Leidschendam doet
oekje open over
aar monumenten
.obbes heeft de ruimte nodig
mmm
STAD/REGIO
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 14 JUL11979 PAGINA 5
Toestand houtzaagmolen erbarmelijk"
hervormde dorpskerk, ook wel Peperbus genoemd, is zonder twijfel het belangrijkste monument
I>eidschendam Onder de ti
tel ..Monumenten in Leid
schendam" heeft het gemeen
te een boekje uitgegeven over
de circa 25 monumenten die
door het ministerie van cul
tuur, recreatie en maatschap-
pelijk werk op de Monumen
tenlijst zijn geplaatst. Op de
lijst staan de kerk van de
Nederlandse Hervormde Ge
meente, de drie molens in de
Driemanspolder en de hout
zaagmolen „de Salamander"
welke laatste enkele maan
den geleden weliswaar op de
Monumentenlijst is geplaatst
maar die bij de foto in het
boekje de vermelding krijgt
„op sterven na dood". Verder
het sluiswachtershuisje met
de twee daarnaast staande
lantaarns en een negental
panden rondom de sluiswer-
ken. Verspreid door Leid
schendam tenslotte op de
lijst Huize Rozenrust aan de
Veursestraatweg, een vijftal
boerderijen en twee boeren
woningen. Nadat het door de
afdeling voorlichting samen
gestelde boekje is verschenen
plaatste staatssecretaris Wal
lis de Vries van CRM on
langs bovendien nog de zg.
Veurse Paal, een tweehon
derd jaar oude grenspaal tus
sen Voorburg en de voorma
lige gemeente Veur, op de
Monumentenlijst.
De meeste monumenten be
vinden zich in de omgeving
van de sluis. Niet verwonder
lijk omdat daar al eeuwen
lang aktiviteiten plaatsvonden.
Het sluiskantoor is met de
lantaarns waarschijnlijk het
jongste monument. Het da
teert van 1888 terwijl het me
rendeel van de omliggende
panden in de achttiende eeuw
is gebouwd. Op een inscrip
tiesteen in de gevel van het
sluiskantoor is de jongste ge
schiedenis van de sluis te le
zen: „In 1885 is de verbete
ring van de Vaart tussen Rijn
en Schie door de Staten van
Zuid-Holland ondernomen.
Hier, waar de naijver der ste
den tot 1648 slechts een Over
toom en daarna een Verlaat
met doorvaartwijdte van 3.80
m. en doorvaarthoogte van
2.20 m. gedoogde, hebben zij
deze sluis wijd 7 m. met be
weegbare bruggen bevolen".
Gezien de rijke historie van
de sluis met eeuwenlang
daarvoor een dam hebben
burgemeester en wethouders
op aandrang van de gemeen
teraad CRM gevraagd de to
tale omgeving tot beschermd
dorpsgezicht te verklaren.
Aan dit verzoek is echter
(nog?) niet voldaan. De dam
was een onderdeel van een
dijk die de Graaf van Hol
land omstreeks 1220 ter be
scherming van Rijnland liet
De drie molens in de Driemanspolder
aanleggen. De dam waaraan
Leidschendam haar naam
ontleent was een breuk in de
drukke vaarroute tussen Lei
den en Delft die de jaren
door tot veel ruzies, gevech
ten en vernielingen heeft ge
leid. Delft en Leiden hadden
belang bij de „verlaten" die
in de dam werden gemaakt
maar Gouda en Dordrecht
voelden zich hierdoor be
dreigd omdat bijvoorbeeld
Delft een geduchte concurrent
dreigde te worden op han
dels- en scheepvaartgebied.
Peperbus
Het voornaamste Leidschen-
damse monument is echter
ongetwijfeld de Dorpskerk,
ook wel „Peperbus" genoemd,
In 1696 in gebruik genomen
nadat de veertig jaar daar
voor gebouwde kerk „in een
schriklijcke Brand" met 17
woonhuizen was ten onder ge
gaan. De Leidse bouwmeester
Jacobus Roman had opdracht
gekregen de kerk te herbou
wen wat hij, samen met de
Haagse meestertimmerman
Jan van Roijen, in drie jaar
klaarde. Het is niet meer na
te gaan in hoeverre Roman
van het oorspronkelijke ont
werp is afgeweken. Dominee
Cornelius van der Linden, dit
jaar precies driehonderd jaar
geleden in zijn ambt beves
tigd, zei bij de opening dat
binnen „alles veel zierlijker
en kostelijker is dan 't eerste"
maar hij vond het jammer
dat „dit laatste huis sig van
buiten so wel niet vertoond
dan 't eerste". De kerk is
overigens in de loop der eeu
wen steeds verder ontluisterd.
De gebrandschilderde ramen
werden vervangen door boo
gramen met gewoon vensterg
las en ongeveer honderd jaar
geleden werd de prachtige ge
beeldhouwde ingangspartij
vervangen door een portaal.
Toen de koepel, op oude
prenten nog goed te zien, ou-
derdomsverschijnselen ging
vertonen werd ze afgebroken.
In 1865, toen in Nederland
ontelbaar veel oude gebouwen
onder de slopershamer vielen
omdat men geen begrippen
had voor de schoonheid daar
van, werden bij de afbraak
van de koepel ook de muren
verhoogd. In plaats van de
koepel verscheen het nu be
kende achtkantige tentdak
met driehoekige frontons
waarop een lantaarn met klok
en uurwerk. In het Monumen-
tenregister staat bij de ver
melding van de kerk de toe
voeging „in 1865 verminkt".
Nog maar tien jaar geleden is
de kerk tenslotte van binnen
prachtig gerestaureerd.
Grondzeiler
Tussen de Stompwijkseweg
en het Wilsveen, in de Drie
manspolder, staan de alom
bekende drie molens van het
type grondzeiler die vanaf het
gereedkomen, circa 300 jaar
geleden, tot 1951 de polder
hebben bemalen. De molen
die het dichtst bij het Wils
veen staat is echter in 1902
op de fundering van de enke
le jaren daarvoor afgebrande
molen herbouwd. Oorspronke
lijk werd de Driemanspolder
bemalen door tweemaal vier
schepradmolens. De molens
zijn wel bewoond maar door
gaans niet meer in de wer
king en eigendom van de pro
vincie Zuid-Holland die de
molens met subsidie van het
rijk en de gemeente Leid
schendam heeft gerestaureerd.
Op de Monumentenlijst staan
ze genoteerd als „achtkante
watermolens van het Zuidhol
landse type". Een van de wei
nige overgebleven buitenhui
zen aan de Vliet is Huize Ro
zenrust dat eigendom is van
de gemeente maar in erfpacht
uitgegeven voor exploitatie
van een restaurant. Het is in
1791 gebouwd door Christiaan
Roos, kassier van de Bank
van Lening in Den Haag, die
het jaar daarvoor de toen
aanwezige boerderij met
koeien- en paardestallen,
dorsvloer, schuren, een zo
merhuis, een tuin en een
boomgaard had gekocht. De
villa die toen „Roosenrust"
heette werd in de vorige
eeuw nog bewoond door de
toenmalige minister van justi
tie, jhr. mr. Marinus Willem
de Jonge van Campensnieuw-
land. Na een verschil van me
ning met koning Willem II bij
de voorbereiding van de
grondwet van 1848 nam hij
ontslag.
De toestand van de houtzaag
molen „de Salamander"
wordt in het Leidschendamse
boekje „erbarmelijk" ge
noemd, „het is helaas niet
overdreven om van een bouw
val te spreken". Eigenares
van de molen is de N.V. Fijn
houthandel en Zagerij J.
Koerts die al tweemaal, in
1966 en in 1973, van CRM een
sloopvergunning heeft gekre
gen maar daarvan geen ge
bruik heeft gemaakt en die
nu verlopen is. In de gemeen
teraad worden regelmatig,
meestal bij de behandeling
van de begroting enkele
woorden van spijt gehoord
dat de molen waarschijnlijk
wordt afgebroken maar daar
blijft het dan bij. Naast de
molen, aan de Vliet, staat het
pand Windlust dat door de
heren Koerts wordt bewoond
en dat in 1976 door CRM op
een aanvullende lijst van
Leidschendamse monumenten
werd geplaatst. De gemeente
heeft CRM daarna echter ge
adviseerd het pand van de
lijst of te voeren omdat het
voor de bevolking niet zicht
baar zou zijn en ingesloten
ligt tussen industriële vestigin-
og een beetje in gedachten over Rick,
t hondje uit de rubriek van vorige
eek dat nog geen nieuwe baas beeft
vonden, sprong gistermorgen met een
ia! de deur van het Nieuw Leids Die
nasiel open en stormde een kolossale
ind binnen. Met de poten op het scho-
i overhemd stelde hij zich voor. Lob-
s, een tien maanden oude mix van a 1-
s wat groot is, zoals een dog, herder
zovoort. Schofthoogte 75 centimeter
\cognackleurigmet een witte bef.
ibbes wil een baas die voor een geintje
vinden is en hem de ruimte kan ge
il om zijn energie kwijt te raken. Want
et zijn tien maanden en zijn uitsteken-
s gezondheid is de hond erg speels.
an een balkonruimte heeft hij niet ge-
eg, Lobbes verwacht dan ook van zijn
euwe baas dat er een tuin is. Kieskeu-
I 1 is hét heertje wel. Vooral in het kie-
n van zijn vriendjes; geen 'allemans-
A iend' dus. Doorgaans gereserveerd,
moet de nieuwe baas, als hij door Lob
bes wordt goedgekeurd, er rekening mee
houden dat de hond erg waaks is en
hierbij een geluid kan voortbrengen dat
zelfs Marco Bakker in vèrlegenheid
brengt.
Eenmaal vertrouwd met de omvang van
de hond, werd het duidelijk waarom hij
de naam Lobbes draagt De ogen die een
onmetelijke trouw uitstralen, hangen al
gauw op „half elf' als hij is uitgeraasd.
Ook volgt hij dan de elementaire com
mando's als 'zit' en 'lig' op. Echt zo'n
hond die in de middeleeuwen, in het
kasteel van de koning, schalks zijn bot
verdiende met het beschermen van de
hofdames. Kleine kinderen zijn in de
buurt van Lobbes niet al te veilig, het is
voor hem een kleine moeite om hen on
der de voet te lopen. Daarentegen is
Lobbes zindelijk; dat kan ook niet an
ders bij een ietwat arrogant type als hij
is.
Op weg naar buiten, voor de foto, vertel
de Lobbes nog eens flink de waarheid
aan een soortgenoot, die nu toch wel blij
was dat hij achter gaas zat Wil Tiele
wees, waarschijnlijk in dit verband, op
het feit dat Lobbes niet kwijlt, wat ei
genlijk gebruikelijk is voor dog-achtigen.
Het lekkere weer bracht Lobbes in exta
se en al gauw liep hij de aanwezige da
meshonden in de buitenren te charme
ren. Opmerkelijk is het dat Lobbes aan
de lijn' voorbeeldig is. Niet dat gezeur
dat je slechts in trim pak de hond kan
uitlaten.
Wat voor. bazen kunnen hier nu op rea
geren. Eén ding is in ieder geval duide
lijk, dat is het feit dat de baas overwicht
moet hebben. Een grote baas voor een
grote hond. De ruimte die Lobbes nodig
heeft kan zich echt niet beperken tot en
kele vierkante meters. Een tuintje waar
de hond kan spelen is onontbeerlijk. De
gene die de moeite neemt om aandacht
en liefde te besteden aan Lobbes krijgt
een hond uit duizenden. Lobbes bruist van energie.
gen. Het uit omstreeks 1800
daterende gebouw is echter
van de overzijde van de Vliet
(en uiteraard vanaf het water)
zeer goed te zien. Het is ech
ter een bekend feit dat de
Leidschendamse gemeente
raad zich zeer weinig, zeg
maar niets, gelegen Iaat lig
gen aan het aanzicht van de
Vliet. Staatssecretaris Wallis
de Vries van CRM heeft
Windlust op grond van de
monumentale waarde onlangs
echter toch aan de lijst toege
voegd.
Van de in het boekje vermel
de boerderijen is Huize West
bosch aan de Koningin Julia-
naweg waarschijnlijk het
meest bekend. De boerderij is
van het in Zuid-Holland voor
komende krukhuistype met
onder de opkamer een melk
kelder en een opslagkelder
voor kaas. Boven het kelder
venster schilderde men vroe
ger vaak een kruis dat vol
gens de overlevering diende
om het „boze oog" (kwade in
vloeden van buitenaf) te we
ren zodat de melk in de kel
der niet zou bederven. Voor
het prachtige boerderijtje aan
de Stompwijkseweg 13 staan
enige geschoren linden die
ook in het monumentenregis-
ter zijn opgenomen. Aan de
Veursestraatweg 217 staat
verder nog een boerenwoning
die nog in 1956 door de ge
meenteraad, vanwege de ver
vallen toestand, onbewoon
baar werd verklaard. Het
pand werd in 1959 gekocht
door een Haagse ambtenares
die het uit de eerste helft van
de 17e eeuw daterende huis
heeft laten restaureren. Vol
gens „Monumenten in Leid
schendam" is het nu een van
de best uitziende monumenten
van Leidschendam. Het boek
je bevat verder een kleine uit
eenzetting over Monumenten
zorg, de Monumentenwet en
de Monumentenlijst Achterin
het boekje wordt tenslote de
verwachting uitgesproken dat
het raadhuis, een uit 1941 da
terende schepping van archi
tect A. J. Kropholler, als het
de vijftigjarige leeftijd zal
hebben bereikt door CRM
eveneens op de monumenten
lijst zal worden geplaatst.
„Monumenten in Leidschen
dam" is gratis verkrijgbaar
op de afdeling voorlichting
van de gemeente aan de Ro-
zenlaan.
Wekelijks verschijnt in de Leidse Courant de rubriek „Hond
zoekt huis". In deze rubriek wordt een hond beschreven die
in het asiel verblijft om daar een zekere dood tegemoet te
gaan... tenzij het dier een goed tehuis vindt. De in de rubriek
beschreven honden zijn alle door hondenbezitters naar het asiel
gebracht. Om uiteenlopende redenen, vaak begrijpelijk, maar
soms ook volslagen onzinnig. De in „hond zoekt huis" beschre
ven dieren zijn alle goed gezond, hebben een wormkuur
ondergaan en zijn volledig ingeënt. Tegen betaling van ca. 60
gulden ten bate van zwerfdieren zijn ze af te halen. Adres:
Nieuw Leids Dierenasiel, Besjeslaan 6b, Leiden. Tel.: 131670.
Geopend di. t/m vr. 10.00-12.00 en 14.00-17.00 uur. Zaterdag van
10.00-12.00 en 14.00-16.00 uur. Zondag en maandag gesloten.
