deTijd
Relatie kerk en staat
in Noorwegen gespannen
De nieuwe Citroen Visa wil graag
een dagje met u uit.
Britse raad van kerken
wil economische druk
op Zuid-Afrika
Ook
partij
trots
op Poolse paus
Korte metten
Hervormde
synode
korter bijeen
EEN VOLLE DAG PROEFRIJDEN, ZONDER VERPUCHTINGEN IN DE NIEUWE CITROEN VISA.
BINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 31 ME11979 PAGINA 7
De spanningen in Noorwegen tussen
kerk en staat nemen toe, sinds het
parlement vier jaar geleden een
nieuwe abortuswet heeft aangeno
men. Deze wet, die dit jaar in wer
king treedt, voorziet in vrije zwan
gerschapsonderbreking tot de
twaalfde week op kosten van het
ziekenfonds. De lutherse bisschoppen
hebben zich daar fel tegen gekant.
Zij trachten nu een definitieve
scheiding tussen kerk en staat te be
werkstelligen.
De lutherse kerk van Noorwegen
(waartoe 3,85 van de 4,04 miljoen in
woners behoren) is officieel staats
kerk. De ambtsdragers moeten ook
overheidsdiensten vervullen. De bis
schoppen worden, op voorstel van de
kerk, door de staat benoemd. In de
grondwet is de lutherse belijdenis de
„officiële godsdienst van het land.
Ds. Boerre Knudsen uit Oslo heeft
met vierhonderd collega's voorgesteld
om koning Olaf, wiens handtekening
onder de abortuswet staat, en de
parlementsleden die deze wet hebben
gesteund, uit de kerk te zetten, om
dat zij tegen de grondwettige gods
dienstige overtuiging gehandeld zou
den hebben. Ds. Knudsen heeft aan
gekondigd geen ambtenaarsdiensten
meer te verlenen om zo een proef
proces uit te lokken, waarin herroe
ping van de wet gevraagd zou wor
den.
De regering heeft de benoeming van
de vroegere bisschop van het diocees
Borg, per Loenning, tot bisschop van
Nidaros tegengehouden. Loenning
leg
tes
ste
rin
Eei
de
de
din
nor
kin
legde in 1975 het ambt neer uit pro
test tegen de abortuswet. Het voor
stel van de kerk werd door de rege
ring niet overgenomen.
Een enquête van enige jaren geleden
wees uit dat zesenzestig procent van
de bevolking vóór handhaving van
de lutherse kerk als staatskerk is.
Zevenenvijftig procent van de onder
vraagden zei lid van de kerk te zul
len blijven na een eventuele schei
ding van kerk en staat. Momenteel is
nominaal 94 procent van de bevo-
king lid.
De hervormde synode zal in
juni slechts twee dagen ver
gaderen in plaats van de ge
bruikelijke drie. Maandag 11
juni staan een aantal kerkor-
delijke zaken op de agenda
en ('s avonds) het jaarverslag
van de Raad voor de Zaken
van Kerk en Theologie en
een nota over ontwikkelin
gen op dit gebied in de afge
lopen tien jaar.
Dinsdag 12 juni zal de syno
de zich bezighouden met het
jaarverslag van de Generale
Financiële Raad en met de
zgn. Informatienota, waarin
het moderamen van de syno
de verslag doet van zijn acti
viteiten sinds de laatst ge
houden synode. Tevens zal
een nota in behandeling ko
men met betrekking tot een
nieuwe classicale indeling,
omdat de verschillen in
grootte tussen de huidige
classes door velen als onbe
vredigend worden ervaren.
De bespreking in de synode
is een eerste aanzet tot een
ontwerp voor een classicale
herindeling.
Verder wordt een voorstel
behandeld om te komen tot
een nauwere samenwerking
met de gemeenten behorende
bij de Bond van Vrije Evan
gelische Gemeenten. De bond
vergadert 11, 12 en 13 juni
op de Ernst Sillemhoeve. De
hervormde synode nam reeds
in november 1978 een posi
tief principieel besluit daar
over. Voorts zal de synode
zich opnieuw bezighouden
met een artikel in de kerkor
de, dat het onderzoek naar
de geschiktheid voor het
ambt van predikant betreft.
De Britse raad van kerken
heeft in een studie gepleit
voor een regeringsbeleid, dat
gericht is op verbreking van
alle economische banden met
Zuid-Afrika met als doel de
opheffing van het apar
theidssysteem.
De studie is gepubliceerd on
der de titel „Politieke veran
dering in Zuid-Afrika: Britse
verantwoordelijkheid". Zij zal
op de vergadering van de
raad in november in behan
deling komen. Daar zullen de
kerken moeten beslissen of
zij zich mede verantwoorde
lijk willen voelen voor een
stringenter beleid jegens
Zuid-Afrika.
In de studie wordt gezegd,
dat tientallen jaren van hech
te economische relaties en de
druk die op Engelse firma's
in Zuid-Afrika is uitgeoefend
om een zodanig beleid te
voeren, dat er een einde zou
komen aan het apartheidssys-
teen, niets uitgehaald hebben.
Op die basis is het niet mo
gelijk gebleken veranderin
gen te bewerkstelligen.
Het ogenblik is gekomen om
ons te stellen, aldus de stu
die, achter een alternatief -
en veel moeilijker - beleid
van verbreking van die ban
den. Het document sugge
reert als een van de minst
kostbare en meest praktische
vormen van sancties jegens
Zuid-Afrika het uitroeien van
een olie-embargo door de
Verenigde Naties.
Bij de Britse regering zou
erop aan moeten worden ge
drongen om samen met an
dere regeringen te onderzoe
ken hoe zulk een embargo
het meest effectief zou kun
nen worden uitgevoerd. Bij
de presentatie van het docu
ment bleek, dat de Britse
raad van kerken niet pessi
mistisch is ten aanzien van
de houding van de nieuwe
regering in deze kwestie. Er
werd op gewezen, dat de
Britse export naar andere
delen van Afrika stijgt in
vergelijking met die naar
Zuid-Afrika.
Alle hoge staatsfuncties in
de Duitse Bondsrepubliek
worden momenteel door pro
testanten vervuld: bondspre
sident, bondskanselier, vice-
kanselier en voorzitter van
de Bondsdag. Bovendien zijn
van de zestien leden van de
regering-Schmidt er twaalf
protestant. Drie zijn er ka
tholiek en één onkerkelijk.
Ook de minister-presidenten
van de bondsstaten zijn
overwegend protestant: acht
van de elf. Eind 1977 waren
er in de Bondsrepubliek on
geveer evenveel katholieken
als protestanten, elk ruim 27
miljoen ofwel rond 45 pro
cent.
Het katholieke dagblad „Av-
venire" heeft de communisti
sche burgemeester van
Rome, Giulio Argan, kort
zichtigheid verweten, omdat
hij zich had beklaagd over
de verkeersopstoppingen die
het gevolg zijn van de mas
sale belangstelling voor de
audiënties van de paus op
woensdagen. De burgemees
ter had onlangs in een brief
aan het Vaticaan gesproken
over „onvermijdelijke maat
regelen".
De rooms-katholieke hoogle
raar James Mackey uit San
Francisco is toch benoemd
aan de universiteit van
Edinburgh, niettegenstaande
hevige kritiek uit de presby
teriaanse kerk van Schot
land. Hij is de eerste katho
liek die deze post zal bekle
den. Het bestuur van de uni
versiteit legde de nadruk op
de internationale reputatie
van dr. Mackay en zei bo
vendien, dat het niet aan
ging te wijken voor interne
druk.
Bisschop Yoss Matulaitis-La-
bukas, apostolisch adminis
trator van het Litouwse aart
sbisdom Kaunas is deze
week op vijfentachtigjarige
leeftijd overleden. Hij was
een van de vijf katholieke
opperherders in Litouwen.
Hij wordt opgevolgd door Li-
udas Povilonis (68), die tot
nu toe coadjutor van de bis
schop was.
„De Kapucijnen, een kennis
making met hun historie", is
de titel van een zojuist ver
schenen boek van pater Jan
W. Scheffers ofm cap. Het
wil een overzicht bieden van
de geschiedenis van de orde,
waarbij vooral aandacht
wordt besteed aan de „uit
wendige" geschiedenis aan
de hand van data, feitelijk
heden en gebeurtenissen. Ge
schetst worden in grote lij
nen de wederwaardigheden
van de eerste orde van Fran-
ciscus van Assissi, het ont
staan van de minderbroe
ders-kapucijnen in de lage
landen en van de zelfstandi
ge Nederlandse provincie,
alsmede de geschiedenis tot
heden. Het boekje is ver
krijgbaar op het adres Oude
Gracht 23 te Utrecht.
Het bisdom Augsburg zal
volgend jaar met een serie
tentoonstellingen, voordrach
ten, prijsvragen, bedevaarten
en feestelijke bijeenkomsten
de zevenhonderdste sterfdag
van de heilige Albertus Mag
nus en de vijftienhonderdste
geboortedag van de heilige
Benedictus gedenken. Alber
tus Magnus is geboren in
Lauingen, dat tot het bisdom
Augsburg behoort. Bij de of
ficiële gedenkdag op zondag
16 november van Albertus
Magnus wordt een aantal Eu
ropese bisschoppen verwacht,
alsmede vele abten en bis
schoppen.
Talloze Polen lopen dezer da
gen met een badge op hun jas
gespeld, met een portret van de
paus, zijn naam in het Pools en
de data van zijn bezoek.
(Door onze speciale verslaggever Leo van Vlijmen)
WARSCHAU Sinds oktober vorig jaar mag de naam
van Karol Wojtyla weer in de Poolse pers genoemd wor
den, al wordt die naam nu dan ook als Jan Pawel (Jo
hannes Paulus) geschreven. Nog maar een maand tevo
ren toen de huidige paus samen met de Poolse pri
maat, kardinaal Wyszynski, West-Duitsland bezocht
had de censuur de naam van kardinaal Wojtyla uit alle
berichten geschrapt. De kardinaal van Krakau stond al
lerminst op vriendschappelijke voet met de autoriteiten
of met de partij.
Diezelfde autoriteiten en diezelfde partij zullen zaterdag
a.s. Karol Wojtyla niet alleen met alle eer ontvangen,
maar kunnen ook nauwelijks verbergen dat zij toch wel
trots zijn op deze zoon van Polen, die tot het hoogste
ambt ter wereld is verkozen.
Men kan in Polen zeker niet van kerkvervolging spreken.
Hoe zou dat kunnen in een land waarin Pool-zijn in feite
gelijk staat met katholiek-zijn.
Niettemin voelt de Poolse katholieke kerk zich tenachter
gesteld. De hele sociale sector vóór de oorlog het mo
nopolie van de kerk in Polen is nu door de staat over
genomen. De kerk heeft ook geen toegang tot de massa
media (radio en televisie) en de weinige katholieke tijd
schriften en periodieken die er bestaan, hebben nogal
eens last van de censuur.
Sinds Karol Wojtyla paus Jan Pawel heet, schijnt er voor
de Poolse katholieken echter het een en ander te veran
deren. Na een eerste aarzeling in de dagen rond de paus
keuze hebben ook de Poolse massamedia zich enthousiast
op de publiciteit rond de Poolse paus gestort. De introni-
satie van de paus, eind oktober vorig jaar, werd door de
Poolse radio en televisie integraal uitgezonden. En tijdens
het aanstaande bezoek van de paus aan Polen zullen de
nationale massamedia van minuut tot minuut het Poolse
volk op de hoogte fiouden van wat Jan Pawel zegt of
doet.
Juist omdat Pool-zijn gelijk staat met katholiek-zijn kan
de Poolse katholieke kerk het terrein van de politiek niet
omzeilen, ook al zou zij dat willen.
Zelfs de schutsheilige van Polen, de heilige bisschop Sta
nislaus van Krakau, is in feite een politieke heilige. Hij
verzette zich tegen de autoriteiten omdat hij de rechten
van de mens door het gezag met voeten getreden zag. Hij
moest zijn verzet met de dood bekopen. Dat was in het
jaar 1079. Sindsdien is de heilige 'martelaar Stanislaus
voor de Polen een symbool gebleven van het verzet tegen
de onderdrukking.
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat Karol Wojtyla
na zijn uitverkiezing tot opvolger van Petrus aanvanke
lijk de naam Stanislaus had willen aannemen. Uiteinde
lijk zag hij er van af, maar hij wilde dan toch wel op
8 mei van dit jaar, de dag waarop het negende eeuwfeest
van Stanislaus' dood werd gevierd, in Krakau erbij zijn.
Nationaal bewustzijn
De gelovigen van het vroegere aartsbisdom Krakau van
paus J.an Pawel willen zich de kans nu niet voorbij laten
gaan. Ook al ligt de gedenkdag van de heilige Stanislaus
volgende week weer enkele dagen achter hen, de zestien
ton zware Zygmuntklok zal tijdens het bezoek van de
paus aan Krakau even hard luiden als op de 8ste mei.
Sinds 1546 betekent het luiden van deze klok voor de Po
len een klinkend protest tegen vreemde overheersing. En
de katholieke Polen beschouwen het communisme nog
steeds als iets wat volslagen vreemd is aan het nationaal
bewustzijn.
Karol Wojtyla heeft zich als verzetsstrijder, priester, bis
schop en kardinaal altijd aan de zijde van het Poolse
(dus katholieke) nationaal bewustzijn geschaard. Ook in
Rome is hij Pool gebleven en als Poolse paus komt hij
nu even terug naar zijn vaderland. Zijn opvolger in Kra
kau, bisschop Macharski, meent intussen al de eerste
vruchten van het Poolse pausschap geplukt te hebben.
Hij constateert een verdieping van het geloofsleven in
Polen, een sterkere identificatie met de katholieke kerk.
Het is in elk geval duidelijk dat paus Jan Pawel voor het
katholieke Poolse volk een ommekeer betekent. De Polen
hebben de traditionele rol van verschoppeling van Euro
pa ingeruild voor de heldenrol van een uitverkoren volk
dat strijdt voor het behoud van het enige ware geloof, in
clusief rozenkrans en veelkleurig Mariaprentje.
De nieuwe Citroen Visa is zo nieuw
dat u niet kunt weten hoe hij rijdt voor u
zelf achter het stuur hebt gezeten.
Dan merkt u zelf waarom hij door de
autopers is geprezen om z'n rijkwaliteiten,
z'n ruimte en z'n vernuftige bediening en
z'n zuinigheid.
Daarom nodigen alle 180 Citroën
agenten in Nederland u uit voor een dagje
uit met de Visa.
Een hele dag mag u 'm eigenhandig
uitproberen. Zelf uitvinden dat je er royaal
met het hele gezin mee op uit kunt trekken.
Zelf merken dat u achter de handige
vijfde deur flink wat bagage kwijt kunt.
Doen dus. Gewoon binnenlopen en
mee vragen. De nieuwe Visa. Hij staat er
voor. En het verplicht u tot niets. (U heeft
al een Visa voor f12.675,- rijklaar.)
DE HAAGSE POST praat
met Wiegel over de opvolging
binnen zijn partij. „De Twee
de Kamerfractie weet dat zij
grote kans loopt nogal wat
van haar huidige leden te
verliezen. Men denkt: moet je
eens kijken, aan deze tafel,
straks bij de verkiezingen zijn
er misschien 8 of 10 verdwe
nen. Rivaliteit dus en jezelf in
de picture spelen. Volstrekt
bergrijpelijk. Rivaliteit, onze
kerheid, onrust, dat verslech
tert de stemming". Voorts
aandacht voor de energiesitu
atie. „Normaal zou zijn, dat
de voorraad nu, met het oog
op de komende winter, zou
worden aangevuld. En dat ge
beurt als gevolg van de ver
minderde toevoer maar mond
jesmaat. Dat is het probleem.
Het betekent echter wel, dat
de problemen nog niet deze
zomer zullen ontstaan, maar
op zijn vroegst in de komen
de winter". Ook in dit blad
een gesprek met Arafat. „De
Verenigde Staten hebben alle
grenzen overschreden en zelfs
hun vrienden in de Arabische
wereld aanvaarden Amerika's
rol niet meer. Want dit is
geen vredesverdrag, dit is
zoiets als München 1938".
ELSEVIER vraagt zich af of
er werkelijk een energiecrisis
is. Conclusie: „Er is een
schaarste gecreëerd, die on
ontkoombaar tot enorme stij
ging van de prijzen leidt en
schadelijk dreigt te worden
voor onze economie. Maar op
korte termijn kan Nederland
grote problemen voorkomen,
door de eigen aardgas-reser
ves aan te spreken". Elders
wordt de vrees uitgesproken
dat Menten opnieuw de kans
zal ontspringen, ditmaal door
zijn Poolse nationaliteit te be
wijzen. „Ik denk daarbij met
name aan de beide paspoor
ten die in zijn huis in Ierland
zouden zijn ingemetseld". Ook
wordt gepraat met KVP-voor-
zitter Vergeer. „Het CDA
moet uiterst waakzaam zijn
om zijn politiek leider Van
Agt niet te laten vallen. Daar
moeten zwaarwichtige rede
nen voor zijn. Een ding weet
ik zeker: de kiezers zouden
het ons niet in dank afnemen.
Voor de achterban van het
Christen Democratisch Appèl
is Dries van Agt nog altijd
een man". In een gesprek
over de rebellie van de belas
tingbetalers zegt staatssecreta
ris Nooteboom: „Ik heb het
gevoel dat de spanningen
zoals die in andere landen
zijn ontstaan, niet helemaal
aan ons voorbij zullen gaan.
Dat ook hier een moment kan
aanbreken, dat de burgerij
duidelijk laat blijken: we wil
len met meer. As er over een
breed front het gevoelen ont
staat dat men teveel moet op
brengen, dan zullen de politici
daar tijdig hun consequenties
uit moeten trekken".
NIEUWSNET interviewt PLO-
leider Arafat „De straf van
het verbreken van diplomatie
ke betrekkingen en een boy
cot dient niet alleen de Vere
nigde Staten, maar alle lan
den die agressie steunen, te
worden opgelegd. Het spijt
mij te moeten constateren,
dat de Nederlandse regering
het slechtste standpunt in
neemt binnen de EEG. Neder
land moet beseffen dat zijn
economische belangen bij de
Aabieren liggen. Jullie heb
ben de grootste olie-raffinade
rij in Europa. Dit betekent
dat jullie onze Arabische olie
nodig hebben". Het wekelijkse
forum gaat over de hengel
sport. „Nederlanders zijn ge
neigd zich nogal boos te ma
ken op de legers plezier ja
gers, die in zuidelijke landen
massaal de vogelstand uit
roeien. Dat gebeurt hier toch
maar niet, denken we. Maar
is de hier net zo massaal en-
hoogstens wat minder medo-
genloos beoefende jacht op
vis eigenlijk niet precies het
zelfde"? Tenslotte komt het
blad met de onthulling: „De
Belg Tindemans gooit hoge
ogen om zeer binnenkort
Luns op te volgen. Tot 7 juni
moet het echter in ieder geval
geheim blijven. As lijsttrek
ker moet hij eerst de christe
lijke volkspartij door de Eu
ropese verkiezingen heen bok-
In DE TIJD een beschouwing
over de Europese verkiezin
gen. „Ieder zijn vrije mening,
maar ik ga stemmen, juist
terwille van de democratie.
Boycotten van deze verkiezin
gen is dwaas en getuigt van
onhistorisch denken". Voorts
aandacht voor de onrust rond
de opslag van atoomafval in
.het noorden, „de vuilnisbelt
van Nederland". Burgemees
ter Verspuij van Anlo: „Ik
heb gemerkt dat er een kloof
bestaat tussen wetenschappers
en de rest van de maatschap
pij. Veel wetenschappers kun
nen zich op geen enkele wijze
de angst van mensen inden
ken. Ze gaan zelf al zolang
met radioactief materiaal om,
dat er gewenning is opgetre
den". Bij de reis van de paus
naar Polen wordt aangete
kend: „Hij is uiteraard vrij
om te zeggen wat hij wil. Hij
kent echter de situatie in ons
land uit eigen ervaring. Ik
ben er daarom zeker van dat
hij zijn reis niet zal laten ver
worden tot een anti-commu
nistische kruistocht". Een arti
kel tenslotte van de Israëli
sche ambassadeur Argov in
den Haag: „Er is onlangs ge
suggereerd, dat Israël een se
rieus onderzoek zal moeten
instellen naar de redenen we-
aarom het anti-semitisme is
vervangen door anti-zionisme.
Ons antwoord is, dat wij
daarin absoluut niet geïnteres
seerd zijn. Waaron Israël
VRIJ NEDERLAND over een
eventuele oliecrisis: „Voor een
noodprocedure is het rijkelijk
vroeg. De reden voor het olie-
bezuinigings-programma is
immers niet dat er nu al
nood is. De echte reden is dat
de industrielanden de OPEC
willen dwarsbomen in zijn
streven naar verdere verho
ging van de olieprijzen".
Voorts een profiel van „mis
ter Europe", Leo Tindemans.
„Een besluiteloos man. Hij
kon nooit knopen doorhak
ken. Als hij zin had, kon hij
tot diep in de nacht met ge
estverwanten zitten praten,
maar de volgende dag had hij
last van ochtendhumeur. Dan
had je niets aan hem. Op be
slissende momenten liet hij
het afweten". De politieke si
tuatie in Nederland wordt als
volgt gekenschetst: „Het lijkt
vrijwel zeker, dat het CDA-
VVD team gewoon aan de
tweede helft gaat beginnen in
het vooruitzicht van een
voortijdig einde. Wanneer
wordt afgefloten, is ongewis.
Er is voorlopig geen enkele
reden voor een van de beide
partners om het spel te sta
ken. Het blijft zeer de vraag
of Wiegel en Rietkerk, die el
kaar» de politieke leiding van
de WD betwisten, het op een
spoedige breuk willen laten
aankomen".
voortdurend het voorwerp
van zoveel venijn vormt, is
een verhaal, even oud als Is
raël zelf.
HERVORMD NEDERLAND
praat met de dichter Bert
Schierbeek. „Er is een enor
me nivellering aan de gang.
Op het moment waarop de
discojockeys die grootste ver
vlakking erin rammen, gaat
er niets anders in dan dat In
feite worden de meeste men
sen geregeerd. Onder het
mom van democratisering is
er een geweldige nivellering
aan de gang". Ook een ge
sprek met de economisch so
cioloog dr. J. Box. „Ik geloof
niet dat de consumentenbond
bijdraagt tot een kritische
houding van de consument
ten opzichte van de producent
op de aanschaf van produc
ten. Eigenlijk komt de infor
matie bij de verkeerde groep
terecht. Bij mensen die toch
al kritischer zijn en die ook
vaak meer geld hebben. De
mensen met lagere inkomens
betalen niet alleen meer voor
een artikel, maar ze kopen
ook nog vaak volgens het fa
beltje, dat het duurste merk
het beste is". Bij de reis van
de paus naar Polen de voor
spelling: „Het zal zijn uit
werking op de Poolse politiek
niet missen". Aandacht ten
slotte voor de christen vrou
wen bond. „Feminisme en
theologie zijn bij ons geen ge
makkelijke onderwerpen. Er
zijn leden, die al 60 jaar ver
halen over b.v. Hanna of
Ruth op een bepaalde manier
hebben horen uitleggen. Dan
is er durf voor nodig omdat
nu eens op een andere ma
nier te doen".
PIET SNOEREN
