Geloof dat wetenschap alle
kwalen kan genezen is mythe
MAMMA, KAN JE DE WAS OPHANGEN AAN DE NULLIJN?
HET ANTWOORD STAAT IN DE KRANT.
Toneelspelen met Guus Hermus
en quizzen met Joop Koopman
speelse museum uitverkoop
Korte metten
In gesprek gaan met
China gelijk aan
trekken aan
snorharen van
een tijger
„WONDERLAND" IN AMSTERDAMS TONEELMUSEUM
De Zwitserse socioloog Theodoor
Leuenberger is de op de conferen
tie van de Wereldraad van Kerken
over geloof, wetenschap en de toe
komst die in het „Massachusetts
Institute of Technology" wordt ge
houden, fel van leer getrokken te
gen het geloof in de almacht van
de wetenschap.
Het geloof dat de wetenschap alle
kwalen kan genezen, is een bijge
loof, aldus Leuenberger, en de be
oefenaars van de natuurwetenschap
zijn heel ver gegaan om deze mythe
in stand te houden. Volgens de
Zwitserse socioloog gaat de weten
schappelijke vooruitgang samen
met een ontwikkeling die een toe
komst schept, die „bol" zal staan
van de technologische ongelukken
en fouten.
De strategen van de toekomst in de
sterk geïndustrialiseerde landen die
nen zich bewust te zijn van de on
vermijdelijke neveneffecten van de
vorderingen op wetenschappelijk
gebied en de massa moet van deze
negatieve ontwikkeling terdege
doordrongen worden. Het opheffen
van politieke tegenstellingen via we
tenschappelijke planning is een mo
dem bijgeloof, aldus leuenberger.
De Japanse fysicus Yosjiobu Kaki-
utsji was minder pessimistisch. Ge
zien de ontwikkeling in Japan, dat
volgens hem op basis van westerse
technologische kennis uitgroeide tot
een industriële reus zonder dat
daarbij het japanse volk diepgaand
van zijn eigen cultuur vervreemdde,
stelde de Japanse fysicus dat de
vorderingen op wetenschappelijk
gebied, mits op de juiste wijze be
heerst en gestuurd, ingebracht kun
nen worden in de maatschappij
zonder de bestaande culturen aan
te tasten.
Eerder hadden wetenschapsbeoefe
naars uit diverse landen gewezen
op het feit dat wetenschap en tech
niek een belangrijke rol spelen bij
de verdere groei van de kloof tus
sen de rijke en de arme landen. De
overtuiging dat deze kloof niet gro
ter meer kan worden zonder dat
men zijn toevlucht neemt tot poli
tieke onderdrukking dringt steeds
verder door, zo stelde de Venezo
laanse professor Manuel Sadosky.
Er wordt minder ophef gemaakt
van het falen van een kernreactor
in Spanje dan bijvoorbeeld in de
Verenigde Staten, aldus Sadosky,
die er verder op wees, dat tot ver
vulling leidende technische procé-
dé's die in geïndustraliseerde lan
den verboden zijn, zonder meer
worden toegepast in landen van de
derde wereld.
Prof. Mahinda Palihawadana van
de universiteit van Sri Lanka ver
klaarde dat de boeddhisten in zijn
land fundamentele bezwaren heb
ben tegen de moderne technologie.
De mens van nu is volgens hen op
subtiele wijze en bijna onbewust te
rechtgekomen in een situatie, die
gekenmerkt wordt door een onge
breidelde hang naar materieel bezit
en comfprt. Iets dergelijks heeft
zich nog niet eerder voorgedaan in
de geschiedenis, aldus prof. Mahin
da Palihawadana.
De bisschop van Quetzal tenango in Guate
mala, de jezuiet Luis Manresa Formoso (64),
is volkomen onverwacht afgetreden. Hij
verblijft momenteel in Spanje. De bisschop
penconferentie heeft in een verklaring ge
zegd, dat de bisschop om persoonlijke mo
tieven en gewetensgronden was afgetreden,
maar de priesterraad ontkent dit ten stel
ligste en geeft als zijn mening, dat de bis
schop, die zich steeds heeft ingezet voor so
ciale gerechtigheid, was afgetreden onder
rechtse druk.
De voormalige aartsbisschop van Los Ange
les (1948-1969), kardinaal James Mclntyre, is
op 93-jarige leeftijd overleden. James
Mclntyre werd op zijn dertiende loopjongen
bij de beurs van Wallstreet en hij Worn op
tot chef bij een makelaarsfirma. Intussen
bezocht hij avondscholen. Hij weigerde een
deelgenootschap in de firma waar hij werk-
te en werd priester. In Los Angeles heeft
hij veel gedaan voor het katholiek onder
wijs. In plaats van een nieuwe kathedraal
liet hij in vier jaar tijds tweeëntachtig nieu
we scholen bouwen.
Voor de eerste keer is een leek tot presi
dent van een Franse katholieke universiteit
benoemd. Het is Michel Falise (48), doctor
in de rechten en de economie, die van on
der-directeur tot president werd van de ka
tholieke universiteit in Lille. Falise, die
studeerde in Leuven en Harvard, is ook
president van het internationaal katholiek
bureau voor het kind.
Moeder Teresa heeft nu ook in de Verenig
de Staten twee nieuwe kloosters geopend
van haar congregatie „Missionarissen der
naastenliefde". Het ene bevindt zich in St.-
Louis, het andere in Detroit. Evenals in het
in 1970 gestichte klooster in de Spaanse
wijk van New York-Harlem, richten de zus
ters van beide nieuwe vestigingen zich tot
het armste deel van de bevolking. De con
gregatie telt inmiddels 1800 zusters en 300
priesters uit zeventig landen. De congregatie
kan de verzoeken om vestigingen echter niet
bijhouden. Alleen vorig jaar al kreeg moe
der Teresa van negentig bisschoppen en
pastores verzoeken om enkele zusters te stu-
De nieuwe gezant van Soedan bij de Heili
ge Stoel, Bashir Bakri, heeft zijn geloofs
brieven aan de paus overhandigd. Bakri
(61) heeft in Cairo rechten, in Parijs filoso
fie, in Oxford economie en in Den Haag in
ternationaal recht gestudeerd. Hij werkte
bij de UNESCO en vertegenwoordigde zijn
land in Frankrijk, België, Nederland en
Spanje.
„Als de politie niet eindelijk eens haar
plicht doet" dreigt de bisschop van Propria
in het Noordoosten van Brazilië, José Bran-
dao de Castro, alle vieringen in de kathe
draal van de stad een maand lang stop te
zetten en alle kerkelijke dienstverlening aan
de bevolking van het bisdom op te schorten.
Dit vanwege de „volledige onbewegeiijkheid
van de politie en het justitieel apparaat",
die niet hebben gereageerd op zijn klachten
over gewelddadigheden in de kathedraal
door een groep grootgrondbezitters in no
vember. De bisschop had de autoriteiten ge
vraagd om hulp tegen een groep gewapende
boeren, die indianen van de Choco-stam uit
hun gebied willen verdrijven en de priesters
belemmeren de indianen menselijke en
rechtskundige bijstand te geven.
De zeven bisschoppen van Taiwan, het voormalige For
mosa, hebben een dringend beroep gedaan op het werel
depiscopaat en op alle mensen, „wie de gerechtigheid
lief is", om de zeventien miljoen inwoners van Taiwan
niet tegen hun wil over te leveren aan de Volksrepu
bliek China.
Zij wijzen erop, dat de internationale politiek Taiwan ge
leidelijk aan heeft beroofd van alle garanties en bescher
ming voor een zelfstandig bestaan. De kwestie van Tai
wan is „een binnenlandse aangelegenheid van China" ge
worden, aldus de bisschoppen.
Het episcopaat van Taiwan zegt de gevoelens van de be
volking te vertolken, wanneer „slechts één China, een
cultuur, één natie, een territdrium erkent", maar ook
wanneer het „uit alle kracht het bewind op het vasteland
afwijst, dat onze broeders tot slaven maakt".
Dat Taiwan onbetekenend klein is tegenover China vin
den de bisschoppen geen argument om de bevolking
maar aan haar lot over te laten, want zo schrijven de
bisschoppen van de 160 onafhankelijke landen in de
wereld hebben er 120 minder inwoners.
Zij beklemtonen dat hun afkeer van volledige aansluiting
bij China niet voortkomt uit angst een redelijke welvaart
te verliezen, maar uit angst voor het verlies van de vrij
heid van denken en geweten. Zij zeggen geen illusies te
hebben over de democratisering van de Volksrepubliek.
De Taiwanese bevolking weigert volgens hen terecht de
dialoog. In gesprek gaan met China is volgens volkse
wijsheid hetzelfde als trekken aan de snorharen van een
tijger. Zij erkennen wel het dilemma waarvoor Taiwan
staat: in dialoog gaan met China betekent opgegeten wor
den, maar de dialoog weigeren betekent internationaal
verlies aan respect
De bisschoppen van Taiwan doen dan een beroep op alle
mensen, die de gerechtigheid en waarheid liefhebben, om
de bevolking van Taiwan niet aan de Chinese slavernij
over te leveren. Het volk van Taiwan is bereid zijn vrij
heid en zijn lotsbestemming te verdedigen, aldus het epis
copaat
DONDERDAG 19 JUL11979 PAGINA 7
AMSTERDAM Een museum voor
het toneel. Het klinkt weinig opwin
dend. Zoiets als een stoffige opbe
rgplaats voor een kunst die het bij uit
stek van het levende woord, gebaar en
beeld moet hebben. Panelen, kostuums,
foto's en recensies uit een grijs of grij
zer verleden, herinneringen aan wat er
niet meer is, een museale doodkist
voor een kunstvorm die niet vast te
leggen is. Zo zou het kunnen zijn, ware
het niet dat men in het fraaie grach
tenpand van Philip Vingboons aan de
Herengracht nummer 168 hevig z'n best
doet van dat Toneelmuseum een leven
de zaak te maken. Wie dezer dagen
binnenloopt in dat Toneelmuseum kan
dan ook verrassende ontdekkingen
doen. Voor de zomermaanden zijn de
klassieke ruimtes in het pand omgeto
verd tot een waar panopticum waar
zowaar de geur van theater op een my-
sterieuse manier in de kluizen tevoor
schijn is gekomen.
„Wonderland" heet die expositie die tot
en met 22 oktober te zien blijft. Een
tentoonstelling zonder een bepaald the
ma. Een zo theatraal mogelijke kijk
tussen de coulissen van èn museum ën
toneel. Een zomeropruiming uit het
steeds groter wordende bezit van het
Toneelmuseum met de nadruk op de
speelsheid die het theater eigen is: Je
kan er niet alleen een windmachine be
dienen, niet alleen een eigen schimmen
spel spelen, je kan er zelfs terecht voor
een regelrechte confrontatie met quiz
master Joop Koopman die je uitdaagt
voor een spelletje „1 voor tien" in
plaats van „2 voor twaalf'. Je kan er
bovendien echt toneelspelen. Met nie
mand minder dan Guus Hermus als
partner.
Steeds als het Toneelmuseum tentoon
stellingen organiseerde rond min of
meer nauw omschreven onderwerpen
als Ibsen, Molière, Vondel of Verkade,
kwamen er voor de ontwerpers uit de
schatkamer van het museum zoveel leu
ke, gekke, interessante en mooie dingen
te voorschijn dat ze elke keer met bloe
dend hart in verband met ruimtegebrek
een aantal zaken van het tentoonstel
lingslijstje moesten schrappen. Daar
door kwam men op het idee, het mu
seum zélf eens te presenteren op een
feestelijke manier waarbij kenner of
niet, jong of oud, zich even als een
Affiches, kostums en een vorstelijke zetel.
nieuwbakken Alice in het Wonderland
van het theater kon wagen. Wie de eer-:
ste verdieping van het pand binnen
komt, staat meteen tussen de coulissen.
Maskers, decorstukken, rekwisieten sta
ren je aan in een wat geheimzinnig
clair-obscur van steeds wisselende
spots. Uit de luidsprekers klinkt een
collage van stemmen. Het grote theater,
de 'kleinkunst, Guus Hermus, Dimitri
Frenkel Frank, liederen van Brecht, het
galmt om je heen alsof je werkelijk
achter het toneel staat en de acteurs
straks haastig langs je zullen lopen op
weg naar de kleedkamer. Met een mas
ker van Jan de Quay, ndést een beeld
van Lodewijk de Veertiende uit de Mo
lière-tentoonstelling, de kartonnen be
nen van de call girls uit een Wim Son-
neveld-show hups terzijde, een blik op
een serie decormaquettes waaronder
één van de beroemde Tsjech Joseph
Svobodé, kan je in een hoek stilletjes
je eigen orkaan laten gieren met een
ontluisterend simpele windmachine: Een
rol die langs markiezendoek draait.
Eventjes verder sta je midden in het
environment van de Amsterdamse
groep Staller, die zelf aan een internati
onale toemee bezig is. Je loopt er wat
onwennig tussendoor met het gevoel
dat elk moment de bel kan gaan en de
voorstelling zal beginnen.
Glitterkast
Een toneelmuseum telt meer onderdelen
dan al die visuele restanten van theater
en show. De bibliotheek is een minstens
even belangrijk onderdeel, het knipse
larchief wijst achteraf nog eens op de
harde krantefeiten van de heren recen
senten: Het was mooi, niet mooi, fraai
verzorgd of een complete mislukking.
Ook dat onderdeel van het Toneelmu
seum ligt in het Wonderland eventjes
open en bloot ter inzage voor nieuws
gierigen. Wie de nabije historie kritisch
wil betrappen kan er documentair la
den lichten of, weliswaar aan kettingen
verankerde, ordners met knipsels inkij
ken. Temidden van dat wonderlijke
doolhof vind je dan nog een „glitter-
kast" waarin alle fraaie nep, sieraden
van toneelkoningen en koninginnen,
staat tentoongesteld, een kast met goo-
chelattributen uit het verleden, draait
de pompeuze zetel rond die de actrice
mevrouw Kleine-Gartman (naar wie het
plantsoentje op het Leidseplein ge
noemd is) van haar „kunstgenoten"
aangeboden kreeg bij haar afscheid als
mejuffrouw Serklaas van H.J. Schim
mel eind vorige eeuw. Boven, op de
„zolder" van het theaterlabyrinth staan,
diametraal tegenover'elkaar, de frivole
kostuums uit de Annie M. G. Schmidt-
musical „Foxtrot" en de nog altijd in
drukwekkende klassieke pakken die
Wim Vesseur maakte voor Erik Vos'
„Perzen" uit 1963.
Koopman-quiz
Maar het aardigste blijft de vondst om
bezoekers te laten „doe het zeiven" in
het museum. Door een druk op de
knop kan je Joop Koopman aan het
werk zetten die via de geluidsband en
een serie dia's een tiental vragen rond
de kleinkunst van heden en verleden
gaat stellen.
Hij wacht geduldig op een goed ant
woord waarvan de eerste letters, net als
bij de televisiequiz, een woord opleve
ren. Opzoeken is er weliswaar niet bij,
maar Koopman geeft je na afloop en
enige bedenktijd de juiste antwoorden,
zodat je jezelf kan controleren. Voor
wie het goede woord op het bijliggende
formulier heeft kunnen vinden, ligt er
beneden aan de receptie van het mu
seum een kleine prijs te wachten: Een
gek affiche of een reproductie van zo'n
oude koptografische prent, om uit te
knippen en met licht erachter om te
zetten in schaduwbeelden. In een zij
zaaltje is een mini-theatertje ingericht
Je kan er het podium beklimmen waar
Guus Hermus in bordkartonnen versie
aan tafel gereed zit om je uit te dagen
tot een theaterdialoog uit het stuk „Een
gelukkige hand". Voor je ligt zijn en
jouw tekst (die in het „echt" door Caro
van Eyck gespeeld werd) en door een
paar simpele drukken op de toetsen
naast je, begint Hermus met zijn karak
teristiek, neuzelend geluid en mag je
zelf je beste stem in het kapittel uit
brengen. Na afloop van de scène kan je
dan alles tezamen horen: De grote
Guus Hermus met je eigen, uiteraard
wat ielere geluid, in een instant-spekta
kel dat de grote planken weliswaar
nooit zal halen, maar waarbij je zelf op
een van de pluchen stoelen in het zaal
tje kan gaan zitten luisteren in een
kortstondige waan van theatergrootheid.
Het zijn die leuke-dingen-vooride-men-
sen die het Toneelmuseum tot eind ok
tober een prima speelplaats maken
voor hele families die nu niet eens bij
voorbaat gedegen onderlegd moeten
zijn in de theaterkunde. Iedereen die
normaal z'n toneel, cabaret of show
vanuit de zaal geniet, kan voor een
paar momenten voyeur zijn tussen de
coulissen van dat gekke bedrijf, kan de
geur van dat theater opsnuiven en al
spelend de weg kwijt raken in een erg
aardig Wonderland in een deftig grach
tenpand.
BERTJANSMA
LEIDSE COURANT
Een houten Jan de Quay naast een bizarre sprookjesuitmonstering.