DEN HAAG In het heersende „Jaar van het
Kind" is ook de vraag actueel hoezeer of hoe
zeer niet West-Europa om nieuwe jeugd zit te
springen. Frankrijk doet dat. Er is een campagne
van start gegaan die vaders en moeders aanspoort
tot het verwekken van „een derde kind". Merkwaar
dig geluid voor een wereld die onder de druk van
overbevolking dreigt door te buigen, maar het is
niet anders. De Franse autoriteiten hebben met zor
gelijke blik het geboortecijfer in hun land zien da
len van 20,5 per duizend inwoners In1950 tot 14 'n
1977. Als het zo doorgaat, becijferden ze, zullen de
Fransen (nu bij elkaar 53 miljoen) in het jaar 2000
nog slechts één schamele procent van de totale
wereldbevolking vormen en dat kan Marianne met
haar blakende historie natuurlijk niet op zich laten
zitten. Een derde kind dus voor elk gezin teneinde
de glorie van La Patrie ook in de toekomst te ga
randeren. Allons enfants...
West-Duitsland worstelt met hetzelfde probleem, zon
der er overigens een vruchtbaarheidsactie aan te wil
len verbinden zoals Hitier voor de oorlog deed.
„Haal duizend jonge meisjes bij elkaar. Isoleer ze in
een kamp. Dwing ze tot gemeenschap met een hon
derdtal jonge Duitsers. Met honderd van zulke kam
pen worden we in één klap een generatie van hon
derdduizend raszuivere kinderen rijker". De Duitsers
van nu kijken wel uit opnieuw het odium op zich te
laden dat ze „Kanonenfutter" fokken en zien gelaten
het feit onder ogen van een geboortecijfer dat ge
kelderd is van 16,5 baby's per duizend inwoners in
1950 tot 9,6 in 1977. Dan maar 52 miljoen Duitsers
in het jaar 2000 in plaats van de hedendaagse 58
miljoen.
Alleen Helmuth Kohl van de CDU-oppositie (bij ons
na zijn afgang in het televisiedebat geen onbekende)
dacht politieke munt binnen te kunnen harken en
trok van leer tegen „de jarenlange materiële ver
waarlozing en de psychische verwarring van het
Duitse gezin". De regering in Bonn reageerde waar
dig. „Het gaat niet om de vraag hoeveel Duitsers er
zijn, maar om hun welzijn".
De Westduitse bisschoppen hebben een dringend
beroep op de regering gedaan om meer voorlichting
te geven over het bevolkingsvraagstuk. Een terug
gang van de bevolking vinden zij op zichzelf niet zo
ernstig. Waar het hun om gaat is, dat de teruggang
zo snel gaat dat zij zeer negatieve gevolgen kan
hebben voor de sociale infra-structuur, met name
voor wat betreft de ouderdomsvoorziening. Steeds
minder verdienende jongeren zullen steeds meer ou
deren te verzorgen hebben.
Dat veel jongeren slechts na lang aarzelen besluiten
een gezin te stichten is voor de bisschoppen wel
begrijpelijk. De voorwaarden voor vreugde aan het
hebben van kinderen ontbreken volgens hen in de
huidige bondsrepubliek. De bisschoppen wijzen er
ook op, dat het geboortecijfer niet alleen wordt be
paald door geboorte en dood, maar ook door migra
tie. Het zou in gunstige zin kunnen worden omgebo
gen wanneer men het gastarbeiders, die over het al
gemeen grote gezinnen hebben, wat makkelijker
maakt om in de bondsrepubliek te blijven als ze dat
wensen en ze daar te integreren.
Begrip gezin
Vanwaar dat dalende geboortecijfer in heel West-Eu
ropa? Een gezaghebbend man als de demograaf'
prof. dr. J. van de Kaa (demografie is de weten
schap die zich bezig houdt met het beschrijven van
volkeren in de breedste zin) zegt daarover: „De in
ternationale kennis op dit punt is gering. Er kan
slechts op gewezen worden dat de dalende vrucht
baarheid verbonden is met een hele reeks van ver
schijnselen zoals toeneming van geboortebeperking
en soms abortus, voorts het groeiende aantal echt
scheidingen en niet-echtelijke samenlevingsverban
den. Van belang zijn hier met name veranderende
opvattingen over de rol van de vrouw, over het
grootbrengen van kinderen en dergelijke, die erop
kunnen duiden dat het begrip gezin langzamerhand
een wat andere inhoud krijgt. Deze herijking van het
begrip gezin komt onder meer tot uiting in even
grotere verdraagzaamheid jegens andere samenle
vingsverbanden dan het huwelijk en de afnemende
blijvendheid van het huwelijk".
De Rotterdamse socioloog drs. R. Veenhoven blijkt
deze visie bij te vallen. „Nu bedraagt het aantal
mensen dat geen kinderen wil, nog vier procent. Dit
cijfer neemt fors toe. Er zijn zelfs schattingen ge
maakt die tussen de 12 en 15 procent uitkomen.
Precies zeggen waarom het gaat, kan niemand. Maar
een factor die toch een rol speelt, is het feit dat pa
ren tegenwoordig anders met elkaar omgaan. Als je
het over wat langere termijn bekijkt, is het toch wel
zo dat echtparen dichter op elkaar zijn gaan zitten
en meer samen zijn gaan doen; vaak ook een relatie
nastreven waarin kinderen als een inbreuk kunnen
worden beschouwd. En dat geldt des te meer als de
mensen al een tijdje met zijn tweeën samenleven".
De Rotterdamse hoogleraar H. Galjaard tenslotte:
„Het is nog altijd zo dat deskundigen eigenlijk niet
weten wat nu precies een rol speelt bij kinderen
krijgen. Het is natuurlijk niet zo dat in onze maat
schappij een groot aantal kinderen nodig is om later
zelf te overleven en verzorgd te worden, zoals in de
arme landen. De positie van de vrouw, of ze nu
werkt of niet, is belangrijk". Hier past echter een
vraagtekentje. Immers: de campagne voor het derde
kind in Frankrijk is met name ingegeven door de
zelfde vrees, die ook de Duitse bisschoppen hebben,
dat er in de toekomst te weinig jonge mensen zul
len zijn om met hun premies voldoende te kunnen
bijdragen aan de ouderdomspensioenen van de 65-
plussers.
Nog steeds groei
Overigens is het niet helemaal juist te denken dat in
heel West-Europa het bevolkingscijfer met dramati
sche sprongen bergafwaarts gaat. De meest waar
schijnlijke prognose (opgesteld door de Verenigde
Naties) geeft voor ons deel van de wereld tot het
jaar 2000 nog steeds een groei met 7 procent aan
en zelfs voor het geval dat de vruchtbaarheid snel
zou dalen naar het peil van 1,5 kind per vrouw,
zoals sommigen verwachten, blijft die groei tot het
jaar 2000 nog steeds 2 procent. Wel zal dan in de
dertig jaar die volgen, de Westeuropese bevolking
opeens met 15 procent afnemen en zullen we in het
jaar 2030 met z'n allen aanzienlijk meer ruimte heb
ben dan nu. Of dit werkelijk gebeurt, hangt ervan af
in hoeverre de herwaardering doorzet van de beteke
nis die de voortplanting heeft voor de leden van de
gemeenschap en vooral voor de gemeenschap als
geheel.
In die herwaardering zou best eens een kentering
kunnen optreden. Sociologen hebben vastgesteld dat
zich reeds een mode aan het ontwikkelen is om bij
wijze van statussymbool weer drie of zelfs meer kin
deren te krijgen. Tegen dergelijke grillen zijn toe
komstvoorspellers niet gewapend.
Ook Nederland heeft deel aan de daling van de
vruchtbaarheid die zich sinds 1964 in heel West-Eu
ropa voordoet. Maar dit betekent niet dat het einde
van onze nationale bevolkingsgroei al in zicht is. En
kele weken geleden hebben we er onze 14 miljoen
ste bijgekregen zodat we ons nu met meer dan 400
inwoners per vierkante kilometer staande moeten
zien te houden; voor liggen is steeds minder plaats.
Tot het jaar 2000 komen daar nog eens 600.000 tot
1,6 miljoen mensen bij; het hangt er maar van af in
welke richting de ontwikkeling gaat.
Jeugd
spit
naar
verleden
intuin
van
Het Loo
(Van een onzer verslag
gevers)
APELDOORN - Schepje
voor schepje hebben
jongeren uit het hele
land resten blootgelegd
van de zeventiende-
eeuwse paleistuin van
Het Loo: historische
aanknopingspunten voor
het aanstaande herstel
van deze symmetrische
formuletuin In Franse
stijl. Ruim twintig leden
van de Nederlandse
Jeugdbond ter Bestude
ring van de Geschiede
nis hielpen tijdens een
opgravingskamp de res
taurateurs van het pa
leis een gewichtig
handje door onder meer
een mozaiek aan de op
pervlakte te krijgen, dat
ooit de bodem van een
klein vijvertje aan de
rand van de tuin moet
zijn geweest. In ruil
voor menig zweetdrup
peltje kwamen er ook
overblijfselen van de
vroege ommuring en
kanaaltjes tevoorschijn,
die deel hebben uitge
maakt van het tuincom
plex.
De Jeugdbond organi
seert regelmatig van dit
soort leerzame kampen:
een sportieve benade
ring van spelenderwijs
vorsen in de vaderland
se geschiedenis. De le
den, jongens zowel als
meisjes, zitten allemaal
in de leeftijdsgroep tus
sen 12 en 25 jaar. Lan
delijk telt de bond
die sedert 1958 bestaat
zo'n 750 actieve
medewerkers(sters), ver
deeld over 25 afdelingen
in het land. Behalve op
gravingen doet de
Jeugdbond ook veel aan
het napluizen van histo
rische archieven.
Dat op dit moment de
tuin van Het Loo over-
Het hoofdgebouw van
het paleis, links op de
foto, kan weer bijna uit
zijn gele beschermende
jas. Aan de voet ervan
zoeken geschiedenis
hobbyisten naar oude
overblijfselen (foto'
links).
Met op de achtergrond
Het Oude Loo graven
leden van de Jeugd
bond ter Bestudering
van de Geschiedenis
naar overblijfselen van
de vroegere beneden-
tuin van Het Loo (foto
rechts).
hoop wordt gehaald ter
voorbereiding van een
minutieuze restauratie
was een kolfje naar de
hand van de jeugdige
geschiedenis-hobbyisten.
Opzichter Niels Mr \es
van de Rijksgc: j n-
dienst: „De result .en
van zo'n opgravings--
kamp blijken uiterst
waardevol. Wat deze
vrijwilligers hier hebben
gedaan, neemt ons weer
werk uit huiiu„n. Wat er
De bevolkingsgroei is in dit opzicht te vergelijken
met een mammoettanker die pas tot stilstand komt,
zeer lang nadat de vaart is verminderd. Men kan er
alles over lezen in het boek „Minder mensen, meer
welzijn?" dat dezer dagen in de Aula-reeks versche
nen is. De auteurs, prof. J. van de Kaa en drs. K.
van der Windt, geven overigens een bevestigend ant
woord op de vraag die de titel stelt. „Zouden de
lage vruchtbaarheidscijfers zich ook na het jaar 2000
blijven voordoen", betogen ze, „dan zou de bevol
king eerst langzaam en daarna sneller gaan afne
men. Zolang deze afname ziqh niet onbeperkt voort
zet en het uitzicht op een bevolking van constante
omvang niet verloren gaat, is zo'n ontwikkeling heel
wel aanvaardbaar". Anders gezegd: er bestaat geen
bezwaar tegen een bevolkingspeil dat iets beneden
het huidige ligt. Er zou best een tijdperk van nega
tieve groei mogen komen, mits op langere termijn
maar een stationair bevolkingsaantal wordt bereikt
van zo'n miljoen of twaalf, net als voor 1970.
Inhaaleffect
Hoe liggen de kansen voor dat als gunstig afgeschil
derde perspectief? Ofschoon het huwelijk de komen
de tientallen jaren een centrale levenswaarde zal blij
ven. denken de deskundigen dat de subtiele druk
om te trouwen zal verminderen. Bij voortgezette ten
densen tot ontkerkelijking, grotere zelfbewustwor
ding, grotere zelfontplooiing, grotere emancipatie
van de vrouw en toenemende deelneming van vrou
wen aan onderwijs en arbeid, betekent dit dat het
percentage van de vrouwen dat uiteindelijk een hu
welijk sluit, over enkele jaren vermoedelijk zal afne
men. De ontwikkeling van de vruchtbaarheid houdt
hiermee gelijke tred, ook al omdat de vrijwillige kin
derloosheid maatschappelijk meer aanvaard gaat
worden. Het samenwonen alvorens te trouwen zal
eerst geleidelijk en daarna versneld toenemen. Onge
wenste en half gewenste geboorten verdwijnen nage
noeg. Maar, waarschuwen de deskundigen, juist zo'n
periode met een laag vruchtbaarheidspeil kan leiden
tot een inhaaleffect, voortvloeiend uit het uitstellen
van geboorten. Afhankelijk van de vraag of dit effect
*al dan niet optreedt, zullen er tussen het jaar 2000
en nu 600.000 dan wel 1,6 miljoen Nederlanders bij
komen, bijna driemaal zoveel.
Die ongerustheid is te groot, menen prof. Van de
Kaa en de zijnen. Om een goed beleid te kunnen
voeren op het gebied van milieu en ruimtelijke orde
ning, dient een regering over meer zekerheid te be
schikken. Een zekerheid die ze zelf in de hand zou
kunnen werken door meer aandacht te bestedel 1
maatregelen op het gebied van „geboortereg
gedrag" onder de burgers; zoiets als de cam;
voor het derde kind van de Fransen, maar <J
tegenovergestelde richting.
Verantwoordelijkheid
Daaraan schort het Partners moeten natuurlj9e
vrijheid en verantwoordelijkheid over het aanj
de spreiding van hur kinderen kunnen besj
vinden de voorstanders van deze denktran p
houdt in dat ze de daarvoor benodigde vorminl
nen te hebben ontvangen en kunnen bescl)
over de benodigde informatie en middelen Wal ',c'
woord verantwoordelijkheid valt, wordt bedot]
verantwoordelijkheid van de partners tegenov,
kaar, tegenover hun kinderen, huidige of toek' h<
ge, en tegenover de gemeenschap.
Dan volgt een pleidooi voor een actieplan, eeni
verwogen programma Van activiteiten dat eroj
richt is nog voor 1985 het aantal onbedoeltj
speciaal het aantal ongewenste zwangerschappt V
een minimum terug te brengen. Dit houdt in d k
gen die tijd mannen en vrouwen uit alle gri
van de bevolking in staat moeten zijn af te
of ouderschap een van de rollen is die ze l
vervullen in hun leven. Ze moeten kunnen ovi a'
welke gevolgen hun keuze voor een bepaald kj
tal of een bepaalde spreiding van geboorten: ge
voor henzelf, voor de kinderen en voor de ger w
schap. Tenslotte moeten ze deze keuze kunne» g€
werkelijken ook.
„Wij zijn van oordeel dat het uitvoeren van zo!
tieplan dringend noodzakelijk is. Het dient da
te maken van het door de overheid te ontwil»
bevolkingsbeleid. De overheidsorganen moete 2
uitvoering van het plan intensief begeleiden 4 m
overheid moet, waar nodig, bestuurlijke en vtqjr
vende maatregelen treffen". Prof. H. Galjaard.
tien miljoen is te veel We merken elke dag
hele leven dat we leiden, dat het er te veel
merken het als je over de autodaken naar
moet lopen- We merken het in de weekends
langrijker misschien nog is het feit dat heel
deren die een opleiding willen hebben,
moeten worden, net zo goed als er heel
mensen en straks waarschijnlijk nog heel wat
teleurgesteld moeten worden als ze werk
ik die gevallen bekijk, dan is het
mij dat de regeringen nooit aandacht aan
bleem hebben besteed". piet
uit de grond komt wordt
allemaal haarfijn op
kaart gezet. Al'die ele
menten zijn van belang
voor het maken van het
definitieve bestek van de
zogeheten beneden
zin van Het Loo ziet er
op het ogenblik uit als
een doolhof van loop
graven. In schuttersput
jes hakten de deelne
mers aan' het opgra
vingskamp wortels weg
en bezemden ze gebrok
kelde muurtjes af. Het
hoofdgebouw van het
paleis dat wordt geres
taureerd, staat nog in
een gele jas, maar komt
daar binnenkort weer
onder vandaan. De uit
wendige opknap is zo
goed als klaar.
Voor de logerende op
gravers, die vlak bij het
paleis hun tentjes kon
den opzetten, was het
'opgeknapte kasteeltje
Het Oude Loo op de
achtergrond een prach
tig decor. Kampleiders
Erik Terlouw uit Delft en
Hette Quispel uit Leiden
waren uitstekend te
spreken over het verloop
van de opgravingsweek,
alhoewel echte vondsten
nauwelijks werden ge
daan. Er kwamen wat
potscherven een paar
pijpekoppen en oude
spijkers uit de bodem.
Alleen Martijn Krijgsman
uit Aalsmeer
geluk: die
cent uit 1878
trofee die als
bare schat werd
poetst.
Alle aanwezige prz//7
van de
ren zo
de kans
is dat zij in de
kantie weer hun
zullen opslaan in |ond«
leistuin om het
voort te zetten