is liefde een luxe niet drinken uit dezelfde beker „Liefde Is als de maan", zegt een Portugees spreekwoord. „Wanneer zeniet groter wordt, wordt ze kleiner". Deze amoureuze maansverduistering schijnt een kenschets van onze anderszins zo verlichte tijd te zijn. „Verschillende tekenen wijzen erop dat het huwelijk voor velen eerder een bron van problemen vormt dan een bron van geluk", stelde de Leidse sociaal psycholoog drs. E. Vermeulen nog onlangs in een lezing vast. „En hoewel er pogingen worden ondernomen om alternatieve samenlevingsvormen een kans te geven, is het waarschijnlijk dat het huwelijk als sociale instelling zeker niet binnen afzienbare tijd zal ophouden te bestaan. Als nude liefde, zoals beleefd binnen langdurige relaties tussen paren, zo problematisch is geworden, dan dwingt de noodzaak naar oplossingen te zoeken". De problematische liefde, daarover gaat het vierde artikel van onze serie die de verschillende facetten wil belichten van wat Francois Mauriac „vaak slechts de ontmoeting tussen twee zwakheden" heeft genoemd. Maar het zou onjuist zijn de problematiek tot het gebruikelijke huwelijk te beperken. Het open huwelijk, homofiele relaties, de bewuste keuze om alleen, zonder vaste partner, door het leven te gaan..., ze hebben het terrein enorm verbreed. Noch mogen de moeilijkheden vergeten blijven van groepen die hunkeren naar een relatie, maar wie de kans onthouden wordt: bejaarden en invaliden. De liefde anno19-nu „kind van Illusie, moeder van desillusie" (De Unamo)vormt een probleem voor ongetelden. LEIDEN „Wie niet voldoende genegenheid vindt, aanraking, streling, seksueel plezier, een aangename manier om de tijd door te komen, voldoende avontuur en daarmee de mogelijkheid om beslissingen te nemen, plus een plekje voor zichzelf..., wie dat niet vindt, gaat zich onveilig voelen en dus machteloos. Hij gaat allerlei rare manieren proberen om toch aan zijn trekken te komen". Deze uitspraak is van arts en medisch publicist Boris Bouricius en kon twee groepen op het lijf geschreven zijn die in een kwalijke verdomhoek zitten wanneer het om de liefde gaat: bejaarden en invaliden. Voor hen lijkt nauwelijks het woord uit Genesis 2:18-24 van kracht: „Het is niet goed dat de mens alleen zij; Ik zat hem een hulp maken". Terwijl uitgerekend zij toch de meeste hulp behoeven. Zulke bitter ironische vormen neemt het menselijk tekort soms aan. Psychologen weten dat ieder mens in elk stadium van zijn leven verliefd kan worden; ook bij hoge ouderdom en in een rolstoel. „Verliefdheid is vaak eerder een aanwijzing voor een grotere gevoelsbegaafdheid dan voor een abnormale geest", zegt de bekende dr. H. Musaph. „Maar wij leven in een cultuurpatroon waarin het ongepast iB heftige gevoelens te tonen. Dit verklaart waarom wij vaak zo wreed zijn tegenover verliefde mensen. Het verschijnsel wordt door verreweg de meesten beschouwd als een psychische afwijking die hopelijk van korte duur zal zijn". Wanneer zo'n vaststel ling al in zijn totaliteit geldt, hoe meer van toepassing zai hij dan niet zijn op verliefde bejaarden en invaliden? Even merkwaardig ais veelzeggend feit: de NVSH die het voortouw heet te hebben bij het propageren van onbekommerde, gelukkige liefdesbelevingen, bekent openlijk op dit terrein de bejaarden niets te bieden te hebben. Anderhalf miljoen In 1977 was 11 procent van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder: 1.5 miljoen mannen en vrouwen. Eind dit jaar zullen daar nog eens 55.000 bijgekomen zijn. Dat is de groep waarover je praat, of liever: niet praat. Onderzoek heeft uitgewezen dat van de 70-jarige mannen 70 procent nog regelmatig vrijt. Bij de vrouwen ligt dat cijfer waarschijnlijk nog hoger. Maar veel begrip toont onze maatschappij niet voor deze feiten. Men staat er veelal gevoelsmatig afwijzend tegenover of ontkent de werkelijkheid domweg. Dat komt, zeggen de deskundigen, omdat we generaties lang voetstoots hebben aangenomen, dat de geslachtsdrift louter in dienst van de voortplanting stond. Tegelijk werd het lustelement van seks niet openlijk erkend. Vandaar de mentaliteit: „Zo'n ouwe gek moest beter weten en zich schamen". De staven van verpleeg- en bejaardentehuizen zouden tot andere inzichten dienen te komen, menen de deskundigen. Ze zouden de bewoners alle gelegenheid moeten gunnen wanneer die persoonlijke en intieme relaties willen aanknopen met medebewoners. Immers: het grootste probleem van bejaarden is eenzaamheid. De lusteloosheid die er het gevolg van is. leidt tot lichamelijke verwaarlozing en ondervoeding. „Nog lang niet voldoende wordt in de sector van de bejaardenzorg ingezien dat relationele tekorten zich onvoldoende laten oplossen door het bij elkaar brengen van groepen, indien men tegelijk een relatie van meer persoonlijke aard eerder tegenwerkt dan aanmoedigt". Gehandicapten 365.000 Lichamelijk gehandicapten in Nederland.... de tweede vergeten groep. „Niemand denkt er ooit aan dat ook een meisje in een rolstoel naar liefde verlangt, ofwel men denkt eraan in negatieve zin". Onderzoek heeft aan het licht gebracht dat 50 procent van de gehandicapte jongeren weinig tot geen seksuele voorlichting heeft gekregen. Wat wensen ouders voor hun gehandicapte Vinderen? Bovenaan de lijst blijkt te staan dat ze een vak leren om hun eigen kost te kunnen verdienen. Het verlangen dat ze een levenspartner vinden, komt op de laatste plaats. Een onthutsend gegeven, temeer daar de prioriteiten bij de betrokken jongeren precies - tsz 7 l - V, 0 r leder mens kan In elk stadium van zijn leven verliefd worden; ook bij hoge ouderdom of In een rolstoel. Maar terwijl zij toch de meeste hulp behoeven, zitten de bejaarden en invaliden veelal in de hoek waar de slagen vallen. Zulke bitter Ironische vormen neemt het menselijk tekort soms aan. andersom liggen: eerst het hebben van een sociale relatie, met inbegrip van een huwelijk, en pas veel later economiscl zelfstandigheid. Huwelijken van gehandicapten hebben veel kans op succej zo leert een Amerikaans onderzoek. Ze eindigen veel mind« in een echtscheiding (5 procent) dan de doorsnee huwelijk (26 procent). Grootste probleem is het vinden van een partner. Een erkend huwelijksbureau in Nederland heeft zi< ooit aan bemiddeling voor gehandicapten gewaagd en er ti in zijn bestand opgenomen. 99 Procent van de valide gegadigden liet weten: daar begin ik niet aan. Zelfs licht gehandicapten (een verlamde arm) vonden geen enkele aft i De enige gehandicapte waarvoor nog wel belangstelling bestond, was een slechthorende met een gehoorapparaat. De verpleeginstituten en verzorgingstehuizen die aanvanktj welwillend tegen de proef aankeken, lieten het ook snel afweten. Ze redeneerden: „Onze gehandicapten hebben al zoveel teleurstellingen op dit gebied te verwerken gekregen dat we ze er niet nog eens aan bloot kunnen stellen. Ze verwachten misschien wonderen van zo'n bemiddeling en* hebben het personeel niet om ze op te vangen wanneer ze opnieuw teleurgesteld worden". Emancipatie Er moet veel veranderen in de opvoeding van gehandicapte kinderen, menen de deskundigen. Ze dienen bewust gemai te worden van hun recht op emancipatie en van hun plicht om aan die emancipatie mee te werken. Anderzijds kan de maatschappij niet onder een fikse bijdrage uit. In de vorm bijvoorbeeld van voorzieningen in tehuizen en openbare gelegenheden, van voorlichting aan het valide volksdeel ov| gehandicapten en hoe ermee om te gaan, van een geïntegreerd onderwijs tenslotte voor valide en gehandicap kinderen samen. De problematische liefde van nu bedreiging voor bolwerken als huwelijk en gezin daarvoor is de belangstelling overweldigend. „In het algemeen is het dat er maatschappelijke conventies bestaan rond trouwen kinderen krijgen", zegt drs. R. Veenhoven, medewerker de Sociale Faculteit van de Rotterdamse Erasmus Universi „Maar het is niet goed dat diezelfde conventies het uitgangspunt vormen voor kritiek op ongehuwde en kinderloze echtparen". Het open huwelijk is zo'n omstreden nieuwe relatievorm, term deed in 1973 zijn intrede door een boek van het Amerikaanse echtpaar Nena en George O'Neill, waarvan in Nederland zo'n 30.000 exemplaren zijn verkocht, hetgeen e brede belangstelling verraadt. Motto: „Een plant onder een r glazen stolp kan ook niet groeien in de vorm die voor een plant natuurlijk is". Wat bedoeld wordt, zal duidelijk zijn. Ons traditionele huwelijk werkt als een rem op de normale ontplooiing van persoonlijkheiddoor het bezitsrecht op de partner, door f het spelen van het parenspel, door star rolgedrag, door r onvoorwaardelijke trouw". Wat belooft daarentegen het open huwelijk? Dat gaat niet alleen om de seks buiten de huwelijksband, maar vooral om vaak hooggestemde idealen als daar zijn: meer t ontplooiingskansen, eerlijkheid, vrijheid, geluk en liefde vot i allebei, een onafhankelijk leven, persoonlijke groei, soepek rollen, wederzijds vertrouwen. „Het gaat er niet om aan je relatie te werken om daar zelf beter van te worden; het gaat erom aan jezelf te werken en daar de relatie beter door te maken. De relatie staat in dienst van de mens en de mens 1 niet in dienst van de relatie. „Heb elkander lief, maar maak 1 van de liefde geen band. Laat ze veeleer zijn een golvende zee tussen de kusten van je zielen. Vul elkanders beker, mal drink niet uit dezelfde beker. Geef je harten, maar geef ze niet aan elkander in bewaring" (Kahlil Gibran). Jaloezie Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn en de praktijk blijkt daarmee in overeenstemming. Een Nijmeegs onderzoek nat dit soort alternatieve relatievormem heeft uitgewezen dat vil van de vijf deelnemers problemen had met de jaloezie. „Algemeen gezegd klopt de stelling dat mensen meestal streven naar wederkerigheid en billijkheid in hun relaties. Richtgevend is: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Bij beide geslachten hangt de jaloezie in hoge mate af van de mate waarin men negatief staat tegenover buitenechtelijke seks en zelf geen buitenechtelijk relaties heeft. Jaloezie is algemeen". Bij het open huwelijk schuilt, kortom, een kwaadaardige a* in de mouw. Toch het traditionele huwelijk dan maar? Sociaal-psycholoog drs. E. Vermeulen blijkt er nog wel heill te zien, mits we tenminste de oude volkswijsheid uit de mottenballen halen dat voorkomen beter is dan genezen en de dreigende moeilijkheden preventief aanpakken. „Relatieproblemen kunnen voor een zeer groot deel words! teruggebracht tot problemen in de communicatie tussen tvl partners. Communicatie tussen mensen is gedrag. En zo isi psychologie zich met de liefde gaan bemoeien. Voor het slagen van een huwelijk in deze tijd is het voor de partner» onontbeerlijk te beschikken over een aantal op zich zelf j tamelijk eenvoudige en eenvoudig aan te leren communie* vaardigheden". Drs. E Vermeulen heeft de daad bij het woel gevoegd. Hij behoort tot de samenstellers van een landelijk verspreide communicatiecursus voor echtparen en andere paren. Een aanvulling levert wellicht de Utrechtse sociaal psychoW drs. A. van Naerssen waar hij stelt: „Wij zouden op het spocr dienen te komen van de vele mogelijkheden die mensen m! elkaar hebben. Mogelijkheden die geblokkeerd worden offli we van te veel zaken vinden dat ze niet horen, niet passend zijn. Liefde is uiteindelijk niet alleen een relatie tussen twee personen, maar wordt gevoed door de ideeën die we er allemaal over hebben. Zijn onze ideeën schraal, dan zijn ort liefdesrelaties ook schraal. Dan blijven veel gezichten van d|. liefde in de schaduw, worden niet herkend en erkend". „Het komt allemaal door de sekserollen in onze samenlevirli Vooral dank zij feministisch onderzoek is steeds duidelijker geworden dat we niet alleen worden opgevoed tot jongens! meisjes, maar tot een heel bepaald soort jongens en een her bepaald soort meisjes. Aan jongens wordt geleerd heel and met hun gevoelens om te gaan dan meisjes. Het gevolg is dat I iefde voor de meeste jongens ook iets heel anders is dan voor de meisjes. Geen wonder dat in een periode waarlf- de beide seksen verondersteld worden toenadering tot elkf te zoeken, angst, vervreemding en valse verwachtingen hoogtij vieren. Men heeft immers aan beide seksen geleerd dat ze fundamenteel anders zijn. Een opvoeding die benadrukt welke ideeën, belangen, gevoelens en problem* ze gemeenschappelijk hebben, zou veel contactmoeilijkhe! tussen jongens en meisjes kunnen voorkomen, ten bate var beide partijen en van de liefde". „Het leven heeft ons geleerd dat liefde niet bestaat uit kijk*f naar elkaar, maar uit samen naar buiten kijken in dezelfde richting". (Saint Exupéji). PIET SNOl

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 14