heeft ook niet ontbroken bij de jaarlijkse
Mariaprocessie, die door Leiden trok op de maandag vóór
Pinksteren. Men droeg het Mariabeeld, dat in de Onze Lieve
Vrouwekerk in een aparte kapel werd bewaard in processie
rond. Wie ooit in Rome het beeldje van de Bambino gezien
heeft - opgesmukt met ontelbaar veel sieraden en juwelen -
kan zich een indruk vormen van dat Leidse Mariabeeld, want
de lijst van Maria's bijouteriedoos is tot op heden bewaard ge
bleven. De sieraden niet, want in 1534 wisten een paar onver
laten al een aardige greep in de doos te doen en we hoeven niet
te raden wat er na de Beeldenstorm met die juwelen gebeurd
is. Vóór het zover was, hield men ommegang; sinds 1507 liepen
zelfs de schutters mee en wanneer er van processies geen spra
ke meer is, is Ommegar.gsdag als schuttersfeest een ieder jaar
terugkerend iets, waarbij muziek niet kan ontbreken en ook
nooit ontbreekt.
Het zou interessant zijn om eens na te gaan hoe juist de Maria
devotie van grote invloed is geweest op de verbreiding van de
meerstemmige muziek in de Nederlanden. Misschien kan een
ander Mariafeest aanleiding zijn voor zo'n artikeltje. 15 augus
tus was nu alleen aanleiding om iets van Middeleeuwse gebrui
ken aan te stippen onder het zingen van de lofzang: „Te
Deum" van Onser Liever Vrouwen ende beghint „te matrem".
Ziet U wel: het begint; het vervolg komt nog.
JAN DOOVE
komiek ontbeerde een studio
en nergens bij de molen was
daarvoor een geschikte
ruimte te vinden. Van enig
ander argument is geen
sprake. Het is volstrekte
onzin, als zou André van
Duin vertrekken omdat zijn
privacy in het gedrang was
geraakt. In enkele kranten
viel daarover het een en
ander te lezen. Zo werd
gezegd, dat de
rondvaartboten zijn molen
als vast agendapunt in een
tocht over de Braassem
hadden opgenomen. De
megafoon zou het elke
passage hebben uitgebraakt:
„..Als u nu naar rechts kijkt,
ziet u de molen van André
van Duin...." Nonsens
allemaal. André van Duin is
er zelfs een beetje kwaad om
geworden. „Die
rondvaartboten kunnen
helemaal niet bij de molen
in de buurt komen. Tussen
de plas en de molen ligt nog
een brede sloot, die voor het
vaarverkeer is afgesloten.
Van aantasting van mijn
privacy door de zogenaamde
dagjesmensen is nauwelijks
sprake geweest. Van de
dorpelingen heb ik zelfs
helemaal geen overlast
ervaren", aldus de heer Van
Duin. Voor André is het
thans aftellen geblazen. Nog
een paar weken en dan is
het de eerste oktober, de
datum van de verhuizing.
De nieuwe bewoner Leo van
Duyn staat al te trappelen.
