Madeira
flirt
met alle
seizoenen
Steeds meer
Nederlanders
naar zonnig
Madeira
Steeds meer Nederlanders vinden
hun (lucht)weg naar Madeira. Dat
blllkt uit een overzicht van het
Portugees Nationaal
Verkeersbureau. Het aantal
overnachtingen van Nederlanders In
hotels liep op Madeira van 22.855
In 1972 naar 82.000 In 1977. En er
zit weer een forse stijging In.
Overigens: de belangstelling van
Nederlanders voor Portugal en de
Portugese eilanden beweegt zich
over het algemeen In een sterk
stllgende lijn. Van alle Portugese
streken Is alleen de Algarve bij de
Nederlanders meer In trek dan
Madeira.
De Algarve heeft fraaie
zandstranden die Madeira
ontbeert. Er staat echter tegenover
dat Madeira een bijzonder
gelijkmatige temperatuur heeft met
„uitschieters naar boven en
beneden niet meegerekend23
graden gemiddeld In augustus-
september en 17 graden gemiddeld
In lanuarl, februari en maart.
Regen valt er vrij veel In het
laatste kwartaal met een
gemiddelde van 90 millimeter per
maand. Maar In Juni, /uil en
augustus wordt slechts twee
millimeter gemiddeld per maand
genoteerd.
De officiële munteenheid Is de
escudo, waarvan er de laatste Jaren
steeds meer In een gulden gaan.
Voor honderd escudo's ontvangt de
Portugees nog geen vijf gulden.
zwemmen. De rest stilzwijgen zou
onrecht zijn. Immers. Madeira biedt
meer. Ook voor de toerist die niet
alleen lekker wil eten, drinken en
luieren is er genoeg te genieten. Het
eiland van vulkanische oorsprong
bestaat voor 65 procent uit
gebergten, Paul de Serra is de naam
van de enige hoogvlakte. Daarnaast
van zuid naar noord drie passen
Encumeada, Poi so Pas en Porte!a
Pas met overal een prachtig uitzicht
naar de noord- en zuidkust.
Aan de noordkust, vanaf het smalle
weggetje dat vliesdun langs de
rotsen voert, lijkt het water wat
grauwer dan aan de zuidkust. Het
zal schijn zijn, want aan diezelfde
noordkust, het puntje ten
noordwesten, ligt Porto Moniz en
daar is het water van een wonderlijk
blauw. Je kijkt er meters diep tussen
de rotsen tot op de bodem van de
zee. Porto Moniz, waar serveersters
in matrozenpakken bedienen, waar Je
wat moeite hebt een kleine drom
vliegen het zwijgen op te leggen,
waar je heerlijk kunt relaxen in de
nationale swimmingpool.
Langs de zuidkust vooral een
wisselend panorama. Pittoreske
dorpjes als Camara de Lobos, waar
Winston Churchill niet achter de
schildersezel weg te branden was en
Ribeira Brava, waar het borduurwerk
en de gobelins misschien wel het
mooist van het gehele eiland zijn.
En goedkoop. Voor een paar
honderd escudo's, nog geen tientje,
krijg je een copieuze maaltijd en
voor nog een paar escudo 's erbij
verwen je je tong en verhemelte met
een prachtige wijn. Dat hoeft nog
niet eens een verdelho (een heerlijke
droge) of een boaI (tintelende zoete)
te zijn. Er zijn meer goede soorten.
Aan de zuidkust wisselen de
bananen-, suikerriet- en
druivencultures elkaar af. Op de
lagere berghelling granen, fruiten
groenten. Centrum van rietvlechtwerk
is Camacha in het oostelijk deel.
Neem daar ook even een kijkje In de
oude hoofdstad Machico.
De stelle kust van Madeira In de nabijheid van de hoofdstad Funchal.
Madeira, 900 kilometer ten
zuidwesten van Lissabon, even
noordelijker dan de Canarlsche
Eilanden, maakt deel uit van een
Archipel die verder bestaat uit
Porto Santo, de Desert-Ellanden en
Selvagens, waarvan de laatste
twee onbewoond zijn. (Porto Santo
telt ongeveer 3.000 bewoners).
De Archipel valt onder Portugal. Het
waren de Portugezen die de
ellandenreeks ontdekten. Voor
Zarco-de-ontdekker staat oen
standbeeld In Funchal. Zijn graf
bevindt zich In het klooster Santa
Clara.
Zarco kreeg Porto Santo In 1419
In het vizier en ontwaarde Madeira
In 1420. De kapel van Santa
Catarlna In het gelijknamige park,
daterend uit 1425, Is het oudste
gebouw. De eerste cultuur bestond
uit rietsuiker, die In Europa aan
do man werd gebracht door de
Vlamingen. In 1580, toen Flllps II,
la „onze" man uit de Tachtigjarige
Oorlog, de Portugese troon
bezette, kwam ook Madeira In
Spaanse handen. De Spaanse
bezetting duurde tot 1640.
De suikerontginning In Brazilië
betekende niets minder dan een
catastrofe voor het eiland. Het
duurde tot het begin van de 18e
eeuw voor een waardig alternatief
werd aangeboord: de export van
MadelrawIJn. Vooral Engeland en
de Engelse koloniën bleken
geïnteresseerd.
In 1801 werd het eiland door de
Engelsen bezet, naar het heette
ter verdediging tegen de troepen
van Napoleon. Op Madeira werden
de Britse troepen van vera voedsel
voorzien.
Keizerin Elizabeth van Oostenrijk
(beter bekend als Sisslwas
een van de eerste toeristen (19e
eeuw).
In de 20e eeuw Is naast suiker en
wijn vooral de bananen-cultuur
van groot belang geworden. Maar
uiteraard speelt het toerisme een
even grote rol. De veestapel mag
nauwelijks naam heben: 1.000
varkens en kippen. Ook hier geldt
overigens dat een exacte telling
ontbreekt...
Madeira: zon, wijn en bloemen.
Madeira: een toeriste in Funchal
glimt van de zonnebrandolie en knipt
met de vingers naar een
toesnellende ober; enkele kilometers
westelijker tussen S. Martinho en
Quinta Grande hijst de tienjarige
Antonio voor de vijftigste keer die
dag een loodzware kam bananen op
zijn tengere schoudertjes en veegt
met een snel gebaar het zweet uit
zijn doffe ogen.
Madeira, paradijselijk oord waar
jaarlijks vele duizenden Nederlanders
zich laten verwennen, steeds meer
toeristen komen en... steeds meer
eilandbewoners gaan. Naar Canada,
de Verenigde Staten en Zuid-Afrika,
om de armoede thuis te vergeten,
een beroep te leren en carrière te
maken. Eiland vol contrasten, met
immer bloeiende bloemen. Liefst
2.500 soorten, waarvan er altijd wel
een honderd of wat hun bonte
kleurenpracht ontvouwen.
Ongeveer300.000 inwoners telt
Madeira. Hoeveel het er precies zijn
weet niemand. In de bergachtige
gebieden staan de schamele
woninkjes ver uit elkaar. Van die
300.000 wonen er liefst 120.000 in
Funchal, de hoofdstad. Het is tegelijk
de enige plaats met een stedelijk
karakter. Als je vanaf Monte. zo 'n
560 meter boven Funchal, over de
stad kijkt heb je een vorstelijke blik
op de tegen de heuvels gedrapeerde
huizen met hun verrukkelijk lichtrode
daken. En's avonds pinkelen
duizenden lichtjes. Een schitterend
gezicht vanuit zee.
Verandering
Je kunt je geen betere gids wensen
dan Joao Carlos Abreu, geboren en
getogen in „de drijvende tuin van
Portugal", hartstochtelijk begaan met
het lot van „zijn" mensen. Joao,
studeerde onder meer toerisme en
Journalistiek in Rome en Parijs. Hij
zag de wereld en weet waar hij het
overheeft. Als we hem wijzen op de
armoedige omstandigheden waarin
vooral de mensen in de sloppen van
Funchal leven, op de bedelende
moedertjes in de portieken en de
schooiende jongetjes op het
„platte"land, dan doet hem dat pijn.
Het gemiddelde maandsalaris
bedraagt ongeveer 7.000 escudo's en
dat is nog geen driehonderdvijftig
gulden per maand. „Maar het zal
veranderen", bezweert hij ons.
„Binnen vijf jaar ziet de situatie er
gezonder uit. De infrastructuur zal
verbeterd worden, het schreeuwende
tekort aan scholen en onderwijzend
personeel wordt ingelopen. Er moet
echter meer gebeuren. De bevolking
dient van het belang van regelmatig
en goed onderwijs doordrongen te
worden. Er is weliswaar leerplicht
voor kinderen van zeven tot veertien
jaar, maar een groot deel van de
boeren in de dunbevolkte delen van
het eiland houdt de kinderen thuis.
Controle op het naleven van de
leerplicht ontbreekt". Madeira gaat
betere tijden tegemoet. Joao zelf zal
eraan meehelpen. Je ziet het hem
Madeira is voor hem een toverwoord.
Hij heeft de wereld gezien, dat is
waar, maar nergens kon hij het lang
volhouden en telkens snakte hij naar
het zonnige plekje, die stip in de
Atlantische Oceaan: 57 kilometer
lang en 22 kilometer breed. En wie
Madeira kent weet waarom. Als hij
ons van het Sheraton-hotel. waar hij
bedrijfsjournalist is, naar het oude
stadsgedeelte leidt, vertelt hij
duizend uit over de rijke historie van
het eiland, dat de oudste toeristische
traditie van geheel Portugal heeft.
Joao ziet het al helemaal voor zich:
het oude stadsgedeelte restaureren,
de mensen het gaaf gebleven
interieur laten bewonderen, de stad
tot leven brengen.
Afwisseling
Madeira, een dorado voor
smulpapen, voor liefhebbers vaneen
vorstelijk glas wijn, van zon, zee en
Madeira Is nergens vlak. Overal sterk geaccidenteerd, zo niet bergachtig, In allerlei kleurschakeringen.
Sleetje rijden
In Monte boven Funchal ligt Keizer
Karei van Oostenrijk begraven. „A
nossa Senhore de Monte"staat op
een gedenksteen in de kerk. Van
Monte kun je je in een tobbogan-
slede naar Funchal laten trekken
doormannen in een onberispelijk wit
tenue, afgetopt met een immense
strohoed. Hebben zij in Alkmaar
gekeken of de Hollanders hier... De
tobbogan is een rieten slede. De
mannen lopen zich in het zweet.
Madeira heeft er heel wat voor over
om het de toeristen naar de zin te
maken.
In de hoofdstad ploeteren ossen
imposante rieten sleden door de
stikvolle straten. Hoe contrasteert dit
beeld met dat van de rest van het
eiland, waar je slechts de stilte
hoort. In Funchal een kakofonie van
geluiden, niet alleen op de overdekte
vismarkt, al worden daar de meeste
decibellen geproduceerd.
Madeira legt de bezoeker in de
watten. Een moedertje in Terreiro da
Luta, waar een metershoge
Vredesmadonna over het eiland
uitkijkt, sloft drie keer af en aan om
thee bij te schenken. Uiteraard zijn
die paar escudo 's mooi
meegenomen. Zonder die fooi zou
het vrouwtje het ook hebben gedaan,
want gastvrijheid is hoog in het vaan
geschreven in Madeira. Een meer
dan honderdjarige ervaring met
vakantiehoudende buitenlanders is
daaraan niet vreemd. Toerisme
betekent nogal wat. Circa veertig
procent van de bevolking is er direct
van afhankelijk en nog eens zes
procent indirect.
Joao Carlos Abreu vertelt ons vol
trots over de hotelvakschool waaraan
hij les geeft. De school levert
uitstekende krachtan af die
internationaal gewild zijn. Madeira
kent geen universiteit, wel een aantal
middelbare scholen. Het onderwijs
krijgt de komende jaren een facelift.
Madeira heeft een aantal
onvolkomenheden. Het vliegveld
Santa Cruz is er een van. Het
bestaat uitzegge en schrijve één
start- en één landingsbaan van
minimale afmetingen, die beide
abrupt bij de zee afbreken. Het
landen is beslist geen makkelijk
karwei. De piloten moeten
behoedzaam tussen de rotsen
koersen en hun kist vooral niet te
ver de baan op laten schuiven. Vele
luchtvaartmaatschappijen bedanken
er stichtelijk voor op Santa Cruz
aan te vliegen.
De jongens-van-de-TAP, de Portugese
luchtvaartmaatschappij, lachen erom.
Het zijn ware kunstenaars en als je
hen een aantal keren hebt bezig
gezien krijg je de indruk dat het
allemaal nietzo'n vaart loopt. Maar
wees eerlijk, veiligheid gaat voor
alles en al die brandweerauto's vis-è-
vis direct na de landing zijn ook
geen op kikkertje. De TAP blijkt in de
lucht honderd procent, maar
organisatorisch krikkemikkig te zijn.
Zelf hebben we in anderhalve dag
een mistige vlucht mogen afronden;
collega's mochten drie dagen van de
speciale sfeer van het vliegveld
Lissabon proeven.
Een ander minpunt is de toestand
van de wegen. Op een enkele
uitzondering na. de route Santa
Cruz-Funchal voor een deel en de
weg omhoog van Funchal naar
Monte bijvoorbeeld Is het een
aaneenschakeling van kasseien en
oneffenheden. Als we gaten van tien
tot twintig centimeter diep althans zo
mogen noemen. Mensen die een
zekere ervaring hebben in het
temmen van wHde paarden mogen
wat meer hoop hebben. Anderen zijn
na een ritje rond het eiland duizend
keer door elkaar geschud. Alleen de
taxichauffeurs crossen met flinke
vaart. Vijftig kilometer op zulke
wegen is immers een barbaarse
snelheid. Zeker als men weet dat na
elke bocht een nieuwe opduikt en
rechte stukken van meer dan
honderd meter vergeefs gezocht
moeten worden. Aan die wegen is
heel wat te verbeteren. En arme
toerist die tussen St. Vicente en
Porto Moniz een tegenligger in het
vizier krijgt. Het is: hij terug of ik
terug. En dan maarzorgen datje
enkele millimeters met je gehuurde
Morrlsje van de uitstekende rotsen
blijft. Ja, dan heb Je geen tijd meer
voor ach en oh's bij het zien van die
serie hortensia 's en smeek je Onze
Lieve Heer dat je je geen centimeter
zult vergissen.
Dat „afzien is overigens we! de
moeite waard, want je ziet oneindig
veel moois. Zelfs de historicus gaat
niet voor niets. Van de Spaanse
overheersing spreken de Rorte Sao
Batista (Torte de Pico) in Funchal,
de Torte de Sao Lourenco
(Gouverneurspaleis) en de Torte de
Santiago (beide eveneens in de
hoofdstad) en het driehoekige kleine
fort „Nossa Senhore de Amp-uro" in
Machico. Van de vroegste
(bewoonde) tijden restten de kapel
Santa Catarina in het St. Catarina-
park In Funchal (1425) en de
kathedraal, waarmee men in 1493
begon te bouwen. Uit de Vlaamse
periode stammen vele waardevolle
schilderijen in het museum Ante
Sacra bijvoorbeeld. Er Is een straat
vernoemd naar de koopman Joao
Esmeraldo, een Vlaming met een wel
erg Portugese naam.
Bewonderde Botanische Tuin, doe
„desnoods"aan diepzee-duiken of
haaien vissen, vlieg er eens uit naar
het naburige eiland Porto Santo,
maak een rustgevende boottocht
enneem als kortstondig aandenka
aan dit paradijselijke oord een
bloemetje mee naar huis. Ze worden
keurig in dozen verpakt. De dozen
kunnen als bagage met het vliegtuig
mee. geen lastige handbagage dus.
Geschikt zijn orchideeën, anthuriuim
en natuurlijk de estrelitzias, ook wel
birds-ot-paradise (of papegaaiebek)
genoemd. Het is altijd prijs, want
Madeira zet continu de bloemetjes
buiten.
DICK VAN DER VEEN
