Wanverhouding in
dodenherdenking
door kinderen
TERUGBLIK
RAPIO/TELEVISIE
TELEVISIE VANAVOND
„Wierook en tranen" over de
Belgische meidagen van 1940
O
FILMS OP DE BUITENLANDSE ZENDERS
TELEVISIE ZATERDAG
RADIO VANAVOND
RADIO ZATERDAG
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 4 ME11979 PAGINA 2
De KRO zendt vanavond in het kader van de
nationale dodenherdenking het programma
uit „Waar kinderen sterven, raken dromen
zonder huis" op Ned. II van 18.59 tot 19.30
uur. Een goedbedoelde poging van Bram van
Erkel een signalement te geven van de ma
nier waarop kinderen van nu de levensom
standigheden ervaren van de kinderen die tij
dens de Tweede Wereldoorlog in concentratie
kampen waren opgesloten. Veel verder dan
een goede bedoeling komt Van Erkel echter
niet, al zit zijn documentaire als werkstuk
aardig in elkaar. Hoe kinderen over wanorde
denken wordt goed in beeld gebracht en ook
toont de documentaire aan, dat kinderen van
nu matig zijn geïnformeerd. Maar van een
dodenherdenking is in dit programma weinig
te bespeuren.
De titel „Waar kinderen sterven, raken dro
men zonder huis" is opzichzelf pakkend ge
noeg, maar is in het prgramma niet te achter
halen. Evenmin wordt iets herdacht, of het
moet zijn in koorzang door Duitse kinderen,
waarvan niet veel is te verstaan. Van die
koorzang, veelvuldig in beeld, is wel treffend
het meisje dat met nogal verbeten gezicht
moeilijk tot iiiet verstaanbare teksten zingt.
De Nederlander die iemand te herdenken
heeft, zal deze Duitse tekst redelijk hard op
het lijf vallen, al valt op de koorzang zelf wei
nig aan te merken.
Wanneer het motto van de dodenherdenking
terzijde wordt geschoven, blijven twee zaken
over, die in dit programma wel de moeite van
het bekijken waard zijn. Leerlingen van een
openbare lagere school in Abcoude tonen aan,
dat wanorde niet altijd zo op prijs wordt ge
steld. Zij kregen van hun onderwijzer te ver
staan, dat zij mochten doen wat zij wilden:
dus werd van hun lokaal een geweldige bende
gemaakt. „Maar", zegt een van de kinderen,
„we deden dat in opdracht Je hebt er immers
niets aan en later moet je de boel zelf weer
opruimen". Een ander kind meldt, dat het rot
zooi maakte, omdat andere kinderen het ook
al deden. „En dan doe je vanzelf mee".
Waarmee Bram van Erkel wilde aantonen dat
het „Befehl ist Befehl" ook bij Nederlandse
kinderen best wil aanslaan en het kind, de
mens, gauw geneigd is tot wanorde te verval
len, wanneer anderen ermee zijn begonnen.
„Al zouden we dat onder normale omstandig
heden natuurlijk nooit doen", zegt een van de
kinderen trouwhartig. „Het was opdracht van
de meester".
Die meester zelf licht dit toe en zo wordt een
traditionele mening van generatie tot generatie
doorgegeven: alle gruwelijkheden tijdens de
oorlog kunnen tot Hitier toe worden afgescho
ven. Een andere mening als „het Duitse volk
had een pop nodig om als een buikspreker
aan het woord te komen", komt hiermee niet
aan bod.
Nog twijfelachtiger in een programma dat in
het klader van de dodenherdenking wordt uit
gezonden, is de wijze waarop kinderen wordt
gevraagd wat zij van de Tweede Wereldoorlog
weten en die kinderen een mening wordt ge
vraagd.
Het werkt altijd erg ontwapenend, wanneer
kinderen een mening wordt gevraagd over on
derwerpen, waarover zij per definitie geen
mening kunnen hebben. De kinderen doen
hun best wel en geven de antwoorden, die de
volwassenen willen horen.
Maar het wordt wel heel erg dubieus, wan
neer een kind wordt gevraagd voor wie het
concentratiekamp het ergst moet zijn ge
weest: voor de kinderen of voor de volwasse
nen. De vraag hoort thuis in de categorie
vragèn die niet gesteld kunnen en mogen
worden en op z'n zachtst gesteld als zeer on
behoorlijk moet worden bestempeld.
Het desbetreffende kind geeft braaf het ant
woord: „Voor de kinderen is het het ergst,
want die hebben nog een heel leven voor zich
en de volwassenen hebben het leven al achter
zich". Dit is geen signalement meer, maar een
beschimping van de kijker tijdens de doden
herdenking. De kinderen van nu valt weinig
te verwijten; Bram van Erkel had beter moe
ten weten. Wel onder het kopje signalement
valt de reportage van de kinderen, als zij
worden gevraagd wat zij van concentratie
kampen weten. En hoeveel Joden zijn ver
moord. „Vijfendertigduizend", schat een kind.
Dat er nog wel iets schort aan de informatie
op school over de oorlog, is met dit antwoord
wel bewezen. Maar dat had wellicht beter in
een geheel ander programma aan de orde
kunnen worden gesteld.
F.J. BROMBERG
Waldo en zijn moeder vlak voordat ze uit België vluchten voor de Duitsers.
De NRCV zendt vanavond de
speelfilm „Wierook en tra
nen" uit, die gemaakt werd
naar het gelijknamige boek
van Ward Ruyslinck. Deze co
productie van BRT en NCRV
wordt gedeeltelijk in zwart-
wit - dit om bepaalde scènes
iets authentieker te laten
overkomen - en gedeeltelijk
in kleur uitgezonden. Het
verhaal vertelt de inval van
Duitsers in België in de mei
dagen van 1940, zoals dat be
leefd wordt door de 10-jarige
Waldo, die met zijn ouders
de vijand probeert te ont
vluchten.
Ned.1,21.30 uur.
De angst is op
De NOS zendt in „De angst
is op" de documentaire „Gün-
ther Anders en de bom" uit.
In deze film vormt 76-jarige
filosoof Günther Anders de
rode draad. Hij vluchtte aan
het begin van de Nazi-tijd
naar Amerika, waar hij van
de menselijke onmacht om
zich de gevolgen van een
atoomoorlog voor te stellen
zijn centrale thema heeft ge
maakt, in de hoop dat de
vrucht van zijn denken zal
bijdragen tot het voorkomen
van de atoomkatastrofe.
Ned.1,18.59 uur.
Dodenherdenking
Reportage van de dodenher-
scherm
in het;
oog
denking op de Waalsdorper-
vlakte.
Ned.I en Ned.II, 19.50 uur.
Tussen toen en
toekomst
Jan van Hillo praat in Israël
met Miriam en Menachem
Bolle, die hem hun aan alle
kanten onwaarschijnlijke le
vensverhaal vertellen. Het is
echter de realiteit van het
Joodse volk, waarvan 6 mil-
joen mensen vernietigd zijn.
Ned.1,20.10 uur.
Oud verzetsstrij
ders
In plaats van de aangekondig
de documentaire over het
Joodse leven in Warschau
voor de tweede wereldoorlog
zendt de IKON-televisie een
gesprek uit met acht oud-ver
zetsstrijders met verschillende
maatschappelijke, godsdiensti
ge en politieke achtergronden.
Zij vertellen onder de titel
„Rebel, mijn hart" o.a. waar
om ze in het verzet gingen.
Ned.1,22.25 uur.
Brahms
Emmy Verhey, viool en Youri
Egorov, piano spelen de sona
te no. 3 gr. t. opus 108 van
Johannes Brahms.
Ned.II, 19.30 uur.
Centennial
In de laatste aflevering van
de Amerikaanse serie „Cen
tennial" blijkt Morgan Wen
dell ervan op de hoogte te
zijn dat zijn grootvader 100
jaar geleden een landkoper
heeft vermoord. Het lichaam
werd echter nooit teruggevon
den. De aankomende politicus
doet van alles om te voorko
men dat het uitkomt.
Ned.II, 20.30 uur.
Rondje theater
In het maandelijkse „Rondje
theater" aandacht voor het
Publiekstheater, die een scène
uit hun programma „Mens
durf te leven laat zien. Ver
der speelt Rob van Reyn een
scène uit zijn laatste pro
gramma „Een reis om de we
reld in 80 dagen" en laten
Conny Stuart, Willem Nijholt,
Gerry van der Kley en Paul
Deen iets horen uit „Alle laat
jes open".
Ned.II, 22.25 uur.
Omdat Nederland 1 en 2 wat betreft de
speelfilms deze week verstek laten gaan,
is men daarvoor geheel aangewezen op
de buitenlandse zenders. Hieronder een
korte selectie voor de bezitters van ka
beltelevisie, die wel eens een bioscoop
film op hun scherm willen zien.
0 Zat Belg. I, 2.30 uur. Night and day.
Geromantiseerde filmbiografie van de
componist Cole Porter, gespeeld door
Cary Grant in 1946. De regie had Micha
el Curtiz, meer bekend om zijn westerns
en avonturenfilms met veel degengeklet-
ter.
Dl. II, 0.05. The tin star. Western uit
1957 met Henry Fonda en Anthony Per
kins als onervaren sheriff.
0 Zo. Dl. II, 21.15. Hollywood, Holly
wood. Fred Astaire en Gene Kelly pre
senteren het vervolg op de musical-colla
ge „That's entertainment".
0 Ma. Dl. I, 0.00. Een halsketting voor
mijn geliefde. Russische film uit 1971
van Tenges Abuladse.
0 Di. Belg. II, 21.05. Ankur. Indiase
speelfilm van Shyam Benegal over los
bandige zoon.
Belg. Fr. Remorgues. Jean Gabin en Mi-
chèle Morgan anno 1939 in film van
Jean Gremülion.
0 Wo. Belg. II, 20.55. On s'est trompé
d'histoire d'amour. Film uit 1973 van Be-
rtucelli over kantoorbedienden, die gaan
samenwonen.
Belg. Fr. 19.55. Funny girl. Barbra Strei
sand als Ziegfeld-ster Fanny Brice onder
regie van William Wyler met Omar Sha
rif als tegenspeler.
0 Do. Belg. 1,18.55. The chimp. Drie-ac-
Goldie Hawn als ondernemend vrouwtje ontvoert een hulp-sheriff in
Spielberg's ..Sugarland express", vrijdag op België Frans.
ter van Laurel en Hardy, die met een
gorilla opgescheept zitten.
Belg. Fr. 20.20. Le train. Romy Schnei-,
der en Jean-Louis Trintignant in film
van Pierre Granier-Deferre uit 1973.
0 Vr. Belg. I, 20.15. The sugarland-ex-
press. Goldie Hawn ontvoert echtgenoot
uit de gevangenis om samen hun kind
op te halen. Steven Spielberg vóór
„Jaws") zorgt voor een ware verkeers
chaos.
Belg. Fr. 22.05. The miracle worker. Os
car voor Anne Bancroft in 1962 voor
haar rol van Annie Sullivan, de verzorg
ster van de doofstomme, blinde Helen
Keiler.
Gisteravond kwam dus „de
geschiedenis van de familie
Weiss" tot haar ontaard bitte
re einde. Na de laatste afleve
ring van Holocaust laat ik het
bij nog een paar laatste sa
menvattende opmerkingen.
Als ik daarbij in herhalingen
verval kan ik het ook niet
helpen, want sinds de serie
op de Duitse televisie begon
te lopen is er ook ten onzent
vrijwel alles over gezegd en
geschreven wat er menselij
kerwijs maar over te zeggen
en te schrijven viel.
Welnu, ik vond Holocaust een
.in zeer principieel opzicht in
ferieur produkt. Want het is
mijn diepe overtuiging, dat
het aan de orde gestelde men
selijke leed en menselijke
kweaad van een te grote om
vang en vooral van een te in
fernale diepgang was (is) om
vatbaar te zijn voor een gero
mantiseerde verfilming, die
slechts de buitenkant enigs
zins raakte. Ik stel dat met
inachtneming van het feit, dat
ik niet twijfel aan de goede
bedoelingen van de makers
en ook kan ik desnoods wel
toegeven dat zij min of meer
een technisch kunststuk heb
ben uitgehaald. Maar ik blijf
bij mijn mening dat de Tros
Holocaust beter niet op het
scherm had kunnen bréngen.
Hier zit ik, ik kan niet an
ders. Nu die omroep het toch
hier
heeft gedaan - er
natuurlijk sprake
goed recht - moet ik zeggen
dat het eerder met een over
dreven behoedzaamheid werd
gedaan, dan met een gebrek
daaraan. Maar in ieder geval
gebeurde het met een tactvol
begrip voor de weerslag die
de vertoning onder vele kij
kers zou kunnen hebben en
kennelijk ook heeft gehad.
Veel van de begeleidende pro
gramma's getuigden van dat
begrip. Dat van gisteravond,
een Aktua-aflevering van de
concentratiekampen niet op
de laatste plaats. Daarin wer
den trouwens enkele authen
tieke beelden vertoond die,
lijkt mij, klemmender waren
dan de gefantaseerde werke
lijkheid die wij achter de rug
hebben.
Tenslotte, het op de televisie
brengen van Holocaust heeft
vooral ip Duitsland, maar
toch ook wel bij ons, veel
mensen hoe dan ook aan het
denken gezet. Dat geeft, ik
herhaal dat met enige na
druk, weer te denken, dat er
uit het (relatieve) kwaad soms
inderdaad het goede schijnt
te kunnen voorkomen. Maar
in ieder geval kunnen wij
vanavond op de vierde mei
van het jaar onzes Heren
1979 precies weten wie wij
moeten gedenken en wat wij
moeten herdenken.
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Journaal voor slechtho
renden
18.30 Sesamstraat
18.45 Paspoort voor Spanjaar
den
18.55 Journaal
18.59 Oe angst Is op, documen
taire
19.50 Dodenherdenking (Waals-
dorpervlakte)
NCRV
20.10 Tussen toen en toekomst
(Yad Vashem, Jeruzalem)
NOS
21.20 Journaal
21.30 Wierook en tranen, TV-
film
22.50 Tot besluit
IKON
22.55 Rebel, mijn hart (acht
oud-verzetsstrijders)
NOS
23.27 Journaal
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Journaal
Teleac
18.25 De bijbel, les 7
NOS
18.55 Journaal
KRO
18.59 Waar kinderen sterven ra
ken dromen zonder huls
NOS
19.30 Muziek van Brahms
19.55 Dodenherdenking (Waals-
dorpervlakte)
20.10 Journaal
KRO
20.30 Centennial, TV-serie,
afl.13, slot
21.50 Brandpunt
22.25 Rondje Theater
NOS
23.15 Journaal
DUITSLAND 3
WDR
18.00 8chool TV. 19 Sesamstratse.
19.30 Cursus Wlrtschsftsgeo-
graph?», les 4.
20.00 Hobbythek (Mlkroskople)
20.45 Regionieuws
21.00 Journaal
21.15 OeutscherAlltag
22.00 Moment#
22.15 FrtihetQck lm Pelz (Merret Op-
0.15 Journaal
ENGELAND
BBC1
18.05 Lassl», TV-serie. 18.35 Th#
Perl thora. 18.40 Journaal.
19.05 Reporting England.
19.30 Nationwide.
20.00 Wonder Woman, TV-serie (For-
mlclda)
20.45 The Ronnie Cortoett Special
21.30 Open all Hours
22.00 Journaal
22.25 Election Round-Up
23.15 Peninsula (The moving Line)
23.50 Boksen (amateurs)
0.50 The baited Trap, speelfilm
(1958) van Norman Panama
ner"s World.
20.20 Journaal
20.30 Heads and Tails, afl.3 (The
Owl and the Chariot)
20.45 Carl Perkins sings Country
21.10 Chronicle (The Death of the
Prince Imperial)
22.00 The Flvepenny Piece Show
22.30 The other Side, TV-eerle (Un
derdog)
23.20 Bullseye (darts)
23.50 Journaal
BELGIE NED. 1
DUITSLAND 1
I kleul.nj». 19.30 De I
MeunCer (beeldhouwer)
22.30 Journaal
183)5 Allee klerl?, voor do |»ugd.
BELGIE NED. 2
20.15 Journaal
21.00 Journaal
21.15 Arrlvedercl, Baby, apealfllm
O van Ken Hughes
iritannlen nach der
(Felle für den Würger)
22.30 Biljarten (pentathlon In Leu-
BELGIE FRANS 1
18.00 Etranger, d'oi
DUITSLAND 2
und die bösen Buben, afl.1).
21.15 Aktenzelchen: XY.~ ungelöst
22.15 DiePyramkle,spalprogramma BELGIE FRANS 2
i vlent-tu?, TV-
aeria; afl.7. 18.30 Zigzag,
•pelprogramma. 18.45 Sept
sur sept, kunstkroniek. 19.15
Antenne-Solr, regionieuws.
19.30 Journaal. 19.55 A sul-
vre, Informatierubriek. i
21.50 Journaal
22.05 Ls bus, Turkse speelfilm
(1976) van Bay Okan
0.05 Aktenzelchen: XY...
0.15 Mephlsto-Waltzsr (Th# Mephlsto
Waltz), apealfllm (1971) van
Paul Wenakoa
18.45 On we go, cursua Engels.
19.15 Antenne-Solr. 19.30
Journaal. 19.55 La lumlért
dea iustes, TV-serie, slot
20.55 Sportprognoses
NEDERLAND 1
Teleac
10.45 Russisch, les 18
11.30 Internationaal handelen,
les 7
12.00 Biologie, les 20
12.15 Aardrijkskunde, les 10
NOS
13.00 Journaal voor slechtho
renden
15.30 Journaal
KRO
15.32 Studio Vrij
16.15 Maja, de bij, tekenfilmse
rie
16.40 Klassewerk, quiz
NEDERLAND 2
NOS
13.00 Journaal voor slechtho
renden
DUITSLAND 1
11.00 Journaal. 11.25 Disco *79.
Journal. 13.25 Umschau. 13.55
Presseschau. 14 Journasi.
14.40 Overzicht. 15.10 Jour
naal. 15.15 Sesamstrasse.
15.45 Spel zonder grenzen
(Augsburg). 17.15 ARD-advl-
seur: school on boroep.
DUITSLAND 2
BELGIE NED. 1 en 2
14.00 Dag aan dag, kunstkroniek.
14.30 Night and Day, fllmmu-
slcal (1948) van Michael Cur
tiz. 17.30 Biljarten (Pentathlen
In Leuven).
S.). 18.10
HILVERSUM 1
(leder heel i
Echo. Daana vervolg En zo hoort het
ook. 18.58 (S). Marktberichten. 19.02
(S) Punt Uit. 19.52 Overwinning.
NOS: 19.57 Inleiding Stilte op De
Dam. 20.00 Stilte op De Dam. 20.02
Wilhelmus op De Dam. KRO: 20.06
(S) Van Oud Zeer tot Zeer Oud.
het oog op morgen. KRO: 0.02 (S)
De Nachtspiegel. 1.02 (S) Herrie en
Harry op. 6.02 (S) Country Time.
leiding herdenking op De Dam. 20.00
Stilte op De Dam. 20.02 Wilhelmus
op De Dam. 20.04 (S) De angst is
op. documantaire. 21.30 Horii
Nederland let op uw saeck. 23.55
Nws.
HILVERSUM 3
18.03
Uitzending van het GPV. NOS: 10.13
(S) De Avondspits met de Nationale
De Dam. 20.00 Stilte op De I
20.02 Wilhelmus op De Dam. VPRO:
wo 20 06 (S) Oorkussen. 21.30 (S) Black
i Antillen. NOS: ia57 In- Star Liner. 22.30-24.00 De Suite.
m VARA: 7.03 (S) Hallo hier
00 Hilversum! (8.03 Dingen
IH van de dag.) 9.30 (S) 2
Rj.il la crème. 11.02 (S) De
iJW-'VARA feliciteert 12.03 (S)'
Tussen start en finish.
13.03 (S) In de Rooie Haan. 15.02
(S) Muziek uit Studio 1. 16.02 (S) De
iMFa
8.36 Consument.
Gymn. voor de vrouw. 9.10'
Waterst. 9.15 Kom er maar eens bij.
10.30 Coulissen. 11.30 Aktua-sport
12.26 Meded. voor land- en tuinb.
12.30 Nws. 12.36 Aktua. 13.00 Nws.
13.11 Onder de mensen. 14.00 Sport
na sport. 14.30 Kernpunt. 15.30 Kin
derbalie. 16.00 Aktua-extra. 17.24
Meded. 17.30 Nws. 17.36 Aktua.
NCRV: 7.02 (S) Popfrisser.
9.03 (S) Happy Sound.
10.03 (S) Popstation. 11.031
AVRO: 7.00 Nws. 7.02 (S)
8.00 (S) Klassiek met Caro
line. 9.00 Nws. 19.02 (S)
Concerto mattinale. 10.20
(S) Bewerkingen over het Wilhelmus.
10.40 AVRO-Acad«mie: Blokfluit spe
lendenwijs (4). 11.00 (S) Familieplaa
tje. 11.45 (S) AVRO's Platen-Publieks-
Prijs. 12.00 Nws. 12.02 AVRO-Tema
12.15 (S) Groot aan de lopende
AVRO's Platen-Publieks-Prijs. 14.17
