Alles veilig het parool in Dodewaard „Van mij mogen ze er nog een tweede bij zetten. 3oed voorde klandizie!" mW - '"v Dodewaard (3700 zielen) leeft al tien jaar onder de ok van de kerncentrale op de uiterwaarden van de Vaal. In alle rust. Niemand die te hoop loopt, ook niet sinds de paniek in het lerikaanse Harrisburg. Ja, zelfs de actiegroep idewaard sluimert al jaren. Het enige actieve lid van deze groep, de onderwijzer Jansen, is op safari in Afrika. Zijn plaatsgenoten vinden het wel prima. Ook Bt gemeentebestuur straalt rust uit. Alles veilig, klinkt het parool. Het enige waartoe de gemeenteraad zich heeft opgewerkt, was de vraag om een bevolkingsonderzoek naar kanker. Maar ook dat 'erzoek kwam pas nadat de staatssecretaris het al aan de Kamer beloofd had. „De mensen zijn verre van ongerust", zegt de irgemeester. „Veel werkers op de centrale wonen in het dorp. Het zijn heel gewone mensen. Ze staan ook hun tuintje te spitten naast andere dorpelingen. Er is Iets geheimzinnigs aan. Die angst voor kerncentrales vind je veel meer in de rote steden. Dat komt door onbekendheid, door vervreemding. De centrale is hier veilig. Er is voldoende toezicht. Waarom zou je je dan druk maken?". DODEWAARD De hoekige atoomfabrlek glanst tegen het zwerk boven de rivier. Er schuin tegenover, tegen de luwzijde van de Bandijk, onder het zware geboomte bij de kerncentrale rusten de verstofte doden. Dodewaard, een lieflijk plaatsje uit de ver* te. Geknipt voor de WV-folder. Van dichtbij springen de dubbeldikke hekwerken rond de kerncentrale in het oog, getooid met rollen prikkeldraad. Tienvoudig: „Verboden Toegang, art. 461 van het Wetboek van Strafrecht". De portier gaat schuil, maar zijn monitor heeft alles in de gaten. De ex-portier aan de bar van het plaatselijk café: „Het is een prachtbedrijf, meneer. Al les even schoon en netjes. U zult uw ogen uitkijken. Dat had Ik zelfs nog. Elke keer als je in de reactorzaal kwam, kreeg je het ge voel in een heel grote aula te stappen. Zo stil allemaal, doodstil. Alsof er een lijk lag opgebaard. Je had de neiging om te fluiste ren. Griezelig, ja, dat is het woord. Grieze lig. Je wist, dat achter die witte wanden het gevaar lag te loeren. Daar zat die straling. Je wist dat er praktisch niets kon gebeuren. Maar toch. je was er huiverig voof". Hij zit nu als WAO-er bijna dagelijks in het plaatselijke café. Hij werd afgekeurd wegens rheuma. „Ik ben er nog maar pas weg. Ik heb er tien jaar gewerkt. Van alles meege maakt. de hele opbouw, de aanloop, de on gelukjes, alles. Ook die jongens van de tele visie, een jaar of zes geleden. Ze kwamen er toen makkelijk binnen. Het zal ze nu niet meer lukken. Alles is veel beter beveiligd. Prikkeldraad, elektronica, dag en nacht". ,,ln al die jaren is er geen enkel gevaar voor de bevolking geweest" Nooit bang geweest? Ook niet in 1972 toen de aansluiting op de reactor wat bleek te lekken? „Bang is het woord niet. ledereen zei dat het niet veel kwaad kon. Het ging om een haarscheurtje. Dat hebben ze toen opnieuw gelast. Dat was trouwens een hele operatie. We hebben vier weken stil gelegen. Ik weet nog goed, dat de lassers eerst dagenlang droog moesten oefenen. Toen ze uiteindelijk echt aan de slag gingen, mochten ze er maar drie kwartier per man aan werken. Vanwege de straling. Toch kregen ze nog vier keer zoveel radio-activiteit op hun lijf dan de mensen buiten het bedrijf in een rKffiiTWi 2R Bsafli khmmmmmhIÊMMÉAIEÉI heel jaar krijgen. Ze hebben ze toen gelijk tot radiologisch werkers gebombardeerd. Toen mochten ze die klus doen". Hij nipt van een glas Spa-water. „Nee, bang is het woord niet. Ik geloof wel dat het een veilig bedrijf is. Alles gaat automatisch. Er komt geen mensenhand aan te pas. Je moet eens zien hoe die plutoniumstaven verwisseld worden. Dat is een mooi gezicht. Dat gebeurt onder water. Dat water is kris talhelder. Daar is dit drankje nog troebel bij". Is er dan geen angst in Dodewaard? Caféhouder Geert Zwijnen: „Ben je gek. Die centrale van ons is veel veiliger dan dat ding in Harrisburg. Dat hebben technici zelf verteld. De jongens komen hier vaak eten. Het is ook een heel andere constructie. Die van ons is een kookwaterreactor". Zijn vrouw valt gretig bij: „Onze mensen uit Do1 dewaard en Borssele zijn naar Harrisburg vertrokken. Om die Amerikanen te laten zien hoe het eigenlijk moet. Nee. van mij mogen ze er nog een tweede centrale bijzetten. Goed voor de klandizie, wat dacht je"?. Geert Zwijnen: „Nee hoor, er is hier abso luut geen angst onder de mensen. Mis schien dat ze er wat meer over praten. Maar ja, wat kan er tegenwoordig allemaal niet gebeuren? Er kan hier vandaag ook een tankschip de lucht invliegen; je hoort zoveel praatjes. Ik heb zelf al tien jaar keel kanker. Je hoort het wel aan mijn stem. Maar ik ga toch ook niet zeggen, dat het van die kerncentrale komt. Wat moeten de mensen dan niet die twintig jaar geleden al kanker hadden"?. Een bezoeker roept bezwerend: „Als die centrale ontploft zit je hier veiliger dan in Arnhem of Nijmegen. Die troep gaat mooi over ons heen". De ex-portier: „Zeg dat maar zachtjes. Die straling trekt zich daar niets van aan. Die komt overal hoor, in rechte lijn". De man zwijgt bedremmeld. De ex-portier weer: „De mensen weten er weinig van. Ze worden bang gemaakt door de televisie en de kran ten. Maar neem van mij aan, dat ze hier geen risico's nemen, hoor" En dat zakje met radio-actief afval dan op het Dodewaardse veld, een jaar of wat ge leden? „Ach kom, dat waren lijmstroken. waarop het woord „radio-actief" gedrukt stond. Dat was geen radio-actief afval. Kijk, daar heb je het nou al weer. Zo komen de praatjes in de wereld, i Net als met die politie-agenten toen met die actiegroepen. Die agenten moesten de centrale bewaken. Ze kregen een pendosie-meter mee, zoals wij dat noe men. Dat is een pennetje, waaraan de radio activiteit kan worden gemeten. Dat moet ie dereen aan het eind van de dag bij de por tier inleveren. Nou, groot paniek. Een paar pennetjes hadden een veel te hoge dosis straling. Wat bleek nou? Een paar van die politiejongens hadden hun pennetje de hele dag op een afvalvat laten liggen. Die ston den toen nog buiten wegens ruimtegebrek. Ja, dat moet je natuurlijk niet doen. Dan vraag je om straling". Op naar het gemeentehuis. Rust. Veilige rust. De juffrouw achter de balie: „Harris burg? Daar weet ik niets van. Daar hoor je hier niets over". Burgemeester Jan Patijn (PvdA) heeft wel een kwartiertje tijd. Nee. hij heeft sinds Harrisburg geen enkele ver ontruste Dodewaarder gesproken. „Het leeft hier niet zo erg. We hebben hier afgelopen zaterdag in het dorpshuis nog een hearing gehad ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de kerncentrale. Daar heeft ook dr. Soyka uit het Duitse Lingen gesproken, u weet wel. die man van de leu- kemiegevallen rondom de kerncentrales. Maar ik moet u zeggen, dat die bijeenkomst een zeer geringe opkomst had. Er waren iets meer dan tien Dodewaarders op de been". Hij lurkt aan zijn pijp en relativeert het atoomgevaar. „De meest doorgewinterde an ti's zeggen, dat je niet in het openbaar over ontploffingsgevaar moet praten zolang dat er niet is". Hij vindt wel. dat de deskundi gen die interne veiligheid van kerncentrales nog eens moeten narekenen. Want Harris burg geeft in dat opzicht wel te denken. „Maar ik maak me er niet ongerust over. dat die veiligheids-systemen niet zouden werken. Ik ga er vanuit, dat de toezichthou dende instanties van het rijk voldoende op de lip zitten van deze centrales. In Amerika ligt dat anders. Daar gaat het om particulie re instellingen". .Absoluut niet. Als ik u nu vertel, dat Theo van Waes, een ontslagen stralingsdeskundi ge van deze centrale, gezegd heeft, dat men zich over de afkoeling niet ongerust behoeft te maken. In al die tien jaar, zei hij zaterdag, is er geen enkel gevaar voor de bevolking geweest. Nou, als iemand het we ten kan is hij het. Hij is indertijd ontslagen na een intern meningsverschil over de vei ligheidsprocedure binnen de centrale. Een technisch hiërarchieke kwestie, heb ik be grepen. Nou, wie zijn wij, dat we gaan roe pen om een onderzoek"?. En die leukemiegevallen dan? „Dat is een andere zaak. Wel heeft de raad zich onlangs uitgesproken. Er is bij de pro vinciale inspecteur van de volksgezondheid een verzoek gedaan om eerv bevolkingson derzoek. Maar dat verzoek kwam eigenlijk een beetje als mosterd na de maaltijd. Want de staatssecretaris Mevrouw Veder-Smit had al eerder op kamervragen toegezegd, dat ze bereid was om een medisch statistisch TNO- onderzoek toe te spitsen op mogelijke ziek tegevallen als gevolg van overstraling". Geen ongerustheid dus? „Nou ja, die AVRO-uitzending over de leu- kemie-publikatres van dr. Soyka heeft hier wel mensen aan het denken gezet. Die uit zending was nogél suggestief. Maar onge rustheid is er nog steeds niet. Als die er is, verwacht ik die van huisartsen, niet van le ken. Bijvoorbeeld als de kindersterfte-statis- tiek zou oplopen. We hebben informeel de artsen hiernaar gevraagd. Maar ze hebben in hun praktijk geen enkel geval van leuke mie meegemaakt. Er waren wel twee geval len bij volwassenen, maar dat was statis tisch niet veel bijzonders. Iets anders is wat dr. Bos uit Leiden gevonden heeft bij een onderzoek in 1976 in drie middelgrote plaat sen in ons land. Hij vond, dat de kanker- sterfte in bepaalde regio's merkwaardig ho ger was dan elders. Vlissingen bijvoorbeeld scoorde erg hoog. Dat zal misschien samen hangen met de aanwezigheid van bedrijven als Hoechst". Hoe te handelen bij dreiging van een grote ramp in Dodewaard? Rampen-ambtenares S. van Reedenx: „Wij hebben hier twee rampenplannen. Eén voor de kerncentrale. Dat hebben we al een heel tijdje. En sinds jjort hebben we ook een al gemeen rampenplan voor de gemeente. Waar zullen we het over hebben? De kern centrales? Akkoord. Nu, als er iets gebeurt, treden er alle mogelijke toestanden in wer king. Er is dan een beleid gesteld onder lei ding van de heer Geertsema, de commissa ris der koningin. Die deelt de lakens uit" Is er al een keer geoefend? Al drie, vier keer. Vorige maand nog op een vrijdagavond tegen etenstijd. Dat vond niet iedereen even leuk. maar het voordeel was wel dat iedereen thuis was. We hebben toen fase 2 gedaan. De gemeentewagen rukte toen uit en het vee in de buurt van de centrale moest weggehaald worden. Dat soort dingen. Het gaat dan om een geringe hoeveelheid radio-actieve neerslag". Geen evacuatie van de bevolking? „Nee, joh, dat kun je niet doen. Je brengt de mensen dan alleen maar in paniek" Oefeningen geslaagd? „Ja, dat mag je wel zeggen. Hoewel, we hebben het ook een keer midden in de va- kantietijd gedaan. Toen liep het in de soep. Kijk, we hanteren altijd een bepaald code woord bij het oproepen van alle mogelijke hulpeenheden en instanties. Toen bleek, dat de instructies niet goed waren doorgegeven aan de vervangers bij die instanties. En dan zit je meteen klem. Maar voor de rest ging het prima". „Ja. dat mag je wel zeggen. Hij geniet er van. Dat zie je aan zijn gezicht. En als hij zegt: ik heb vandaag zin in een oefening kernceqtrale, dan komt er „poem" een oefe ning kerncentrale". Merkt hij iets van de sidderende Dode waarders na Harrisburg? „Nee. dat niet. Je merkt er weinig van. Maar ik geloof wel. dat een deel van de be volking nadenkt. Het zijn toch wel griezelige dingen. Al moet ik erbij zeggen, dat het hier niet met Harrisburg te vergelijken is. Ze hebben hier een heel ander systeem. Maar ja, als je dan gaat relativeren, en je ziet wat er in het Botlekgebied allemaal zit en wat er op de Waal hier allemaal langs komt aan gevaarlijke troep... Weet je wat het is. ik ge loof dat- je ermee moet leren leven. De mensen iri het-Botlekgebied slapen ook wel. Daar komt nog bij dat de ene geleerde zus zegt over de risico's en de andere zo. Ze spreken elkaar tegen. En dan denken de mensen: het zal allemaal wel meevallen". CDA-raadslid W. Romein onderbreekt vrijwil lig een directievergadering van zijn betonfa- briek. „Er gaat wel iets door je heen als je die beelden van Harrisburg op de televisie ziet. Zoiets zou hier toch ook kunnen ge beuren. Ik heb me indertijd wel verzet tegen de bouw van een tweede kerncentrale. Die is er gelukkig ook niet gekomen, van rege ringswege. maar als de centrale die er nu staat er nog zou moeten komen, zou ik vierkant tegen stemmen. Zo is het wel". Dodewaard loopt niet leeg. Integendeel, er komen nog jaarlijks zielen bij. Er staar, niet meer huizen te koop dan elders in Neder land. Ook is er geen run op spaargelden. Directrice mevrouw Weyer van de Rabo bank: „Alles gaat hier zijn gewone gangetje. Weet u waar ik me over verwonderd heb? Dat er hier op kantoor met geen woord over Harrisburg is gesproken. Niemand. Mis schien verdringen ze het, ik weet het niet. Ja. zelf heb ik wel even in de rats gezeten. Maar ja. wat moet je? Je woont en werkt hier en je bent hier gebonden. Waar moet je heen? Moet ik nu zeggen: Oh God, nu moet ik maken dat ik wegkom? Nee... trou wens waar ben je wel veilig? In Drenthe misschien? Alhoewel, daar zit je weer tegen de Duitse grens aan. Daar hebben ze ook kerncentrales. En in Rijnmond zou ik ook niet willen zitten. Dus blijf ik maar hier. Ik denk dat de meeste mensen erg laconiek reageren. Eén ding hoop ik wel, dat als het ding ooit mocht ontploffen, ik snel dood zal zijn. Dat langzaamaan sterven zou ik af- schuwelijk vinden". HOMMEKROL i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 17