Duurdere olie straks mogelijk liet meer in prijscompensatie Ommezwaai in Canada mogelijk Weigering Von Weiszacker blamage regeringspartijen EDERLAND GEEFT GEVOLG AAN OPROEP OESO ancering van IRAS alf jaar vertraagd Tribunalen schenden Islamitische wetten Alle gijzelaars uit ambassade Venezuela ontsnapt IITENLAND LEIDSE COURANT/ DINSDAG 22 ME11979 PAGINA 9 Twee<n j nL> schr van zie] il te rting .RIJS De Nederlandse regering Acreid „grondig te overwegen" of stijging van de olieprijzen niet fer gecompenseerd zal worden in lonen. Dit heeft minister Van denne (Economische Zaken) gis- n in Parijs gezegd na afloop de eerste zitting van de specia- ninistersconferentie onder auspi- van het Internationaal Energie ntschap (IEA). De bewindsman [eerde op een oproep van jhr. E. van Lennep, secretaris-gene- van de Organisatie voor Eco- lische Samenwerking en Ontwik- ng (OESO), waar het IEA een erdeel van is. Van Lennep wees erop, dat de olie prijzen op de wereldmarkt de afge lopen vijf maanden met zo'n 25 pro cent zijn gestegen, wat zijns inziens de inflatie in de OESO-landen met ruim een half procent zal doen toe nemen. En wanneer de prijzen van andere energie-dragers aangepast zullen zijn aan die van de olie, zal de inflatie met ruim een procent stijgen, aldus Van Lennep. „Er is niets wat hiertegen gedaan kan worden", zo zei de secretaris-ge neraal in zijn toespraak tot de mi nisters van de twintig IEA-lid-staten. En dus zal het naar zijn oordeel noodzakelijk zijn loontrekkers ervan te overtuigen, dat zij een stukje van hun netto-inkomen moeten inleveren. Minister Van Aardenne onderstreep te volledig de stelling van Van Len nep, dat de wereldeconomie groot gevaar loopt, als er geen maatrege len genomen worden tegen de voort durende stijging van de olieprijzen. Eén van die maatregelen zou kun nen zijn, aldus de minister, het „schonen" van de prijsindex voor het percentage, dat veroorzaakt door het duurder worden van de olie. Morgen stemt de Tweede Kamer over een motie van D'66, waarin om zo'n „schoning" wordt gevraagd. Tegenstanders daarvan, bijvoorbeeld de vakbeweging, zouden moeten be denken, aldus Van Aardenné, dat het ook in hun belang is dat de Ne derlandse economie gezond blijft. „Als die doldraait, dan vloeit daar automatisch een algemene daling van het welvaartspeil uit voort." Hiermee wilde Van Aardenne niet de indruk wekken, dat de regering al zo goed als besloten heeft tot een dergelijke maatregel. De minister had uiteraard nog geen kans gehad deze zaak met zijn collega's in het kabinet te bespreken, behalve dan met minister Van der Klaauw (Bui tenlandse Zaken), die ook had deel genomen aan de eerste dag van de IEA-conferentie. Daarnaast dient ook te worden bedacht, zo zei Van Aardenne, dat „Nederland een speci ale plaats inneemt in het gezelschap van de IEA". Hij doelde erop, dat ons land zelf een grote exporteur is van een energie-drager (aardgas) en dat daardoor de staatsinkomsten „de neiging hebben toe te nemen" als de olieproducerende landen hun prijzen verhogen. Deze meeropbrengst zou de regering ten goede kunnen laten komen aan het bedrijfsleven, als compensatie voor het duurder wor den van de olie, zo suggereerde de minister. Gezien de ernst van de situatie staat het nu al vast, aldus Van Aardenne, dat er ook volgend jaar stevig op energieverbruik zal moeten worden bezuinigd. Mr. A.A.T. van Rhijn, topambtenaar van Economische Za ken wat betreft de energievoorzie ning, legde uit, dat daarbij dan niet gedacht moet worden aan een situa tie van vrijwilligheid, zoals die nu bestaat. Betty Ford onderscheiden De echtgenote van de vroe gere president van de VS, Betty Ford, is gisteren on derscheiden met de Sarah Coventry „Vrouw van het Jaar"-prijs voor de „warmte die zij Het Witte Huis en de Amerikaanse natie gegeven heeft en voor haar mense lijkheid en moed". Tpelingsproblemen bij zeer gewikkelde Nederlandse satelliet Ha; guldj (Van onze redacteur ruimtevaart) $fGELO De lancering van Nederlands tweede aardsatel- omt 4 de 1020 kg. wegende Iras voor astronomische observaties, in del vrijwel zeker een half jaar moeten worden uitgesteld. lis de zaken er nu voorstaan, zal de lancering vanaf de i Haafornische basis Vandenberg pas in augustus 1981 kun- gsgelj plaatsvinden. Deze vertraging is een gevolg van voorna- diijk technologische problemen bij de Amerikaanse deelne- eveeijs aan het project. Het zijn dan ook de Amerikanen ge- 1st, die om dit uitstel hebben gevraagd. stel mlozjls bekend is het de bedoeling om met behulp van Iras in feuit een 900 kilometer hoge cirkelbaan om de aarde, de »ter Drenhemel in de infrarode regionen van het spectrum in iger jrt te brengen (gerekend wordt op ongeveer een miljoen ob- terwijl er nu nog maar zo'n 6.000 bekend zijn). Er is (hts heel weinig infrarode straling, die de aarde bereikt, het overgrote deel ervan door de aardse dampkring fdt geabsorbeerd. Om toch een goede indruk te krijgen van infrarood-sterrenhemel, en dan met name van de geboorte ide dood van sterren, is een telescoopsysteem nodig, dat bo- de dampkring opereert. Een dergelijk systeem heeft echter enorme koeling nodig. Vandaar ook dat de telescoop en detectoren door een vat met vloeibaar helium (temperatuur ht bij het absolute nulpunt, min 270 graden Celsius) moeten Wen gekoeld. problemen bij de Amerikanen liggen voornamelijk op het |ein van de koeling, aangezien de telescoopspiegel die beryllium wordt vervaardigd vervormingen ondergaat lijn onvoorstelbaar koude omgeving. Daarnaast kregen de erikanen ook te kampen met problemen bij de voorverster- l van de zeer gevoelige detectoren, waarvan Iras er 75 aan rd zal hebben. in de Verenigde Staten ontstane moeilijkheden zullen voor Ierland geen extra kosten vergen, maar de Amerikanen zul- vermoedelijk nog wel een extra bedrag van 10 tot 15 mil- dollar op tafel moeten leggen. En dat doen ze niet be id van harte, gezien de toch al niet zo rooskleurige toe- ïd van hun ruimtevaartbudget. Van Nederlandse zijde vindt i het overigens allerminst verwonderlijk, dat deze proble- ji ontstaan zijn. Het gaat bij de ontwildceling van de Iras- rumenten om een zeer geavanceerde technologie. „Het in- Imentarium moet bij wijze van spreken in staat zijn om het ^schijnsel van een lampje van maar 10 Watt op 9000 km. land te meten", aldus de wetenschappelijk leider van het l-project, dr. R. van Duinen van het Laboratorium voor mteonderzoek te Groningen. [werkzaamheden in Nederland liggen nog steeds goed op 'oorspronkelijke schema, zo bleek gisteren tijdens een bij- tomst in Hengelo, waar bij Hollandse Signaal het elec- :h model van de Iras werd getoond. pte verhardt ïndpunt zake El Arisj IRO (TJPI) Egypte heeft aald dat de grens met Is- I gesloten zal blijven na overdracht van de stad El Sj in de Sinaï-woestijn Egypte. verklaring, gedaan door I Egyptische woordvoerder, Ui strijd met wat premier |in van Israël heeft gezegd ens zijn bezoek aan Cairo begin mei. Hij zei toen dat de Israëlisch-Egyptische grens open verklaard zou moeten worden wanneer hij aanstaan de zondag president Sadat in El Arisj ontmoet. De Israëli sche woordvoerder zei nu dat het vrije verkeer tussen El Arisj en de door Israël bezet te gebieden deel zal uitmaken van de normalisering van de betrekkingen tussen beide landen die pas over negen maanden plaats heeft. De ge schillen zullen, nu aanstaande zondag door president Sadat en premier Begin moeten worden opgelost. Elton druk met het uitdelen van handteke ningen aan jonge Russen. Immens succes voor Elton John in Rusland (Van onze popredactie) LENINGRAD De Engelse popzanger Elton John heeft maandagavond groot succes geoogst met zijn eerste concert in de Sovjet- Unie. Nadat Elton John voor een 4000 man tellend publiek drie toegiften had gegeven, weigerden ongeveer 1000 jonge Russen de zaal te verlaten. De ontvangst van Elton John was het meest enthousiaste die een westerse popster ooit in dit land heeft gekregen en is slechts te verge lijken met de eerste Amerikaanse toernee van de Beatles in de zestiger jaren. „Ik ben er van ondersteboven", zei een uitge putte John na afloop van het concert. „Dit moet mijn grootste prestatie als artiest zijn. Deze mensen hebben mijn platen niet, ze ken nen mijn songs niet en toch reageren ze zo". Tijdens het concert moest de politie een be storming van het toneel voorkomen. Voor kaarten van 25 gulden werd op de Leningrad- se zwarte markt 400 gulden betaédd. GEESTELIJKE IRAANSE LEIDER: TEHERAN Een van de zeven hoofd-ayatollahs van Iran, Hassan Ghomi uit de heilige stad Mesjed, heeft gisteren in de Iraanse pers de revolutionaire tribuna len ervan beschuldigd, dat zij vaak de Islamitische wetten schenden. Volgens hem krijgen de meeste verdachten geen gelegenheid zich te laten verdedigen. Voorts zouden de klachten onvoldoen de worden toegelicht en niet worden bewezen. De ayatollah vindt dat de processen voortaan in het openbaar moeten wor den uitgevoerd. De Iraanse regering heeft fel geprotesteerd tegen een resolutie van de Amerikaanse senaat waarin de terechtstellingen in Iran worden veroordeeld. Ibram Yadzi noemde de resolutie „een openlijke inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van Iran die onaanvaardbaar is". In verband hiermee is de komst van de nieuwe Amerikaanse ambassadeur naar Teheran, Wal ter Cutler, uitgesteld „tot het politiek klinaat tussen beide lan den beter is". SAN SALVADOR Alle gijzelaars in de Venezolaanse ambassade in San Salvador, die negen dagen lang zijn vastgehouden door guerrillastrijders van het revolutionaire blok, zijn gis teren ontsnapt. Eerder wisten de gijzelaars in de am bassade van Costa Rica al te ontko men. De Salvadoriaanse guerrilleros houden nu alleen nog een aantal gijze laars vast in de Franse ambassade, terwijl ook verscheidene kerken nog bezet zijn. In de nacht van zondag op maandag ontsnapten de Venezolaanse ambassa deur Santiago Ochoa Antich via een deur die door vrouwen van ambassa depersoneel was opengebroken. Twee achtergebleven diplomaten wisten in de loop van de dag te ontkomen, na dat zij zichzelf in een kamer hadden ingesloten. Een van hen, de militaire attache Witermundo, vertelde na af loop van zijn geslaagde vlucht dat voor hem een pistool was binnenges mokkeld in een mand met voedsel. De guerrilleros eisen vrijlating van drie gevangen medestanders. De rege ring heeft een arrestant op vrije voe ten gesteld, maar zegt niets te weten van de arrestatie van de andere twee. Kissinger: Wij moeten sjah toelaten CHICAGO (AP) - De voor malige Amerikaanse minister van buitenlandse zaken dr. Henry Kissinger heeft er bij de regering van zijn land op aangedrongen dat zij de sjah van Iran toestemming moet geven zich in Amerika te vestigen. Kissinger zei dat hij „maan den van stilzwijgen had door broken om over de ereschuld te spreken die Amerika heeft aan de sjah", die nu in bal lingschap vertoeft op de Ba- hama-eilanden. „Ik vind het uiterst verontrus tend dat de sjah, die 30 jaar lang een vriend van de Vere nigde Staten geweest is. geen toestemming heeft gekregen om zich in de Verenigde Sta ten te vestigen". China en Vietnam wisselen gevangenen uit GENÈVE (AP) Het inter- nationale comité van het Rode Kruis heeft gisteren be kendgemaakt dat er voor het eerst tijdens het eind van het gewapende grensconflict tus sen China en Vietnam krijgs gevangenen zijn uitgewisseld: 120 Vietnamezen tegen 43 Chinezen. Dit geschiedde bij de gren spost die bekend staat als de „vriendschapspoort" en die ligt tussen Nanning in China en Lang Son in Vietnam. Het juiste aantal krijgsgevan genen in Chinese en Vietna mese handen is niet bekend. Record aantal vluchtelingen uit Indochina verwacht GENÊVE (AP) De Ameri kaanse coördinator voor vluchtelingenzaken, ambassa deur Dick Clark, heeft in Ge- nève verklaard dat de uit tocht van vluchtelingen uit In dochina deze maand vermoe delijk een nieuwe recordhoog te zal bereiken en binnen een jaar zou kunnen stijgen tot een half miljoen. Hij vond dat er nog niet ge noeg was gedaan deze „men selijke crisis" te beteugelen. Clark die de vergaderende in- ter-gouvernementele commis sie voor Europese migratie toesprak zei dat de toestand ernstiger zal worden als er in Thailand, Maleisië, Hongkong. Indonesië en de Filippijnen meer vluchtelingen blijven aankomen dan er vertrekken omdat zij zich elders blijvend kunnen vestigen. (Door onze correspondent Ami van Vree) BONN Een politieke bla mage voor de regeringspar tijen SPD en FDP kan men de weigering wel noemen van professor Karl Friedrich Von WeiszScker om zich voor deze partijen kandidaat te stellen voor de verkiezing van de nieuwe bondspresi dent, die morgen plaatsvin den. De bekende atoomfysi cus en filosoof motiveerde zijn weigering door te zeggen dat hij alleen bereid is om de kandidatuur te aanvaar den wanneer hij door een meerderheid van de kiesman nen openlijk zou worden ge steund. Dit is echter met het geval aangezien CDU en CSU in de nationale vergadering de ab solute meerderheid hebben en bovendien een eigen kandi- MORGEN VERKIEZING BONDSPRESIDENT daat: Karl Carstens. Het spel letje dat SPD en FDP pro beerden te spelen is op niets uitgelopen. Mede schuld hier aan is waarschijnlijk de hui dige bondspresident Walter Scheel, die er lange tijd onze kerheid over heeft laten be staan of hij voor een nieuwe ambtsperiode beschikbaar zou zijn. De SPD wil alsnog pro- Al een jaar geleden lieten de regeringspartijen weten dat zij de voorkeur gaven aan de populaire Scheel. CDU en CSU wilden echter onvoor waardelijk van hun politieke macht gebruik maken die zij in de nationale vergadering (bestaande uit de bondsdagaf gevaardigden, aangevuld met een even groot aantal verte genwoordigers van de deelsta ten) heben en kozen vrijwel eenstemmig Carstens als hun kandidaat. Walter Scheel liet daarop weten dat hij niet meer kandidaat wilde staan omdat „onder de heersende omstandigheden" er geen meerderheid voor hem te van den zou zijn. Het zinnetje „onder de heersende omstan digheden" deed FDP en SPD tot vorige week geloven dat Scheel wel bereid zou zijn zich kandidaat te stellen, als Carstens niet in de eerste stemming de vereiste absolute meerderheid zou halen. De re geringspartijen speculeerden erop dat er onder de christen democraten mogelijk een aan tal „overlopers" zouden zijn en besloten derhalve geen ei gen kandidaat te stellen, in de hoop dat Scheel in tweede of derde stemming alsnog ge kozen zou kunnen worden. Hiertegen rees echter verzet aan de „basis" die het maar een onwaardige vertoning zou vinden als de regeringspar tijen geen eigen kandidaat zouden stellen voor het hoog ste ambt in de Bondsrepu bliek. Toen vorige week bleek dat Scheel inderdaad niet be reid was, moest op stel en sprong een andere kandidaat worden aangezocht. Vrijdag werd hier voor de partijloze Von Weizsacker benaderd, die na ruim beraad echter niet bereid bleek om de coalitie partijen uit hun verlegenheid te redden. rudeau loopt kans vandaag verslagen te worden HINGTON/OTTAWA Op het aan veranderingen onderhevige po- toneel van' de westerse landen it Canada een opvallend standvasti- lositie in. De Liberale Partij heeft :r, op een onderbreking van zes jaar il 44 jaar voor het zeggen en minis- iresident Pierre Trudeau is veruit de Ivastigste westerse regeringsleider. iu 59-jarige Trudeau leidt de Cana- regering al elf jaar. Maar die jaren- comfortabel lijkende positie van leau is ernstig aan het wankelen. De is groot, dat Trudeau vandaag door lanadese kiezers gedwongen zal wor- 'p te stappen. leau heeft echter al eens eerder (in vanuit een verloren lijkende positie succes teruggevochten. Naarmate de iezingsdatum naderde heeft hij bo- lien een deel van zijn achterstand ens de enquêtes goedgemaakt. Maar is het heel goed mogelijk dat de we Canadese premier Joe Clark zal jn, een jonge conservatief (39) uit het :t verre westen gelegen Vancouver. Canadezen lijken een beetje uitgeke- op hun elegante, intellectuele, maar zeer arrogante regeringsleider. De kele Canadese economie, de roerige liding van zijn dertig jaar jongere vrouw Margaret en een recent schandaal bij de befaamde Mounted Police, waarin de regering een nogal dubieuze rol heeft gespeeld, werken niet in Trudeau's voor deel. Toch behield hij in de persoonlijke populariteitsenquètes altijd een flinke voorsprong op zijn rivaM Clark. Maar als het om de partijen gaat, lijkt Carter gereed te zijn voor een opmerkelijke ver andering. De voorsprong van de conser vatieve partij in Canada wat verwar rend aangeduid als de progressieve con servatieven is volgens de meeste enqu êtes aanzienlijk. Op dit moment heeft de liberale partij van Trudeau 136 zetels in het 264 leden tellende parlement, de con servatieven hebben er 97. Bij een moge lijke nek-aan-nek finish zal een belangrij ke rol worden toebedeeld aan de nieuwe democratische partij (nu 17 zetels). Trudeau heeft al te kennen gegeven eventueel met de nieuwe democraten te willen samenwerken om in het zadel te kunnen blijven. De nieuwe conservatieve stroming in Ca nada is het als bij de grote zuiderbuur de Verenigde Staten onmiskenbaar. Clark's programma, waarin forse belas tingverlagingen een grote rol spelen, lijkt met name in de grote maar dunbevolkte westelijke provincies aan te slaan. In de Franstalige provincie Quebec heeft de li berale partij nog een stevige voorsprong. De beslissing zal dan ook wel vallen in de belangrijke centrale provinvie Onta rio. Ondanks de pretenties van het immense land met de relatief kleine bevolking (circa 26 miljoen) en een enorme rijkdom aan grondstoffen, geeft de Canadese eco nomie de laatste jaren een weinig roosk leurige aanblik. De lonen zijn er vrij hoog, de sociale voorzieningen zijn er veel beter dan in de V.S., maar de infla tie loopt op het ogenblik tegen de tien procent; het werkloosheidscijfer schom melt tussen 8 en 9 procent on het han delstekort bedroeg het vorig jaar bijna 25 miljard gulden. Belangrijke reden voor de haperende economie is de hape rende economie in de V.S. waarvan de Canadese export (70 procent) in hoge mate afhankelijk is. Hoewel Trudeau en Clark het onderwerp zoveel mogelijk trachten te vermijden, is een belangrijke factor op de achtergrond van de verkiezingen de sterk opgekomen afscheidingsbeweging in Quebec. Veel Canadezen achten de uitspraak, die de kiezers van Quebec per referendum gaan doen over onafhankelijkheid, van groter belang dan de vraag wie vandaag de nieuwe premier van Canada wordt. Zo wel Trudeau, zelf afkomstig uit Quebec, als Clark wijzen een volledige onafhan- kelijheid van Quebec af. Trudeau wil de tweede provincie (circa 6 miljoen inwo ners) wel wat meer zelfstandigheid ge ven, maar zal ook niet terugdeinzen voor eventueel geweld om Quebec bij Canada te houden. De „stille revolutie" in Quebec heeft tot nu toe een grote uitbarsting gekend. Dat was in 1970 toen een minister werd ge gijzeld en later doodgeschoten. De vol gende dag verchenen er op last van Trudeau militairen in de straten van Montreal. De schrik zat er goed in en Trudeau had een vinnig visitiekaartje af geleverd. Clark is wel tegen een onaf hankelijk Quebec, maar draait er in de verkiezingscampagne voortdurend om heen. Alleen heeft hij laten weten elke vorm van geweld bij het in de pas te la ten lopen van Quebec categorisch van de hand te wijzen. Door te wijzen op het feit dan Canada onder Trudeau verdeelder is geraakt dan ooit geeft hij aan de zaak over een ande re boeg te willen gooien, maar een oplos sing heeft ook Clark nog niet aangedra gen. Maar ook in de grote westelijke provincies beginnen intussen steeds meer stemmen op te gaan voor afscheiding van dat deel van het land. Het probleem Quebec zit erg diep. Tot het eind van de vijftiger jaren is dit Franse deel van Canada enorm achterge steld. De achterstand is wat ingelopen, maar tevreden gesteld voelen de inwo ners van Quebec zich nog lang niet. De afscheidingsbeweging kreeg in 1967 een enorme stimulans door vermaard gewor den optreden van een Europees staats man, Charles de Gaulle. Tot grote woede van de toenmalige Canadese regering en geheel buiten het protocol om riep de Gaulle een bij het stadhuis van Montreal samengekomen menigte toe: „Leve een vrij Quebec". In datzelfde jaar werd een politieke afscheidingsbeweging opgericht, de PQ, de Parti Québegois. Leider van PQ werd René Levesque. Twaalf jaar later is Levesque premier van Quebec; zijn partij behaalde bij pro vinciale verkiezingen in 1976 een eclatan te zege (70 van de 110 zetels in het deel- parlement van de Staat). Sindsdien is de provincie volledig eentalig geworden; Montreal is na Parijs de grootste Fran stalige stad in de wereld (2,8 miljoen in woners) en Levesque is een politieke kracht, waarmee tot ver buiten Canada rekening wordt gehouden. Wat Levesque wil - als het referendum tenminste goed voor hem uitpakt - is onderhandelingen beginnen met de regering in Ottawa om in vijf jaar te komen tot een politiek zelfstandig Quebec, dat alleen een econo mische, EG-achtige, asscociatie met Ca nada aan zal gaan. Wat Levesque voor ogen staat is van Quebec een socialis tisch getint landnaar Scandinavisch voorbeeld te maken. Het referendum maakt een goed kans op slagen, en toch zijn er nog veel mensen in Quebec die erkennen: „Mijn hart zegt ja, maar mijn hoofd weet het nog niet". En buiten Quebec zjn er nogal wat die er geen traan om zullen laten als Quebec besluit op de houden deel van Canada te zijn. Een flinke groep van Canadezen meent dat de rest van Canada zich maar beter bij de Verenigde Staten kan aan sluiten. Het gros van de Canadezen woont al dichtbij de Amerikaanse grens en is sterk op de Verenigde Staten geo riënteerd. De Amerikanen van hun kant lopen niet erg warm voor de problemen van hun noorderburen. Voor veel Ameri kanen is Canada een noordelijk verleng stuk, een soort 51ste saat, die behalve pittige koufronten ook geweldige ijshoc keyspelers produceert. DICK TOET

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 9