Het Westen hield Amin in het zadel
Prof. Kuitert: politisering van kerk
leidt tot nieuwe onverdraagzaamheid
Nederland: duurdere
EG moet meer
bevoegdheden hebben
ARABISCHE STEUN KOMT NU TE LAAT
LUCHTAANVALLEN
OPSTADJINJA
ST7 Recordprijs voor
"life Claude Monet
Opnieuw
gevechten
Turk-
menen-
Iranïérs
Commissie pleit Botha vrij, maar Vorster niet
kerk
wereld
Acht Zuidafrikaanse theologen naar
Nederland voor gesprek over apartheid
LEIDSECOURAii
DINSDAG 3 APRIL 1979 PAGINA 7
DEN HAAG Nu blijkt dat
de troepen van Amin mas
saal aan het muiten zijn ge
slagen en alleen legereenhe
den van de Libische leider
Kadaffi nog kunnen verhin
deren dat de hoofdstad Kam
pala in handen valt van de
Tanzanianen en Oegandese
ballingen, is ook duidelijk ge
worden dat de talloze pre
sentjes waarmee dictator
Amin zijn troepen in be
dwang hield niet langer blij
ken te werken.
Daarmee is tevens aangege
ven hoe de Oegandese dicta
tor en massamoordenaar
Amin de afgelopen acht jaar
in het zadel heeft kunnen
blijven. Hoe anders zou de
gang van zaken geweest zijn
als direct, toen de barbaarse
trekken van Amins schrikbe-
l wind in het westen bekend
raakten, een volledige econo
mische boycot zou zijn afge
kondigd tegen het bewind in
Oeganda?
Want het bewind in Oeganda
is al acht jaar lang in stand
gehouden doordat westerse
landen voornamelijk in ruil
voor smakelijke koffie bereid
waren handel te drijven met
Amin, en ook Nederland
I droeg daar een klein steentje
I toe bij.
Oeganda's meest natuurlijke
handelspartner was Engeland.
De Engelsen gingen door met
handel drijven met de Oegan-
dezen, ook nadat na de bees
tachtige moord op Dora
Bloch in juli 1976 alle betrek-
kingen met Amin waren ver-
j broken. Tweemaal per week
j laadde een tot vrachtvliegtuig
omgebouwde Boeing 707 op
I het vliegveld Stansted bij
Londen de ruimen tot bar
stens toe vol met transistorra
dio's, whisky, dure voeding-
I smiddelen, electronische appa
ratuur en alles wat de solda
ten maar begeerden of nodig
hadden voor hun onderdruk-
kmgsrol, in ruil voor koffie
Amerikaanse hulp
Ondanks protesten van parti
culiere organisaties en politie
ke partijen gingen de vluch
ten vanuit Engeland door. Ze
werden pas in het begin van
dit jaar gestaakt toen de Tan-
zaniaanse invasie in Oeganda
al begonnen was.
Ook de Amerikanen, die
reeds in 1973 officieel al hun
betrekkingen verbraken, lieten
de handelscontacten ooglui
kend toe. In zekere zin wer
den ze zelfs belangrijker toen
de Engelsen onder druk van
de bevolking hun handelscon
tacten tot een minimum be
perkten. In 1977 betaalden
Amerikaanse koffiemaat-
schappijen naar schatting
zelfs 112 miljoen dollar voor
die koffie! Ook nadat het
Amerikaanse Huis van Afge
vaardigden bijna een jaar ge
leden had aangedrongen op
een volledige handelsboycot
tegen Amin, kwam er geen
eind aan de leveringen.
De meeste leveranties ge
schiedden per vliegtuig; in
1976 was Oeganda zelfs hele
maal aangewezen op luchtver
keer toen het niet alleen over
hoop lag met Tanzania, he
land waar de meeste Oegan
dese ballingen, waaronder de
voorganger van Amin, dr
Milton Obote, een onderko
men vonden, maar ook mei
Kenia dat, verontwaardigd
door Amin's gebiedsaanspra-
ken op dat land, de olietoe
voer stopzette en de grenzen
sloot. In die zo kritieke mo
menten voor het moorde
naarsbewind in Oeganda, wa
ren het eens te meer buiten
landers die voor de verbindin
gen in de lucht bleven zorgen
Uganda Airlines
NAIROBI (AP) Tanzaniaanse vliegtuigen hebben gisteren
luchtaanvallen uitgevoerd boven de Oegandese hoofdstad
Kampala en op de legerbarakken in de stad Jinja, ongeveer
zeventig kilometer ten oosten van de hoofdstad. Vlak na de
aanval verscheen president Amin in de stad Jinja, waar hij de
in paniek geraakte bevolking aanraadde vyeer naar hun werk
te gaan. Hij zoü de vijand wel een lesje leren, verklaarde
Amin.
In Kampala explodeerde ook een opslagtank met dieselolie,
door sabotage van invasietroepen. Tanzaniaanse toestellen de
den ook aanvallen op de internationale luchthaven van Enteb
be. waarbij de belangrijkste landingsbaan, waarmee Libische
versterkingen voor Amin arriveren, zwaar werd beschadigd.
In Moskou hebben Oegandese studenten een demonstratie gehouden tegen het
bewind van Amin. Zij voerden plakkaten mee met het gezicht van de dictator en
protesteerden voor de ambasade van Libië tegen de steun die dit land aan Amin
verleent.
ge maanden geleden dat een
Israëlische dumporganisatie
om redenen van spionage aan
Uganda Airlines drie overjari
ge Amerikaanse vliegtuigen
had geleverd en zé ook nog
onderhield. De bemanning be
stond, zolang Oeganda geen
eigen piloten tot zijn beschik
king had. uit Amerikanen.
Maar aan de opleiding van ei
gen Oegandese piloten zou
eveneens gewerkt zijn door
Amerikanen, die nog geen
twee jaar geleden in Texas
een tiental Oegandese politie
functionarissen opleidden tot
piloot in helicopters, die ook
al van Amerikaanse makelij
waren.
In het vervoer van wapens en
drank naar Oeganda vervulde
onze nationale luchthaven
Schiphol ook een rol. Vorig
jaar mei kwam onomstotelijk
vast te staan dat vanaf Schip
hol wekelijks drie vluchten
met goederen uit Engeland
naar Oeganda werden ver
voerd. Reden: toen de Engel
sen niet langer openlijk goe
deren naar Oeganda wilden
versturen, gingen ze dat doen
via een omweg: Schiphol.
De Nederlandse regering
vond nog begin vorige maand
bij monde van minister Van
der Klaauw de levering van
twee Fokker Friendships aan
Oeganda ten behoeve van de
burgerluchtvaart „een goede
zaak". Oeganda kan zijn geld
beter spenderen aan burger
vliegtuigen dan aan de aan
koop van wapens, aldus mi
nister Van der Klaauw. Alsof
er in Oeganda nog onder
scheid te maken zou zijn tus
sen burger- en militaire lucht
vaart. Alles blijkt, zoals The
Financial Times in een econo
misch overzicht over Oeganda
bevestigde, in dienst te staan
van Amin's onderdrukking
smachinerie.
Onwaarschijnlijk rijk
Door de koffieleveringen was
Oeganda op papier ondanks
de schijn van het tegendeel
zelfs een nog onwaarschijnlijk
rijk land ook, althans voor de
legerelite die Amin rond zich
onderhield. Amin, die in alle
vitale landszaken persoonlijk
de hand lijkt te hebben, be
perkte zoveel mogelijk de im
port die niet van waarde was
voor het onderhoud van zijn
eigen kringen. Mensen die
geen bindingen hadden met
het leger, raakten dan ook ge
heel verstoken van allerlei
consumentenartikelen die
vóór de komst van Amin heel
gangbaar waren.
Dat de bevolking van Oegan
da niet omkomt van honger,
is alleen maar te danken aan
het feit dat Oeganda zelf zo'n
uiterst vruchtbaar land is. Er
groeit in dit oerwoudland ge
noeg. Bovendien is de bevol
king, toen het geld steeds van
minder waarde bleek te wor
den, op grote schaal gaan
smokkelen met de buurlan
den. Gewassen die de rege
ring opkocht om er buiten
landse deviezen mee te ver
werven, worden in toenemen
de mate via smokkel verhan
deld. De smokkel zou zijn uit
gegroeid tot een miljarden-
zaak. Tot op zekere hoogte
heeft de bevolking daarbij
zijn handen vrij. Het bewind
van Amin en zijn slinkende
groep van bevoorrechte aan
hangers is immers slechts ge
ïnteresseerd in overleven en
dan liefst zo protserig en wel
dadig mogelijk.
De bevolking heeft, blijkens
The Financial Times, vooral
te lijden van de terreuracties
door Amins leger, dat zichzelf
toeeigent wat het nodig denkt
te hebben en daarbij iedereen
achtervolgt en vermoordt van
wie vermoed wordt dat hij of
zij een bedreiging is voor de
regering van Amin. Nu de
koffiehoogconjunctuur voorbij
is en de inkomsten daaruit
dus dalen, raakt Oeganda zijn
laatste troef kwijt. Er zijn
weliswaar door die koffieuit-
voer miljarden verdiend,
maar aangezien daar alleen
maar de zakken van Amins
gunstelingen mee zijn gespekt
en er geen stabiele economie
mee is opgebouwd, komt het
bankroet alsmaar dichter bij.
De steun, voornamelijk in de
vorm van militair materieel,
die de moslim Amin vooral
de laatste tijd heeft weten te
ontfutselen aan overijverige
en merendeels fanatieke Ara
bieren, door hen op het eerste
oog ter wille te zijn, zal daar
weinig meer aan kunnen ver
anderen.
PAUL VAN VELTHOVEN
LUXEMBURG (ANP) Als
in het begin van de jaren
tachtig meer geld nodig zal
zijn voor de financiering van
de Europese Gemeenschappen
dan op grond van de huidige
„eigen middelen" beschikbaar
kunnen komen, dan moeten
de EG-lidstaten maar meer
van hun btw-opbrengst gaan
afstaan. Maar de gemeen
schap moet dan ook meer su-
pra-nationaal worden.
Dat is het standpunt dat Ne
derland heeft ingenomen in
de Europese ministerraad in
Luxemburg. In die raad heb
ben de ministers van buiten
landse zaken van en financiën
gistermiddag de mogelijkhe
den bekeken die er zijn om
de gemeenschappen straks
meer geld ter beschikking te
stellen.
Het geld dat de EG nodig
heeft voor haar activiteiten
komt momenteel uit douane
rechten, heffingen en maxi
maal 1 pet van de btw-op-
brengst van de lidstaten. De
Europese Commissie heeft de
negen lidstaten enige tijd ge
leden al laten weten dat deze
Europese „bron van inkom
sten", waarschijnlijk aan het
eind van 1980 al, niet meer
toereikend zal zijn. Binnen
niet al te lange tijd moet men
een oplossing voor dit finan
cieringsprobleem vinden. De
tijd dringt, want een herzie
ning van het zogenoemde „ei-
gen-middelenbesluit" van de
EG moet goedgekeurd worden
door de parlementen van de
huidige negen lidstaten.
In de Europese Raad van gis
teren werd een veelheid van
mogelijkheden om de Europe
se inkomsten te verhogen be
keken. Een van de ideeën om
nieuwe financiële bronnen
aan te boren was het verho
gen van de accijnzen op siga
retten en op benzine en zelfs
werd overwogen een algeme
ne energiebelasting in het le
ven te roepen.
De spoorbrug over de Seine bij
Argenteuil van de Franse schil
der Claude Monet, geschilderd
in 1837, heeft bij Sotheby in
Londen een bedrag van 240.000
pond (bijna 1 miljoen gulden)
opgebracht, een recordprijs voor
deze schilder. Het schilderij be
hoorde tot de verzameling van
moderne en impressionistische
schilderijen van de Californische
verzamelaar Sydney Barlow, die
gisteren bijna tien miljoen gul
den opbracht.
GONBAD-E KAVOES (Reu
ter) In Gonbad-e Kavoes,
in het noorden van Iran, zijn
gisteravond weer felle ge
vechten uitgebroken tussen
Turkmenen en leden van de
islamitische militie. Nauwe
lijks had de regering meege
deeld dat een wapenstilstand
een eind had gemaakt aan
een week van bloedige ge
vechten of de strijd ont
brandde opnieuw.
Iraanse regeringstroepen met
tanks en gepantserde perso-
neelsvoertuigen buiten de stad
staan gereed om de partijen
te scheiden.
Gisteren was overeengekomen
dat geregelde strijdkrachten
zouden zorgen voor rust in
het gebied tot nadere afspra
ken zouden zijn gemaakt. Bei
de partijen zouden zich uit
hun stellingen terugtrekken
en de barricades zouden wor
den opgeruimd.
De Turkmenen hadden een
akkoord van vier punten on
dertekend nadat militaire ver
sterkingen hadden aange
voerd. Zij hadden zich terug
getrokken uit de stad Gon
bad-e Kavoes en hebben ge
vangenen vrijgelaten. De ge
wonde Turkmenen zijn opge
nomen in ziekenhuizen. Van
een politieke overeenkomst is
nog geen sprake. De regering
blijft bij het standpunt dat
het niet langer regionale re
voltes kan dulden.
Boot met
vluchtelingen
omgeslagen:
100 doden
KOEALA LOEMPOER
(REUTER) Zeker 100
Vietnamese vluchtelingen
zijn verdronken, toen het
schip aan boord waarvan
zij zich bevonden, zaterdag
voor de oostkust van Ma
leisië kapseisde.
Het vluchtelingenbureau
van de V.N., dat dit giste
ren bekendmaakte, liet we
ten dat het ongeluk ge
beurde, toen een patrouil
levaartuig van de Maleisi
sche politie het schip van
de haven van Mersing op
circa 240 kilometer van
Singapore naar open zee
sleepte.
JOHANNESBURG (UPI) Een offi
ciële commissie in Zuid-Afrika heeft
gisteren verklaard, dat geen van de
leden van de regering Botha op de
hoogte was van misbruik van gehei
me staatsfondsen om het internatio
nale beeld van Zuid-Afrika op te vij
zelen. De commissie was evenwel niet
zo vriendelijk om ook de vroegere
premier, thans president van Zuid-Af
rika, John Vorster vrij te pleiten.
In het rapport, dat gistermiddag aan
het parlement werd overhandigd,
wordt gezegd, dat Vorster kort voor
zijn aftreden als premier aan Botha
en anderen heeft bevestigd dat hij af
wist van de geheime projecten.
De toenmalige minister van voorlich
ting, Connie Mulder en zijn secretaris
generaal, de uitgeweken Eschel Rhoo-
die, hebben de beschuldiging geuit,
dat andere bewindslieden van de ge
heime operaties op de hoogte waren
geweest Zij noemen in dit verband
Vorster en de minister van financiën
Horwood.
concurrent voor het premierschap, ge
dwongen om als minister af te treden
en zijn parlementszetel op te geven.
Rhoodie vluchtte naar het buitenland.
Hij heeft meermalen gedreigd de ban
dopnamen te zullen vrijgeven met bij
zonderheden over de geheime opera-
Acht vooraanstaande theolo
gen van de blanke Neder
duits Gereformeerde Kerk
(NGK) in Zuid-Afrika zullen
deze week in Zwitserland
en Nederland spreken met
onder anderen gereformeer
den over de opvattingen
van de NGK over rassen
verhoudingen in bijbels
licht. De delegatie staat on
der leiding van de modera
tor van de algemene synode
van de NGK, dr. Evert
Kleynhans uit Bloemfontein,
en de secretaris van de
NGK, dr. Frans O'Brien Ge-
ldenhuys uit Pretoria. De
discussies met de Neder
landse gereformeerden zul
len van 10 tot 12 april te
Lunteren plaatsvinden.
Dit bezoek is naar aanlei
ding van de kritiek vanuit
Zwitserse en gereformeerde
kring op het document „Ras,
Volk en Natie", waarin het
standpunt van de NGK is
weergegeven. De algemene
synode van de NGK heeft
dit document bekrachtigd.
De kerk steunt op grond
hiervan het regeringsbeleid
van „aparte ontwikkeling"
hoewel zij op veel onderde
len kritiek heeft
Door deze stellingname is de
Nederduits Gereformeerde
Kerk bijna volledig geïso
leerd van de andere Zuidaf-
rikaanse kerken (zowel
zwarte als Engelstalige), die
de apartheid volledig ver
werpen.
De gesprekken met de Zwit
serse theologen begonnen
vorig jaar. Na een bezoek
aan Zuid-Afrika formuleer
den de Zwitsers in een uit
voerig theologisch document
hun kritiek op het standpunt
van de Nederduits Gerefor
meerde Kerk.
Door de uitermate milde
toon is het effect hiervan
nuttig geweest, zo wordt in
Johannesburg vernomen.
Deze dialoog wordt deze
week in Neuchatel voortge
zet. De gesprekken met de
gereformeerde kerken in Ne
derland zijn tot nu toe min
der plezierig verlopen.
Mochten de Zuidafrikaanse
theologen door deze gesprek
ken tot nieuwe theologische
inzichten komen, dan kan
dit verreikende gevolgen
voor de Zuidafrikaanse poli
tiek hebben, aldus waarne
mers in Johannesburg. Dr.
Geldenhuys zei voor zijn
vertrek naar Europa dat het
verslag van deze besprekin
gen aangeboden zal worden
aan het breed moderamen
van de NGK, dat eventuele
wijzigingen in het beleid kan
voorstellen aan de volgende
algemene synode van de
NGK in 1982.
Totale politisering van de
kerk leidt tot nieuwe onver
draagzaamheid. Als bepaal
de groepen in de kerk hun
uitgangspunten zonder dis
cussie zeggen af te leiden
uit de bijbel, is men hard
op weg naar een autoritaire
kerk „vol ayatollah's", waar
geen plaats meer zal zijn
voor de armen en margina
len in onze samenleving.
Dit hield prof. dr. H. M.
Kuitert, hoogleraar theologie
aan de Vrije Universiteit
Amsterdam in Rotterdam de
deelnemers voor van een
ontmoetingsdag van de
stichting „Open kerk Bewe
ging" in Zuid-Holland. De
gereformeerde hoogleraar
sprak over het thema: „In
hoeverre moet het geloof in
de politiek doordringen en
hoever de politiek in het ge
loof?"
De politiek schijnt de kerk
in een impasse te voeren,
die zou kunnen leiden tot
haar einde, in die zin dat de
linksen de kerk verlaten en
de rechtsen de politiek bui
ten de kerk houden, aldus
Kuitert. Deze impasse is ont
staan doordat de richtlijnen
voor het handelen niet lan
ger ontleend werden aan het
leerstuk van de schepping,
maar aan het leerstuk van
het komende Rijk Gods.
Uit dat laatste zijn slechts
negatieve directieven te ont
lenen: wel dót de huidige
maatschappij anders moet,
maar niet hóé. De christe
nen baseren hun handelen
op algemeen menselijke
principes: menselijkheid en
redelijkheid.
Wat echter gebeurt in bij
voorbeeld de materialistische
exegese, is dat de vooraf in
genomen standpunten wor
den voorgesteld als „de" bij
belse principes. Deze princi
pes worden niet ter discus
sie gesteld, waardoor er een
(nieuwe) autoritaire kerk
ontstaat Haal „God wil het"
er af en de discussie over
onze maatschappij kan weer
beginnen, aldus prof. Kui
tert.
Hij gaf drie omschrijvingen
van het begrip politiek. Karl
Barth sprak over het geloof
als van huis uit „politiek".
Daarmee bedoelde hij dat
Gods heil niet beperkt blijft
tot de enkeling, maar zich
uitstrekt tot de gehele sa
menleving. De tweede opvat
ting is machtsvorming door
politieke partijen. De nieuw
ste opvatting houdt in dat
het gehele leven politiek is.
Hoe sterker het geloof, hoe
omvattender de ideologie, al
dus Kuitert.
Hij noemde de totale politi
sering een „catastrofale ont
wikkeling, die leidt tot onge
hoorde knevalarij". „Verme
nigvuldig deze onverdraag
zaamheid met de algemeen-
geldigheid van niet ter dis
cussie staande standpunten",
aldus Kuitert, „en zelfs de
kerk, „het meest taaie onge
rief', overleeft dit niet".
Hij pleitte daarentegen voor
de kerk als platform, waarin
links, en rechts elkaar de
ruimte geven. „Als de Zuid
afrikaanse kerken dit had
den gedaan, dan waren ze al
lang van hun racistische
ideeën bevrijd geweest",
meende Kuitert. De politieke
mentaliteit („wij doen het
beter dan jullie") verruilt de'
genade door de heiliging, en
je hoeft geen protestant te
zijn om in te zien dat dat in
strijd met het evangelie is,
aldus Kuitert.
Dat de christelijke kerk nog
steeds een schuilplaats is
voor de marginalen en de
zwakken, is het meest waar
devolle aspect van de kerk.
Identificeert de kerk zich
echter met één politieke lijn,
dan wordt de kerk een
machtslichaam.
KORTE METTEN
Paus Johannes Paulus II zal, „als er oiets tussen komt",
waarschijnlijk in september Oostenrijk bezoeken. Hij zei
dit tijdens een audiëntie tot de aartsbisschop van Wenen,
kardinaal Franz König. Als mogelijke datum noemde de
paus zaterdag 8 september, het feest „Maria Geboorte". Er
is sprake van geweest, dat de paos Wenen zou bezoeken op
weg naar Polen tijdens zijn reis naar dat land in juni.
Een vijfkoppige delegatie van de Japanse raad tegen atoom-
en waterstofbommen brengt momenteel een bezoek van tien
dagen aan Nederland. De delegatie heeft al een gesprek ge
had met vertegenwoordigers van het Interkerkelijk Vredes
beraad, de vredesbeweging Pax Christi en het samenwer
kingsverband „Stop de neutronenbom/Stop de kernwapen-
wedloop". Tegelijkertijd zijn er delegaties van de Japanse
raad naar West-Duitsland en Groot-Brittannië. De raad
wordt gesteund door twee Japanse vakcentrales en een lan
delijk samenwerkingsverband van vrouwenorganisaties. Vo
rig jaar bood de raad de Verenigde Naties rond twintig mil
joen handtekeningen aan om te protesteren tegen de kern
bewapening.
De gesuspendeerde Franse aartsbisschop Marcel Lefebvre
heeft in La-Roche-Sur-Yon in de Vendée opnieuw honderd
kinderen gevormd. Bij gelegenheid daarvan zei hij, dat een
breuk in de kerk niet van de traditionalisten zou komen.
Dezen komen juist voor de eenheid op. Ondanks het pause
lijk verbod wil hij, naar hij zei, in de loop van dit jaar
opnieuw eenendertig priesters wijden.
De nieuwe „bijbel voor de basisschool" in West-Duitsland is
in Dusseldorp gepresenteerd. De eerste editie heeft een op
lage van tachtigduizend exemplaren. Het boek, dat 256 pagi
na's telt en ongeveer negen gulden kost, is verlucht met bij
na honderd prenten en tekeningen van de hand van Jenny
Dalenoord uit Den Haag. Het werk is tot stand gekomen
door samenwerking van een team van exegeten voor het
Oude- en Nieuwe Testament, ervaren pedagogen en het cen
traal bureau voor de vorming van de Duitse bisschoppen
conferentie. Dit jaar nog zal ook een bijbeluitgave voor
tien- tot veertienjarige scholieren gereedkomen.
Dc bekende Westduitse predikant, Heinrich Albertz (64), Is
zondag op eigen verzoek met vervroegd emeritaat gegaan
als dienstdoend predikant van Berlijn-Schlachtensee. HIJ
trad in 1967 af als burgemeester van West-Berlijn om het
predikantschap weer op te nemen. Hij zal in zijn gemeente
verder werkzaam blijven. Hij wil echter meer vrijheid om
„voor bepaalde zaken op te komen", zonder hiermee de g^
meenschap van de kerk te belasten. In dit verband herin
nerde hij aan zijn optreden in de Berlijnse Deutschlandhal-
le afgelopen herfst, waarbij hij kritiek leverde op de „be
roepsverboden".
