Kerk in China verre van dood
Tevreden met
composities
voor leerlingen
99
Gezamenlijke
kerkdienst in
VS voor joden
en christenen
Tentoonstelling in speelgoedmuseum
kerk
wereld
Levensteken na jaren
van dominicanessen
in Noord-Vietnam
BISSCHOP LAMONTACHTTERUGK
EER NAAR RHODESIE NU ONAANVAARDBAAR
KUNST LEIDSE COURANT DINSDAG 10 JUL11979
UTRECHT „Een miskend
man", zeggen sommige pia
nisten van de Utrechtse
componist en pianist Sas
Bunge, „die de grootste van
ons land" bad kunnen wor
den. „Maar hij is er te lui
voor", voegen enkelen eraan
toe. Bunge zelf weet echter
niet beter, dan dan hij rede
lijk piano speelt en dat hij
zijn leerlingen en andere
geïnteresseerden groot
plezier doet met bet lesma
teriaal dat bij voor ze
schrijft „We hebben in de
klassieke muziek voortdu
rend monumentjes opge
richt", is zijn mening. „En
de eigentijdse componisten
werken te veel voor bet
concertpodium. Ze willen
een volle zaal van bet Con
certgebouw en bij voorkeur
een bekende dirigent De
toehoorders kunnen het
werk over zich been laten
gaan en naar huis terugke
ren. Dan is er wéér een mo
numentje bijgekomen. Ik
heb er tot m'n dertigste ook
zo over gedacht, tot een
grote ontevredenheid over
me kwam en ik met compo
neren ophield. Zo rond m'n
vijfenveertigste pakte ik de
draad weer op en begon ik
voor leerlingen te compone
ren. Ik heb nu behoorlijk
wat werk en ik heb plannen
voor nieuw materiaal. Uit
eindelijk bleek ik toch in
de fout te vervallen die bij
na alle componisten maken
die oefenstof schrijven: we
gaan veel te hard. Ik be
doel: je leerlingen houden je
een hele tijd bij, tot je plot
seling te moeilijk voor ze
wordt. Misschien komt dat,
omdat je ais componist
werk wilt maken, dat ook
voor jezelf boeiend is. Maar
dan word je gauw te moei
lijk".
Sas Bunge is niet de eerste
die rekening houdt met de
fantasie van het kind. Sas:
„Sinds ongeveer 1900 zijn er
componisten die specifiek
voor kinderen schrijven,
geen conventioneel werk als
dat van Czerny, maar korte
stukjes waarin de technische
moeilijkheden in een ver
haalvorm zijn verpakt On
der die componisten vindt je
Ibert Grovlez, Grettchanioff,
maar ook Katsjatoerian,
Prokofieff en Carse, Diller-
Quarle en Leslie Fly. Mis
schien hoort Folk Dean er
ook bij, een Nederlander,
maar niet op heel hoog ni
veau. Die bovendien gebruik
maakt van de naam die be
tere, Engelse componisten
hebben".
De 54-jarige Sas Bunge
schreef in opdracht van de
Johan Wagenaar Stichting
- Eigentijdse
componisten
werken te
veel voor het
concertpodium
Els Roeleveld, schilderes en Sas Bunge: samen aan een beeldverhaal op muziek.
en het Buma-fonds tien etu
des voor de linkerhand, ne
gen gewone etudes, en een
aantal lesboeken voor de be
ginnende en gevorderde pia
nist: Het Boek Pi, bestemd
voor kinderen die twee of
drie jaar les hebben, Bij
hoog en laag, De muzikale
aap en in suite-vorm Op een
boomtak, voor meer gevor
derde kinderen.
Het zijn, van het eenvoudig
ste stukje af, aardig klinken
de werkjes, die onopvallend
eigentijds zijn. Eerder in het
oog springt of in het oor
dat de muziek ook uit
drukt wat de titel sugge
reert Geen „Bij oma op de
boerderij" en dan tóch toon
ladders.
Muzikale aap
Een van de aardigste voor
beelden staat in De muzika
le aap, dat de titel draagt:
„Oude man steekt drukke
verkeersweg over". De oude
man zit vooral in de aarze
lende linkerhand, terwijl
bet verkeer in de rechter
band voorbij raast, toete
rend en lawaaiig.
Het grappige van Sas Bunge
is ook, dat hij niet overdre
ven modern aandoet, maar
wel gebruik maakt van ei
gentijdse ideeën. Er zit een
hele filosofie achter. Sas:
„Je kan als hedendaagse
componist niet doen, alsof
er geen muziekhistorie is en
een volkomen nieuwe weg
inslaan. Hoewel dat veel ge
beurt. Sommige componisten
hebben de zaak te snel ver
anderd of willen veranderen.
De luisterende mens hoort
hun werk aan en begrijpt er
weinig of niets van. En kin
deren? Die groeien op in het
oude, vertrouwde cultuurpa
troon en als je die kinderen
wilt pakken, zal je je moe
ten aansluiten bij dingen die
er zijn, al kan je ritmisch
wel meer vragen dan het
eerder geaccepteerde materi
aal. Of laat ik het zo zeg
gen: je moet een nieuwe
draad uit het oude patroon
trekken".
In schets heeft Sas een
boekje met variabele stuk
jes. De componist: „Ik wil
werk maken, waarmee de
leerling meer kan doen dan
het gebruikelijke instuderen.
Ze krijgen een bepaald the
ma, dat ik in allerlei bewer
kingen uitschrijf. Zoals ik
ook werk maak voor twee
violen, waarbij een partij
bestaat voor piano, die des
gewenst kan worden wegge
laten; die piano heeft geen
begeleidende functie, maar
heeft een volkomen eigen
partij, die je ook alleen zou
kunnen spelen
Sas Bunge heeft meer: 16
liedjes uit Suriname, een
kerstverhaal van Paul Biegel
op muziek gezet, in het bun
deltje „Snaren-Spel" 21 stuk
jes voor twee kleine harpen
(opdracht CRM). En het
plan om met de schilderes
Els Roeleveld samen te wer
ken.
Sas: „Els gaat een hele rij
plaatjes maken, waarbij ik
muziek schrijf. Het verhaal
hebben we, maar het wordt
zonder woorden uitgewerkt.
Een beeldverhaal dus op
muziek; maar voor mij is dit
niet helemaal nieuw. Ik heb
eerder werk geschreven „Jo
ris en de hagedissen", waar
in vier instrumenten, kleine
harp, dwarsfluit, contrabas
en drums een verhaal vertel
len".
Uitgaven
Vergeleken met schrijvers
en beeldende kunstenaars
hebben componisten het
moeilijker; schrijvers kun
nen doorgaans rekenen op
steun van hun uitgever,
werk van beeldende kunste
naars wordt met enige regel
maat te kijk gezet. Een com
ponist kan voor eigen leer
lingen werk schrijven zoals
Sas Bunge doet, hij kan ook
contact opnemen met CRM
en Donemus, hetgeen Sas
ook al deed. Donemus is de
stichting die werk van Ne
derlandse componisten pro
pageert in binnen- en bui
tenland.
Sas: „Ik heb een gesprek ge
had met de public relations-
man Paul Hertzberger van
Donemus. Maar tot nog toe
is mijns inziens te weinig in
teresse bij Donemus voor
educatief materiaal. Het
wordt wèl in documentatie
opgenomen, maar nog niet
in het uitgavefonds. Dat
laatste is echter noodzakelijk
voor de verspreiding en het
zou ook voor Donemus goed
zijn. Zoals het nu gebeurt, is
de vraag klein door onbe
kendheid met het materiaal
Het werk komt nu alleen als
handschrift in de catalogus
en het is bovendien ver
schrikkelijk duur. En wie
heeft er nu trek in een
moeilijk leesbaar hand
schrift".
Het lesboek voor jonge kin
deren, Het boek Pi, is uitge
geven door Harmania en
ziet er aantrekkelijk uit An
der werk, zoals Bij hoog en
laag, De muzikale aap en
Op een boomtak, is verkrijg
baar bij Donemus.
Voorlopig houden veel pia
noleraren en leraressen zich
bezig met bekend werk, met
alle goéde en met alle min
der goede kanten. Sas Bun
ge: .Afgezien van de kwali
teit waarover je uren kunt
discussiëren, doet zich h
opmerkelijke feit voor, d,
in veel lesmateriaal te gro
stappen in moeilijkheid
graad voorkomen. Die foi
heb ik destijds ook gemaak
tot ik door mijn leerlinge
op de vingers werd getik
Zo is de stap tussen He
Boek Pi en Bij Hoog e
Laag, ook te groot; ik zal e
iets tussen moeten schrij
Sas Bunge heeft afgeleer
voor het grote podium mij
numentjes te schrijven, i
heeft hij werk voor recital
Liever schrijft hij muziQ
voor leerlingen, als een li
vend vakman. Want voo
veel muziekliefhebbers zij:
componisten mensen di
dood zijn en pas daarna bi
kend werden. Als hoofdli
raar piano in Utrecht heef
hij voldoende contacten mq
leerlingen en andere pianc
docenten om een weg te vin
den voor zijn werk; speel*
muzikaal en educatief. Mi
nog een addertje onder he
gras: het werk van Sas i
modern, op een ondergroni
van mooi. Waarmee de.a
Utrechtse pianist-componii
zijn leerlingen niet alleet
technisch bekwaamt, maa
ook hun muzikaal, intellects
eel gevoel ontwikkelt. En hi
is nog leuk om te spelep
F.J. BROMBJ
DE A UTOWERELD IN MINIATUUR
DEVENTER - In het mu
seum voor mechanisch speel
goed te Deventer (Molenberg-
straat) zijn tot 2 september
op de tentoonstelling „De au
towereld in miniatuur" onge
veer duizend oude en minder
oude speelgoedauto's en auto
modellen te bewonderen. Zij
vormen slechts een vijfde
deel van de collectie van ver
zamelaar PJ.Steutel uit Heer-
de, aldus de directeur van
het museum O.Verhagen, die
vindt dat deze collectie uniek
te noemen is.
Er zijn 8 vitrines met autoot
jes uitgestald. Sommigen da
teren uit de jaren '30. Het
zijn oude modellen auto's op
hoge wielen en met een slin
ger. Ze zijn „perfect ge
maakt", volgens Verhagen.
Daarnaast is er een aantal
rubberen en gietijzeren mo
dellen uit Amerika; vrij
uniek, want ze zijn in Europa
nooit gemaakt of voorradig
geweest. In Amerika zelf zijn
ze jaren geleden uit de roula
tie genomen.
Door jarenlang veilingen iri
binnen- en buitenland te be
zoeken en verder op eigen
initiatief overal te neuzen
heeft Steutel zo'n uitgebreide
collectie vergaard. Hij heeft
miniatuur auto's uit allerlei
landen, waarbij opvalt, dat
Nederlandse auto's sterk is
ondervertegenwoordigd. Niet
zo vreemd, volgens Verhagen,
aangezien Nederland nooit
een grote speelgoedindustrie
heeft gekend. In de vitrines
zijn de merken op soorten
van auto's bij elkaar ge
plaatst. Zo is er een vitrine
plank vol met verschillende
brandweerauto's, een plank
met politieauto's en een vitri
ne met vrachtwagens, be
stemd voor autovervoer. Er
staan mobielen van het merk
Dinky Toy, Marklin, Sunrub-
ber, Tootsietoy, Manoil, Bu-
gatti en nog enkele andere
merken.
De expositie is geo
pend van dinsdag tot zondag
van 10 - 12.30 en 2 - 5 uur 's
middags en op zondag van 2
- 5 uur 's middags.
Zeven premières bij Haagse Comedie
Den Haag De Haagse Co
medie brengt het komende
seizoen zeven produkties in
première, waarvan twee in
het HOT en de overige in de
Koninklijke Schouwburg. Het
gezelschap handhaaft „Het
wederzijds huwelijksbedrog"
van Pieter Langendijk, waar
mee ,30 april de schouwburg
zijn 175-jarig bestaan vierde.
„Geleerde vrouwen" van Mo
lière beleeft in de regie van
Guido de Moor 22 september
zijn eerste voorstelling. Uit
voerenden zijn: „Francine
Dreessen, Lies Franken,
Anne-Marie Heyligers, Rick
Nicolet en Maria Stiegelis.
Kees Coolen regisseert „Klei
ne Eyolfvan Hendrik Ibsen
met o.a. Edda Barends, Anne-
Wil Blankers en Jules HameL
De première is voorzien op 27
oktober.
Martin Hartkamp heeft een
vertaling gemaakt van „Vol-
pone of De Vos" van Ben
Jonson, een tijdgenoot van
Shakespeare. In de regie van
Wim Rooij wordt het uitge
voerd, voor het eerst op 24
november. De satire is in ons
land bekend van bewerkingen
van Stefan Zweig, in het
Frans van Jules Romains en
in het Nederlands van Hugo
Claus. Hoofdrollen worden
vertolkt door Guido de Moor
en Bas ten Batenburg.
In december volgt een kleine-
theaterproduktie aan de hand
van „A prayer for my daugh
ter" van Thomas Babe, regie
van Christiaan Nortier. Voor
de volgende HOT-première is
Willem Nijholt de regisseur.
Gekozen is „Geschiedenis van
de Amerikaanse film" y
Christopher Durang; premif
in februari.
Jo Dua regisseert „Bedro
een nieuwe Pinter met An
Wil Blankers, Kees Coolen
Guido de Moor, voor
eerst op 26 januari te zi
Voor „Komieken" van Tre
Griffiths is Lodewijk de Bi
als regisseur aangetrokk
Eric van Ingen, Gees Lin
bank en Allard van i
Scheer spelen de belangr i
ste rollen. De première is
9 februari.
De katholieke kerk in China
is een zwijgende kerk"r
maar zij is verre van dood.
Dat verklaarde de katholie
ke Chinese emigrante Luise
Lo, moeder van een Chinees
diplomaat in Johannesburg,
tegenover het Zuidafrikaan-
se kerkelijke blad „Southern
cross". Luise Lo had twin
tig jaar gewacht op een uit
reisvisum.
In Sjanhai, zei" Luise Lo,
zijn alle kerken gesloten. De
kathedraal is tot fabriek om
gebouwd en daarin moeten
de priester en de vrouwelij
ke religieuzen dwangarbeid
doen. De bisschop van
Sjanghai, Ignatius Kung, zit
al sinds 1957 in de gevange
nis. De communisten hebben
beloofd hem in vrijheid te
stellen, als hij zijn geloof als
een „misdaad" zou erken-
nea Hij heeft een dergelijke
„bekentenis" nooit afgelegd.
Hoewel de kerkelijke organi
saties allemaal kapot zijn
gemaakt en er bij christenen
voortdurend huiszoekingen
worden gehouden, heeft de
katholieke kerk het kunnen
overleven, zo zei Luise Lo.
In Sjanghai leven nog z'n
200.000 katholieken. Ze be
schikken over een eigen
nieuwsdienst. Daardoor heb
ben ze allen de pauskeuze
en de dood yan Johannes
Paulus I en de pauskeuze
van Johannes Paulus II kun
nen vernemen.
Voor het eerst sinds vijfentwintig jaar is
er bij het generalaat van de Dominicanen
weer een bericht binnengekomen over de
situatie van het convent van de dominica
nessen van de Heilige Catherina in de
Noordvietnamese stad Buichu. Boodschap
per was de aartsbisschop van Hanoi, kardi
naal Joseph-Marie Trinh-Van-Can, die in
Rome verbleef vanwege zijn kardinaalsbe
noeming.
De Dominicanessen deelden K hun verslag
mee, dat er in 1S54 van de toen 54 zusters
er slechts elf in Noord-Vvtnam waren ge
bleven. De overige drieënveertig waren naar
het zuiden gegaan. De achtergebleven zus
ters hebben echter een vruchtbare activiteit
kunnen ontwikkelen. Het convent telt nu vij
fenvijftig zusters, die de eeuwige geloften en
elf die de tijdelijke geloften hebben afge
legd. Bovendien werken ongeveer honderd
meisjes en leden van de derde orde met de
zusters samen.
De dominicanessen hebben evenals de rest
van de bevolking zeer onder de oorlog gele
den, maar op het ogenblik is de rust weer
gekeerd. Zij houden zich in het leven met
het bewerken van het land, het kweken van
fruit en borduurwerk. Hun zielzorger is de
bisschop van Buichu, Dominique-Marie Le-
Huu-Cung, die ondanks zijn eenentachtig
jaar nog dagelijks de eucharistie in het
klooster viert De enige wens, die de zusters
aan hun medezusters in het westen voorleg
gen is of dezen kunnen zorgen voor nieuwe
habijten voor ieder van de zusters, omdat in
hun streek de benodigde stof niet te krijgen
is.
In een document, uitgege
ven na hun conferentie in
Madrid, die een week heeft
geduurd, hebben de Spaanse
bisschoppen zich uitgespro
ken tegen buitenechtelijke
geslachtsgemeenschap, ge
boortebeperking, zwanger
schapsonderbreking en echt
scheiding. De bisschoppen
kwamen bijeen met het oog
op de behandeling door het
parlement, waarschijnlijk
dit najaar, van een wet op
de echtscheiding. Op twee
vorige conferenties hadden
zij geen overeenstemming
bereikt op het stuk van hu
welijk en gezin.
De pastoor van Pattada op
Sardinië is zondag voor de
ogen van de gelovigen, die
de misviering bijwoonden,
ineengezegen, nadat hij uit
de kelk had gedronken. Het
bleek, dat er vergif was 'ge
daan in de miswijn. Don Gi
useppe Mura werd in ernsti
ge toestand naar een zieken
huis overgebracht. Volgens
de politie bevatte de wijn in
Korte metten
de kelk meer dan genoeg
vergif om iemand te doden
ate de gehele inhoud was
opgedronken.
Van 4 tot 6 augustus is er
in de oecumenische kloos
tergemeenschap van Taizé
in Frankrijk voor de eerste
maal een aparte bijeen
komst voor kinderen en be
ginnende tieners. De kinde
ren komen met hun ouders
en grootouders, de anderen
met hun jeugdgroeperingen.
Aan de bijeenkomst is een
gemeenschappelijke bede
vaart verbonden.
De oud-aartsbisschop van
Montevideo (Uruguay), kar
dinaal Antonio Maria Bar-
bieri, is 86 jaar oud overle
den. Hij was de eerste kar-,
dinaal van Uruguay. Barbie-
ri was onder meer stichter
van de „nationale academie"
van Uruguay en schrijver
van talrijke wetenschappelij
ke studies op religieus ge
bied. Meer dan dertig jaar
lang deed hij een radiopro
gramma voor kinderen.
Dekatholieke gemeenschap
van Stockholm heeft einde
lijk toestemming gekregen
in de binnenstad een stuk
grond te kopen voor de
bouw van een parochiecen
trum. De nieuwe gemeente
raad heeft de impasse kun
nen doorbreken, die als ge
volg van de samenstelling
van de oude raad al ver
scheidene keren was ont
staan. De linkse meerder
heid in de raad was niet te
gen de bouw, maar wilde,
dat de grond werd verpacht
in plaats van verkocht. De
onderhandelingen tussen de
parochie St.-Eugenia en de
gemeente Stockholm werden
al sinds 1965 gevoerd. Tij
dens de discussies zei de be
trokken wethouder, dat het
probleem echt niet langer
kon duren, omdat anders
het gevaar bestond, dat er
van geloofsvervolging ge
sproken zou worden.
al
Een groep protestantse geestelijken en vooruitstrevende01
rabbijnen heeft een aantal richtlijnen opgesteld voor geza-ei
meniijke kerkdiensten van christenen en joden. Deze rich-^c
tlijnen zijn het resultaat van een symposium dat door hetfa
bureau van de nationale raad van kerken voor christelijk-31
joodse betrekkingen en de afdeling van de unie der Ameri-F
kaanse hebreeuwse gemeenten voor interreligieuze aangele- e
genheden werd georganiseerd.
In het document staat dat in gezamenlijke kerkdiensten hetj~
„Onze Vader" niet gebeden dient te worden: „Niet om de!
tekst zelf, maar omdat het Onze Vader historisch teveel meth
de christelijke kerk verbonden is". Ook kan van joden nietjl
verwacht worden dat ze gebruik maken van een kruis of
een crucifix, „omdat die voorwerpen te sterk herinneren
aan pogroms waar ze het slachtoffer van zijn geweest". Jo
den zijn echter wel bereid deze symbolen in een christelijke
kerk als deel van de christelijke architectuur en liturgische
kunst te accepteren
Verder staat in het document dat gebeden alleen aan God
en niet aan Jezus of de Heilige Geest gericht moeten wor
den en dat een gezamenlijke kerkdienst enkel en alleen in
een synagoge of een kerk gehouden mag worden en niet in
andere ruimten. Liederen moeten door alle kerkgangers ge
zongen kunnen worden.
„Wij wagen het tot een ontmoeting te komen", zo meldt het
document, „omdat wij de Heilige Schrift met elkaar delen
en dezelfde God aanbidden. Het is de vereniging van hen
die anders verdeeld zouden zijn".
S2
De uitnodiging van premier
Abel Muzorewa, van Zim-
babwe-Rhodesië, aan alle
missionarissen die onder het
oude bewind niet gewenst
waren, is „een politieke
zet". Dit verklaarde bis
schop Donald Lamont in
een interview in de „Irish
Times". Het zou de indruk
kunnen wekken dat de mis
sionarissen instemming be
tuigen met de situatie in
Zimbabwe-Rh odesië. Onze
terugkeer kan als steun
voor een bepaalde partij
uitgelegd worden, zei hij.
Hij werd het land uitgezet,
omdat hij weigerde informa
tie over mogelijke aanwezig
heid van opstandelingen te
geven. Op een tijdelijk vi
sum bezocht hij Zimbabwe-
Rhodesië de afgelopen we
ken om de inwijding van
zijn assistent, bisschop Pa
trick Mutume, bij te wonen.
Bisschop Lamont noemde de
voorwaarden, waaronder de
terugkeer mogelijk was, „to
taal onaanvaardbaar". Wij
krijgen geen vrijheid van
spreken en wij mogen ons
niet met het sociale onrecht
bemoeien. Rhodesische kran
ten mochten de afgelopen
weken geen politieke uit-
Hij zag geen veranderingen
van enige betekenis, nu bis
schop Muzorewa minister
president is. De nieuwe con
stitutie verhult alleen het ra
cisme dat er altijd al was.
iEr is geen kans op langduri-g"
ge vrede zolang de bevol
king niets te zeggen heeft
over de constitutie, aldus de
bisschop.
