geleden in
Nieuwe Rabo
Nieuwkoop
De trots van
katholiek
Hoogmade
stortte 50 jaar
Njord 105
jaar jong
Raad van State
maakt bezwaar
tegen beroep over
Doelenkazerne
Solness, slordig en ongeïnspireerd
DEUTSCHES REQUIEM
PAGINA 3
.toegang voor de Hoogmadenaren
hun kerk in de Frederikspolder
Q( v.rij moeilijk, omdat het gebouw aan
noordzijde van de Noord Aa stond,
'ongeveer een kwartier afstand van
centrum van het dorp. De kerk
in 1856 verrijkt werd met een twintig
»r hoge toren was langzamerhand
j *vJ \.eel te klein geworden, zodat tal van
mti uigen. vooral de armen die geen ei-
plaats hadden, achter in de kerk
:en staan, ja zelfs buiten het portaal
le °Pen lucht soms de mis moesten
onen. Ook vertoonde het gebouw
tige ouderdomsverschijnselen. Men
fngde dus zeer naar een nieuw ge
il, maar dit moest dan in het cen-
II van het dorp gelegen zijn.
isk bisschop, wiens toestemming voor de
s- N a- werd gevraagd, gaf deze gaarne op
[ecember 1873. Onder leiding van de
gieke bouwpastoor Bernardus Jaco-
van Aarsen was men toen al een
bezig aan de bouw De begroting
het werk was bepaald op 76.000.-.
ijl binnen enige jaren op vrijwillige
w8l ragen tot een bedrag van J 33.500 -
terp kend werd. Als architect trad op E.
U. 1 largry Aannemers werden de heren
leug Westenhoff en P. Vlasveld te Bode
en. die de bouw aannamen voor een
ag van 78.870.-
eilijkheden mei fundering
werk vlotte vrij goed. zo schreef de
5 Pi loor van Hoogmade aan de bisschop
I* Haarlem Alleen gaf de fundering
wmoeilijkheden, daar de heipalen
'Ie malen werden afgekeurd On
es dat is er erg met deze heipalen
iz. finoeid. De afgekeurde palen werden
voerd van het werk en langs een
Vor ^eg weer 0p het Werk gebracht en
tiikt. Aan het toezicht van het werk
zien t nogal veel ontbroken hebben. Ook
tijdens de bouw van de kerk nogal
misbruik van drank gemaakt zijn.
jevolgen bleven dan ook niet uit.
29 juni 1875 werden de klokken door
lastoor ingewijd. De kleine of Maria-
nog afkomstig Uit de oude
kerk in de Frederikspolder. Daar ze ech
ter gebarsten was. werd ze opnieuw ge
goten door de Fa. Van Bergen te Heili-
gerlee. Tevens werd de klok verzwaard
tot 365 kg. De grote of Sint-Bernardusk-
lok woog 761 12 kg. Zij werd eveneens
gegoten door de Fa. Van Bergen.
Zeer welkom voor de parochie was een
legaat in 1878 aan de kerk vermaakt,
groot 19.000,- door Jansje van der Hoe
ven. Kerkmeester P. van Heteren gaf de
kerk een nieuwe kruisweg ten geschenke,
geschilderd door de Alkmaarse kunst
schilder Klasener. Dit kostbare geschenk
werd op 20 oktober 1880 ingewijd. Pas
toor Tieleman die in 1880 parochieher
der Van Aarsen was opgevolgd beij
verde zich zeer om de kerk te verrijken
met een nieuw orgel. Het toen gebruikte
orgel was nog afkomstig uit de afge
dankte kerk en veel te klein voor de
grote ruimte van de nieuwe kerk. Het
gelukte de pastoor niet om het benodig
de bedrag bijeen te krijgen en de oude
..moppertrommel", zoals hij het oude in
strument betitelde, op te ruimen. Pas in
1887 kreeg de kerk een nieuw orgel ten
geschenke van Flora Koppert. De bis
schop van Haarlem, mgr. P J. Snickers,
wijdde op 10 oktober 1877 het nieuwe
kerkgebouw in. De begraafplaats achter
de kerk werd pas in 1900 gerealiseerd.
Tot dat jaar hadden de begrafenissen
nog steeds plaats in de Frederikspolder.
erzakkingén
De kerk stond nog geen kwart eeuw of
zij begon reeds ernstige tekenen van ver
zakking te vertonen. In 1920 werd een
reparatie nodig geacht, waarmee een
kwart ton gemoeid zou zijn. Hiervan
moest men wegens gebrek aan middelen
afzien. In 1927 werd de verzakking snel
erger, zodat telkens grote stukken kalk
naar beneden vielen, vooral in de weste
lijke zijbeuk. De pilaren werden met zin
ken banden versterkt, maar deze lapmid
delen bleken onvoldoende. In het voor
jaar van 1929 nam het instortingsgevaar
plotseling een dreigend karakter aan. De
vloer zakte vijftien centimeter, waardoor
ook de pilaren verzakten en alle verband
in het gebouw verloren ging. Op een
zondag viel plotseling een groot stuk
steen naar beneden, op een plaats die
juist tevoren door een vrouw verlaten
was en die dus ternauwernood aan een
ernstig ongeluk ontsnapte.
Op 5 juni ging de verzakking zo snel.
dat het zelfs gevaarlijk werd om in de
kerk te vertoeven om de inventaris weg
te halen, zodat dit werd stop gezet. Een
dag later viel een deel van de zijbeuk,
ongeveer ter grootte van tien vierkante
meter, naar beneden. Een der grote pila
ren zakte enige meters in de grond en
om verder onheil te voorkomen heeft
men de kerkmuren toen omver getrok
ken.
Een hoge geestelijke uit Haarlem, die
zich kwam overtuigen van de ramp. ver
telde dat hij een kleine dertig jaar eer
der eens met een heer gereisd had. die
bij hem informeerde of de kerk in Hoog
made nog steeds bestond. Hij vertelde,
dat hij hem destijds gebouwd had. Ver
moedelijk heeft hij dus wel geweten,
hoezeer er geknoeid was. Geen wonder
dat pastoor Borsboom als verslagen in
zijn pastorie zat en het moeite kostte
hem dit huis te doen verlaten, hetgeen
de architect nodig vond, voor het geval
Verscholen tussen de bomen staat hier de
katholieke kerk van Hoogmade, een schep
ping van de architect E. J. Margry, die in de
tweede helft van de vorige eeuw tal van
kerken bouwde in het bisdom Haarlem
Deze foto dateert van ongeveer 1920.
dat ook de toren als deze de steun te
gen het kerkgebouw miste zou omval
len en op de pastorie terecht zou komen.
De pastoor antwoorde op de vertogen
van de architect: ..Onze Lieve Heer zal
zijn eigen glazen niet ingooien".
Instorting
Het kerkbestuur verzocht aan de Leidse
architect Jan van der Laan om de kerk
te komen inspecteren. Op maandag 3
juni 1929 bevond Van der Laan bij zijn
eerste bezoek aan de Hoogmedese kerk,
dat de muren en kolommen op meerdere
plaatsen merkbare verzakkingen vertoon
den. De kolommen aan de westkant wa
ren ongeveer vijftien centimeter verzakt
terwijl ook de vloergewelven het begeven
hadden.
Twee dagen later bracht Van der Laan
een rapport uit. Bij zijn nauwkeurig on
derzoek was gebleken dat één der ko
lommen van de viering dermate ontzet
en zelfs merkbaar in beweging was. dat
instorting elk ogenblik was te verwach
ten. Besloten werd dan ook de kerk di-
rekt te sluiten, in afwachting of de zet
ting eventueel nog tot rust zou komen.
Dinsdagmorgen 4 juni knikte de kolom
van de viering en stortte een gedeelte bij
het transept in. De overige kolommen
aan de westkant bleken ongeveer tachtig
centimeter weggezakt te zijn. De muur
van de hoofdbeuk boven de kolommen
bleef, hoewel geheel gescheurd, door het
verband in de kap nog hangen. De toe
stand was zeer gevaarlijk. De drie overi
ge kolommen zijn toen omver gehaald en
hierna is ook de kap van de hoofdbeuk
verder omlaag gestort. Hiermee was het
ergste gevaar geweken.
Een troosteloze puinhoop was alles wat er
van het amper vijftig jaar oude bedehuis in
de zomer van 1929 nog restte. De westelijke
zijgevel is geheel verdwenen terwijl de res
ten van de kap als los zand aan elkaar han
gen.
Hierna werd besloten voorlopig alleen
over te gaan tot het opruimen van het
puin en het wegbreken van die gedeel
ten. welke nog gevaar konden opleveren.
Over het algemeen bleek dat de muren
en kolommen nog zettingen vertoonden.
Een definitief onderzoek naar de oorzaak
van de verzakking kon pas na het oprui
men van het puin plaatshebben. Na
blootlegging van de funderingen bleek
het volgende. De algemene toestand van
de fundering was zeer slecht. Het bleek
de architect dat na de bouw de funde
ringen op meerdere plaatsen reeds wa
ren versterkt, onder andere bij twee ko
lommen van de viering en bij de toren
De kespen van de fundering onder de
toren lagen gekraakt, terwijl de polen
door de kespen waren heengedrongen.
Later waren blijkbaar boven de gebro
ken kespen nieuwe ingebracht en hierop
nieuwe versnijdingen aangemetseld De
fundering van de kolommen bleek alles
zins onvoldoende. De pijlers waren zon
der versnijdingen op de funderingsvloer
gemetseld en bleken nu tussen de palen
te zijn doorgezakt.
De funderingen van het na de instorting
nog bestaande priesterkoor waren niet
onderzocht. De muren vertoonden echter
scheuren tot in de fundering. Gehele ge
deelten muur waren dan ook in de loop
der jaren reeds uitgebroken en opnieuw
gemetseld. Over het algemeen vertoon
den de resterende gedeelten muren en
gewelven, zowel van het priesterkoor als
van het nog overeind gebleven gedeelte
van een zijbeuk ernstige scheuren. Het
liet zich aanzien dat de toestand van de
funderingen van deze gedeelten dan ook
niet veel beter was. Hoewel in geringe
Tijdens het pastoraat van Bernardus Jaco
bus van Aarsen, die van 1872 tot 1880 te
Hoogmade werkzaam was. verrees in het
centrum van het dorp een nieuwe kerk met
driehonderdvijftig zitplaatsen De pastoor
overleed te Hoogmade in 1880 op 52-jarige
leeftijd.
mate vertoonden de nog bestaande ko
lommen zelfs na de instorting weer teke
nen van enige zetting.
Herbouw
De toren, hoewel verzakt en losge
scheurd van het overige metselwerk,
stond nog vrij goed. Een volledig onder
zoek van de fundering zou uitwijzen dat
een versterking hiervan zeer wel moge
lijk zou zijn. Als conclusie van zijn be
vindingen stelde de architect het Hoog-
madese kerkbestuur voor om over te
gaan tot sloop van het resterende gedeel
te van de kerk, met uitzondering van de
toren. Was de toestand van het overge
bleven gedeelte beter, dan nog zou her
bouw op dezelfde wijze kostbaar zijn en
het geheel van te lichte constructie blij
ven. Voor het stichten van een nieuwe
kerk adviseerde Van der Laan om over
te gaan tot de bouw van een eenvoudige
dorpskerk op dezelfde plaats in aanslui
ting aan de oude toren. Van de toren
zouden de funderingen dan versterkt die
nen te worden en zou deze in aansluiting
aan een nieuwe kerk enige wijzigingen
moeten ondergaan. Deze wijzigingen be
oogden dan tevens het wegnemen van
overbodige onderdelen welke voortdu
rend onderhoud behoefden.
De plannen tot herbouw werden terstond
ontworpen. De aanbesteding had plaats
op 14 april 1931. Architect was ir. Jan
van der Laan. aanneemster de N.V. Eri
ca uit Noordwijk, voor een bedrag van
79.945. Op 4 augustus 1932 werd de
herbouwde Hoogmadese kerk door de
bisschop van Haarlem, mgr. J. D. J
Aengenent, geconsacreerd.
HANS VAN DER WERELD
«g ijk-op-cultuur-etsla-
Topen
ï1»
wethouder voor culturele za-
rmevrouw H Donker, heeft
irmorgen bij V. en D. te Al-
n aan den Riin een exposi
tieruimte geopend. De ruimte,
een „kijk-op-cultuur-etalage is
permanent beschikbaar en heeft
tot doel informatie te verstrek
ken over het culturele gebeuren
te Alphen en omgeving Niet al
leen zullen de gebeurtenissen
worden aangekondigd, maar ook
exposities worden gehouden.
Aan de „kunstuitleen' zal extra
aandacht worden besteed. De
ruimte is opgezet in samenwer
king met het bureau Culturele
Zaken.
«ptuurw andeling
Duivenvoorde
looi
OORSCHOTEN - Onder
ijig van natuurgidsen kan
ireen morgen aan een an-
half uur durende natuur-
M ideling deelnemen. De
ïdeling wordt georgani-
rd door de afdeling Leiden
I 'het Instituut voor Na-
rbeschermingseducatie
'joflN): Het is niet nodig om
jjaf in te schrijven. De
ieïing begint om twee
vanaf de Laan van Dui-
voorde. Er wordt in Dui-
iVoorde gewandeld. Dag- of
"frkaarten zijn bij de ingang
krijgen. (NZH-bus 46 of
IZ*
RESIDENTIE-ORKEST
Stadsgehoorzaal 20.15 uur, zaterdag 19 mei
slotconcert dit seizoen
kDALJMC
dirigent Ferdinand Leitner
sopraan Elisabeth Speiser
bariton Wolfgang Schone
koren Deo Sacrum (Poeldijk) en Christ
Oratorium Vereniging
(Schevenin-gen); leiding Jos Franken.
Kaarten 14.-
CJP, studenten 10,-
Bij Bender Hoge-
woerd 90. tel. 120097
en op de concert
avond aan de zaal.
NIEUWKOOP Nieuwkoops burgemeester mr. T. R. Seinstra
opende gistermiddag het nieuwe kantoor van de Rabobank te
Nieuwkoop. Dit geschiedde op symbolische wijze door het
ontsluiten van deze nieuwe vestiging is Nieuwkoop er een be
langrijke dienstverlenende instelling rijker op geworden.
Tot voor kort deed de Rabobank Nieuwkoop het nog met twee
kleine kantoren aan de Achterweg en de Meeuwenlaan. Het
hoofdkantoor was gevestigd in Noorden. Met het gereedkomen
van de nieuwe vestiging wordt het hoofdkantoor, waaronder
Noorden. Aarlanderveen en Woerdense Verlaat ressorteren,
naar Nieuwkoop verplaatst. De dienstverlening in Noorden zal.
zo wordt door de directie uitdrukkelijk gesteld, daarmee ech
ter niet verminderen.
Het nieuwe gebouw is zeer modern van opzet. Laat zich van
buiten reeds zeer fraai aanzien, binnen wordt men zelfs op
een sfeervol achtergrondmuziekje onthaald. De nieuwe bank
maakt zeker geen koel-zakelijke indruk maar doet daarentegen
vriendelijk en huiselijk aan. Er is onder meer een gastvrije
balie met vijf open loketten. Men beschikt reeds over een snel-
kas en de afdelingen vakantiereizen en verzekeringen hebben
nu een eigen balie. Voorts zijn er in het bankgebouw behalve
de publiekontvangsthal nog een comfortabele spreekkamer en
twee spreekhoeken.
Voor wie het allemaal zelf wil: Zaterdag 12 mei van' 10.00 tot
14.00 uur wordt er „open huis" gehouden.
DEN HAAG/LEIDEN
De voorzitter van
de afdeling geschil
len van bestuur van
de Raad van State,
baron Van Tuyll,
heeft gisterochtend
tijdens de behande
ling van een beroep
schrift van de Leide-
naren mevrouw M.
Bosch-Gans en de
heer J. Doove tegen
een beschikking van
de minister van
CRM om het Doelen-
terrein niet op te ne
men in het register
van beschermde mo
numenten, zijn ver
bazing geuit over de
inhoud van het
schrijven.
Het beroepschrift na
melijk zou niet één
concreet punt bevat
ten en zich dermate
tegen het hele beleid
van de minister af
zetten, dat de appel
lanten met hun be
zwaren bij de Raad
van State op het ver
keerde adres waren.
Staatsraad Verburg,
die in deze zaak rap
porteur was, noemde
het schrijven uiter
mate vaag en be
treurde het dat door
het duo ellenlange
brieven zijn geschre
ven, „die als het er
op aankomt door de
mensen zelf niet
mondeling worden
toegelicht".
Volgens een door de
heer J. Doove ge-
het Doelenterrein,
maar op de hele
Sleutelstad. De heer
Doove vraagt het mi
nisterie om een totale
herziening van het
monumentenbeleid
dat hier wordt ge
voerd. Staatsraden
Van Tuyl en Verburg
vonden het kaliber
van de aanvraag der-
schreven toelichting halve uitermate va
zou het beroepschrift „Er is niet gevraagd
zich niet primair naar een bepaald
richten op het monu- pand, zodat we in
mentale karakter van wezen niet kunnen
spreken van een be
langhebbende in deze
kwestie. Het bezwaar
schrift moet elders
gedeponeerd worden,
maar niet hier", al
dus de heer Verburg.
Voorzitter Van Tuyl
maakte de zaak af
door te stellen, dat
de appellanten een
stroom van brieven
de deur uit hebber
gestuurd die voor ju
risten slechts met
moeite waren te be
grijpen.
Concert
In het ontmoetings
centrum van het ver
pleegtehuis „Ley-
thenrode" vond gis
teravond een uniek
muzikaal gebeuren
plaats. Het Haagse
artsenorkest en het
Haagse kamerorkest
traden gezamenlijk
op voor de bewoners
van het verpleegte
huis aan de Hoog-
madeseweg. Het 30
man tellende orkest
bracht onder leiding
van dirigent W. Roe-
raarde een vioolcon
cert van Janiani en
een fluitconcert van
Mozart ten gehore
Deze muzikale avond
werd mogelijk ge
maakt door de Lions
club Leiden/Noord-
wijk.
EN Het gebeurt niet zo vaak dat be-
Pstonelisten zo slordig spelen, dat teksten
*r half te verstaan zijn en het soufleren
'rentegen dubbel zo goed is. Gisteravond
dat het geval in de Schouwburg bij
Miwmeester Solness" van Hendrik Ibsen,
peeld door toneelgroep Theater uit Arn-
..Bouwmeester Solness" is een traditio-
drie-bedrijven-stuk, dat zich afspreelt in
kringen der gegoede burgerij en handelt
T een dijk van een vent, een bouwmeester,
een soort monopolie heeft opgebouwd
'f niets en niemand te ontzien, maar die
aan zichzelf gaat twijfelen en angst krijgt
0r de aanstormende jeugd. Wanneer hij
door een zeer jeugdig meisje laat verlei-
den nog eenmaal de krachttoer uit te halen
die zij eenmaal eerder van hem zag Sol
ness beklimt een toren valt hij dood neer
van het bouwwerk.
In tegenstelling tot andere stukken van Ibsen
is „Solness" langdradig en wijdlopig. In het
stuk zitten ellenlange lappen tekst, die, goed
gespeeld, misschien nog wel kunnen boeien,
maar gisteravond slechts verveling opriepen.
Alles ligt er duimendik bovenop, er zitten
geen onverwachte wendingen in „Solness", het
meeste is na tien minuten al onthuld en dui
delijk, en dan is het alleen nog maar wachten
op het doodvallen van de hoofdfiguur.
Theater leek ook geen enkele moeite te heb
ben gedaan „Solness" enige subtiliteit mee te
geven. Het is natuurlijk leuk als iemand, die
zich duivels wilskrachtig voelt, ook de hele
avond er als een duivel bij loopt, erg veel ver
rassing voor de toeschouwer blijft er zo niet
over.
„Bouwmeester Solness" moeten we maar weer
snel vergeten. Het enige dat men zich kan af
vragen: waarom spelen zoveel burgerlijke to
neelgroepen de laatste tijd toch zo veel Ibsen?
Mogelijk heeft dat iets te maken met onrust
gevoelens over het voortbestaan van hun ei
gen burgerlijke cultuur. Ibsen schetst de bur
gerlijke samenleving toch immers in haar ver
wording en morele achteruitgang.
PAUL VAN DER PLANK
LEIDEN Njord, de oudste Nederlandse studentenroeivere
niging, bestaat volgende week 105 jaar. Ondanks die hoge
leeftijd is Njord nog erg actief en gaat zijn eenentwintigste
lustrum dan ook uitgebreid vieren. Het Zwanencommité, ofte
wel de jubileumcommissie, heeft een feestprogramma op po
ten gezet, dat de hele week zal duren.
De belangrijkste evenementen zijn: Dinsdag: Opening van de
lustrumweek met een optocht van het clubgebouw aan de
Morsweg tot aan de sociëteit Minerva in de Breestraat. Naast
Njord-leden zullen hier ook een fanfare en een majoretten-
korps aan deelnemen.
Woensdag: Open dag voor alle inwoners van Leiden. Om
twaalf uur is er op de hoek Lange Mare/Donkersteeg een
luchtballonnenwedstrijd en een optreden van de clown Ronald
MacDonald. Op de Morsweg zijn roeiwedstrijden voor scholie
ren en roeiwedstrijden tussen verschillende Leidse prominen
ten. Onder meer is er een. race tussen ploegen van de brand
weer en de politie.
Donderdag: Buitendag voor alle Njord-leden die besloten
wordt met een barbecue en een disco.
Zaterdag: Begin van de luslrumwedstrijden bij 's Molenaars-
brug in Alphen. Ploegen van bijna alle Nederlandse verenigin
gen zijn hierbij vertegenwoordigd, 's Middags is er een kermis,
's avonds kan men een speciale roeiersmaaltijd nuttigen.
Zondag. Tweede dag van de lustrum wedstrijden in Alphen.
Om een uur herleeft een oude traditie met de zogenaamde
keerboeiwedstrijden. De lustrumweek wordt besloten met een
galabal. Voor belangstellenden is het totale programma van
deze lustrumviering verkrijgbaar bij het clubgebouw van
Njord en verder ook bij alle activiteiten.
|M|nnade Precies een halve eeuw ge
ilt n uerd katholiek Hoogmade getrof-
"fÜoor een ernstige ramp. Toen name-
stortte de prachtige neogotische
geheel in. De belangrijkste oorzaak
m an bleek gelegen te zijn in de fun-
iibum ng, waarmee tijdens de bouw, gedu-
>g zode de jaren 1872-1877, al geknoeid
(5) 0 Alleen de toren, waarop katholiek
22.M f®ade 20 trots was» kon behouden
en, al werd die bij de herbouw van
bedehuis aanzienlijk „hervormd"
de muren te ommantelen.
kerkgebouw heeft dus niet lang aan
lt doel kunnen beantwoorden. Het was
rgRH »r lang niet het eerste bedehuis van
v» foogmadese katholieken. In vroeger
1*! ven sto d er een kerk ongeveer op
Cc Plaats van de tefïenwoordige Neder-
Hervormde kerk. terwijl er in 1640
huis ten behoeve van de toenmalige
loor aan de Oude Kerkweg werd ge-
;d op welks zolder de katholieken
in het geheim bijeen kwamen. Toen
bepalingen van de Staten van Hol-
wat minder streng werden mocht er
een kerk gebouwd worden. Zo to-
de Hoogmadenaren van 1742 tot
getrouw naar het barokke kerkje in
(I 'rederikspolder om daar aan hun ge-
Verplichtingen te voldoen.
klein
R- K Xx?t
ZATERDAG 12 ME11979
LEIDSE COURANT
