BEELD
SPRAAK
Dertig jaar Nederland op NCRV-radio en in boek
Verjaardag van koningin
in „Wat heet 70..."
en dankwoord van Juliana
TERUGBLIK
I
Frits Lambrechts en Dick Walda
verschillen van mening over
VARA-tv-spel op de dag van de arbeid
hou tt
het l
scherm
in het
oog
TELEVISIE VANAVONI
TELEVISIE DINSDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT/
MAANDAG 30 APRIL 1979 PAGIf"
door Ton Oliemuller
Zij slaagt er niet altijd in, maar de
VARA ziet de dag van de arbeid, 1
mei, als een aansporing om de waar
digheid van werk bewust te beleven.
Joop den Uijl is gevraagd om in de
VARA-gids van deze week daarover
te filosoferen. Hij noemt 1 mei de
dag der proletarèn, de viering van de
bevrijding uit de loonslavernij, niet
werken uit plicht, maar uit plezier.
VARA-tv onderstreept dit betoog
door morgenavond op Ned. II om
21.17 uur het tv-spel ,J)e Brandnetel
koning" uit te zenden, het drama van
een classificeerder, een schoonmaker
van chemische bedrijven, wiens ge
zondheid door een onbekend gif
wordt aangetast, waarna hij zijn le
ven verder slijt in de ziektewet.
Puur drama en nog goed in beeld ge
bracht ook, vooral met Frits Lambrechts
in de hoofdrol, maar schrijver Dick Walda
vindt niet, dat het uitgerekend op 1 mei
uitgezonden moet worden. Het verhaal
gaat over wat genoemd wordt „een kapita
listische arbeider", een man die geen lid
wil zijn van de bond (dat kost alleen maar
geld), via koppelbazen aan goedbetaald
zwart werk probeert te komen en zich te
gen betaling van goed geld leent voor ge
vaarlijke klussen.
Dick Walda: „Ik heb dit tv-spel niet ge
schreven voor de dag van de arbeid. Ik
heb bij de VARA als losse leverancier van
scenario's niks te vertellen, maar als ik er
over ging zou ik dit tv-spel niet op 1 mei
hebben uitgezonden."
Frits Lambrechts is een andere mening
toegedaan: „Ik vind 1 mei voor dit spel
wel goed. Ik heb in principe geen enkele
zegging over uitzendddata, maar het gaat
over misbruik van arbeidskracht. Ook over
een man die er alleen maar op uit is om
zoveel mogelijk geld te verdienen en daar
alles voor over heeft. Dat is een kenmerk
van deze maatschappij. In hem zie je een
man in de kracht van zijn leven binnen de
kortste keren een wrak worden. Ik be
schouw deze film als een aanklacht tegen
het gemak, waarmee zo'n man met zijn ge
zondheid en met het welzijn van zijn gezin
omspringt en tegen de nonchalante wijze,
waarmee in de chemische en kernindustrie
wordt gedacht over mensenlevens. Ik vind
het actueel om het daar op 1 mei over te
hebben. De gebeurtenissen in dit spel heb
ben tien jaar geleden in werkelijkheid
plaats gehad en de gevolgen zijn erger ge
weest dan in dit spel wordt getoond."
Frits Lambrechts als de geschonden schoonmaker.
Dit tv-spel is opgezet als een denkbeeldig
gesitueerd gebeuren met als beoogd effect,
dat het als drama indringender zou wer
ken dan als een documentaire. Walda haal
de zijn stof uit ongevallen bij de chemi
sche bedrijven Naarden Internationaal, Bil-
liton Arnhem, Verdugt en Philips Duphar.
En bereikte daarmee voor wat de inhoud
van dit spel betreft een hoog gehalte aan
werkelijkheid. Enkele jaren geleden deed
de chemische ramp in het Italiaanse Seve-
so zich voor, waarbij het gevaarlijke gifgas
Frits Lambrechts met van Hanegem
pruik in gelukkige jaren met zijn
vrouw (OlgaZuiderhoek).
dioxine vrij kwam, dat huid en luchtwegen
aantast Het gebied rond deze fabriek is
nog steeds voor bewoning en bebouwing
ongeschikt. En daarheen leidt ook dit spel
van Dick Walda. De hoofdpersoon zal
nooit meer gezond Worden en zolang hij
leeft een aanklacht blijven tegen het on
derschikken van de mens aan arbeidsom
standigheden.
Het Amerikaanse begrip „docudrama" mag
men daarom op dit spel toepassen. In de
NOS-studio liet regisseur Niek v.d. Boezem
door decorateur Frank Rosen een complete
fabrieksinstallatie nabouwen, zo echt als
voor namaak mogelijk is. Daar kookt een
ketel met gif over en daar moet een duur
betaalde schoonmaakploeg de rommel op
ruimen, die voor veel geld alle aansprake
lijkheid laat afkopen. Hoofdrol Frans Mes
sing (Frits Lambrechts), vroeger een gla
zenwasser met gevarengeld, zag kans in dit
vuile werk meer te verdienen. Hij is gek
op zijn vrouw (Olga Zuiderhoek) en goed
voor zijn kinderen. Hij heeft er als vader
plezier in dat zij kunnen krijgen wat hun
hartje begeert. Dat duurt niet lang, want
als zijn gezondheid raakt aangetast, ver
liest hij ook zijn ruimhartige stemming en
zijn zelfbeheersing. Dan slaat hij de boel
kort en klein en vervloekt hij de koppel
baas (Jaap Stobbe), die hij eerder voor de
kar van zijn verlangen naar meer geld
spande.
Frits Lambrechts: "In het begin van dit
spel loop ik met een pruik op, het zoge
naamde Willem van Hanegem-permanent.
Dat had Frans Messing nodig, omdat hij
aanvoerder was van zijn clubelftal. Dat
haar was toen mode onder voetballers. Hij
wou op een grote ster lijken".
Van die ster blijft tenslotte weinig meer
over. Frits zet de pruik met zijn vitale
haardos af en toont het voll^ zijn geschon
den gezicht en zijn getekende lichaam. Een
dramatisch sterk slot van een tv-spel, dat
Frits letterlijk op het iijf geschreven staat,
een geschonden arbeider op de dag van de
arbeid.
NCRV-radio besteedt vandaag in vier over
de hele dag gespreide programma's op
Hilversum 2 aandacht aan allerhand ont
wikkelingen die zich in ons land hebben
voorgedaan tijdens de regeringsperiode
van koningin Juliana. Materiaal daarvoor
werd verzameld door dr. C. Rijnsdorp, die
deze programma's presenteert en die daar
over ook een geïllustreerd boekje heeft la
ten verschijnen bij het Haagse Boekencen
trum bv. Hij koos daarvoor dezelfde titel
als voor het radioprogramma, nl. „Veran
derend Nederland onder Juliana".
Hij heeft de regeerperiode ingedeeld in
drie tijdvakken van elk tien jaar, die af
zonderlijk worden behandeld, te beginnen
in 1948 en te eindigen 1978. Op basis van
historische gegevens schetst hij op journa
listieke wijze een cultureel totaalbeeld inzo-
verre dat heeft bijgedragen tot de contou
ren van onze huidige leefsfeer. De radio-
uitzendingen en het boek gaan dus niet
over de koningin en/of over de koninklijke
familie, maar over de samenleving waar
van zij deel uitmaakt en waardoor ook
haar gezin cultureel wordt bepaald.
Dit leidt tot een reeks schetsen over poli
tiek, economie, sport en anderszins, die het
bewust levende deel van de burgerij des
tijds sterk hebben aangesproken, zoals de
ontwikkelingen in Indonesië, kunst, tv, no
zems, provo, jeugd, de meisjes met ratte-
kopjes, kerk, gezagscrisis, veranderde op
vattingen over het huwelijk, koningschap,
terrorisme, kapingen, milieu en toekomst.
Er is inderdaad veel gebeurd in de laatste
dertig jaar. Dat word je je opnieuw be
wust als je het allemaal op een rijtje gezet
krijgt, zowel op de radio als in het boek.
NCRV-tv biedt een speciaal
feestprogramma ter gelegen
heid van de 70e verjaardag
van onze vorstin. Dick van
Bommel wilde hierover al
vast een tipje van de sluier
oplichten door te vertellen,
dat het een lichtvoetig pro
gramma wordt, dat qua opzet
een kruising is tussen „Ja na
tuurlijk" en „Kwistig met
muziek". Leden van verschil
lende Oranjeverenigingen
spelen hierin een belangrijke
en speelse, kwisachtige rol.
Dit programma wordt om
21.30 uur onderbroken voor
het dankwoord van koningin
Juliana.
Ned. II 21.20 uur.
Unie van Utrecht
Op 23 januari 1579 sloten
noordelijke Nederlandse ge
westen en enkele zuidelijke
stéden zich aaneen in hun
strijd tegen de Spaanse ko
ning. Dit heet de Unie van
U.trecht, die later bleek te lei
den tot de grondslag van de
Nederlandse staat. Hierover
een historische documentaire.
Ned. 118.59 uur.
Wie van de drie
AVRO-tv is toe aan de 150e
„Wie van de drie". Er zal een
feestelijke uitzending van ge
maakt worden met medewer
king van een stripwinkelier
ster en een meteropnemer.
Ned. 119.30 uur.
den. Dit vooral muzikaal ge
beuren staat in het teken van
het nationale geschenk en van
een gift voor gehandicapte
kinderen hier en op de Ned.
Antillen. Tot slot een dank
woord van de koningin.
Ned. 120.02 uur.
De Saint
De Saint redt een vrouwelijke
agent uit een gevaarlijk rots
gebergte.
Ned. 122.00 uur.
Pommetje
Pommetje en zijn makkers
krijgen te maken met klets
praatjes en de gevolgen daar
van.
Ned. II 18.59 uur.
Hier en nu
Jos Brink verzorgt de presentatie van het koninginne-
programma vanuit het Ned. Congresgebouw te Den
Haag.
Alstublieft majesteit van de koningin in het Ned.
Congresgebouw te Den Haag
De viering van de verjaardag zal direct worden uitgezon-
In de rubriek „Hier en nu"
aandacht voor de
verjaardagsinzameling ten be
hoeve van gehandicapte kin
deren.
Ned. II 19.25 uur.
Na de moord in Frankrijk op
de Britse schrijver, die ver
raad pleegde, krijgt in „Ge
heim commando" vooral John
Curtis te maken met de con
sequenties hiervan.
Ned. II 20.27 uur.
Bij mijn weten is het nooit
eerder voorgekomen dat er
op de televisie in zo'n korte
tijd zo zeer en zo indringend
werd teruggegrepen naar de
Tweede Wereldoorlog als dat
dit weekeinde het geval was.
En ook is het nimmer zo
drastisch herdacht als dit
jaar. De TROS bracht zater
dag en zondag twee afleverin
gen van „Holocaust" op het
scherm, met begeleidende
programma's en de VPRO
nam gisteravond van de Oos
tenrijkse televisie het pro
gramma „Hitier, een discussie
uit Oostenrijk" over. Op „Ho
locaust" kan ik allicht nog
een keer terugkomen als don
derdagavond de laatste afle
vering wordt uitgezonden. In
dat VPRO-programma werd
dus gediscussieerd naar aan
leiding van „Hitler, ein Film
aus Deutschland", een zeven
uur durende rolprent van
Hans Jürgen Syberberg. Het
thema - om niet te zeggen het
„Leitmotiv" - van de film was
een onderzoek naar de her
komst van het fascisme en
vervolgens daarop onmiddel
lijk aansluitend naar de zeer
brandende maar nog steeds
onopgeloste kwestie van: hoe
heeft dat verschrikkelijke ver
schijnsel zo'n desastreus-ver-
nietingende omvang kunnen
aannemen. Dat zou ook het
thema zijn van de discussie,
warvan onder leiding van An
ton Pelinka behalve door de
cineast Syberberg zelf werd
deelgenomen door Rolf Hoch-
hut (schrijver van onder meer
„Der Stellvertreter"), Margare-
te Mitserlich, psychiater,
Bernhard Sobel, filmer, en
Gerhard Jagschitz, historicus.
Maar bij nader inzien ging
het toch vooral om de histori
sche betrouwbaarheid van de
film en kwam uiteraard tegen
het einde van de debatten het
anti-semitisme nogal uitvoerig
ter sprake, en dat sloot dan
uiteraard uitstekend aan op
de aktualiteit van de „Holo-
caust"-serie. Uit de film zelf
konden natuurlijk slechts en
kele fragmenten worden ver
toond. Ik moet zeggen dat ik
eruit moest afleiden dat ik
nooit of te nimmer naar dit
zeven uur durende „Ge-
sammtkunstwerk" - zo werd
het genoemd - zou kunnen
kijken. Bijzonder interessant
was de vrij vernietigende aan
val die Hochhut er op deed
en trouwens ook de funda
mentele kritiek die de nuchte
re Jagschitz er op los liet. Zij
werd door Syberberg onvol
doende beantwoord. Helaas
kwam dat ook doordat zijn
collega-vriend Sobel het iets
te geestdriftig en zeker ook te
uitvoerig voor hem opnam.
Hier had de gespreksleider
ongetwijfeld moeten ingrijpen.
In de uitzending was ook een
interview ingelast met Albert
Speer, destijds Nazi-minister
en vriend van Hitier. De film
was hem heel goed gevallen,
zo zei hij. Men zou zich als
cineast, dunkt mij, een meer
onverdachte bijval kunnen
voorstellen.
Tenslotte: het is wel duidelijk
dat het kijken naar bovenge
noemde programma's een
zeer inbeslagnemende aange
legenheid was. Zozeer dat een
mens zijn hoofd er waarach
tig niet naar stond nog naar
wat anders te kijken. Dat was
althans het geval met schrij
ver van deze regelen.
HERMAN HOFHUIZEN
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Deflló Paleis Soestdljk,
samenvatting
18.30 Sesamstraat
18.45 Kortweg (kunst)
18.55 Journaal
AVRO
18.59 De Unie van Utrecht, do
cumentaire
19.30 Wie van de drie?
NOS
20.02 Alstublieft, Majesteit!,
show
21.30 Dankwoord KonJuliana
21.42 Jouyiaal
AVRO
22.00 The Return of the Saint,
TV-serie
NOS
22.55 Journaal
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Journaal
Teleac
18.25 Biologie, les 20
18.40 Aardrijkskunde, les 10
NOS
18.55 Journaal
NCRV
18.59 Pommetje Horlepiep,
jeugdserie
19.25 Hier en Nu (Antillen)
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.27 Geheim Commando, TV-
serie
21.20 Slot show Alstublieft, Ma
jesteit
21.30 Dankwoord KonJuliana
21.35 Wat heet 70..., quiz
23.05 Tot besluit (ds.A.C.O.van
den Bosch)
NOS
23.25 Journaal
DUITSLAND 1
18.00 Spass muss sein, jeugd-
magazine. 18.50 Journaal.
19 Drel Damen vom Grill
(Der erste Tag). 19.30
Trick um halb 7: La Linea
(tekenfilm). 19.40 Welt der
Tiere (Prariehunde).
20.15 HierundHeute
21.00 Journaal
21.15 Martin Luther King, TV-
serie, afl.4
22.15 Der diskrete Charme der
Burger von Tours (Bour
geoisie in Frankreich)
22.45 Bitte umblattern, cabaret
23.30 Tagesthemen
24.00 Ein einfaches Ereignis,
Perzische speelfilm (1973)
1.20 Journaal
DUITSLAND 2
(Europa In Theorie
Praxis). 18.40 Die
scheibe. 19.20 Ach
Kunstdiebe, afl.2
macht's möglich)..
20.00 Journaal
20.30 Disco 79
21.15 Aus Forschung und
nik
22.00 Journaal
22.20 Union der festen
TV-film, deel 1
23.50 Journaal, Europa aktu
DUITSLAND 3
WDR
1&00 School TV. 19
strasse. 19.30
Duits, les 30.
20.00 Hinter den Schlagzeilei
20.45 Regionieuws
21.00 Journaal
21.15 Der Landarzt, documej
re
22.00 Momenta
22.15 Eine Landpartle (Partl|
campagne),
(1936) van Jean Renoir^
22.55 Charleston (Sur un ai-
Charleston), spee
(1927) van Jean Renoir
23.40 Gesprek met Jean R%-
(t)
23.50 Journaal I
BELGIE NED. 1 en 2
18.00 De Tovermolen. 18.0^
Vijf in de knel, TV-si
18.30 Dobromir, tekenl
18.40 In de schaduw
delijk Museum St.Nikla^
19 Doe mee! 19.30 t
keerstips. 19.45 Joumafj'
20.15 Micro-Macro, sPeVio
gramma
20.50 Edward and mrs.Simpi
TV-serie, afl.5
21.40 Wikken en wegen, coye
BELGIE FRANS 1
18.00 Etranger, d'oü viens-r-'
afl.4. 18.30 Zigzag, sF
programma. 18.45 Hef
beralisme. 19.15 S[fer
19.30 Journaal. 19.55 Ff
dische adviezen.
20.00 Une femme dans la \r
TV-film P
21.25 Journaal P
21.40 Het andere niePTla
(Wreedheden)
BELGIE FRANS 2 fe
nei
18.45 On we go, cursus Enef
19.15 Sport 19.30 jf
naai. 19.55 Minute
Ion, informatierubriek.
NEDERLAND 1
10.00 Fryske Teleboerd: Taal,
les 15
10.30 School TV
NOS
13.00 Journaal voor slechtho
renden
NOS/NOT
14.00 School TV
NEDERLAND 2
DUITSLAND 1
11.00 Journaal. 11.25 Glückssa-
chen, speelfilm van Peter
Patzak met Paula Wes-
sely en Hans Thimig.
12.30 Journaal.
12.35 Songfest Liederzyk-
lus (Leonard Bernstein).
14.40 Vier Tage in Ba-
dagry (Nigeria). 15.25 Die
Braut mit den schönsten
Augen, Tsjechische
speelfilm van Jan
Schmidt. 16„45 Der Vetter
im 7.Bezirk, jeugdfilm.
RADIO MAANDAG
HILVERSUM 1
science-fiction hoorspelserie (5) 19.02
(S) Tross-country. NÖS: 20.02 (S) Ko
ningin Juliana 70 jr. TROS: 22.02 (S)
Zomaar 70. NOS: 23.02 (S) Met het
oog op morgen. AVRO 0.02 Radio-
journ. 0.07 fS) Pim Jacobs' Platens-
cala. 1.02 (S) One o'clock Jump.
2.02 (S) AVRO'S Service station. 5.02
(S) Ochtendblom.
HILVERSUM 2
NCRV: 18.00 (S) Oranjeconcert:
Geestelijke muziek. 19.00 Rondom
het Woord. (19.00 NCRV-Leerhuis.
ca. 19.20 Psalm van de week. ca.
19.40 Boeddha's reis naar het wes
ten.) 20.00 (S) Klass. orkestwerken.
21.30 Veranderend Nederland onder
Juliana: Veranderingen die wij bele
ven. 22.25 BOND ZONDER NAAM.
NOS: 22.30. Ambon - Droom en wer
kelijkheid (1). NCRV: 23.25 (S) Mu
ziek van eigen tijd. 23.55 Nws.
HILVERSUM 3
18.03 Uitz. van de PSP.
nuö: 18.13 (S) De Avondspits. AVRO
19.02 (S) 13-Speclaal (Hello, Hello
welcome to the pubershow.) 20.02
(S) Supermean Dreammachine. 21.02
Radiojourn. 21.07 (S) Negen uur jazz
show. 22.02 (S) Vierkleur. 23.02 (S)
Blues Ballades Beat.
RADIO DINSDAG
H DINSDAG 1 MEI (leder
tijd heel uur nws.). AVRO: 7.03
Radiojoum. 7.10 (S) Muz.
en verkeersinform. (8.03 Radiojourn.).
8.54 Morgenwijding. 9.03 (S) Van
Strauss tot Strauss (S). 10.02 De
17.30 Sport (wielreni
17.55 Das Neueste:
alte Zeit (Nostalgie).
DUITSLAND 2
13.30 Schneeflocke Zugvo
muzieksprookje.
Journaal. 14.20 Engp
reisreportage. 14.50 D
Copperfield, TV-film
Delbert Mann met
rence Olivier, Richard
chardson, Michael
grave en Edith Ev
16.45 Ukalic, der kl
Eskimo. 17.10 Journ
.17.15 Wir waren die
ge Garde, document
over arbeidersjeugdbe
ging.
BELGIE NED. 1 en 2
BELGIE FRANS 1 er
16.10 Hatarü, speelfilm (1!
van Howard Hawks, 11
Voor de jeugd.
zandbakshow. 10.10 (S) Arbeids.
minen. 11.02 Paradijsplein, hoor
serie (5). 11.20 (S) Rondom tw
12.30 Sportpanorama. 13.03 R<
journ. 13.20 (S) De AVRO Dilige
13.50 (S) 'h Middagje AVRO. 1
Hersengymn. 16.30 De zandbaksl
16.40 Kat in de zak. 17.02 (S) M
pole Orkest, amusementsmuz. (I
heel uur nws.).
UtVERSUM
KRO: 7.00 Nws. 7.10
tv.cl<» tendgym. 7.20 Het leve
lïlru woord 7 30 Nws
Echo. 8.30 Nws. 8.36. Gitaarr
8.50 Postbus 900. 9.00 Gym. voo
vrouw. 9.10 Waterstanden.
Scheepspraat. 9.20 De letter M.
Ouder worden we allemaal. 11.0
sta hier niet voor de banken te
ten. 11.30 Ratel. OVERHEIDSVOO
Uitz. voor de landb. KRO: 1.
Nws. 12.36 Echo Magazine. 1
Nws. 13.11 Goal. 13.30 Lange
gers. 14.30 Open School. 15.15
deren om te horen. 15.35 Geen
boden toegang. 16.30 Spreek
17.24 Meded. 17.30 Nws. 17.36 E
(leder heel uu
VARA: Van 7.00-18.00 A
aliteiten via Dingen va
dag. 7.02 (S) Gesodemeurders.
(S) Holland ze zeggen. 10.30 (S)
oni. 11.30 (S) VARA's zoekpla
13.30 (S) Spitsbeeld. 15.30 (S)
krant. 16.30 (S) Beton, (leder
HIÜTRSllM
vhssiïi
(S) Muzin. 9.30 Van he
en verre. 10.00 (S) Opus tien
twaalf. 12.00 Nws. 12.02 (S) Va
Cecile Chaminade. 12.20 (S) li
mezzo. 13.00 (S) De meest verko
klassieke tien. 13.30 (S) Koren, k
sen. 14.00 Nws. 14.02 (S) Couli:
op 4. 14.30 (S) Guitariteiten. Ir
17.00 (S) Belcantorium: Opera.
