Hart van
Biesbosch
voor plant
en dier
■na
)SCH Je bent een aankomende bergeend
\ilpt het el uit en |e blijkt je In een neet te
en nabij het Gat van de Vloeien, In de Bra-
Bieeboech. Extreem tot Is dat onder geen
omstandigheid. Maar wanneer je het onge-
bt je snavel ook nog eens aan het begin van
>novergoten weekeinde door de eierschaal te
i, zit Je wezenlijk in de puree. In telte kun
steen wel ophouden. Vanachter het stuurrad
n motorbootje wijst natuuropzlchter Dirk FelJ
i handvol kuikens aan wie dit noodlot zich
roltrokken. De klotsende golfslag die in het
ontstaat wanneer drie luxe lachten en een
iche rondvaartboot zich er tegelijkertijd door-
rurmen, slaat de schuwe'diertjes alle kanten
ïr paniek gegrepen duiken ze zo lang en zo
ogelljk onder water. En de moedereend? Zij
ideloos op de vlucht
hoor", zo krabt de 36-jarige Dirk zich door
ard. „Bergeenden zijn tamelijk zeldzaam. Als
»r nest in één van de rustige watertjes hie-
1-4590 had gebouwd, waren we ongetwijfeld een
prachteenden rijker geworden. Maar op deze
^ader is het met dit mooie weer zo druk dat
ader haar kroost in de steek laat. En alléén
die ééndagskuikens zich nog niet redden",
bij vaart al vijftien jaar over de Brabantse
*ch. Hij kent het natuurgebied dus nog van
afsluiting van het Haringvliet, in 1970. Toen
schil tussen eb en vloed er maar liefst twee
aedroeg. Toen er nog geen spaarbekkens wa-
i behoeve van de Rotterdamse drinkwatervoor-
en toen het gebied nog geen verkeersborden
Laat staan dat die borden al waren opgesierd
Ilet viltstift aangebrachte mededelingen als „I
y" of „Krijg de hik".
inno 1979 nog iets over van het mooie van
i? „Wel degelijk", luidt Dirks verrassende ant-
terwijl hij zonder blikken of blozen langs een
kajuitjachten manoeuvreert die drie rijen dik
rede van de Rietplaat liggen afgemeerd. „In
gin van de zeventiger jaren heeft het er een
n gespannen. De pleziervaart in Nederland
pidemische vormen aan. En de afsluiting van
iringvliet bracht het getijverschil in de Bies-
aanzienlijk terug (in het Brabantse deel tot 30
Bter), waardoor het hier ook voor de minder
iirlijke watersporter «aantrekkelijk werd. Die
intwikkelingen samen hadden een explosieve
ie van het aantal bezoekers tot gevolg. Om
I fer te noemen afgelopen Pinksteren hadden
r naar schatting tienduizend bezoekers op het
Maar als ik nu de balans opmaak, geloof ik
ip tijd en doeltreffend is ingegrepen",
reep waarop de in dienst van Staatsbosbeheer
werkende natuuropzichter doelt, is de in 1976 van
kracht geworden vaartuigenverordening. Daarin wordt
het natuurgebied in bescherming genomen tegen
een al te agressief recreatief gebruik. Een aantal
kreken is voor gemotoriseerde vaartuigen tot verbo
den gebied verklaard, terwijl andere helemaal zijn af
gesloten. Er zijn maximum-snelheden vastgesteld en
ook het parkeren van boten al dan niet met het
oogmerk om te overnachten is aan strenge be
perkingen onderworpen.
„Vooral in het begin was de reactie van het publiek
erg negatief", herinnert de Biesbosch-vader zich. „Er
werd vreselijk gesputterd en zelfs met acties ge
dreigd. Ze zouden die en die kreek, waar men dan
niet meer in mocht, wel even met zijn allen gaan
bezetten. Dat soort geluiden. Voor een deel afkom
stig van half doorgedraaide stads-neurotici. Maar
voor een ander deel ook zij het dan in een wat
rustiger toonzetting van eerzame natuurliefheb
bers. En voor een man als oom Gijs wós het natuur
lijk ook een zure zaak. Vijftien jaar lang had ie zijn
vaste overnachtingsstekkie in de Vlooiensloot gehad.
Hij kende de vogeltjes bij hun voornaam, zeg maar.
Nooit was er zelfs maar het kleinste toffeepapiertje
over boord gewaaid. Ook oom Gijs moest opkrassen
naar de recreatie-oevertjes, waar het geblèr van klei
ne kinderen af en toe nog door het popgehuil van
Hilversum III wordt overstemd. Maar wat wil je? Als
er duizend ome Gijzen in de Vlooiensloot afmeren,
trekken alle vogeltjes weg en hou je inderdaad al
leen nog maar vlooien over. Ik bedoel: het is niet
de kwaaie wil of de vernielzucht van de mensen ge
weest, die de vaartuigenverordening noodzakelijk
hebben gemaakt, maar hun pure aantal".
Nu, drie jaar later, blijkt de reglementering vrij alge
meen aanvaard. Het geronk van de motoren en de
walmende stank van de uitlaatgassen blijven op de
brede wateren geconcentreerd. Zowel in het gebied
waar Dirk Feij de scepter zwaait als in de, aan de
overkant van de Nieuwe Merwede gelegen, Slie-
drechtse en Zuidhollandse Biesbosch. Het hart van
deze vaderlandse brokjes natuur is voor plant en
dier. En die blaken daar dus van gezondheid. Voor
zover ze elkaar niet opvreten, althans. Feij's arend
sogen ontwaren in dit verband een bruine kiekendief
aan de einder. „Eén van die vogels die de laatste
jaren sterk in aantal zijn toegenomen", verklaart hij.
„Je moet rekenen dat het vrijwel wegvallen van eb
en vloed het karakter van dit stuk natuur ingrijpend
heeft gewijzigd. De grienden en rietgorzen zijn gro
tendeels verdwenen. Wat er over is, is droger gewor
den en ontwikkelt zich doordat er niet meer ge
kapt wordt tot hier en daar al hoog opgeschoten
bos. Het soort planten dat er groeit is ook veran
derd. Het harig wilgenroosje en het pispotje zijn er
wijdverbreid en verder vind je er natuurlijk vreselijk
veel brandnetels. Het droger worden heeft wat de
vogels betreft tot gevolg gehad dat de bodembroe
ders zich hier t veel beter zijn gaan thuis voelen.
Meerkoeten, waterhoenen en fazanten zie je bij de
vleet, tegenwoordig. Ook de eendenstand is er sterk
op vooruit gegaan. Allemaal voortreffelijke hapjes
voor die prima gedijende kiekendief. Van de andere
kant zijn er vogelsoorten die steeds zeldzamer wor
den. Zoals grauwe gans, wintertaling, pijlstaart,
kemphaan en kleine zwaan. Dit waterwild haalde zijn'
voedsel destijds op de slikken, die toen nog bij eb
droogvielen maar nu definitief onder water zijn ko
men te staan".
Een hengelaar in een roeibootje die desgevraagd
een leefnet vol voorn boven water trekt, brengt de
natuuropzichter op het onderwerp waterkwaliteit.
„Die gaat de goeie kant op. Zwemmen is hier geen
enkel probleem. En wat de visstand aangaat: vissen
die afhankelijk zijn van een open verbinding met zee
zoals fint, zeeprik, spiering en bot zijn vrijwel hele
maal verdwenen. Maar ook dat verlies wordt weer
gecompenseerd door een sterke toename van zoet
watervissen als snoekbaars, zeelt en karper. De hen-
gelarij heeft een hoge vlucht genomen. Toch blijft er
voldoende vis over om ook drie beroepsvissers aan
het werk te houden. En die halen honderden pon
den tegelijk op. 's Zomers azen ze op paling en
's winters is het hun om pootvis te doen. Voorn en
brasem die elders in het land weer wordt uitgezet of
naar het buitenland geëxporteerd". Eén van deze
drie trof enkele jaren geleden een rivierkreeft tussen
zijn handel aan. Dirk Feij had zo'n dier nog nooit
gezien. Maar de visser herinnerde zich het beestje
nog uit de vooroorlogse jaren, toen hij als broekje
van drie turven hoog zijn vader placht te helpen op
het water. Inmiddels kijkt Feij niet meer op van een
kreeftje meer of minder. Ook de steurgarnaal is
sinds het midden van de zeventiger jaren een goede
bekende van hem. En voor beide schaaldieren geldt
dat ze alleen in redelijk schoon water voorkomen.
Wannes Feij, de 11-jarige zoon van de natuurwach-
ter, doet er in dit kader trouwens nog een leuk
schepje bovenop door te melden dat hij recentelijk
op de Ruigt zelfs een bontgekleurde waterschildpad
bij zijn lurven heeft weten te grijpen. Maar hier
grijpt pa helaas in. „Dit beestje", zo weet hij zeker,
„kan niet anders dan ontsnapt zijn uit een naburig
terrarium".
WILLEM SCHEER
Opzichter Dirk
Feij„Het
natuurlijk
milieu is
anders, maar
daarom niet
minder mooi
geworden"
gering
ift
goede
fnar
lodnodig
i van de ambtena-
premier Van Agt
Sn merkwaardige
ttiebrief. Daarin
Ton Willemsen uit
*le zich aan voor
ctie van hofnar in
van de regering,
ïature bestaat op
niet, maar vol-
Villemsen is ie er
Qelijk, en wel van
moment dat de
hofnar in ons
tfe oprijlaan van
ot uitvloog. Hoe-
ihoefte er bestaat
>'n hofnar vertelt
sen in bijgaand
DEN HAAG ENSCHEDE
„Ik ben er langza
merhand achter geko
men dat je als Individu
eigenlijk altijd voor jo
ker wordt gezeL Dat
geldt trouwens voor alle
Individuele burgers In
dit land. Steeds moeten
de belangen van de Ne
derlander als Individu
wijken voor de econo
mische belangen. Daar
kan ik geen verantwoor
delijkheid voor dragen.
Maar ik hèb al een stuk
verantwoordelijkheid
voor de toekomst, al
was het alleen maar
omdat ik een dochter
heb voor wie Ik ook
wel graag goede toe
komstkansen wil schep
pen".
Ton Willemsen uit En
schede vindt dat het
met ons landje, maar
meer nog met de hele
wereld, de verkeerde
kant opgaat. Hij kan het
niet zetten, dat eenderde
deel van de mensheid
nog altijd twe^erde van
de wereldvoedselproduk-
tie naar zich toehaalt,
dat een klein deel van
de wereldbevolking tach
tig procent van alle be
schikbare energie ver
bruikt en dat de on
rechtvaardige verhoudin
gen steeds onrechtvaar
diger worden. „Steeds
meer individuele burgers
maken daartegen, alleen
of in groepsverband, be
zwaar. Maar als individu
heb je eenvoudig niks in
te brengen. Je hebt
geen troefkaart in han
den. De enige troef die
je als individu hebt, is
de joker, waar je steeds
weer voor gezet wordt.
Wel, de joker wil ik nu
uitspelen. Want in menig
kaartspel oefent de jo
ker, als die op de juiste
manier wordt ingezet,
wel degelijk grote in
vloed uit".
Zo filosoferend heeft
Ton Willemsen op 1
april j.l. „De Joker" ge
boren laten worden. De
Joker jawel, met
hoofdletters is niet
een persoon, vereniging,
stichting of wat voor
rechtspersoon of natuur
lijk persoon ook. Nee,
De Joker is eigenlijk een
verzameling van indivi
duele gedachten, her en
der opkomend in ons
land. ledereen die zich
meldt via postbus 1375
(7500 BJ)in Enschede
kan daar jokerachtige
ideeën kwijt en kan daar
kaarten en affiches be
stellen, waarop da eigen
ideeën tot uiting kunnen
worden gebracht. Wil
lemsen is bezig met het
opstellen van een lijst
met namen en adressen
van personen en instan
ties, waarheen protesten
op jokerkaarten en -affi
ches kunnen worden ge
zonden. De lijst is nog
niet klaar, maar dat zal
na de komende school
vakantie (Willemsen is in
het dagelijks leven le
raar wiskunde) stellig
anders zijn.
Uit verschillende streken
van ons land heeft pre
mier Van Agt inmiddels
met jokers bedrukte
kaarten met protesten
van individuen ontvan
gen. Tot nu toe spitsen
die protesten zich toe
op de kernenergieplan
nen, waarover de minis
ter-president juist weer
enkele uitspraken heeft
gedaan, die zelfs de
Tweede Kamer hebben
genoopt hem op de vin
gers te tikken. „Ik zal
hem ook nog een brief
schrijven", zegt Willem
sen, „want door de
jongste zaak weten we
nu, dat wat de regering
betreft, ons volk is over
geleverd aan de kerne
nergie en de machtige
bondgenoten".
Dat wordt dan de twee
de brief die Van Agt van
Willemsen krijgt. De eer
ste brief is vorige week
in menige krant gemeld.
tiebrief, waarmee Wil
lemsen de vacature van
hofnar signaleert. Als
exponent van De Joker
solliciteert hij naar die
functie. „Maar als De
Joker een betere kandi
daat weet te leveren, zal
ik me graag terug trek
ken", zegt hij beschei
den. „Als er maar een
goede hofnar komt,
want daar is een enor
me behoefte aan".
De behoefte ontstond
volgens Willemsen al op
het moment dat deze
voorganger van de
volksvertegenwoordiging,
pak weg een eeuw gele
den, door de regerende
vorsten de laan uit werd
gestuurd. „Maar door
snellere opeenvolging
van gebeurtenissen en
besluiten waarmee de
individuele burgers het
niet eens kunnen zijn,
wordt de hoeveelheid
achterstallig hofnarswerk
wel groter. Als de rege
ring mij nü in dienst
zou nemen als hofnar,
zou ik het in mijn eentje
in volle dagtaak al niet
meer aankunnen. Ik zou
een staf nodig hebben
om het werk goed te
kunnen doen".
Wat is dan wel het hof
narswerk?
Willemsen: „Heel simpel,
net als vroeger bij de
vorsten, er voor zorgen,
dat de regeerders het
hoofd fris houden en
dat ze geen verkeerde
besluiten nemen, die in
druisen tegen het gewe
ten van het volk in. Dat
kan een hofnar doen.
door middel van grap
pen en grollen, maar
ook door serieuze argu
menten. Ook dat ge
beurde vroeger. De hof
nar van destijds was
echt niet alleen maar
grappig. En het gaat
ook nu niet om grappi
ge zaken. Neem de
kernenergie. Als deze
samenleving er niet in
slaagt zich van het ge
bruik van kernenergie in
deze vorm te ontdoen.
dan wordt het een
chaos. Dan wordt de
kwaliteit van de samen
leving toch wel ernstig
gedevalueerd".
Om zijn werk als „bin-
nenhofnar" goed te kun
nen doen, wil Willemsen
over voldoende facilitei
ten beschikken. „En
daarvoor is een officiële
aanstelling gewoon
noodzakelijk. Ik moet
bijvoorbeeld de kabinets
vergaderingen kunnen
bijwonen, om vóór de
besluitvorming en het
innemen van standpun
ten al invloed te kunnen
uitoefenen. Ja, bij een
aanstelling als hofnar
zal ik verregaande be
voegdheden moeten krij
gen om mij mijn verant
woordelijkheid als indivi
du te laten dragen. Ik
zal overal toegang moe
ten hebben. Kom nou,
ik laat me als hofnar
niet voor joker zetten.
Dat zou al te veel van
het goede zijn!".
RINK DROST