J. de Bom v/h de kindervriend over ongelukkige liefde 58 MILJOEN NEDERLANDERS HEBBEN DE KERK NOOIT IN HET MIDDEN GELATEN TELEVISIE VANAVOf TELEVISIE WOENSDAs RADIO VANAVOND RADIO WOENSDAG Terwijl in de NOS-serie „58 miljoen Neder landers enzelfs bij herhaling' het hele hebben en houden van dit volkje op het scherm werd uitgestald als op een openba re kijkdag, bleef de vraag: waarom in deze serie ook niet het geloof aan de orde ge steld? Het geloof en de eeuwige strijd om het ware geloof, het theologische theoretise ren en het godsdienstige gekissebis zijn in deze lage landen nooit van de lucht ge weest. Het heeft nooit in de aard van de Nederlander gelegen om de kerk in het midden te laten. Hij heeft Bonifatius een kopje kleiner gemaakt, kruistochten onder nomen, beelden bestormd, schoolstrijd gele verd en de Spanjaarden er uitgegooid, zo dat uiteindelijk dit ons vaderland naast in poldering zijn vormen dankt aan diepge wortelde religie. Reden voor het lange wachten op „58 mil joen Nederlanders en hun kerken", waar mee vanavond in vijf afleveringen van een uur een begin wordt gemaakt op Ned. I om 22.05 uur, heet het feit, dat die historie te rijk aan hoogtepunten is om die zomaar even in een uurtje op te dienen. Regisseur Jan Bosdriesz: „De Nederlanders en hun geloof samen te proppen in een uur zou geleid hebben tot een aantal kreten, die dit onderwerp aan alle kanten tekort zou doen. Met inschakeling van protestantsé en, katholieke theologen, alsmede een grote groep onderzoeksmensen, kwam er zoveel materiaal beschikbaar, dat we wél 25 afleve ringen hadden kunnen vullen. Zover wilden we ook weer niet gaan, maar deze vijf had den we echt wel nodig om de gecompliceer de kerkelijke zaken in ons Jand enigszins genuanceerd uit de doeken te doen". Maatschappelijke ontwikkelingen komen in deze serie tevens aan de orde, omdat kerk en wereld niet los van elkaar zijn te zien en omdat er bij de vervaardiging van dit beel dende werkstuk is uitgegaan van de eenvou dige gelovige en diens opstelling tegenover de geestelijke en wereldlijke macht. Theolo gische tractaten zijn in dit land ruim voor handen. Er leek meer vraag te bestaan naar een kijkje op de gewone man en diens gelo vige instelling, waarbij geldt dat men geloof niet op de tv kan laten zien, wel echter de invloed van het geloof op de samenleving. Dat vormde op zich al een heel ingewikkel de zaak, een wirwar van drijfveren, per soonlijke intenties, hebzucht en onbaatzuch tigheid. Want het is niet allemaal even fraai wat men te zien en te horen krijgt. Brachten eenvoudige Romeinse soldaten zó uit de ca tacomben van Rome het begin van christe lijk geloof bij de Germanen, van Willibrord ging de eerste brief naar de paus. waarin hij zich erover beklaagde, dat de bisschops zetels hier werden bezet door mensen die slechts op persoonlijk gewin uit waren, in halige en wellustige geestelijken, die aan veelwijverij deden en desondanks het evan gelie voorlazen. En in de kloosters trof hij. paters bij welgevallige nonnen aan, die hun borelingen doodden om de kerk te vrijwa ren van aangenomen kinderen, aldus Willi- brordus. Het soort geestelijken, dat hier wordt beschreven, werd niet gevormd door priesters uit roeping, maar door leenman nen, die hun oorlogsdiensten aanboden aan het boven hen gestelde wereldse gezag, in ruil daarvoor een kerkelijke functie kregen en die voor het overige de tijd doodden met wellustigheden. Intussen groeide en bloeide de kerk, mede omdat zij hier cultuur bracht, niet alleen die van lezen en schrij ven, maar ook de landbouwcultuur. Kloos terlingen legden door het hele land polders droog, waaraan te beginnen bij Monniken dam en Kloosterburen nog vele aardrijks kundige namen herinneren. De ene kerk na de andere werd gebouwd. Zelfs kleine dor pen hadden er wel een stuk of vijf, terwijl de groeiende steden grote kerken bouwden, misschien minder uit godsdienstzin dan wel om andere steden te overtroeven. In die ste den voelde de door handel tot welstand ge- komen burgerij zich veel minder afhankelijk van de geestelijkheid, hetgeen leidde tot af scheidingsbewegingen, het protestantisme, dat tegenover de praal van de kerk de ware kracht van het woord aanprees. De beelden storm haalde alle pracht weg uit de kerken, maar in de eeuwen nadien keerde de versie ring toch weer terug in dè protestantse be dehuizen, fraai bewerkte preekstoelen en an dere ornamentalia. Deze luchtige greep uit de veelheid van op zijn minst opmerkelijk historisch materiaal, dat men ook aantreft in het bij Amsterdam Boek (Het Spectrum) gelijktijdig verschij nende en rijk geïllustreerde boek onder de zelfde titel als de serie, biedt niet meer dan een vingerwijzing naar de weg waarlangs deze tv-serie zich beweegt. Zij laat de draad van de geschiedenis niet los, maar geeft op dit alles wel steeds de visie van de gemid delde gelovige, die doorging met geloven hoezeer men ook op hoog niveau elkaar in de haren vloog, conflicten waarin het lagere volk zich vaak liet meeslepen. En dit alles opnieuw verhaald door Hans Tiemeyer, een man wiens stem voor dit werk aleens als te weerbarstig werd beschouwd en die in elk geval te dicht op de microfoon zit. Bij de NOS wilde men zekerheid over de accepta tie van deze stem door de kijker. Na vier uitzendingen van „58 miljoen", het moment waarop men kon verwachten dat er van eni ge gewenning sprake zou zijn, heeft men hiernaar eeri onderzoek laten instellen. Het bleek, dat velen Tiemeyers stem als passend bij dit programma ervoeren, reden waarom hij ook „ijet geloof" in de lijst van zijn ver tellend commentaar mag zetten. Zo krijgt men in de verschillende afleverin gen te zien de uitmonding van het midde leeuwse geloof in het hervormd godsbesef, de (protestantse) Staatskerk en de beknib belde minderheden, het geloof en het sociale vraagstuk, dat in de vorige eeuw begon te spelen, de verzuiling aan het begin van deze eeuw en tenslotte de huidige reactie hierop. Ds. v.d. Heuvel, secr.-generaal van de Ned. RADIO/TELEVISIE LEIDSE COURANT DINSDAG 17 APRIL 1979 NEDERLAND 1 18.00 18.25 20.50 NOS 21.37 21.55 Journaal voor slechtho renden Staatsloterij (679, trekking 2) Sesamstraat Paspoort voor Joegosla- ven en Italianen Journaal Het kleine huis, TV-serie Zomaar een vróuw, afl.6 (Maria) Geestelijke liederen Expeditie naar de een zaamheid Tijdsein Journaal Fabeltjeskrant voor de groten 58 Miljoen Nederlanders en hun kerken WK ijshockey (Moskou) Journaal NEDERLAND 2 NOS 18.00 Journaal voor slechtho renden Teleac 18.25 Internationaal handelen, les 5 NOS 18.55 Journaal VARA 18.59 J.J.de Bom, v/h de kin dervriend, afl.3 19.24 Ombudsman NOS 20.00 Journaal VARA 20.27 Edward en mrs.Simpson, afl.4 21.17 Hoe bestaat het 21.42 Winners and losers (Een wettig excuus), TV-spel 22.10 VAR A-Visie NOS 23.05 Journaal DUITSLAND 1 18.00 Joeyt grosse Wut 18.50 Jour nasi. 19 Heldi, TV-sarla. 19.30 Manage fral. 19.40 lm Werk 20.15 Hier und Haute 20.45 Genius loci (San Marco) 21.00 Journaal 21.15 Frledrlch Luft und Boy Gobert (toneelleider) 22.00 Panordma 22.45 Detektlv Roc Word: Anruf ge- nügt, TV-serle 23.30 Tagesthemen 24.00 Mozarts brieven 0.50 Journaal DUITSLAND 2 18.00 Journaal. 18.10 Kinder rund um die Welt 18.40 Die Dreh- schelba. 19.20 Iwans Ge- schichten, tekenfilmserie. 19.45 Spass an der Freud', tekenfilmserie. 20.00 Journaal 20.30 Ohne Morgen (Sans lande- main), speelfilm (1939) van Max Ophüla 22.00 Journaal 22.20 Genoese Frledrlch 111 23.00 Apropos Film 23.45 Steckbrlef 24.00 WK l|ahockey (Moskc 0.55 Journaal DUITSLAND 3 WDR 18.30 Splele mlt dem Taifc ner, afl.2. 19 Se« )T 19.30 Cursus meetku 20.00 Lénder, Menschen, (Cyprus) 20.45 Regionieuws 21.00 Journaal 21.15 Landessplegel 22.00 Momente 22.15 Elvis Presley Show (1! 23.00 Sport kritisch 23.40 Botschaften aus derT 0.25 Journaal ENGELAND BBC 1 18.05 John Craven's 18.10 Stopwatch, film. 18.40 Journi Nationwide. 19.50 Le 20.20 Running Wild, spet Lloyd Bridges 22.00 Journaal 22.25 Don't be silly, TV-spel 23.40 Tonight, actualiteiten 0.20 Worlds without Sun, talre serie (grotten) 18.10 The great Mr. Hand W film. 19.50 Frame of tl ft 20.15 Journaal 20.25 Making a Bob or two (Jack of all Trades) 21.05 Mick Burke Awards 22.00 Call my Bluff, spelproi korr 22.30 Man Alive, TV-serle 23.20 Journaal 23.35 Snooker (biljarten) 18.00 De Tovermolen. 18.1 feze straat 18.30 Tien -ies BELGIE NED. 1 EN *de una- gt Var He g M. icht tei 19-05 Hel vrije we Morgen. 19.45 Journi 20.10 Dolle Dinsdag, show 20.55 Zal Ik as wat vragei er (erfell|kheld) 21.50 Jij of wl|, apelprograra 22.10 Ik(dapaasgedachte) 22.40 Journaal, Wetstraat BELGIE NED. 2 20.40 The good Life (Op wel), TV-serie 21.10 Confrontatie der wlelik^ BELGIE FRANS ft - 18.00 Toumal, jeugdserie ^3 18.30 Zigzag, spelprivan 18.45 TV F, voor d|or C 19.15 Antenne-SoldaV Journaal. 19.S5 FsckA. bile (Nicole Crolsllle). 20.37 De tous les PeuplcJT Gaule, sketches 21.02 Het kind en de s afl.3 21.50 Journaal 22.05 Ludus Danlells, (12de eeuw) BELGIE FRANS i 18.45 Popeye. 18.50 Tribun mlques et soclales. tenne-Soir. 19.30 19.55 Wielerronde v 20.10 Sénlorama (dichten 1 Werfel) 20.40 Ene nlteye, TV-spel In 22.30 Arts-Hebdo, kunstkro NEDERLAND 1 NOS 13.00 Journaal voor slechtho renden Teleac 15.00 Wij, Europeanen, les 7 KRO 15.30 Humor uit de oude doos 16.00 Maja, de bij, tekenfilmse rie 16.25 De luchtbus, afl.9 NEDERLAND 2 NOS 13.00 Journaal voor slechtho renden DUITSLAND 1 11.00 Journaal. 11.25 tolumbo, TV- serle. 12.55 Ragtime-Zelt 13.05 Panorama. 13.50 Pres- seschau. 14 Journaal. 17.10 Journaal. 17.15 Sterne die vorüberzogen, documentaire. DUITSLAND 2 ENGELAND BBC 1 10.50 The Wombles. 10.55 mplcs. 11.20 Jackan rde, Why don't you. 13 UJ naai. 14 Pebble k See-Saw. 16.55 Plaf! 17.20 Scooby Doo/if>n Bunch. 17.40 Thli Number. BBC 2, 11.20 Gharbar, voor Azlatf?" Parosi, voor Azlateif1 School. BELGIE NED. 1 e BELGIE FRANS 1N: 'HILVERSUM 1 18.11 Radiojournaal. 18.23 Toppers van toen. 19.02 Per Saldo. 19.30 (S) Operette: scherts en luim. 20.03 (S) Van Broadway tot Carré. 20.30 (S) Folk Live. 21.02 (S) Ad Lib, gevar. amus. prog. 21.45 (S) Frans op z'n Brusse, cursus Frans. 22.02 (S) AVRO's Swing time. NOS: 23.02- 24.00 (S) Met het oog op morgen. HILVERSUM 2 Ja NÏ Floyd Cramer. 19.00 Kerk Bra; voud. 20.00 (S) Herman lis 1 (1). klankbeeldserie. 21.15 rsooi 22.20 Overweging. 22.30 N*ld; (S) Zin in muziek; klass. mA. J (S) Muziek op het spel; hed Piei i. 23.55-24.00 Nws. i de M I 3etei HILVERSUM 3 BUTrspm leder heel uur nieuws. ma VARA: 0.02 (S) Elpee tuin. n 102 (S) Groot licht. 5.02 jj.-Li (S) Truck. VOO: 7.03 (S) «i*» Ook goeie morgen. 9.03 (S) Muziek terwijl u werkt. (10 02 (S) Kletskop. VPRO: 10.45 (S) Villa VPRO: 10.45 (S) Overzicht; 10.50 (S) Liefde op het werk; 11.02 (S) Bijvoorbeeld. 12.03 (S) Het mes op tafel, lunch- en discussie- progr.; 13.30 (S) Spannende Sprook jes; 14.02 (S) Achterwerk. EO: 14.20 (S) Radio-Kinderkrant. 14.45 (S) Open Huis, gespreksprogr. 16.02 (S) EO-Metterdaad. 16.17 (S) Licht en uitzicht. 17.02 (S) Tijdsein. NCRV: 17.45 (S) Theaterorgelbespeling. Ran; Nws. 13.11 Zweeloo-Cenl ®- sprek.) 13.30 Oude scl* 'Ko 13.50 Kinderen een kwarli Me Leef-tijd-genoeg. ouderenpri Operette. 16.00 De overwin E. Nova Zembla, hoorspelsen Lichte grammofoonmuz. T»n A merang. 17.24 Meded.. SOSJb en tieber 17.30 Nws. 17.36 ItyH. de dag. BIllCTflU VARA: 7 00 Nws. 7.10 Och- m a tendgymn. 7 20 De wekker- radio; actual, en inform. ■Lacn (7-30 Nws. 8.00 Nws. 8.30 inru Nws.) 9.00 Gymn. voor de vrouw. 9.10 waterstanden. 9.15 Keuren en kiezen. 9.45 Hoor haar! Progr. voor vrouwen en ande ren. 11.10 Even muziek. 11.30 Ter plaatse, lunchmagazine. (12.30 Zwee- loo-Centraal. OVERHEIDSVOORLICH TING: 12.16 Mens en samenleving. 12.26 Meded. voor land- en tuin bouw. 12.30 Nws. 12.36 Actual. 13.00 HuWtstaj NCRV: 7.00 Nws. Jjm levende Woord. Preludium. 9.00 tyissei Jr7.,,S (S) Onder de l»W KlASSM 10.00 (S) OrkGStps Ik Nws. 12.02 (S) Ta! Pianowerken uit de roman! ij (S) Lunchconcert; 13.30 f nieuws. 13.55 (S) Zojuist ve ,w 14.00 Nws. 14.02 (S) Geno» ra van Schubert. Uitgevoen Gewandhausorchester Leipl Koor van de Berlijnse Ra listen. 16.55-17.00 (S) K- J vliegwerk. De rijken en de rijke kerk hadden in de Middel eeuwen de armen nodig om liefdadigheid te kunnen bedrijven. Dit schilderij van Pieter Bloot toont de dagelijkse bedeling bij de kerk. weer niet. Ik had de beschik king over een tekstboekje (dat uiteraard niet in die laatste akte voorzag) en ik had dat dan Ook hard nodig, ofschoon het van de andere kant een onbelemmerd kijken wel enigszins in de weg stónd, schare van operaliefhebbers zich dan ongetwijfeld weer volledig op zijn gemak ge voeld bij „La Bohème": ein delijk weer eens thuis. Hier betrof het een uitvoering waar de vonken werkelijk van af spatten, voor zover dat dan van zo'n televisieregistra tie valt te constateren. Ook hier geen ondertiteling, maar die gebeurtenissen met Mimi kennen wij dan onderhand ook wel uit het hoofd. De NCRV bracht beide Paas dagen hulde aan de nage dachtenis van de Deense pre dikant-toneelschrijver Kaj Munk. Zondagavond met „Te rug naar Vederso", een door Gerrit Pleiter geschreven spel over Munk als leider van het Deense verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en uit eindelijk als martelaar, want de man werd natuurlijk door de Nazi's vermoord. Het was een goed geschreven stuk, waarin terecht veel gebruik gemaakt werd van citaten uit toespraken en preken van de fascinerende man, die Munk ongetwijfeld is geweest. Wel, van de zaterdagavond herinneren wij ons nog dat Sonja Barend met haar „Goed nieuws show" naar Je ruzalem was uitgeweken om daar de vrede (de zeer broze vrede helaas) te vieren. Dat gebeurde in de open lucht. Het waaide er kennelijk nogal in Israël, en dat kan er mede de oorzaak van zijn geweest, dat de uitzending een nogal chaotische, maar daarom nog niet onplezierige indruk maakte. En Greet Dolman be lde even zo vrolijk, helemaal uit Nederland, op. HERMAN HOFHUIZEN De verkondigers van het christelijk geloof brachten hier niet alleen de leer en de leefre gels, maar ook de landbouwcultuur. Zij sloegen putten om de akkers te drenken. Willibrordus sloeg bij Heilo een put, die nog altijd bestaat en Willibordusput heet. Wat dat luisteren betreft: dat was, moet ik zeggen, even wennen, want het brede, me lodische bel canto komt bij deze opera natuurlijk in het geheel niet aan de orde. Maar eenmaal een beetje ingewerkt te zijn, was het toch een fas cinerende ervaring. Want men kreeg er wel degelijk wat voor terug. Maar goed, de volgende dag heeft de brede Wat de „zware muziek" aan gaat is het bij de Nederlandse televisie kennelijk een kwestie van hollen of stilstaan. Meest al is het stilstaan, maar met de Paasdagen was het dan hollen geblazen, als ik het zo mag uitdrukken. Zondaga vond zond de VPRO een van de Franse televisie overgeno men reportage van een opvoe ring van „Lulu" van Alban Berg in de Parijse Opera uit, en Tweede Paasdag werden wij verbonden met de Scala in Milaan, waar „La Bohème" van Giacomo Puccini werd gegeven. Bovendien bracht de NOS eerste Paasdag dan nog een „Eerbetoon aan Edo de Waart", die met zijn Rotter dammers bij wijze van af scheid de orgelsymfonie van Saint-Saens - tegenwoordig al gemeen bekend, omdat er een of andere song uit werd ge trokken - speelden. Over een paar Paas-fragmenten van Handel spreekt ik nu nog maar niet eens. In het geval yan „Lulu" ging het zelfs om een première, want het gold de eerste opvoering van de complete opera met de pas na de dood van Berg (door Friedrich Cerha) voltooide derde akte. De VPRO stelde met die uitzending dus onge twijfeld een daad van cul tuurhistorische betekenis. Waar die omroep overigens wat achteloos mee omsprong, want er was nauwelijks voor enige informatieve begeleiding gezorgd en in het geheel niet voor een ondertiteling ge zorgd. En zo toegankelijk is dat werk nu bepaald ook Herv. Kerk, zei bij de introductie van deze serie en het Spectrumboek, dat in de basis documenten van het christelijk geloof zon der uitzondering wordt gesproken van een kleine gemeenschap van geloof. Het christe lijk geloof is een affaire van een mosterd zaadje, van veel zaad dat verloren gaat en waarvan maar weinig opschiet en vrucht geeft. Het proces van de ontkerkelijking in ons land en zeker het proces van de secula risatie, waardoor de controle yan de kerk en de theologie wordt vervangen door een vrije keuzemogelijkheid voor geloof en ge loofsgemeenschap, heeft ons dan ook eerder gelouterd dan verzwakt. Edward VIII Koning George V, vader van Edward, overlijdt en Wordt opgevolgd door Edward VIII, die het echter drukker heeft met zijn geliefde Wallis dan met het koningschap. Ned. II 20.27 uur. En van dit laatste ziet men de tekenen in deze tv-serie. Het geloof, een zaadkorrel, liet zich de eeuwen door zien als een halszaak voor de Nederlander, letterlijk voor de mar telaren van Gorinchem, figuurlijk door de nog dagelijks opduikende discussie. Vóór of tegen een bisschop, Willibrord s.chreef er al boze brieven over naar de paus. De drie van J. de Bom v/h de kindervriend gaan van avond nader in op het onder werp ongelukkige liefde, waarover zij brieven van jon ge kijkers ontvingen. Men kent hieromtrent al de opvat tingen van Hein Gatje (Aart Staartjes): beter ongelukkig verliefd dan helemaal niet verliefd, want dat is zo iets leegs van binnen. Maria Schrijfster Gien Karssen praat met Marieke Tichelman over wat voor soort moeder en vrouw Maria, de moeder van Jezus, geweest zou zijn als ze nu zou hebben geleefd. Ned. 119.50 uur. Expeditie „Expeditie naar de eenzaam maar zoveel te meer flora en fauna. Ned. 120.10 uur. Tijdsein Ene Tony Brouwer kreeg van de dokter te horen nog kort te leven te hebben. Hoe hij deze tijd doorkwam, daaraan is de rubriek „Tijdsein" ge wijd. Ned. 120.50 uur. Ombudsman De ombudsman gaat het van avond hebben over mensen die door de ambtelijke mo lens vermalen zijn of dit drei gen te worden. Ned. II 19.25 uur. Winners Wieteke, Aart. en Joost als Titia, Bom en Hein plengen tranen over zoveel liefdes verdriet. Lou de Jong In VARA-visie een gesprek met dr. Lou de Jong, de scheidende directeur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdo cumentatie. heid" heet het filmisch ver slag van een tocht door Australisch Nieuw-Guinea, waar men geen mensen ziet. In Nieuw-Zeeland heeft men veel succes met de serie „Winners and losers", waar van de aflevering van vana vond handelt over ex-gevan genen die een kwekerij opzet ten en zich tegen boeven wen sen te beschermen. Ned. II 21.42 uur.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 2