Het eerste slachtoffer is de waarheid
KREBBERS&JAARSMA
m
m
Crisissituatie rond
Noorder C
belangrijk voor het
Nederlands toneel
124!
i mm
a
B
n
WEINIG OBJECTIEF NIEUWS OVER OORLOG IN INDOCHINA:
Kulturele Kern
staakt verzet tegen
centrumplan
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
DINSDAG 13 MAART 1979 PAGIN
7T0
Hoe groot de de moeilijkheden zijn
voor verslaggevers die in deze
maanden verslag proberen te doen
over de oorlogen in Indochina, be
licht Guardian-correspondent Ro
bert Wbymant in Bangkok.
BANGKOK Als je als buitenlands
correspondent de oorlog tussen de com
munistische tegenstanders in Cambodja
en Vietnam wil verslaan, moet je eigen
lijk als helderziende geboren zijn, zo
weinig nieuws komt er van de fronten
zelf. In het noorden van Vietnam wer
den slechts een paar journalisten toege
laten in het strijdgebied om te luisteren
naar het artillerievuur afkomstig van de
Chinese invasiemacht. In Cambodja
mocht een handjevol verslaggevers uit
landen van het Sovjetblok komen kij
ken, maar niet in de gebieden waar
troepen van de Rode Khmers, wier regi
me in januari werd omvergeworpen, fel
le tegenstand bieden aan de Vietnamese
legermacht, die de nieuwe, Hanoi-gezin-
de regering aan de macht hielp brengen.
Omdat er zo weinig betrouwbare waar
nemers aan de fronten aanwezig zijn,
moeten journalisten in Peking, Washing
ton, Moskou, Tokio, Hong Kong en
Bangkok, met de weinige berichten die
ze krijgen een zo volledig mogelijk beeld
zien op te bouwen van de zich ontwikke
lende conflicten, en, inzake Cambodja,
de stabiliteit van de vrede.
Het enige slachtoffer, waarvan men ab
soluut zeker weet dat het gevallen is is
de waarheid. Zij sneuvelde in het kruis
vuur van alle halve en onwaarheden die
gespuid werden door Peking, Hanoi en
Phnom Penh, waar men alles liefst in
het geheim doet.
Bangkok luisterpost
De „oorlogscorrespondent" als je het
zo tenminste kunt noemen zit het best
in Bangkok, de dichtstbijzijnde afluister-
post in Indo-China. Zijn informatie kan
hij halen uit voornamelijk drie bronnen:
Radio Hanoi, de Stem van het Volk van
Kampuchea (Cambodja), en Radio Demo
cratisch Kampuchea, dat waarschijnlijk
vanuit zuidelijk China uitzendt ten be
hoeve van de omvergeworpen regering
van de Khmer Rouge. Verder kan hij
letten op de berichten van het officiële
persbureau Nieuw China.
Deze nieuwsbronnen komen gewoonlijk
met de meest tegenstijdige berichten, of
met zo weinig nieuws dat de journalist
nauwelijks meer weet waar hij aan toe
is, of ze zwijgen helemaaL
Radio Hanoi, als meest recente slachtof
fer van de agressie, is in haar dagelijkse
uitzendingen wat openlijker geweest dan
het Chinese persbureau. De Vietnamese
radio heeft de locatie van de belangrijk
ste fronten steeds genoemd, en cijfers
bekend gemaakt van het aantal gesneu
velden onder de vijandelijke troepen.
Een en ander moet wel met heel wat
korrels zout genomen worden. Radio Ha
noi beweert dat de Vietnamese soldaten
alleen al in de eerste negen dagen 16.000
Chinezen hebben gedood. Dat cijfer
komt wat overdreven over, te meer daar
niets gezegd werd over slachtoffers aan
Vietnamese zijde.
Dezelfde hoeveelheid zout mag gebruikt
worden bij de bewering van Radio De
mocratisch Kampuchea dat de troepen,
die trouw zijn gebleven aan het oude re
gime van Pol Pot, duizenden Vietname-
zen neergeslagen hebben: 14.000 in janu
ari, en daarna nog veel meer.
„Heroverd"
Vorige maand beweerde Radio Democra
tisch Kampuchea dat het hele zuid-wes
ten van Cambodja weer heroverd was.
Eind februari werd beweerd dat de guer
rilla's de gehele westoever van de Me
kong, tot ongeveer 150 kilometer ten
noorden van Phnom Penh, bezet hadden.
Ook van het nieuwe regime van de Volk
srepubliek Kampuchea straalt de be
trouwbaarheid niet af. Het zou een
maand duren voor de op 8 januari geïn
stalleerde regering wilde toegeven dat
nog enkele elementen van het oude be
wind „hardnekkig de revolutie bleven be
strijden". Niettemin houdt het nieuwe re
gime vol het hele land in handen te heb
ben. Het oude regime zegt daarentegen
dat de Vietnamezen opgesloten zitten.
dat ze de grote steden niet over de be
langrijkste wegen kunnen verlaten, en
dat ze in verschillende delen van het
land zwaar bestookt worden.
Wat verder niet bijdraagt tot het vertrou
wen in de verschillende strijdende par
tijen, is de emotionele taal die ze uit
slaan. Radio Democratisch Kampuchea
heeft het over de rovende Vietnamese
beesten", en de Vietnamese dagbladen
spreken over de Chinezen als de „feoda
le Han aggressors".
Orakelsprekers
De journalist die de kreten van de zelf
genoegzame strijders moe is, kan troost
en wat voorlichting zoeken bij de „ora
kelsprekers" van Bangkok. Dat zijn de
diplomaten en de agenten van de Thaise
en buitenlandse inlichtingendiensten, die
vaak wel worden aangeduid met de ver
zamelterm „analisten". Maar zijn wan
trouwen zal de journalist niet laten va
ren.
De correspondent is uiteraard blij met
de ervaring van zijn bronnen, maar als
ze uit het Westen komen, zullen ze toch
een Westers standpunt innemen en
dragen. Vorige maand vroeg Amerika ïfi j
dens een debat in de Veiligheidsraad
voorbeeld om steun voor het regime aar
de Khmer Rouge, dat volgens de VS p h
wettige regering van Cambodja i DA
Werden de berichten van de inlichtin ebbe
diensten over militaire nederlagen
de Vietnamese troepen speciaal „ont
pen" om de Westerse mogenheden e
te overtuigen dat de nieuwe Hanoi-gi I
de leiders maar beter niet erkend
worden?
Als laatste informatiebron kan genoiet
worden de in Hanoi, Laos, Moskou inds
Peking gestationeerde diplomaten uii*er.
gen of een bevriend land, en, in hel anta
val van Cambodja, de vele vluchtelinge! e
Als je aan de grens tussen Thailan: e
Cambodja op het juiste plekje
staan, kun je af en toe artillerievuuj tn.
ren. Dat is het enige directe bewijs
vijandelijkheden in Cambodja. Wat
treft het conflict tussen Vietnam en
na, daar kan de buitenlandse corres
dent zelfs niet gaan luisteren naar
geweld.
copyright The Guan
leve:
SJEREO COMBINATIE
met de apparaten:
Akai AT 2250 - stereo tuner
met muting-schakelaar.
Akai AM 2350 - stereo verster
ker, 2 x 35 Watt RMS.
Philips AF 673 - platenspeler
met electrónisch geregelde
draaisnelheid, stroboscoop.
Van Boetzelaarstraat 8 - naast Euro-Cinema
Alphen a/d Rijn-Tel. 01720-92900
TT7
uK
3
ïjjh
Nieuwe Rijn 32-Leiden-Tel. 071-132900
DEN HAAG Het kantoor
van toneelgroep de Noorder
Compagnie in Drachten be
gint in de huidige crisissitua
tie verdacht veel op bezet ge
bied te lijken. Terwijl in het
conflict tussen het stichtings
bestuur en de ontslagen 35
medewerkers van het gezel
schap door de Kunstenaarsor
ganisatie NW een zogenaam
de kortlopende verzoekspro-
cedure wordt voorbereid (iets
als een kort geding), heerst
in Drachten zelf de staat van
oorlog: Geen brief of stencil
van het gezelschap mag de
deur uit zonder goekeuring
en handtekening van de gede
legeerde van het zakelijk be
stuur, terwijl alle inkomende
post eerst in het bakje van
dezelfde functionaris dient te
belanden. Toneelgroepen
overal in den lande zijn in
middels gealarmeerd. Im
mers, het Drachtense conflict
kan een precedent scheppen
voor de hele situatie van het
gesubsidieerde toneel. De za
kelijke leiding van de Noor-
der Compagnie heeft autori
tair ingegrepen in het auto
nome artistieke beleid van
het gezelschap. „Als dit geto
lereerd wordt", stelt Pieter
Groenier van de Kunstenaar
sorganisatie „is het hek voor
het hele toneel van de dam."
Een samenvatting van de
voorafgaande ellende in
Drachten: Op 15 december
vorig jaar werd artistiek lei
der Zdenek Kraus ontslag
aangezegd per 1 september
79, omdat hij „niet de man is
om de beleidsnota uit te voe
ren". Kraus had zich, na eer-
'dere discussies daarover, be
reid verklaard het uitgestip
pelde beleid te volgen, terwijl
het stichtingsbestuur zelf niet
zei te twijfelen aan zijn artis
tieke capaciteiten. Zijn ont
slag was toen al voor vier
van de tien bestuursleden re
den hun zetels ter beschik
king te stellen: „Deze regen
tenmentaliteit gaat ons te
ver" meenden zij. Al eerder
had de (uiteraard onafhanke
lijke) kulturele raad van Gro
ningen (met vele andere ge
meentes in de drie noordelij
ke provincies en CRM subsi-
diënt van de Noorder Com
pagnie) opgemerkt dat de sta
tuten van het gezelschap „te
weinig waarborgen voor een
onafhankelijk artistiek beleid
bieden." Al direct na het ont
slag van Zdenek Kraus
(Tsjech van geboorte) hebben
alle acteurs zich unaniem
achter hem geschaard en in
eerste instantie gevraagd om
hem zich een jaar lang bin
nen dat nieuwe beleid te kun
nen laten bewijzen. Resultaat
na enkele mislukte bemidde
lingspogingen: Alle 35 leden
van het gezelschap kregen
per stencil hun ontslag aange
zegd. Bovendien werd door
BI
Artistiek leider Zdenek Kraus (hier recentelijk aan het werk bij de
Haagse Comedie) de man rond wie het conflict ontstond.
het bestuur meegedeeld dat
individuele herbenoeming zou
worden overwogen als men
zich loyaal zou verklaren met
de uitvoering van de beleids
nota onder een nieuw te be-
noertien artistiek leider. Nie
mand tekende.
Is een dergelijk massaal ont
slag al de meest ondenkbare
maatregel in een conflict, de
zaak van de „loyaliteitsvert-
klaring" is een regelrecht ver
dacht machtsmiddel. Een in
middels opgericht Haags Ak-
tiekomité Noorder Compag
nie, bestaande uit leden van
de Haagse Comedie, de Nieu
we Komedie en Toneelgroep
de Appel noemt die maatregel
„onfatsoenlijk, onaanvaard
baar en in strijd met ieder
sociaal rechtsgevoel". Boven
dien wekt het „griezelige as
sociaties met de door ons al
len zo verafschuwde „Kultur-
kammer"-gedachte", aldus het
Aktiecomité. Artistiek leider
Zdenek Kraus (in Den Haag
geen onbekende door zijn re
gie van Kohouts „August Au
gust August" enkele jaren ge
leden in het HOT en van de
door diverse calamiteiten ge-
torpeteerde opvoering van
twee Tsjechische eenacters dit
seizoen bij de Haagse Come
die) onthoudt zich in dit sta
dium liever van commentaar.
Pieter Groenier, woordvoerder
van de Kunstenaarsorganisa
tie: „Dat is te begrijpen. Het
begint langzamerhand zo'n
emotionele zaak te worden,
dat iedereen bang i
laten gaan. Het merkwaar
is dat de leden van het gi
schap in eerste instantie
slag is aangezegd door
bestuur omdat zij hun
leidsvoorwaarden niet zou
accepteren. In de ontslag
vraag bij het gewestelijk
beidsbureau is die rede&i
anderd in „het ontbreken'
subsidiegelden". Een
merkwaardige zaak, omda
subsidie is en wordt verli
op basis van de taakste
van het gezelschap, de be
ting en de^ beleidsnota,
zijn consequent uitgevo
men wil die straks ook <x
quent uitvoeren en subsk
ten -.varen ervan overt
dat de Noorder Compa
ook bij méchte was die u
voeren. En het stichting
stuur vormt in feite een
laagd platform" van die
sidienten."
Dat de artistieke onafhai
lijkheid van het hele Ne
landse toneel met het
staande proces tegen
stichtingsbestuur van
Noorder Compagnie gem
is, lijkt duidelijk. Handt
ningenacties, inzamelingsac
voor de kosten van sten
pamfletten en zwartboek
in eigen beheer vervaan
moeten worden, zijn ondei
Nederlandse tonelisten vi
in gang. Het Haags Aktio
mité Noorder Compagnie
testeert door middel van
gezamenlijk optreden Nooi
Compoganie en Haagse
medie op donderdag
het HOT, beide met toï
projecten over verslaving,
dereeen wordt opgeroepen
in het HOT die dag mei
protesteren tegen „dit vooi
hele Nederlandse kunstwei
volstrekt ontoelaatbare
beidskonflikt". Het is du
lijk: Voor vrijheid moet
steeds gevochten worden.
BERTJANS
IN WASSENAAR
Wassenaar De stuurgroep
van de Kulturele Kern Was
senaar heeft, bij de behande
ling van het bestemmings
plan voor het centrum van
het dorp bezwaren aangete
kend tegen de plannen voor
de pastorie-tuin. Dat is de
tuin, die achter de oude her
vormde pastorie in de
Schoolstraat ligt en doorloopt
tot aan de Achterweg. Dat
terrein heeft in het nieuwe
bestemmingsplan de bestem
ming „woningbouw" gekre
gen.
De KKW maakte daartegen
bezwaren, omdat dit terrein,
dat ook grenst aan het
„Dorpscentrum" een rol zou
kunnen spelen in het oplossen
van het accommodatiepro
bleem voor culturele en ande
re instellingen. De gemeente
raad verwierp het bezwaar.
De KKW ging in beroep bij
Gedeputeerde Staten, maar
ook dit college achtte de be
zwaren ongegrond.
De KKW zou nu nog in be
roep kunnen gaan bij de
Kroon, hetgeen een ernstige
vertraging van de inmiddels
uitgewerkte woningbouwplan
nen zou hebben kunnen bete
kenen. De stuurgroep heeft
van een hoger beroep afge
zien. In een brief aan B en W
heeft de' KKW laten weten,
met genoegen kennis te heb
ben genomen van de renova
tieplannen van, het Deylercen-
trum en van de toezegging
van wethouder H. F. Dijkstal
dat ook ten aanzien van een
verbetering van de toneelac
commodatie in het Jeroenhuis
besprekingen met de eigena
ren van dit gebouw
worden gevoerd. Op
daarvan zal geen verder
zwaar meer worden gem
tegen de plannen voor
pastorie-tuin.
