WN HUIS UIT
Oecumenisch gebedsboek helpt
kerken voor elkaar te bidden
Verdeeldheid
blijft rond
Westduitse
„Kirchentag"
Nederland versiert „het pad van het kind"
Nieuwe smaakjes voor
Indonesisch tafelen
Pioniersvrouwen werkten
rond 1800jarenlang aan
uit duizenden stukjes
bestaande lappendeken
Vijftig jaar omgang
Maria van Jesse"
BINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 6 JUN11979 PAGINA 7
Niet gevoerde zomerquilt met windvaan
Quilt met symbolische uitbeelding van het
opbouwen van een blokhut.
Quilt in donkerblauw, rood en wit. Op de
voorgrond een windvaan in de vorm van
een paard.
„Ik heb meer dan twintig
jaar gewerkt aan mijn
patchwork quilt (lappende
ken)", vertelde een over
grootmoeder uit Ohio haar
achterkleinkind,- een zekere
Marquerite Ickis. „Ik naaide
de lapjes aan elkaar na het
avondeten als de kinderen
allemaal naar bed waren.
Mijn hele leven is verweven
met die quilt. Al mijn
vreugden, al mijn verdriete
lijkheden, groot en klein, zit
ten in die steekjes. Mijn
trots op de jongens en mijn
kwaadheid op hen als. ze mij
hadden dwars gezeten. Het
warme gevoel in mijn hart
als de meisjes lief waren en
mijn teleurstelling als ze
zich niet goed gedroegen.
John is ook met de deken
verweven! En met hem alle
jaren dat we getrouwd wa
ren. Sóms hield ik waanzin
nig van hem en soms ver
foeide ik hem. Al die gevoe
lens gingen door me heen
;als ik aan mijn quilt werkte,
mijn hoop en vrees, mijn ge
luk en smart, mijn liefde en
haat. Het wordt mij bang
om het hart als ik eraan
denk, wat die quilt allemaal
van mij weet!"
Ze hadden het in de zeven
tiende eeuw niet gemakkelijk,
de kolonistenvrouwen in de
States. De mannen gingen op
jacht voor voedsel, ze bouw
den een blokhut door simpel
boomstammen op elkaar te
stapelen. De vrouwen kook
ten. baarden kinderen, en
naaiden hun lappendekens,
de zogenaamde quilts. Die
quilts waren bitterhard no
dig, want de familie had het
in die eerste koloniale tijden
knap kpud in de blokhut. En
de vrouw had er maanden
Voor nodig om ze steekje
voor steekje te maken uit
lapjes van versleten kleren of
meegenomen doeken uit het
/aderland.
Deze quilts, verweven met de
oudste tradities van bepaalde
groepen en gemaakt met de
eenvoudigste hulpmiddelen,
waren duidelijk functioneel.
Ze maken deel uit van een
volkskunst die met ver
schillende andere voorwerpen
een hernieuwde belangstel
ling te danken heeft aan uit
gebreid researchwerk naar
oorsprong en achtergrond
van de „duizend dingen" die
de laatste vijftig jaar zijn te
ruggevonden en die heel wat
te vertellen hebben over de
makers en hun leefwijze.
Inmiddels is een gigantische
bibliotheek aan boeken en
naslagwerken, catalogi, mo
nografieën en artikelen over
de Amerikaanse volkskunst
gegroeid. Nina Frantzen uit
Laren .(nakomelinge van de
zeventiende eeuwse Zaan
dammer Kist, die naar Rus
land trok als scheepsbouwer
van Czaar Peter en later uit
Rusland naar de States emi
greerde) werd in Amerika ge
boren en vatte grote liefde
op voor de volkskunstvoor
werpen en vooral voor de
Met haar echtgenoot Andrew
Frantzen (samen eigenaars
van American Antiques and
Folk Art Gallery in Laren)
organiseerde zij een tentoon
stelling in het Singer Mu
seum, die van 16 tot 24 juni
m Amsterdam te zien zal zijn
in Artii. Het echtpaar is
voornemens in andere West-
europese landen gelijksoorti
ge exposities in te richten.
„De bloeiperiode van de lap
pendeken loopt van 1775 tot
1875", vertelt Andrew Frant
zen. „Het patroon is als bij
alle kunsten, vaak geïnspi
reerd op politieke of andere
gebeurtenissen: de vorming
van een nieuwe staat, een
spoorlijn, kortom een sociaal
gegeven. Ze dragen wonder
lijke namen als Wagenwielen,
Vogels in de vlucht, de Op
bouw van een Blokhut, met
veel lichte en donkere centra
als uitbeelding van lichtval".
In sommige quilts zijn meer
dan 20.000 verschillende,, met
de hand aan elkaar gestikte
stukjes textiel geteld. De de
ken kreeg dan een vulling
van katoen en een voering,
welke drie lagen dan weer
door de vrouw steekje voor
steekje werden doorgestikt.
„Dit heette quilten", aldus
Andrew. „Quilten betekent
doorstikken: het is dus ge
woon een werkwoord".
Een van de quilts uit de col
lectie bestaat uit 20.300 stuk
jes stof. petieterige restjes
die met grote toewijding in
verschillende vormpjes zijn
geknipt en aan elkaar ge
naaid. Het belangrijkste ele
ment van de lappendeken
was het rechthoekige pa
troon, waardoor iedereen die
in een rechte lijn kon naaien
ook zo'n deken in elkaar kon
zetten. Volgens de overleve
ringen was het ideaal van ie
dere jonge vrouw een kist te
bezitten met dertien zelfge
maakte quilts. Zij begon er
al heel jong aan te werken
en elke volgende deken werd
ingewikkelder van patroon.
De laatste en moeilijkste, de
bruidsdeken, werd samen
met vriendinnen in elkaar ge
zet. In New York en Parijs is
nu de nieuwste rage zo'n
oude quilt aan de muur te
hangen. Sommige zijn erg
kostbaar 10.000,-), maar je
hebt ook al exemplaren van
450,-.
Bij binnenhuisarchitecten en
interieurontwerpers in Hol
land is de oude quilt een
nieuwtje, waarvan ze dank
baar gebruik maken als
wandkleed. Barbara Menko
van de Rietveld Academie,
die ook op de tentoonstelling
rondwaarde (met prachtige
goudkleurige leren laarzen
aan), heeft in haar huis een
uitmuntende verzameling
quilts, die ze haar fantasie
wereld noemt. „Je denkt
waar komt zo'n stofje van
daan?". aldus Barbara.
„Waarom nu juist de naam
„Crazy quilt" en wat beteke
nen de namen die op sommi
ge lapjes zijn geborduurd (of
door de „luiaards" geschre
ven...) als: „Conn, aged 65-",
„Miss Barton", „Aunt Rho-
da", „My father"? Zo'n quilt
is kennelijk door de hele fa
milie gemaakt. Ik kan daar
uren naar zitten staren. Het
mooiste vind ik de zoge
naamde Amish-lappendekens
uit Pennsylvania. Ze worden
gemaakt volgens de ideeën
van de uit Zwitserland af
komstige Jacob Amman
(1693), die een gelovige secte
stichtte. De mensen uit deze
secte, die nog steeds bestaat,
vereren de eenvoud. Nog
steeds mogen de leden niet
roken, niet drinken, geen te
levisie kijken en ze gaan met
de kippen op stok".
Een Amisb herkent men di
rect aan de kracht van de
kleur en de optische werking.
Er worden maar vier tinten
in verwerkt, vaak in vlakken.
In Amerika kost zo'n Amish
in Nederlands geld ongeveer
2000 tot 7500 gulden. „Het
hele interieur van de mensen
uit die tijd was van een op
perste eenvoud en erg functi
oneel", vertelt Barbara nog.
„Als je bedenkt dat de rug
leuning van koloniale stoelen
(nu weer „in") kon worden
teruggeklapt als er niemand
meer op zat. De stoel werd
dan een tafel met als tafel
blad het bovenste deel van
de leuning".
Er kwam een einde aan de
volkskunst van de Verenigde
Staten toen de mechanisatie
het land overstroomde in de
jaren van overvloed, die op
de burgeroorlog (1865) volg
den. Kortgeleden echter is de
volkskunst weer in de be
langstelling gekomen als een
getuigenis van de vorming
speriode van een toen nog
jong land.
De tiende Pasar Malam in
Amsterdam (23-27 mei), een
exotische avondmarkt, die de
afgelopen jaren in verschil
lende vormen zo'n 50 plaat
sen in ons land aandeed, had
dit jaar bijzondere, uitheemse
hapjes en drankjes in huis,
binnenkort verkrijgbaar zo
wel in de supermarkt als in
de gespecialiseerde toko's.
Sommige van deze Pasar Ma-
lams zijn kleine evenementen
die niet in de schaduw kun
nen staan van het gebodene
in Amsterdam en Den Haag
of van de uitgebreide regio
nale Pasars. Ondanks de toe
name van dit aantal „markt-
jes" hebben tot dusver steeds
mensen uit alle delen van het
land de weg gevonden naar
de Amsterdamse Pasar Ma-
lam (RAI), die met ruim
10.000 vierkante meter de
naam nationale avondmarkt
ten volle verdient. De siera
den, het vlechtwerk, de kle
ding uit India en elders, het
koperwerk uit het Midden-
Oosten en de prachtige Japa
rameubelen in de tekst bui
ten beschouwing gelaten, be
palen we ons tot het signale
ren van een binnen het be
reik van de Nederlandse
huisvrouw liggende toevoe
ging van nieuwe smaakjes
aan haar menu.
Deze schitterende Japara-zitkamer was voor het eerst
te zien op de Amsterdamse Pasar Malam.
Doerian, sap en jam in
blik 3,50) van de verrukke
lijke Indonesische vrucht, die
bij sommige toko's ook in
natura te verkrijgen is (ca.
39,50).
Tamarinde-zuurzak en
mangga-sap in blik 1,75).
Imp. Will Raisa BV.
Ramboetanstroop in blik
(Indische vrucht met stekelt
jes, die lijkt op een kastanje
in de schil).
Saimin, snelkokende bami
soep (3 minuten klaar). Voor
volledige maaltijd restjes
vlees toevoegen als bijvoor
beeld rund- of varkensvlees,
kip, kalkoen, vis en groente.
Saimin kan ook na 2 minu
ten koken 3 minuten in olie
worden gebakken en in een
schaaltje opgediend. (Per
pakje/ 0,75).
Petsirig sausmix. Deze
saus moet over het vlees
worden gegoten en wordt
verkocht in vijf smaken
1,59).
Foe Yong Hai (bekend
Chinees gerecht) nu in pak
van 2,95 (alleen melk toe
voegen, het eipoeder zit er al
in; vanaf heden V. en D.).
Sugar cane (suikerriet) jui
ce in blik 1,25, Chinese to
ko's).
Udon, kant en klaar Ja
pans gerecht (imp. v. Sille-
voldt, Papendrecht; 0,75).
Cup a noodle, containertje
met gedroogd exotisch ge
recht 1,35 1,50), bij
Oosterse winkels verkrijg-
Voor geïnteresseerden in
Oosterse recepten: „Oma's
Indische Keukengeheim"
(uitg. Denwaer Vermande),
samengesteld door de 80jjari-
ge „Oma" Keasberry, gebo
ren op Midden Java. „Oma"
(pas op als iemand haar an
ders noemt) zit zelf in restau
rant „Djokja", Ferd. Bol
straat, Amsterdam. Het boek-
ÜSfüjlPi je bevat tal van recepten uit
het restaurant, klaar te ma-
o^|| ^en door „Hollandse huis-
ifI 1 "<1/ |§1| vrouwen", die van Indone-
m m* 11 sisch kokkerellen houden.
Éf Achterin verklarende tekst
van ingrediënten voor de re-
Dajak klederdracht uit Borneo, vervaardigd door een ceptuur, („toemin" is fruiten
club van Indonesische meisjes, die zich bezig hou- in olie), waarbij ook maaltij
den met maken van dit soort klederdrachten. (Roe- J
mah Makan Indonesia; mevrouw Loing, Kolkweg 93,
Deventer. Tel. 05709-1230).
den voor vegetariërs met
kunstvlees. Publieksprijs
10,- (Oosterse toko's en bij
de boekhandel).
„Voor het gehele volk van
God'' is de titel van een
zojuist verschenen oecume
nisch gebedsboek, waarin
alle christelijke kerken sys
tematisch onder de aan
dacht worden gebracht en
waarin concreet voor ogen
wordt gesteld in welke situ
aties die kerken en christe
nen zich bevinden. Zo
wordt het mogelijk, aldus
een bericht van de Raad
van Kerken, in verbonden
heid met die christenen ge
richt te danken en te bid
den.
Deze gebedskalender is het
Rechtstreekse antwoord op
een uitdaging van de assem
blee van de Wereldraad van
Kerken in Nairobi. De raad
deed daar in zijn rapport
over de eenheid de aanbeve
ling „dat alle kerken haar
gelovigen zouden bemoedi
gen en helpen in een gere
geld en bezield gebed voor
de andere kerken"
Het secretariaat voor de
eenheid in Rome sloot zich
daarbij later van harte aan.
Doordat de wereldraad met
zijn ruim driehonderd aan
gesloten kerken én de'
rooms-katholieke kerk het
project steunen is voor het
eerst in de kerkgeschiedenis
een voortdurend gericht
gebed door en voor de gehe
le wereldkerk mogelijk ge
worden, aldus het bericht
van de Raad van Kerken.
Voor Nederland en vlaam-
staUg België namen de Ne
derlandse Raad van Kerken
en de -Raad van Kerken in
Antwerpen op zich het boek
te laten vertalen en uit te
geven. Dit resulteerde in een
co-produktie van de uit
gevers Gooi en Sticht te Hil
versum en J. H. Kok te
Kampen. Dit is de twaalfde
vertaling binnen een jaar,
nadat de engelse versie in
Genève is verschenen. Er
volgen meer landen.
De gebedskalender telt per
week drie bladzijden. De
eerste beschrijft steeds een
regio en de kerken die zich
daarin bevinden. De tweede
verduidelijkt een en ander
met een kaartje en de na
men van de kerken. De der
de bladzijde geeft een dank
gebed en voorbeden aan
voor juist dat gebied. Dan
volgt een slotgebed, dat aan
de liturgie van een der ker
ken uit dat gebied is ont-
De gebruikswaarde van het
boek dat is vertaald door
Theo Govaart, 188 pagina's
telt en 29,90 gulden kost
wil men verhogen door het
te verbinden aan een maan
delijks verschijnende gebe-
dsbrief, waarvoor men apart
moet inschrijven. De brief
zal aanvullende actuele in
formatie geven. De Raad
van Kerken heeft daartoe
contact gezocht met ds. A.
Vos van het Zendingscen
trum, postbus 204, 3830 AE
Leusden. Hij is al jarenlang
de samensteller van een der
gelijke brief, die onder de ti
tel „Wereld en gebed" in de
gereformeerde kerken in een
oplaag van 26.000 exempla
ren wordt verspreid. De
brief zal gaan aansluiten op
de basisinformatie van het
boek, waardoor de cyclus ja
renlang te gebruiken is.
Behalve voor individuele
personen worden ook ge-
beds-, gespreks- en bij be
lgroepen als toekomstige ge
bruikers gezien. De Raad
van Kerken hoopt echter
ook, dat plaatselijke kerken
boek en brief gaan gebrui
ken door ze op een zinvolle
manier in de liturgie in te
passen. Voor het gebruik in
de kerk is een speciaal
hoofdstuk met aanwijzingen
in het bpek opgenomen.
De jaarlijkse omgang ter ere van „Maria van Jesse" te
Delft zal dit jaar voor de vijftigste keer worden gehouden
en wel op zondag 10 juni. Deze bedetocht, die oorspronke
lijk uit de Middeleeuwen stamt, is in 1929 heringevoerd.
Op., genoemde datum worden belangstellenden om kwart
voor tien verwacht in de St.-Hippolytuskapel aan de Oude
Delft, hoek Nieuwstraat, waar een korte gebedsdienst wordt
gehouden. Daarna wordt de route gelopen naar de Maria
vqn' Jesse-kerk aan de Burgwal, waar om tien uur de ge
zongen eucharistieviering zal beginnen.
Predikant tijdens deze viering is pastoor J. G. Sul, lid van
het dekenaal beleidscollege van Delft. Dit jaar is de overwe
ging van de omgang: „Maria, een echte mens".
Het algemeen kapittel der
franciscanen in Assisi heeft
de Amerikaanse provinciaal
overste, pater John Vaug-
han (51) tot minister-gene
raal (algemeen overste) van
de orde gekozen. Pater
Vaughan volgt de Brazili
aan Constantino Koser op,
die de orde veertien jaar
heeft geleid. De nieuwe ge
neraal komt uit Californië,
waar hij de laatste jaren
provinciaal was. De orde
der franciscanen telt onge
veer 21.000 leden.
Paus Johannes Paulus II
heeft voor de tijd van zijn
reis naar Polen de camerlen-
go der r. k. kerk, kardinaal
Bertoli, belast met de dage
lijkse leiding vên de kerk.
Deze krijgt daarmee vol-
Korte metten
macht om handelingen te
verrichten die normaliter
aan de paus zijn voorbehou
den. Zo kan de camerlengo,
wanneer een diocees drin
gend een bisschop nodig
heeft, een apostolisch admi
nistrator (tijdelijk bestuurder
in de rang van bisschop)
aanstellen.
Kardinaal Tomasek, aart
sbisschop van Praag, heeft
van zijn regering geen toe
stemming gekregen om naar
Polen te gaan in verband
met het pauselijk bezoek
daar. Hij zou namens alle
bisschoppen in Tsjechoslo-
wakije gaan, die evenals
de bisschoppen in andere
landen door het Poolse
episcopaat zijn uitgenodigd.
Dr. Ernst Albrecht, minister
president van de Westduitse
deelstaat Nedersaksen, is
een van de sprekers op de
conferentie over geloof, we
tenschap en de toekomst,'
die de Wereldraad van Ker
ken van 12 tot 24 juli in het
Massachusetts Institute of
technology te Cambridge in
de Verenigde Staten organi
seert. Hij zal spreken over
„Wetenschap, theologie, ideo
logie en geloof: is een nieu
we synthese in de geïndus
trialiseerde landen moge
lijk?". Dr. Albrecht was
kandidaat namens de CDU
voor het Westduitse bond
skanselierschap.
De bekende Britse priester
en theoloog Adrian Hastings
(49) is gehuwd met de angli
caanse Ann Spence (39), do
cente in de sociologie aan
de universiteit van Aber
deen in Schotland, waar hij
zelf godsdienstwetenschap
pen doceert. Hij wil als
priester blijven functioneren
voor degenen, die hem als
zodanig willen aanvaarden.
Vorig jaar schreef hij al,
dat hij tot de overtuiging
was gekomen, dat een
rooms-katholiek priester
niet aan de celibaatswet is
gebonden en volkomen vrij
is om te trouwen.
Het bestuur van de evangelische kerk in Beieren heeft de
gemeenten opgeroepen „actief en kritisch" deel te nemen
aan de komende „Kirchentag", die van 13 tot 17 juni in
Neurenberg wordt gehouden. In het communiqué wordt de
onverwacht grote deelname (totaal zo'n honderdduizend
personen) begroet, maar tegelijkertijd wordt betreurd, dat
in het programma bijeenkomsten en personen gepland zijn,
die •••'^erstand hebben opgeroepen.
Hèt bestuur had vorige week tevergeefs geprobeerd Doro-
thee Sölle van het programma af te voeren. De leiding van
de „Kirchentag" handhaafde haar, maar wel is het betref
fende programma met een theologische meditatie uitgebreid.
Ook de pedagoog Helmut Kentler, die tijdens een podium-
gesprek van de werkgroep „homoseksuelen en de kerk" zal
spreken over „homoseksualiteit en het evangelie", blijft uit
genodigd. De controverse rond de „Kirchentag" is een af
spiegeling van de huidige tegenstellingen binnen de evange
lische kerk in Duitsland. Sinds de zestiger jaren verwijt een
conservatieve, evangelikale minderheid de „Kirchentag" dat
er sprekers zijn die niet op basis van de bijbel staan. De
Beierse bisschop Hanselmann heeft met zijn uitnodiging aan
de „Kirchentag", om in 1979 naar Neurenberg te komen,
willen bemiddelen 'tussen de partijen. De belijdenisbeweging
„Geen ander evangelie" gaat uit protest tegen sprekers als
Ernst Kasemann en Heinz Zahrnt niet naar Neurenberg.
Het „Gnadauer Verband", de grootste evangelikale groepe
ring, heeft haar driehonderdduizend leden vrijgelaten om
aan de „Kirchentag" deel te nemen. De president ervan. ds.
Kurt Heimbücher (Neurenberg), zal zich niet vertonen. An
dere organisaties, zoals de conferentie van belijdende ge
meenschappen, hebben ook geen bindend advies uitgevaar
digd.
DOOR TINY FRANCIS
Dat de produkten van de Nederlandse
btoemsierkunst in Engeland geliefd zijn
blijkt uit de mededeling van mr. O. P. A.
Tcunissen. voorzitter van de Vereniging „De
Nederlandse Bloemisterij", dat de Neder
landse inzending op de jaarlijkse Chelsea
Flowershow (21-25 mei) voor.de tweede
maal met de eerste prijs, een gouden me
daille, werd vereerd. Nederland zal in het
kader van het Jaar van het Kind ook een
rol van betekenis spelen met een bloemenin-
zending ter versiering van de Westminster
kathedraal. Dit ter gelegenheid van een
bloemenfestival, dat van 12 tot 15 juli wordt
gehouden en waarbij de imposante kathe
draal in een bloemenzee zal worden her
schapen. „Nederland", aldus mr. Teunissen,
„krijgt het hoogst belangrijke middenpad
van de kathedraal te versieren, dat „het pad
van het kind" zal heten. We willen het in
lichte kleuren houden om het tedere, het
frêle van kinderen te accentueren. We ge
bruiken witte eri gele rozen, witte anjers,
fresia's, lelies en op bepaalde punten orchi
deeën. Natuurlijk komt er hier en daar wat
groen tussen".
Koningin Elizabeth zal op 13 juli dit bloe
menfestival met een bezoek vereren. Inzen
dingen komen ook uit de voormalige over
zeese gebiedsdelen van Engeland, hetgeen
een exotisch bloemenfestijn waarborgt. De
baten van de „Kerk in Bloei" zijn voor het
Kinderfonds van de Verenigde Naties.