Regering wil RIOD onder
curatele" stellen
Drie boeken,
geschreven
als dagboek
voor meisjes
van veertien
Consultatie-
bureau-artsen
verbreken
band met
kruisvereniging
fteidteQowumt
Kernenergie in
opspraak
Wie dat kan moet
harder werken
Sociale partners hervatten
overleg metaal-cao
—BUITENLAND
LEIDSE COURANT,
DINSDAG 3 APRIL 1979 PAGINA 13
ARCHIEVEN WORDEN OVERGEHEVELD NAAR RIJKSARCHIEF
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De regering
overweegt binnenkort zodani
ge maatregelen te treffen, dat
het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie (RIOD) niet
langer zelfstandig persoonsge
gevens uit zijn archieven kan
verstrekken aan derden. Daar
bij gaat de voorkeur uit naar
het op papier overbren
gen van de RIOD-archieven
naar het Rijksarchief, waarna
,ze vervolgens onmiddellijk
weer worden uitgeleend aan
het instituut. Het resultaat
van een dergelijke regeling
zou zijn dat gegevens uit de
archieven voortaan alleen met
toestemming van de Rijksar
chivaris naar buiten kunnen
worden gebracht. Deze functi
onaris, die zich daarbij te
houden heeft aan een strikt
reglement, zou daardoor als
waakhond gaan functioneren,
met als voornaamste taak te
voorkomen dat de regering
nog eens, zoals in de affaires
Aantjes en Luns, voor voldon
gen feiten geplaatst wordt.
Naar verluidt had het kabinet al kort
na de zaak-Aantjes het RIOD onder
„curatele" willen stellen, maar zag het
daarvan af vanwege fel verzet van di
recteur Lou de Jong. Deze vindt het
onaanvaardbaar, dat een ander zeg
genschap over „zijn" archieven zou
hebben. Nu ligt de situatie echter an
ders dan in november vorig jaar.
Prof. dr. De Jong gaat namelijk per 1
mei met pensioen en vormt daardoor,
zo meent de regering, niet langer een
onneembare barrière.
De nu nog in functie zijnde RIOD-di-
recteur denkt daar zelf anders over.
Hij geeft te kennen tot zijn laatste
ademtocht te zullen strijden tegen een
„vervreemding" van de RIOD-archie
ven. Hoewel hij als directeur afscheid
zal nemen, blijft De Jong overigens
wel nauw verbonden met het instituut.
Ten eerste wordt hij officieel advi-
sieur van het RIOD en ten tweede zal
hij er dagelijks blijven komen totdat
hij zijn geschiedschrijving over het
Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog voltooid heeft
Naar schatting is dat pas in 1985.
Ook drs. Joop Voogd, Tweede Kamer
lid voor de PvdA en lid van de Com
missie van Toezicht van het RIOD, is
weinig gelukkig met het voornemen
van de regering. Het stellen van regels
voor het RIOD vindt hij weliswaar
een verstandige zaak, maar alleen om
dat zó duidelijk zou kunnen worden
vastgelegd dat de minister van Onder
wijs en Wetenschappen, waar het in
stituut formeel onder ressorteert, ver
antwoordelijk is voor het handelen
van de RIOD-medewerkers. „Het laat
ste" wat Voogd wil, is dat er censuur
zou worden toegepast op mededelin
gen van het instituut.
Anderzijds weet de regering zich ge
steund door alle grote fracties in de
Tweede Kamer, die tijdens het debat
over de zaak-Luns bijna om het
hardst riepen dat er nu eindelijk dui
delijke procedures moesten komen
voor het RIOD waar het vragen be
treft van met name de pers over indi
viduele personen. Premier Van Agt
antwoordde toen dat „alle inspannin
gen" daarop gericht waren. Hij wees
er wel op dat zich daarbij een aantal
„epineuze (netelige) problemen" voor
deed.
Maar ook volgens de minister-presi
dent diende het zo te zijn dat RIOD-
gegevens over individuele personen
slechts door de verantwoordelijke mi
nister aan derden zouden mogen wor
den verstrekt Daarmee wilde hij prof.
De Jong geen verwijt maken, omdat
deze, zowel in de zaak-Aantjes als in
de zaak-Luns, gehandeld had „binnen
het kader van de reglementering, die
nu voor het RIOD bestaat". Tenslotte
liet Van Agt nog doorschemeren dat
een herziening van de reglementen
„ook van belang is voor degene die
voor en na 1 mei, de datum waarop
de heer De Jong het instituut zal ver
laten, de directie van het instituut
voert".
Bij het Rijksarchief, dat onder het mi
nisterie van CRM valt, is men ver
heugd over het plan van het kabinet.
Een woordvoerder wees erop dat het
RIOD-archief „in feite een onwettige
zaak is". Krachtens de archiefwet zou
het zo behoren te zijn dat alle rij lesge
gevens na verloop van tijd worden on
dergebracht bij het Rijksarchief. Daar
om heeft rijksarchivaris mr. A. E. M.
Ribberink er steeds zijn best voor ge
daan de RIOD-documenten onder zijn
hoede te krijgen.
Onder het vorige kabinet leek dat te
lukken, toen staatssecretaris Klein
aankondigde dat het RIOD op termijn
zou worden opgeheven en dat zijn ar
chieven zouden worden ondergebracht
bij het Rijksarchief en de Koninklijke
Bibliotheek. Voordat Klein dit plan
kon realiseren, viel echter het kabinet-
Den Uyl. Minister Pais, de huidige
verantwoordelijke bewindsman, had
tot voor kort heel andere ideeën. E-
venals de andere ministers in het ka
binet-Van Agt meende hij dat het in
stituut zelfstandig zou moeten voortbe
staan. Volgens ingewijden wordt er
echter door anderen in het kabinet
grote druk op hem uitgeoefend.
Anna-Greta Winberg:
De Zweedse schrijfster Anna-Greta
Winberg schreef drie heel opmerkelijke
boeken: „Als je vader ineens zijn kof
fers pakt", het vervolg daarop „Als er
zo maar iets gebeurt" en als derde deel
in dit rijtje, zojuist verschenen „Als ie
mand zomaar komt". De drie delen
hebben met elkaar de hoofdpersoon
Madde gemeen, een opgroeiend meisje,
dat in de drie boeken dertien, veertien
en vijftien jaar is. Anna-Greta Winberg
schreef, alsof zij aan het dagboek van
Madde bezig was. Door elkaar heen
zijn verwerkt humor, spanning en een
zaamheid, vriendschap, problemen en
huilbuien. Veel opgroeiende meisjes
zullen zich in Madde en haar boezem
vriendin Cessi herkennen; belangrijk is
bovendien dat de lezers tot de ontdek
king komen dat zij met hun problemen
bepaald niet alleen staan. Ook geeft de
schrijfster een goed beeld van de op
pervlakkigheid, waarmee de (Zweedse)
jeugd te maken heeft. Madde ontkomt
daar niet aan, al probeert zij zich daar
tegen te verzetten, hoewel onzeker van
zichzelf en geestelijk nog niet erg zelf
standig.
De gebeurtenissen rond Madde begin
nen in het eerste deel (Als je vader
ineens zijn koffers pakt) met de aan
kondiging dat zich rond het meisje een
catastrofe heeft voorgedaan: 'haar ou
ders gaan scheiden. Bijzonder origineel
is dit onderwerp niet meer, maar Anna-.
Greta Winberg pluist de gevolgen voor
alle betrokken wel voortreffelijk uit.
De meest opvallende verdienste van
deze Zweedse schrijfster is wellicht, dat
de opgroeiende jeugd niet alleen leest
over de gevolgen van een echtscheiding,
maar ook uitvoerig redelijke argumen
ten daarvoor krijgt aangereikt. Ook zul
len er zeker lezers zijn, die zich de
waarde van een goede verstandhouding
tussen hun ouders realiseren en meer
dan blij kunnen zijn dat zij hun „pap-
pabeer", zoals Madde haar vader noem
de, niet kwijt raken.
De schrijfster slaagt er bijna in, levens
echte verhoudingen in beeld te brengen.
Het lukt haar ten dele. Hoofdpersoon
Madde is zelden of nooit bezig met
haar huiswerk, het verenigingsleven
ontbreekt, niemand wordt ziek en van
een huisdier ontbreekt ieder spoor, al
zal later een jonge minnaar met een
teckel verschijnen.
Gedachtenwereld
Anna-Greta Winberg is er wel in ge
slaagd, maar dan ook op voortreffelijke
wijze, de gedachtenwereld van haar
hoofdpersoon op papier te zetten. Dat
geldt ook voor haar omgang met het
jongere broertje Steffe, haar moeder en
haar grote vriendin Cessi. Het broertje
kan zij bij tijd en wijle slaan, als hij
weer staat te vervelen wanneer zij een
opwindend telefoongesprek voert, maar
op ontroerende wijze brengt het meisje
voor „die hannes" toch steeds genegen
heid op. Heel knap brengt de schrijf
ster spanningen over, het afstoten en
het aantrekken van de mensen met wie
zij opgroeit, de wisselvalligheden die bij
haar leeftijd passen.
Sympathiek is de manier waarop de
schrijfster Madde de buitenwereld laat
observeren en de personen daarin. Na
tuurlijk passen daarin de aardige en de
vervelende docenten, moeder die uitein
delijk tóch een vriend krijgt. En vader
is ook al niet iemand, die alleen achter
blijft
Aanvankelijk zijn de volwassenen voor
Madde vreemde, niet te doorgronden
wezens die maar raak doen en geen re
kening houden met de kinderen. Pas la-'
ter komen de gesprekken los, waaruit
blijkt dat het met dat raak doen wel
meevalt en ook volwassenen hun pro
blemen hebben. Schrijfster Anna-Greta
verzwijgt piets.
Hoewel Madde de scheiding van haar
ouders ervaart als een catastrofe, neemt
haar eerste verliefdheid een belangrij
kere plaats in. De schrijfster laat knap
uitkomen, hoe Madde haar eerste
vriend alleen maar heeft, om „erbij" te
horen. Pas later, maar dan is zij alweer
vijftien, gaat haar eigen stem spreken.
Modieus zijn de drie delen alleen in die
zin, dat de boeken het meisje van ron
de de veertien sterk zullen aanspreken
door de eigentijdse benadering. Maar
Anna-Greta Winberg deed meer. Haar
gevoel voor ironie en speelse humor is
groot en daar sluit haar neiging om
voortdurend te relativeren goed bij aan.
Bij welke ellende de schrijfster haar le
zer betrekt, niemand heeft helemaal ge
lijk of ongelijk; wel wordt steeds aan
gegeven waarom iemand doet zoals hij
doet.
De schrijfster gaat uit van een gelijke
strijd tussen jeugd en volwassene, ieder
op eigen niveau. Hoewel Anna-Greta
Winberg haar lezer strikt in vertrouwen
neemt en ook met zo veel woorden zegt
dat haar lezers de boeken niet moeten
laten slingeren, omdat volwassenen ze
maar beter niet kunnen lezen, in feite
is natuurlijk het omgekeerde het geval.
Jong-volwassenen kunnen in de drie de
len over elkaar lezen en over volwasse
nen. De ouders echter „met van die
moeilijke kinderen" zullen de delen
eveneens met groot genoegen lezen. Al
lopen zij het gevaar de indruk te krij
gen dat zij in een verboden dagboek
van hun kind in handen hebben.
Maar dat is nu juist het knappe van
Anna-Greta, die alle gevaren van de
wereld in haar boeken legt, waarmee
haar Madde wel te maken krijgt, zon
der ergens in te tuinen. Madde komt
nogal verstandig over, „zoals ouders
hun kinderen zouden willen hebben",
maar misschien ook, zoals meisjes van
anm-$m\vinbeig
Drie boeken over Madde, te lezen
als een dagboek.
rond de veertien zouden willen zijn en
zich misschien zo ook wel voelen. Knap
is bovendien, dat de schrijfster zich
niet alleen het lot van Madde aantrekt,
maar ook dat van haar vriend(en), zoals
Marten die het uiteindelijk van Johan
wint, omdat Johan het tenslotte moet
doen met gewone vriendschap. Jammer
is alleen, dat de schrijfster haar lezers
leert, dat de vaste vriend als bezit kan
worden aangemerkt, al doet zij een po
ging om dat bezitterige in persoonlijke
vrijheid te laten gebeuren. Ze is daar
niet helemaal in geslaagd.
Anna-Greta Winberg: Als je vader
ineens zijn koffers pakt; Als er zomaar
iets gebeurd; Als iemand zomaar komt.
Uitg. Leopold, prijs per deel ƒ18,50.
Actie onder
jeugd tegen
ongelukken
in huis
en straat
AMSTERDAM
Onder het motto
met een half hoofd
dubbel risico" wordt
binnenkort onder de
leerlingen van de
hoogste klassen van
alle basisscholen een
voorlichtingsactie
begonnen ter voor
koming van ongeval
len thuis en op
straat.
De actie is een samenwer
kingsverband van het Vei
ligheidsinstituut het Oran
je Kruis, en de Neder
landse Vereniging ter Be
scherming van Voetgan
gers en is opgezet in het
kader van het jaar van
het kind. De Stichting
School en Bedrijf in Den
Haag zal zich met het
verspreiden van het les
materiaal over de scholen
gaan bezighouden.
Jaarlijks doen zich in en
om het huis drie miljoen
ongelukken voor, waar
een dokter of ziekenhuis
aan te pas moety komen.
UTRECHT (ANP) Ongeveer 40 van de 64 consultatiebu
reau-artsen in de provincie Utrecht hebben gisteren hun ban
den met de kruisvereniging verbroken en vervolgens hun
diensten weer via een uitzendbureau aangeboden.
De (meest vrouwelijke) artsen hebben daarmee het dreigement
uitgevoerd dat zij hun free-lancecontract per 1 april zouden
verbreken als hun rechtspositie voor die tijd niet drastisch zou
zijn verbeterd. Ze eisen ondermeer een vaste arbeidsovereen
komst.
Op landelijk niveau is de Nationale Kruisvereniging aan het
onderhandelen met de Landelijke Vereniging van Artsen over
de positie van de consultatiebureau-artsen. De plaatselijke
kruisverenigingen zouden echter vooralsnog geen geld hebben
om aan de wensen van deze artsen te voldoen. Maar hen op
nieuw in dienst nemen via een consultatiebureau zou ongeveer
vier keer zo veel kosten.
Bij de plaatselijke kruisverenigingen, die autonoom zijn, wordt
overwogen de huisartsen nu voor het kruiswerk in te schake
len, of als noodsprong het uitzendbureau toch in de arm
te nemen, maar dan het aantal zittingen te verminderen.
Bejaarde overleden op politiebureau
ROTTERDAM (ANP) Een 73-jarige man is gisteravond op
het hoofdbureau van politie in Rotterdam overleden aan een
hartaanval.
Bij een controle op zwartrijden in de tram hadden agenten de
man gevraagd even mee te gaan naar het bureau. Daar kreeg
hij een hartaanval waaraan hij onmiddellijk is overleden.
De grootste ramp die zich ooit met een kerncentrale
heeft voorgedaan heeft ook bij die mensen ernstige ver
ontrusting teweeg gebracht, die zich tot nu toe niet of
nauwelijks in de risico's van kernenergie verdiepten. De
kerncentrale in het Amerikaanse Harrisburg is, om met
de wetenschappelijke deskundigen te spreken, zodanig
op hol geslagen, dat de kans op een ramp voor de be
volking in de wijde omgeving van deze centrale nog
steeds aanwezig is. Er is radioactieve straling vrijgeko
men met alle mogelijk zeer ernstige gevolgen van
dien voor de bewoners, niet alleen van Harrisburg,
maar van een veel groter gebied.
Het is onbegrijpelijk, dat de Amerikaanse overheid
pas op de hoogte werd gesteld, toen het defect in de
centrale daar zelf al geruime tijd bekend was. Dat
wijst er voor de zoveelste keer op, dat de verantwoor
delijkheid voor het omgaan met een materie, waarvan
de wetenschap de risico's nog lang niet kan overzien,
alleen maar door een zo uitgebreid mogelijk gevormde
instantie mag worden gedragen. Telkens weer blijkt im
mers de mens nog bij lange na niet in staat te zijn de
natuurkrachten volledig te beheersen.
DAARDOOR juist staat een materie als kernenergie
voortdurend in het middelpunt van politieke en maat
schappelijke discussies. In het verleden zijn met radio
actieve straling al zoveel ernstige ongelukken gebeurd,
dat beslissingen over zaken als veiligheid en maatrege
len bij rampen niet aan enkelen, en zeker niet aan par
ticuliere belanghebbenden, mogen worden overgelaten.
Dat deze en verscheidene andere zaken nog steeds niet
overal goed zijn geregeld is mede de reden, dat steeds
meer mensen over de gehele wereld zich afvragen, of
wij wel op de goede weg zijn met de kernpolitiek zoals
die thans wordt gevoerd.
De ramp in Harrisburg heeft aangetoond, dat wat de
wetenschap voor practisch onmogelijk hield toch kan
gebeuren. Die ervaring onderstreept de juistheid van de
voorzichtige houding, die velen in Nederland tegenover
de kernenergie aannemen en die heeft geleid tot een
beleid, waarop andere Europese landen ten onrechte
kritiek hebben uitgeoefend. Een herbezinning lijkt on
vermijdelijk. En ondertussen is er nog meer reden ui
terst zuinig te zijn met de andere energiebronnen,
waarover de mens beschikt.
PREMIER WIEGEL MEENT:
OOSTBURG „Minder uitgeven, minder lenen, meer werk
en, voor wie dat kan, ook wat harder werken, dat is nodig.
Niet leven bij de dag maar denken aan de toekomst Een ge
zamenlijke krachtsinspanning om er bovenop te komen, daar
vragen ons land en onze kinderen om", aldus stelde vice-mi-
nister-president Wiegel gisteravond op een VVD-bijeenkomst
in de Zeeuwse plaats Oostburg vast
Naar de mening van Wiegel geven de pas verschenen rappor
ten van het Centraal Planbureau en de voortgangsnota Bestek
'81 duidelijk aan dat de glans van onze welvaart niet alleen
verbleekt, de welvaart wordt zo langzamerhand meer schijn
dan werkelijkheid.
„We lenen onze welvaart, we zetten de tering niet meer naar
de nering. Er wordt meer verteerd dan verdiend. De overheid
heeft daar onder het kabinet-Den Uyl het slechte voorbeeld
van gegeven. Wat er wordt verdiend heeft geleid tot loonkos
ten die ver boven die in het ons omringende buitenland liggen,
maar liefst 35 procent, heeft het Planbureau berekend", aldus
Wiegel.
De Federatie Nederlandse Vakbeweging heeft gisteravond bij
monde van voorzitter Wim Kok de regering echter verweten
niets werkelijks aan de werkgelegenheid te doen. „Zij spreekt
er wel over dat de werkloosheid zich stabiliseert maar zwijgt
hardnekkig over het terugbrengen van deze werkloosheid naar
150.000 personen", aldus de FNV—voorzitter.
UTRECHT-AMSTER
DAM De metaal-
werkgevers hebben de
vakbonden uitgenodigd
voor een nieuw CAO-
gesprek in de week
voor Pasen. Ze hebben
aangekondigd bereid te
zijn vérgaand mee te
gaan met de verlangens
van vakbondszijde ten
aanzien van vervroegde
uittreding. Voorzitter
Leo Ester van de In
dustriebond CNV toon
de zich gisteren ver
heugd over deze stap
van de werkgevers.
„Maar, de werkgevers
moeten wel beseffen
dat we niet komen om
vliegen te vangen. Als
ze niet willen praten
over de trits vervroeg
de uittreding, langere
basisvakantie en werk
weekverkorting (tot 39
uur in 1981) zijn we
gauw uitgepraat", aldus
de voorzitter van de
Industriebond—CNV.
FNV-voorzitter Wim Kok zag
nog geen aanleiding tot rozig
optimisme. „Er zal gesproken
moeten worden vanuit de be
reidheid om de werkweek te
bekorten". Hij onderstreepte
daf, de industriebonden FNV
dit jaar al korter willen wer
ken, eventueel zodanig dat
men uitkomt op gemiddeld 39
uur per week. De arbeidstijd
verkorting zou dus eventueel
ook gerealiseerd kunnen wor
den door al dan niet collectie
ve vakantieverlenging.
Beide vakcentrales zijn niet
onder de indruk van de som
bere voorspellingen van het
Centraal Planbureau over de
gevolgen van de werktijdver
korting voor de werkgelegen
heid, omdat volgens de cen
trales het Planbureau is uitge
gaan van de somberste voor
spellingen.
