'In praktijk gaat ongeluk
nooit volgens het boekje9
RISICO GORLEBEN
ONOVERZIENBAAR
Opnieuw ontmoeting Begin en Sadat
SUAREZ' PARTU
STAAT OP WINST
buitenland
DR. SMIT (THT) ACHT RISICO KERNENERGIE TE GROOT
Harrisburg ,,een mausoleum
voor vele eeuwen"
Griekenland
treedt toe
tot EEG
Doel bomexplosie op
luchthaven Frankfurt
nog onduidelijk
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 4 APRIL 1979 PAGINA 9
New York is nooit
te evacueren
Wie tien tot twintig minuten in het
reactorgebouw van de „Pechcen-
trale" in het Amerikaanse Harris-
burg zal verblijven, zal onherroe
pelijk sterven aan een overdosis
aan radioactiviteit. Als de geweldi
ge hoeveelheid radioactief gas in
dat centrale gebouw door een lek
ventiel, door een ontploffing of
door een scheur in de wand plot
seling naar buiten komt, dan ver
spreidt die zich bij een heel nor
male windsnelheid van 5 meter
per seconde of wel 18 kilometer
per uur over het land. „Evacueren
van de duizenden mensen in de
omgeving is dan nauwelijks meer
uitvoerbaar", zegt fysicus dr. Wim.
A. Smit, wetenschappelijk mede
werker aan de Technische Hoge
school Twente. „Zelfs een stad als
New York, op 300 kilometer af
stand, zou een grote dosis straling
te verwerken krijgen. Zo'n stad
evacueer je natuurlijk nooit". Smit
zit daarmee midden in de proble
matiek, die aan de toepassing van
kernenergie verbonden is. In dit
artikel gaat hij daar uitgebreider
op in.
tevoren goed te bedenken wat later de
voor- en nadelen zouden worden.
„Alle belangrijke problemen die aan
het opwekken van kernenergie vastzit
ten, komen nu in de praktijk op de
mensheid af, op een moment dat een
„terug" veel moeilijker is dan des
tijds".
Smit gaat daar wat dieper op in.
„Kerncentrales, vooral de snelle kwee
kreactors, produceren behalve energie
ook plutonium, een stof die na be
werking in een opwerkingsfabriek op
nieuw als brandstof voor een kernre
actor kan worden gebruikt Maar plu
tonium is ook geschikt om er atoom
bommen van te maken. Een land dat
over snelle kweekreactors en opwerk
ingsfabrieken beschikt kan zulke
bommen vervaardigen. In de Verenig
de Staten dringt dat nu op grote
schaal door, en dat land brengt er nu
in het kader van het non-proliferatie
verdrag (een verdrag dat de versprei
ding van kernwapens moet tegengaan)
op aan, helemaal geen afgewerkte
brandstofkernen méér op te werken.
Maar de Westeuropese landen staan
daar met hun mening lijnrecht tegen
over. Daar wil men nu juist wel op
werkingsfabrieken gaan neerzetten. In
Gorleben in Duitsland bijvoorbeeld,
waar het afgelopen weekeinde nog ge
demonstreerd is. De houding die Ne
derland zal aannemen is hier, vind ik,
van groot belang".
Transport
Een ander probleem dat met de bouw
van meer kerncentrales steeds drin
gender wordt, is het transport van ra
dioactieve stoffen naar en van de ver-
rijkingsfabrieken, de centrales, de op
werkingsfabrieken en de dumpplaat
sen voor afvalstoffen. „Tijdens die
transporten kunnen, ondanks alle
voorzorgen, ongelukken gebeuren,
waarbij radioactiviteit in de atmosfeer
komt. Zulke ongelukken zijn er ook
wel gebeurd. En terroristen krijgen
meer mogelijkheden voor overvallen
op transporten. Ook zij kunnen van
plutonium kernbommen maken. De
technische kennis daarvoor is uit o-
penbare literatuur te vergaren".
Een derde probleem dat bij de invoe
ring van de kerncentrales kennelijk
onvoldoende is onderkend, is bekend:
de opslag van radioactieve afvalstof
fen. Smit: „Het gaat om stoffen die
honderdduizend jaar en langer gevaar
lijk blijven en die dan in bijvoorbeeld
zoutkoepels moeten worden opgesla
gen. De hele menselijke beschaving
bestaat misschien honderdduizend
jaar. Wat richten we voor de toekomst
aan met zo'n opslag van radioactief
materiaal? Mogen we dat de na ons
komende generaties aandoen?"
Gezien alle bezwaren en gevaren ver
valt voor dr. Smit de kernenergie als
dè belangrijke energiebron voor de
toekomst. Maar ook als middel tot
overbrugging van een periode, die no
dig is om andere, minder gevaarlijke
energiebronnen produktierijp te ma
ken, ziet hij daar niet te veel heil in.
„Dan moet je je toch echt gaan afvra
gen of je die periode niet op een an
dere manier kunt overbruggen. Want
de problemen die je je ook door zo'n
overbrugging op de hals haalt, hebben
hun nawerking over honderdduizenden
jaren. Voor mij zijn die aanleiding om
in eerste instantie sterk aan te leunen
tegen de onttrekking van energie aan
fossiele brandstoffen. Maar dan moet
er wel tegelijk een beleid komen ten
aanzien van de vréóg naar energie".
(Van een onzer verslaggevers)
ENSCHEDE „De optimisten menen,
dat de werkelijkheid precies volgens
de blauwdrukken verloopt. Maar in
de praktijk blijkt het altijd anders
uit te pakken. Steeds weer blijkt, dat
bij alle genomen voorzorgen en bij
alle vooraf gemaakte berekeningen
wel iets over het hoofd is gezien, of
dat onverwacht een stuk techniek
faalt. In Harrisburg, maar ook bij
eerdere ongelukken in kerncentrales,
is dat het geval geweest. Het toont
aan, dat je volstrekt geen absolute
waarde mag toekennen aan de bere
keningen in bijvoorbeeld het rapport-
Rasmussen, waarin wordt gesteld dat
er eens per 12.000 jaar een ramp met
een kerncentrale kan gebeuren. Het
kan vandaag gebeuren en morgen nog
eens. Het is net als met het gooien
van een dobbelsteen: je kunt drie
keer achter elkaar zes gooien, terwijl
de kans op het gooien van een zes
statistisch maar 1:6 is".
radioactiviteit buiten het reactorgebouw.
dat, hoe Jdein ook, altijd de kans be
staat dat met een bepaalde ontwikke
ling vooraf geen rekening is gehouden
en dat door een ongeluk onverant
woord grote hoeveelheden radioactivi
teit in de atmosfeer terecht komen".
Zeker, ook in een centrale, die werkt
met een conventionele brandstof, ge
beuren blijkens de praktijk wel eens
ernstige ongelukken, zo stelt Smit
„Maar hoe betreurenswaardig die on
gelukken ook zijn, hoe zeer ze ook
voorkomen hadden moeten worden, ze
hebben altijd een veel lokaler karak
ter dan een vergelijkbaar ongeluk met
een kerncentrale. Bij het vrijkomen
van grote hoeveelheden radioactiviteit
zijn er onvoorzienbare gevolgen voor
een enorm gebied, niet alleen op de
korte termijn met eventueel veel do
den, maar juist ook op de lange ter
mijn. Een uitgestrekt gebied blijft
voor vele jaren volkomen onbruik
baar. Na jaren kunnen zich nog dode
lijke ziekten bij mens en dier voor
doen. Daarover zijn wèl praktijkerva
ringen bekend".
Wim Smit weet waarover hij praat als
het gaat om Nederlandse verhoudin
gen. In februari 1977 publiceerde hij,
samen met zijn collega G. van Dijk,
een rapport met de naam „Kleine
kansen grote gevolgen", en met de
ondertitel: „Gevolgen van een groot
ongeluk met een kerncentrale". Uitge
gaan is van een niet bestaande
maar wel serieus overwogen kern
centrale in de Maasvlakte, waarin een
ongeval gebeurt van een omvang,
zoals die nu in Harrisburg levensgroot
dreigt. Koel, zakelijk en wetenschappe
lijk onderbouwd en waarschijnlijk
daarom zo beangstigend realistisch
wordt in het rapport berekend en uit
eengezet wat zowel op de korte als op
de lange termijn de gevolgen zijn voor
de mensen, de dieren, de vegetatie, de
grond, het water en de lucht. Smit vat
de conclusie in één zinnetje samen:
„Zo'n ongeluk zal voor een lange tijd
een totale ontwrichting van de Neder
landse samenleving tot gevolg heb
ben".
Ondoordacht
Het belangrijkste verwijt dat Smit
maakt aan het adres van de politici
en wetenschapsmensen in de ontwik
kelde landen is, dat ze na de oorlog
zijn overgegaan tot de bouw en in ge
bruikneming van kerncentrales zonder
General Electric
ontkent band met
lekkende centrale
(Van onze correspondent)
WASHINGTON Het Amerikaanse
concern General Electric ontkent na
drukkelijk iets te maken te hebben met
de bouw van de lekkende kerncentrale
in de Amerikaanse stad Harrisburg. Ook
het Energie Centrum Nederland ECN
bevestigt dat de falende reactor niet is
gebouwd door General Electric, zoals
ons gisteren werd verklaard door de
heer J. Boerrigter, een beeldende kun
stenaar in het Groningse Mussel, die en
kele jaren geleden bij General Electric
in dienst is geweest als hoofd van de
ontwikkelingsafdeling.
General Electric heeft aan de firma Bab-
cock en Wilcox, de bouwers van de
kerncentrale, wel de generator geleverd
die voor de centrale in Harrisburg is ge
bruikt, maar deze heeft niets te maken
met het defecte koelingssysteem. General
Electric levert turbinegeneratoren over
de gehele wereld, en grote problemen
hebben zich, aldus het concern, daarbij
nooit voorgedaan.
Wel heeft General Electric twee of drie
andere centrales in de Amerikaanse
staat Pennsylvania (waar ook Harrisburg
ligt) gebouwd. Vijf centrales in het
noordoosten van de Verenigde Staten,
waaronder een in Pennsylvania, zijn on
langs op last van de overheid stil gelegd.
Volgens ook andere Amerikaanse bron
nen is er van een band tussen Harris
burg en General Electric niets bekend,
maar is de nucleaire business zo inge
wikkeld dat in feite nauwelijks vast te
stellen is wie precies wat levert.
WASHINGTON (AFP) De
kerncentrale van Three Miles
Island bij Harrisburg in de
Amerikaanse staat POnnesyl-
vania dreigt een miljarden
dollar kostend mausoleum
voor eeuwen te worden, volle
dig onbruikbaar en ontoegan-
kelijk. Dit is de mening van
Amerikaanse experts van de
Nucleaire Reglementering
scommissie (NRC), die vragen
hebben beantwoord van com
missies van het Amerikaanse
Congres.
Senator Gary Hart, voorzitter
van de subcommissie voor
kernenergie, vatte hun verkla
ringen als volgt samen: „De
centrale kan zo zwaar radioac
tief besmet zijn, dat zij mis
schien nooit meer in gebruik
wordt genomen. De ontsmet
ting zou-veel meer kosten dan
de bowukosten hebben bedra
gen".
Het enige wat de deskundigen
schijnen te weten is dat de ra
dioactieve straling in het in-
wendige van de enorme beton-
kolos is opgelopen tot dertig
duizend röntgen per uur, een
besmetting zonder weerga in
de geschiedenis van de kerne
nergie, aldus de Voorzitter van
de commissie voor milieu en
energie van het Huis van Af
gevaardigden, Morris K. Udall.
Niemand heeft de centrale nog
op een dusdanige afstand kun
nen naderen dat nauwkeurige
gegevens konden worden ver
zameld. Er waren wel vrijwilli
gers, maar de eigenaar van de
centrale, Metropolitan Edison,
heeft deze „zelfmoord" verbo
den. Men denkt erover op af
stand bediende robots het ge
bouw in te laten gaan, maar
ook dat zal de eerste maanden
nog niet mogelijk zijn, zo heb
ben technici verklaard. Ze zijn
er bijna zeker van dat een
groot aantal van de 36.000
uraniums taven in het hart van
de reactor zeer hoog radioac
tief zijn geworden, maar men
weet niet in welke mate. Dit
wil zeggen dat zeer waar
schijnlijk de betonnen be
schermingsmuren veel straling
hebben geabsorbeerd, en de
deskundigen vragen zich nu af
hoe en tegen welke prijs een
dergelijke „dodelijke spons"
ontsmet zou moeten worden.
Men weet nog niet van welke
samenstelling de radioactioeve
elementen zijn die zich hebben
verspreid. Betreft het xenon-
133 of iodine-131, dan zullen
zij de helft van hun radioacti
viteit in vijf tot acht dagen
verliezen. Maar gaat het, zoals
de deskunidgen voor moeglijk
houden, om elementen als oe-
sium-137 of strontium-90, dan
zullen er 29.000 jaar verstre
ken zijn voordat de radioactie
ve besmetting van het gebouw
met vijftig procent zal zijn ge
daald. In dat geval is het een
mausoleum, dat duizenden ja
ren door geen mens benaderd
kan worden, niet agressief,
maar op voorwaarde dat zich
geen nieuwe splijting voordoet,
of geen aardbeving.
(Van onze correspondent Ami van Vree)
BONN In Hannover is gisteren de unie
ke zesdaagse hoorzitting afgesloten waar
bij 62 internationale atoomdeskundigen
en andere geleerden (onder wie enkelen
uit Nederland) hebben gediscussieerd
over het geplande industriecomplex in
Gorleben voor de verwerking en opslag
van radioactief afval van Duitse kerncen
trales. De regering van de deelstaat Ne-
dersaksen die deze bijeenkomst had geor
ganiseerd, moet binnenkort een principië
le beslissing nemen over de bouw van dit
fel omstreden nucleaire project waartegen
afgelopen zaterdag tienduizenden mensen
hebben geprotesteerd.
Bij de persconferentie die na afloop van
de hearing werd gegeven bleek dat het
standpunt van de 37 voorstanders van het
project en van de 25 critici (die overigens
niet in het algemeen tegen kernenergie
zijn) onveranderd zijn gebleven. De voor
standers menen dat het project, gezien de
opgedane ervaringen, heel goed te realise
ren is en dat er geen schade voor de be
volking dreigt De tegenstanders zijn nog
altijd van mening dat Gorleben onover
zienbare risico's met zich meebrengt ge
zien de omvang van het project, terwijl
men alleen nog maar over laboratoriumer
varingen beschikt.
Volgens dr. Wim A. Smit, wetenschap
pelijk medewerker aan de onderafde
ling wetenschap en samenleving van
de Technische Hogeschool Twente in
Enschede, kan het met de beide in
Nederland operationele kerncentrales
net zo goed mis gaan als met de cen
trale in het Amerikaanse Harrisburg.
De centrale in het Zeeuwse Borssele
werkt in grote trekken volgens hetzelf
de principe als de Amerikaanse ramp-
centrale. Die in het plaatsje Dodew-
aard bij Nijmegen zit qua koeling an
ders in elkaar. „Maar ook daar geldt
Een helikopter vliegt over de lekkende reactor in Harrisburg.
EIND MEI GRENZEN OPEN
CAIRO (AP) De Egyptische presi
dent Anwar Sadat en de Israëlische
premier Menachem Begin zijn giste
ren overeengekomen volgende maand
weer samen te komen, teneinde hun
vredesstreven gestand te doen on
danks het felle verzet daartegen in de
Arabische wereld.
Begin kondigde na een gesprek met
Sadat aan dat de ontmoeting een dag
nadat Israël zich uit El Arisj, de
hoofdstad van de Sinai, heeft terugge
trokken zal plaatsvinden. De over
dracht van El Arisj, het begin van de
volledige Israëlische terugtocht uit de
Sinai in een tijdsbestek van drie jaar,
moet op 26 mei geschieden, zei Begin.
Begin en Sadat zullen het resultaat
van hun gesprek later op de dag tele
fonisch overbrengen aan de Ameri
kaanse president Jimmy Carter, de
voornaamste architect van het vorige
week gesloten vredesverdrag tussen Is
raël en Egypte.
Terwijl Begin de volgende stappen in
het vredesproces aan verslaggevers
uitlegde, stond Sadat instemmend
knikkend aan zijn zijde. De twee
staatslieden vormden een toonbeeld
van harmonie, dat sterk verschilde
van de aanvankelijk koele ontvangst
die Begin als eerste Israëlische pre
mier op bezoek in een Arabische
hoofdstad kreeg. Begin zei dat hij een
dag na de overdracht van El Arisj
aan Egypte naar deze stad aan de
Middellandse Zee zou gaan voor een
ontmoeting met Sadat. Begin zei dat
hij op 27 mei in El Arisj de grenzen
tussen Israël en Egypte voor geopend
zal verklaren. „President Sadat en ik
hebben elkaar beloofd onze directe
contacten voort te zetten, opdat ook in
dè toekomst vooruitgang wordt ge
boekt", zei Begin. „Wij besloten dat na
zo'n lange staat van oorlog, landen
vrede kunnen stichten en meer dan
dat, vriendschap en goed nabuurschap
kunnen sluiten". De reeks besluiten
die Begin en Sadat bekend maakten
betekenen een slag in het gezicht van
het grootste deel van van de Arabi
sche wereld, dat de economische hulp
aan Sadat wil staken en de diploma
tieke betrekkingen met Egypte verbre
ken als strafmaatregel voor de toena
dering tot Israël. Over vijf weken zul
len Israëlische en Egyptische ministers
onderhandelingen beginnen over het
verlenen van zelfbestuur aan de 1,1
miljoen Palestijnen op de door Israël
bezette westelijke Jordaanoever en in
de strook van Gaza, aldus Begin. De
besprekingen zullen afwisselend in El
Arisj en Beersjeba worden gevoerd.
Gemeenteraadsverkiezingen Spanje
MADRID (REUTER) De UCD, de Unie van
het Democratisch Centrum van premier Sua-
rez, stevent op de overwinning af in de eer
ste gemeenteraadsverkiezingen in Spanje
sinds de burgeroorlog van 1936 tot 1939. De
linkse oppositie evenwel schijnt de overwin-
ning te gaan behalen in de grote steden.
Toen de resultaten bekend waren van onge
veer 50 procent van de 8.000 gemeenten,
bleek, dat de UCD een duidelijke voorsprong
had op de socialistische arbeiderspartij,
PSOE. Maar de socialisten en de als derde ge
klasseerde communisten winnen het in Ma-
ffrid, Barcelona en Valencia.
De laatste gemeenteraadsverkiezingen in
Spanje werden in 1931 gehouden, toen een
krachtige pro-republikeinse meerderheid het
vertrek afdwong van Koning Alfonso en de
uitroeping van de tweede Spaanse republiek.
Voor enige opschudding bij de gemeenteraads
verkiezingen te Lerida heeft dinsdag een kre
kel gezorgd. Een grapjas wierp het insekt te
gelijk met zijn stembiljet in de bus. Daar be
gon het beestje na korte tijd luid te sjirpen.
Toen de zenuwen van de dienstdoende ambte
naren het bijna begaven, kregen dezen van
hogerhand toestemming om de stembus open
te maken en het insect in het gras te zetten,
waar het verder giiig met sjirpen..
LUXEMBURG
(AP) Het ver
drag waarmee
Griekenland lid
wordt van de Eu
ropese Economi
sche Gemeenschap
zal eind mei in
Athene worden
ondertekend, zo is
gisteravond laat
in Luxemburg be
sloten.
De beslissing
kwam na een laat
ste vergadering-
tussen EEG-functi-
onarissen en
Giöekse ministers
over de overblij
vende belemmerin
gen voor een
Grieks lidmaat
schap.
Griekenland zal in
1981 toetreden en
in 1986 het volledi
ge lidmaatschap
verkrijgen.
De laatste proble
men die dinsdag
werden opgelost
betroffen de door
Griekenland te be
talen contributie
en de sociale ze
kerheden voor
Griekse arbeiders
die in de EEG wo-
„Ik ben erg trots
over de beslis
sing", zei de
Griekse minister
van Buitenlandse
Zaken Georges
Rallis op een pers
conferentie na de
vergadering die ze
ven uur had ge
duurd. „Het is een
goede overeen
komst voor het
Griekse volk",
voegde hij eraan
toe.
Minister van Bui
tenlandse Zaken
Van der Klaauw
zei, dat een heel
belangrijke dag is
bereikt voor zowel
Griekenland als de
EEG en eigenlijk
voor het gehele
Middellandse zee
gebied.
Ravage op de luchthaven van Frankfurt na de explosie.
GEWONDEN IN LEVENSGEVAAR
(Van onze correspondent
Ami van Vree)
BONN De Westduitse fede
rale recherche tast nog volle
dig in het duister over de
achtergronden van de bomex
plosie gistermorgen op het
vliegveld Rhein-Main bij
Frankfurt, waarbij tien Luf-
thansa-beambten werden ge
wond. Vier van hen zijn ern
stig tot zeer ernstig gewond;
twee verkeerden gisteravond
nog in levensgevaar. Onder
hen bevindt zich een 24-jari-
ge jongen wiens rechterarm
werd afgerukt. De overige
zes konden Da behandeling
het ziekenhuis verlaten.
De. bom ontplofte ongeveer
half acht in de overslagplaats
van luchtpost en richtte een
grote ravage aan. Daaruit kon
men concluderen dat het om
een hoog explosieve lading
ging. Hij bevond zich onder
de luchtpost met bestemming
Israël en Londen. Alle andere
vragen of het om een op
zettelijke aanslag ging of dat
de bom te vroeg ontplofte,
wie de afzender en wat de
bestemming was bleven
gisteren nog onbeantwoord.
Daarnaar wordt een minitieus
onderzoek ingesteld.
De luchtpostzakken en pak
ketten waren nog niet in de
onder drukkamer geweest
waar zendingen met bepaalde
bestemmingen op bommen
worden gecontroleerd. De ver
zending van andere luchtpost
op het vliegveld van Frank
furt is stilgelegd om te onder
zoeken of er soms nog andere
bomaanslagen zijn beraamalr
