'Bij IJrenco gebeurt niets
dat ongerustheid reehtvaardi
BEGIN KOEL IN
CAIRO ONTVANGEN
Ook in Bondsrepubliek eis tot stilleggen van alle kerncentrales
Politie Washington staakt
wegens vrijspraak negerjongen
Eerdere
incidenten in
kernindustrie
979
- BUITENLAND LËIDSE COU RAMT DINSDAG 3 APRIL 1979 PAGINA 9
Over de hele wereld houdt de drei-
giag van een ramp met de kerncen
trale in het Amerikaanse Harrisburg
de gemoederen bezig. Want niet al
leen in Amerika, maar overal ter we
reld, en dan met name in de westerse
landen, staan kerncentrales van bet
type, dat in grote trekken met die in
Harrisburg overeen komt En verder
zijn er nog andere, met grote heiwer
ken omgeven gebouwencomplexen,
waar geüniformeerde bewakers de
gang van zaken nauwlettend in bet
oog houden en waarvan de burgerij
doorgaans slechts weet „dat ze daar
met atoompjes bezig zijn". Zo'n com
plex is bijvoorbeeld de Urenco-vesti-
ging in Almelo. Wat gebeurt daar
precies? Hoe ongerust moet de bevol
king van Oost-Nederland zich maken
over de activiteiten daar? En is het
allemaal nou zo nodig? Ernst M.F.
Steinebach, technisch staf-lid, belast
met de veiligheid, geeft antwoord op
deze vragen.
(Van onze correspondent Ami van Vree)
BONN In de Bondsrepubliek beraadt
men zich intensief over de konsekwenties
die de atoomramp in Harrisburg voor de
kernenergiepol itiek van West-Duitsland
moet hebben. Vandaag vergaderen de mi
nisters van binnen- en buitenlandse za
ken, van economie en van onderzoek en
technologie over het gebeurde in de VS
mede aan de hand van de bevindingen
die twee Duitse experts in Amerika heb
ben opgedaan. Deze waren vrijdag al
naar Washington gestuurd.
In de Bondsrepubliek zijn op dit moment
16 kerncentrales in bedrijf (voorzover ze
niet tijdelijk zijn stil gelegd). Elf zijn er
nog in aanbouw. Eén daarvan, Muelheim-
Kaerlich bij Koblenz is van het zelfde
type en van dezelfde fabriek als die van
Harrisburg. Kerncentrales leveren op dit
moment ongeveer twaalf procent van de
Duitse stroomverzorging. Een woordvoer
der verklaarde gisteren dat de regering
in Bonn weliswaar de grote zorg onder
de bevolking serieus neemt, maar waar
schuwde er tegelijkertijd voor om over
haaste consequenties uit het gebeuren in
Harrisburg te trekken.
De voorzitter van de werkgroep „reactor-
veiligheid", de SPD-er Harold Schaefer,
daarentegen eiste gisteren een plan tot
stillegging van alle Duitse kerncentrales.
Bovendien riep hij op een strategie te
ontwerpen waarbij de Bondsrepubliek de
toekomstige energieproblemen zo moge
lijk zonder toepassing van kernenergie
oplost. „De bewering dat kerncentrales
bijna absoluut veilig zijn, is op een dra
matische manier onjuist gebleken", aldus
Schaefer. De jong-democraten van de li
berale FDP, de Judos, hebben gisteren e-
venals hun collega's van de SPD de dag
ervoor, de stillegging van alle kerncentra
les in de Bondsrepubliek geëist.
Jodiumtabletten
voor omwonenden
kerncentrales
STUTTGART (DPA) - De
regering van de Duitse deel
staat Baden-Württemberg
heeft besloten de bevolking
rond de vier kernreactoren in
deze staat de komende weken
jodiumtabletten uit te reiken.
Deze moeten ervoor dienen
bij een kernramp de opname
van radioactief jodium in de
schildklier te blokkeren.
Volgens de regering van Ba
den-Württemberg heeft deze
maatregel niets te maken met
het ongeluk in de kerncentra
le van Harisburg in de Vere
nigde Staten en is er geen en
kele reden tot bezorgdheid.
De maatregel is een conclusie
die de regering heeft getrok
ken uit een vorig jaar gehou
den oefening bij een gesimu
leerde ramp met een kernre
actor.
Labourlid met be
slissende stem
overleden
LONDEN (TJPI-AFD) Sir
Alfred Broughton, de 76-jari-
ge labour-afgevaardigde
wiens afwezigheid wegens
ziekte in het Lagerhuis vori
ge week tot gevolg had dat
het Britse kabinet is geval
len, is gisteren overleden.
Sir Broughton leed aan bron
chitis en kreeg kort geleden
een hartaanval. Hij wilde per
ambulance van zijn huis in
Yorkshire naar het parlement
m Londen worden overge-
bracht om te kunnen deelne
men aan de stemming over
de motie van wantrouwen,
maar de partijleiding had dit
met instemming van premier
Callaghan afgeraden omdat
de 400 km. lange tocht te ge
vaarlijk voor hem zou zijn.
Callaghan verloor de motie
met 311 tegen 310 stemmen.
China verbreekt
vriendschapsver
drag met
Sovjet-Unie
BELGRADO (AFP) China
heeft volgens het Joegoslavi
sche persbureau Tanjug het
vriendschapsverdrag met de
Sowjet-Unie verbroken. Dit
besluit zou zondag zijn geno
men door het permanente co
mité van het Chinese Volk
scongres.
Het verdrag werd op 14 fe
bruari 1950 in Moskou onder
tekend en zou in 1980 aflo
pen. Hoewel de overeenkomst
al een dode letter was sinds
de breuk tussen Rusland en
China in 1960, had de Sovjet-
Unie te kennen gegeven, dat
zij niet van plan was het ver
drag op te zeggen en dat zij
het initiatief hiertoe aan Chi
na overliet.
Italiaans
parlement
ontbonden
ROME (AP) President San-
dro Pertini van Italië heeft
gisteren het parlement ont
bonden. Dit betekent de eer
ste stap op weg naar twee
jaar vervroegde verkiezingen.
Een vervroegde stembusron
de, door geen enkele Italiaan
se partij gewenst, werd onver
mijdelijk toen het „nood-kabi
net" Andreotti, zoals ver
wacht, twee dagen geleden
door het parlement werd weg
gestemd. Vrij algemeen wordt
aangenomen dat de Italianen
op 10 juni naar de stembus
gaan, omdat zij op diezelfde
dag „in een moeite door" ook
kunnen stemmen voor het Eu
ropese parlement
(Van onze correspondent Dick Toet)
WASHINGTON In het vlak bij Washington
DC gelegen Prince George's County zijn de
meeste van de bijna 1000 politieagenten giste
ren niet op hun werk verschenen. Zij protes
teren daarmee tegen de uitspraak van een
jury in de zaak tegen Terrence Johnson, een
16-jarige negerjongen, die vorig jaar zomer
twee politie-agenten heeft dood geschoten.
De twee agenten wilden de jongen arresteren
wegens diefstal. Tijdens een worsteling zag de
jongeman kans het pistool van een van de
agenten te pakken.
De jury bevond Johnson onschuldig aan
moord, omdat hij tijdens de daad ontoereke
ningsvatbaar zou zijn geweest Wel werd hij
Schuldig bevonden aan doodslag en overtre
ding van de wapenwet Dat kan hem een ge
vangenisstraf opleveren van niet meer dan
een jaar.
De zaak speelde temidden van oplaaiende dis
cussies in dit woongebied aan de rand van
Washington over de brute houding van politie
agenten, speciaal ten opzichte van de sterk
groeiende zwarte gemeenschap in dit gebied.
Johnson zelf heeft steeds volgehouden door de
beide agenten te zijn geslagen. Hij zei ervan
overtuigd te zijn geweest, dat ze hem wilden
doden en zou uit noodweer hebben gehandeld.
Politie en justitie-autoriteiten hebben verbit
terd gereageerd op de jury-uitspraak. „Het
leek er tijdens de rechtszaak vaak op, dat niet
Johnson maar de politie terecht stond", aldus
een politiewoordvoerder. -
Schoolbussen worden rond Harrisburg in gereedheid gehouden om een eventuele evacuatie snel te kunnen uitvoeren.
(Van een onzer verslaggevers)
ALMELO „Als ik nu eens
schat wat de waarde is van wat
u hier in deze hal aan verrijkt
uranium ziet liggen, dan kom ik
op zo'n 250 miljoen gulden. Het
uranium ligt in containers van
staal met een wanddikte van 13
mm. Dat is voldoende bescher
ming tegen de straling. Uiteinde
lijk blijft het natuurlijk uranium
met een straling, zoals die in de
vrije natuur ook voorkomt. Al
leen door de bewerking in onze
centrifuges is het gehalte van de
lichtere uraniumisotoop U-235 op
gevoerd van 0,7 procent naar 3
procent. Maar wat wij er mee
doen heeft niets met scheikunde
te maken. Er wordt niets gesple
ten, er worden geen nieuwe stof
fen samengesteld, er komt geen
versterkt radio-actief afval vrij".
Wie de fysicus Ernst M.F. Steinebach zo
hoort praten, komt tot de conclusie dat er
bij de uraniumverrijkingsfabriek Urenco
in Almelo absoluut niets gebeurt wat ook
maar enigszins de verontrusting van de
burgerij zou kunnen wekken. Steinebach
is lid van de technische staf van Urenco
en als zodanig belast met alles wat de vei
ligheid en de naleving van de wettelijke
voorschriften betreft. Steinebach bevestigt
die conclusie. Dit nucleaire project in
oostelijk Nederland herbergt volgens hem
geen enkel gevaar voor de mens. In de
eerste plaats niet omdat niet met sterk ra
dio-actieve stoffen wordt gewerkt, en in
de tweede plaats omdat verregaande vei
ligheidsmaatregelen zijn doorgevoerd, die
de gevolgen van zowel technische storin
gen als theoretisch altijd mogelijke sabota
gedaden minimaal houden.
Maar met de vaststelling, dat wat bij
Urenco gebeurt geen directe vervelende
gevolgen heeft voor mens en omgeving,
klopt Steinebach zich beslist niet op de
borst „We moeten goed beseffen", zegt
hij, „dat wij als verrijkingsfabriek niets
meer zijn dan een schakel in een hele ke
ten van processen, waar wel degelijk sterk
radio-actief afvalmateriaal in vrij komt
Wie voor kernenergie kiest, is daarvoor
mee verantwoordelijk. We zijn ons deze
verantwoordelijkheid echt wel bewust".
Het punt waar het orp draait, is volgens
Steinebach de vraag of het betrekken van
energie uit het splijten van bepaalde stof
fen wel nodig is. Voor hem is het ant
woord op die vraag: „Ja", maar hij voegt
daar meteen het woord „helaas" aan toe.
„Ik hoop dat het een volgende generatie
nog eens zal lukken het energieprobleem
werkelijk op te lossen, want wat wij nu
doen met de toepassing van splijtstof is in
feite ook maar een tijdelijke oplossing.
Ook de hoeveelheid brandstof voor kern
centrales is niet oneindig groot Zonder de
zogenaamde snelle kweekreactors is er
voor 60, misschien 80 jaar voldoende ura-
Ook twee Nederlandse deskundigen zijn giste
ren naar Washington gegaan om zich op de
hoogte te stellen van de technische proble
men met de kerncentrale in Harrisburg. Het
zijn ir. J. Versteeg, hoofd van de sector reac
tor veiligheid van het ministerie van Sociale
Zaken, (I) en dr. B. Bosnjakovic, inspecteur
van de volksgezondheid op het gebied van
straling. Ook de bedrijfsleider van de centrale
in Borssele, ir. C. Kalverboeris, is naar de
Verenigde Staten vertrokken. Hij wil erachter
komen of zich een dergelijk probleem ook in
Nederland kan voordoen. De centrale van
Borssele is van hetzelfde type, zij het anders
uitgevoerd, als die van Harrisburg.
nium op aarde aanwezig. Met snelle kwee
kreactors, zoals er een bij Kalkar in aan
bouw is, kan die termijn met honderd
vermenigvuldigd worden. Die reactoren le
veren behalve energie namelijk ook een
nieuwe „brandstof'.
Er zijn ook mensen die „nee" antwoorden
op de vraag of kernenergie nu wel nodig
is. Voor een deel vinden ze dat de mens
zijn levensstijl maar moet aanpassen aan
de huidige of een kleinere energiestroom,
die liefst ook nog opgewekt moet worden
met alternatieve middelen als zonnecollec
toren en door windkracht aangedreven ge
neratoren. Een ander deel van de tegen
standers- van kernenergie stelt, dat er nog
voldoende fossiele brandstof (kolen, olie
en gas) op aarde zijn om het uit te zingen
tot het moment waarop die volgende gene
ratie betere oplossingen vindt voor het
energieprobleem.
In beide redeneringen ziet Steinebach be
zwaren. „Wanneer de mens afstand zou
doen van de nu opgewekte energie en al
leen voor de leefruimte nog een vuurtje
zou stoken, zou de wereldbevolking terug
moeten lopen tot twintig procent van nu.
Dat is gewoon een ondenkbare situatie.
Toepassing van zonne- en wind-energie op
grote schaal ziet hij ook niet zitten.
NEW YORK In de afgelopen vier
jaar zijn in de nucleaire industrie in
de Verenigde Staten negen incidenten
voorgevallen, een in Japan en een on
bekend aantal in de Sovjet-Unie. Voor
de westelijke wereld is een lekkage
zoals in de centrale in Harrisburg nog
niet eerder voorgekomen.
Wel is zowel in Japan (in september vo
rig jaar) als in de Verenigde Staten af
en toe radio-activiteit ontsnapt, hetgeen
leidde tot het sluiten van fabrieken of
het verscherpen van de veiligheidsmaa
tregelen. Daarbij werden in een aantal
gevallen ook werknemers blootgesteld
aan ernstige radioactieve besmetting. In
een geval, in Georgia, werd het terrein
van een zwaar radioactieve, buiten wer
king gestelde kernreactor gebruikt als
picknick- en kampeerplaats.
Mogelijk hebben in de Sovjet-Unie zich
in het verleden al enkele grote kern
rampen voorgedaan. Op het eind van
de vijftiger jaren vond in de Oeral een
explosie plaats in een bergplaats van
radioactief afval, die aan honderden
mensen het leven kostte. Het bericht
werd pas bekend door uitlatingen van
enkele dissidenten. Bijna drieduizend
vierkante kilometer gebied werd besmet
door radioactieve neerslag. Enkele jaren
later vond in dat gebied opnieuw een
explosie plaats. Een derde ongeluk zou
hebben plaats gehad in 1973 op een
schiereiland in de Kaspische Zee.
gebeurt, want daarover bestaan bij menig
een nog veel vraagtekens, niet in het
minst overigens door, dat geeft Steinebach
volmondig toe, een in het verleden mini
male openheid over de nucleaire activitei
ten in ons land. Uranium zoals het in de
mijnbouw wordt gewonnen, bevat maar
0,7 procent splijtbare atomen, de zoge
naamde U-235-isotopen. Een kerncentrale
behoeft als brandstof uranium, met zo'n
drie procent aan splijtbare atomen. In Al
melo nu wordt in het bedrijf van Urenco
de grondstof Uraniumhexafluoride (UF6)
gecentrifugeerd. De zware onsplijtbare
atomen worden door de middelpuntvlie
dende kracht tegen de centrifugewand ge
slingerd en de lichtere splijtbare atomen
blijven dichter bij de as van de trommel.
Door zowel bij de wand als bij de as het
UF6-gas weg te zuigen, verkrijgt men res
pectievelijk verarmd en verrijkt uranium.
Hoe die centrifuge er uit zien en hoe ze
precies in elkaar zitten is „het geheim van
de smid".
H. Grotenhuis, bedrijfsleider van de groot
ste productie-afdeling van Urenco, zegt
daarover: „Urenco werkt op commerciële
basis. In die centrifuges zit pakweg 35
jaar ervaring en know-how uit de in
Urenco deelnemende landen Nederland,
Duitsland en Engeland. Met die ervaring
en kennis lopen wij niet te koop. Vandaar
de veiligheidsmaatregelen in en rond ons
complex. Niet vanwege de radio-activiteit
hoor. Je kunt bij ons rustig acht uur op
een container met verrijkt uranium gaan
zitten, als je dat nou zo leuk vindt. Dan
sta je niet aan meer straling bloot dan
wanneer je op twee meter afstand naar
de kleurentelevisie zit te kijken".
Den Uyl:
wereldwijde
bezinning op
kernenergie nodig
(Van onze parlementaire
redactie)
BORNE „De ramp in Harrisburg beves
tigt dat uiterste terughoudendheid met
kernenergie geboden is. Terecht werd in
1977 in het regeerakkoord van PvdA,
CDA en D'66 vastgelegd dat in de komen
de regeerperiode geen bouw van kerncen
trales in ons land zou plaatshebben. Juist
nu de olieprijzen worden verhoogd is dit
het goede moment voor bezinning op de
energiesituatie. Ik ben van plan in het ka
der van de Federatie van Socialistische
Partijen in de Europese Gemeenschap
daartoe initiatieven te nemen".
Dit zei PvdA-fractieleider Den Uyl maan
dagavond op een vergadering van zijn
partij in Borne. Naar zijn mening ver
plichten de gebeurtenissen in Harrisburg
niet alleen tot het bijstellen van de veilig
heidsvoorschriften, ze dienen het signaal
te zijn tot een wereldwijde bestudering,
met inbegrip van de Sovjet-Unie, van de
ervaringen met de opwekking van elektri
citeit met behulp van kernenergie tot dus
ver. „Ik pleit ervoor dat Nederland met
verwante landen daartoe het initiatief zal
nemen", aldus Den Uyl.
Catastrofaal
Ook aan het op grote schaal verbranden
van fossiele brandstoffen kleven bezwa
ren, voert Steinebach aan. Het gehalte aan
kooldioxyde (verbrandingsgas) in de at-
mosfoor zou zó hoog worden, dat een aan
zienlijk deel van de lichtstraling van de
zon zou worden omgezet in warmtestra
ling met als gevolg catastrofale klimaats
veranderingen. „Daarbij speelt dan nog
het feit dat bij verbranding van fossiele
brandstoffen ook radio-actieve stoffen vrij
komen. Een gewone kolencentrale veroor
zaakt meer radio-activiteit in de atmosfeer
dan een goed functionerende kerncentra
le".
Centrifuges
Terug naar wat er nu eigenlijk bij Urenco
De supermarkt van Middletown, dicht bij de centrale van Harrisburg, was -gisteren verlaten.
De bewoners van het plaatsje hadden voor een groot deel elders een veilig heenkomen
ge zocht
CAIRO „Het weer is snikheet", maar Egypte heeft
premier Begin geen warme ontvangst bereid". Met deze
voorzichtig ingeklede uitspraak vatte een woordvoerder
van het Egyptische ministerie van voorlichting gisteren
op de eerste dag van het staatsbezoek van de Israëli
sche premier de spanning in Cairo samen. Precies een
week na de ondertekening van het vredesverdrag werd
Begin in Cairo duidelijk op een afstand gehouden en
tamelijk koel ontvangen. Begin is er echter de man
niet naar om zich in zo'n penibele situatie te laten
kennen en toonde zich gisteravond dan ook alleszins
tevreden. „Ik heb geen klachten over het welkom van
het Egyptische volk. Ik heb dezelfde juichkreten ge
hoord en dezelfde vriendschap werd getoond" verklaar
de Israëlische premier tegenover een verslaggever van
de Egyptische televisie.
Op het met Israëlische en Egyptische vlaggen versierde
vliegveld van Cair, waar Begin met een toestel van de
Israëlische luchtmacht landde, werd hij door vice-presi
dent Husni Moubarak begroet
ln de verzengende woestijnzon liet Begin zich later door
bereidwillige Egyptenaren op de reusachtige rotsblokken
hijsen om een kijkje te nemen in de pyramide van Gi-
zeh. Later op de dag bezocht Begin de belangrijkste sy
nagoge van Cairo. Een zeer geroerde Begin zei tot de
Egyptische joden dat hij vrede had gebracht. Vandaag
heeft premier Begin besprekingen met president Sadat
over de uitvoering van het vredesverdrag. Hij keert
vanavond naar Israël terug.
De Israëlische radio heeft aangekondigd dat president
Sadat weldra een bezoek aan Israël zal brengen.
premier Begin voor de Diramirie van
zêf*
