Wil
Schotland
op eigen
benen
verder?
OP1 MAART I'
REFERENDUM
OVER MEER
AUTONOMIE
EDINBURGH De geest van John Knox
waart nog rond In Schotland. Die zure
godsdienstige hervormer (1505-1572) heeft
er tijdens de reformatie voor gezorgd, dat
zijn land een protestantisme kreeg waar
aan zo weinig mogelijk wereldse geneug
ten verbonden waren. Hij was er zelfs te
gen, dat zijn volgelingen stukjes uit de
Bijbel lazen bij een open graf. Dit strenge
verbod moest voorkomen, dat nabestaan
den en kennissen gevoelens van wellust
kregen op het kerkhof.
Het is net of John Knox de Schotten nog
geregeld komt vermanen. Hun sombere ste
den zijn gevuld met mensen die er een tik
keltje schuldig uit zien en zelden de bloe
metjes buiten zetten. De doorsnee Schot-
schijnt daar trouwens weinig gelegenheid
toe te krijgen. Hij moet diep in het glas kij
ken om echt vrolijk te kunnen worden.
Drankzucht is derhalve een groot Schots
probleem.
Dat de Schotten niet helemaal zeker zijn
van zichzelf, heeft trouwens nog andere
oorzaken dan de leer van John Knox. Het
feit, dat ze geregeld voor Engelsen geno
men worden, geeft hen een complex. Hoe
vaak spreekt de buitenwereld niet van En
geland. wanneer ze in feite geheel Groot-
Brittannië, dat is Schotland, Engeland en
Wales, bedoelt? De nieuwe Nederlandse
postzegel ter gelegenheid van de verkiezin
gen voor het Europese Parlement is er een
voorbeeld van.
Voor het foutieve gebruik van het woord
Engeland wordt door de Schotten in de
eerste plaats de Engelse heerszucht aan
sprakelijk gesteld. De Engelsen beschouwen
de Schotten niet als een apart volk, maar
wel als een stel achterlijke neven en nich
ten, die weieens geruite rokjes dragen, veel
whisky drinken, erg zuinig zijn en een ko
misch Engels dialect spreken, met veel
schrapende keelklanken en rollende r's.
Eerste Schots, dan Brits,
nooit Engels
Maar de Schotten zijn geen Engelsen. Met
hun vijf miljoen bewonen ze het noordelijke
deel van Groot-Brittannië dat vroeger een
eigen vorstenhuis had en pas in 1707 bij
Engeland en Wales gevoegd werd. Wales
was toen al sinds 1536 een deel van het
Engelse rijk. Hun unie met Engeland en
het besef dat zij sindsdien geen baas meer
zijn in eigen huis, hebben de Schotten psy
chologisch gebrandmerkt.
Het kost hun nu ontzettend veel moeite de
buitenwereld ervan te overtuigen, dat hun
nationaliteit in de eerste plaats Schots is
en pas daarna Brits, maar zeker niet En
gels. Wat hun nog meer inspanning kost, is
het zoeken naar een eigen gezicht.
De meeste Schotten voelen zich verre van
gelukkig met de Engelse overheersing. Ze
zijn doordrongen van het besef, dat Lon
den Schotland verwaarloost. Meer dan de
helft van de Schotse problemen komen bij
gebrek aan tijd nooit aan de orde in het
Britse Lagerhuis. Jaarlijks besteedt dit par
lement nauwelijks een uur aandacht aan
het Schotse onderwijs. Schotland is altijd
een arme natie geweest, met twee maal zo
veel werklozen als Engeland en een wo
ningnood die nog erger is dan de Engelse
leder jaar verhuizen minstens 40.000 Schot
ten naar het rijke zuiden. Zij vinden daar
een betere broodwinning en spelen vaak
een leidende rol in de politiek, industrie,
media of openbare dienst. De conservatieve
ex-premier Harold MacMillan en Lord Home
zijn Schotten. Engeland moppert wel eens,
en niet helemaal ten onrechte, dat het in
feite overheerst wordt door Schotse immi
granten.
Het verlangen naar een eigen gezicht uit
'zich bij de Schotten ondermeer in hun ma
nie om de buurstaat nooit bij zijn naam te
noemen. In hun taal is Engeland de wereld
„ten zuiden van de grens", een denkbeeldi
ge lijn, zonder slagbomen en douaniers,
die beide naties van elkaar scheidt. Dit
„ten zuiden van de grens" wordt meestal
een tikkeltje minachtend uitgesproken.
Romantische onzin
De Schotse identiteitscrisis is echter niet
sterk genoeg om alle inwoners van het
land ten noorden de grens te doen geloven
in de voordelen van een gedeeltelijk gede
centraliseerde staat, die hen ten deel zou
kunnen vallen als ze op 1 maart allemaal
een kruisje plaatsen in het ja-vakje van een
referendum-briefje. Ofschoon al in heel
Schotland over meer autonomie gepraat
wordt (pas de laatste tien jaar werd het
menens) voelen veel Schotten zich wat die
belangrijke stap betreft nog hoogst onze-
Ze weten niet wat het beste voor hen is.
Ook zijn ze bang, dat ze geen federaal
zelfbestuur zullen aankunnen. Sommige
Schotten geloven zelfs, dat het beter is de
zaken te laten in de toestand waarin ze
zijn. „Streven naar meer autonomie en
zelfs afscheiding is romantische onzin", be
weren ze.
Een dergelijke opvatting maakt de mensen
van de Schotse Nationale Partij (SNP)
woest. De SNP-ers hebben elf afgevaardig
den in het Lagerhuis, die de socialistische
minderheidsregering Callaghan aan het be
wind helpen houden als garantie voor het
tot stand brengen van een Schotse Natio
nale Vergadering.
„Er zijn economische redenen te over om
warm te lopen voor Schots nationalisme",
zegt een jonge woordvoerder, Duncan Ma
cLaran in het SNP-hoofdkwartier aan de
North Charlotte Street. „Eenvijfde van de
Schotse bevolking lijdt bittere armoede. Dit
feit wordt overigens door de Britse rege
ring erkend. Schotland telt momenteel
199.000 werklozen, wat neer komt op
8,6 procent van de werkende klasse. Betere
tijden laten hier altijd langer op zich wach
ten, maar in geval van recessie zijn het
steeds de Schotse fabrieken die het eerste
dichtgaan".
In haar referendum-campagne tracht de
SNP de kiezers te overtuigen van de voor
delen, die het bezit van een eigen parle
ment zou kunnen hebben voor Schotland.
„Als de Schotten hun eigen bonen willen
doppen, moeten ze op 1 maart ja stem
men", zegt MacLaran. „Het is onze eerste
kans om veel onrecht uit de weg te rui
men. Als we deze gelegenheid niet aangrij
pen, zal ons geen tweede mogelijkheid ge
boden worden".
Strop
Duncan MacLaran: „De SNP vindt haar
aanhang hoofdzakelijk in de leeftijdsgroep
van 18 tot 35. Het zijn voornamelijk ge
schoolde arbeiders. Zeer arme Schotten
zijn niet te vinden voor nationalisme, want
zij hebben heel hun leven voor Labour ge
stemd. De SNP is de partij van de nieuwe
steden. De kleine Schotse middenstand
vreest dat Schotland niet voor zichzelf kan
zorgen. Deze mensen zijn hopeloos conser
vatief. Hun partij verzet zich tegen toeken
ning van meer autonomie".
Het kenteken van de SNP is een Sint An
dreaskruis dat aan de onderzijde afgerond
werd om een distel te vormen. Sint Andre
as is de patroonheilige van, Schotland dat
de distel als embleem gekozen heeft. Die
symbolische constructie van het SNP-kente-
ken doet het evenwel gelijken op een
strop. Is deze laatste bestemd voor de hals
van de nationalisten of zal decentralisatie
een strop zijn voor de sterk verengelste lei
dende klasse van Schotland?
De SNP wil honderdduizenden nieuwe ar
beidsplaatsen creëren. Ze is ondermeer van
oordeel, dat het uitgestrekte Schotse bos
wezen onvoldoende geëxploiteerd wordt.
Ook is er teveel Schotse grond overgegaan
in Engelse en andere vreemde (waaronder
Nederlandse) handen. SNP-woordvoerder
MacLaran: „En de Noordzeeolie is van ons.
Nu gaat de opbrengst naar Londen; wij
zouden haar investeren in Schotse indu
strieën. Onafhankelijkheid zal niet direct
alle problemen oplossen, maar Schotland
zou in ieder geval welvarender worden, om
dat Engeland ons land niet meer zou kun
nen verwaarlozen en beroven van zijn
grondstoffen".
Decentralisatie en later afscheiding zijn
echter onaanvaadbare begrippen voor con
servatieve Schotten. In die lagen van de
bevolking recruteren de tegenstanders van
zelfbestuur hun referendum-kiezers. Het
nee-kamp beschikt over royale fondsen. Dat
geld komt niet alleen van Schotse maar
ook van Engelse kapitalisten. Grote Schotse
bedrijven, multi-nationals en banken steu
nen de propaganda-actie die tot doel heeft
te beletten dat Schotland gedeeltelijk zelf
bestuur krijgt en het uitzicht van de Britse
Staat grondig gewijzigd wordt.
Overbestuurd
„Toch ken ik Schotse bankiers, die in pri-
végesprekken toegeven, dat ze in hun hart
mee verlangen naar een eigen parlement.
Voor het oog van de wereld zijn ze even
wel verplicht het standpunt van hun instel
lingen te steunen", zegt prof. Donald Mac-
Kay, die economie doceert aan de Heriot-
Watt universiteit van Edinburgh. Hij is eco
nomisch adviseur van de socialistische mi
nistervan Schotland.
Prof. MacKay vreest, dat de uitslag van het
referendum niet duidelijk afgetekend zal
zijn. „Ik hoop nochtans, dat de ja-stemmers
het zullen halen", zegt hij. „Dan zal een
einde gemaakt kunnen worden aan de
sterk gecentraliseerde Britse staat, die zeer
bureaucratisch is, met een hopeloos verou
derd regeringsbestel".
Het conservatieve nee-kamp geniet ook de
steun van een vrij groot aantal socialisti
sche tegenstanders van decentralisatie. Zij
vormen echter een aparte groep. Op het
hoofdkwartier van de „Schotland zegt nee"-
campagne vertelt men ons: „Een eigen par
lement voor Schotland betekent meer be
lasting, meer bureaucratie en meer bestuur.
Stel je voor: naast de nationale en de ei
gen Schotse regering zijn er nog de ge
meentebesturen met grote bevoegdheden,
plus de EEG, die ons vanuit Brussel de les
leest. Hoeveel vingers krijg je dan in de
Schotse pap?". Deze anti's hebben de ze
gen gekregen van de Britse conservatieve
oppositiepartij.
Verbrokkeling
In de Schotse nationale vergadering zullen
ongeveer 150 afgevaardigden zetelen. Hun
verschijning op het politieke schouwtoneel
zal dramatische wijzigingen toebrengen aan
de rol van de 71 Schotse Lagerhuisleden,
die zich wat Schotland betreft praktisch
niet meer zullen kunnen mengen in kwes
ties als onderwijs, volksgezondheid en wo-
ningpolitiek. Na de decentralisatie zijn der
gelijke problemen het exclusieve terrein van
het eigen Schotse parlement.
In het Lagerhuis zullen die Schotse afge
vaardigden echter wel stemmen na debat
ten over Engelse onderwijs- en andere
kwesties. De tegenstanders van decentrali
satie beweren, dat dit wrevel zal veroorza
ken in Engeland, wat dan weer de eenheid
van Groot-Brittannië in gevaar zou kunnen
brengen. Zij geloven, dat decentralisatie de
verbrokkeling van het Britse Rijk zal inlui
den.
De eigen regering van Schotland zal
„Schotse executieve" genoemd worden,
met aan het hoofd een eerste secretaris,
het equivalent van premier. De executieve
en het eigen parlement zullen over geen
enkele bevoegdheid beschikken inzake de
fensie, buitenlandse zaken, de EEG, handel,
energie en Noordzeeolie, economische poli
tiek, industriële politiek, vakbonden, belas
ting, gokken en kansspelen, het boswezen,
abortus, pensioenen en andere sociale
voorzieningen.
De terreinen waarop zij zich wel mogen be
wegen, zijn: volksgezondheid, onderwijs en
ontspanning, woningpolitiek, gemeentebe
stuur, transport, het mïïieu (behalve boswe
zen), landbouw en visserij, toerisme, alles
wat verband houdt met rechtspraak (behal
ve de politie), brandweer, officiële feestda
gen, liefdadigheidsinstellingen en loterijen
tapvergunningen en winkelsluiting.
Niemand tevreden
De Schotse regering en assemblée kunnen
zelf geen belastinggeld innen, wat uiteraard
een handicap is. Later zullen allicht pogin
gen gedaan worden om dit euvel te verhel
pen. In afwachting zal Londen het gede
centraliseerde Schotland geregeld een ruim
te toelage geven. Haar omvang staat nog
niet vast. Voor 1980-1981 wordt evenwel
verwacht, dat de officiële uitgaven in
Schotland meer dan drie miljard pond ster
ling zullen bedragen.
Als het eigen Schotse parlement er komt,
wordt het ondergebracht in een gebouw
dat op een Griekse tempel gelijkt en vroe
ger de Koninklijke Middelbare School van
Edinburgh was. De aanpassing van dit ge
drocht heeft 4,25 miljoen gekost. Veel geld
voor iets dat misschien niet eens doorgang
zal vinden!
De campagne voor decentralisatie wordt
loyaal gesteund door „The Scotsman", een
krant met een dagelijkse oplage van 90.000
exemplaren, die men vaak „The Times" van
Schotland noemt. Adjunct-hoofdredacteur
Arnold Kemp zegt: „Wij zijn voor federaal
zelfbestuur, maar niet voor separatisme. Ik
denk dat we het op 1 maart nog net zullen
halen. Er zal enorm veel afhangen van de
opkomst van het electoraat. Als we die dag
slecht weer krijgen, kunnen de tegenstan
ders van decentralisatie overwinnen. De
moeilijkheid is, dat de huidige plannen van
Londen geen enkele Schot echt gelukkig
gemaakt hebben.
Ernstige crisis
Aangezien decentralisatie te pas komt in
het kraam van de nationalisten, die intus
sen de ogen gericht houden op grotere
dingen, is de SNP voorlopig heel blij met
de Labourplannen. Een ruil daarvoor heeft
ze de minderheidsregering Callaghan ge
steund, telkens wanneer die in het Lager
huis gevaar liep omver geworpen te wor
den.
Deze met zuilen versierde oude tempel op
de Calton Hill boven Edinburgh wordt het
eigen parlement van de Schotten. Vroeger
was dit in ongebmik geraakte gebouw een
middelbare school.
Callaghan's decentralisatieontwerpen
ben daar echter niet alleen zware cons<
tieve maar ook sterke socialistische te<
stand ontmoet. De Labourregering
door socialistische afgevaardigden i_
gen een decentralisatie referendum uitj
schrijven in Schotland en Wales, iets
Callaghan oorspronkelijk niet van plan v
Een Schot, die nu Labourafgevaardigde'
van een Londens kiesdistrict en zich[
verzet tegen decentralisatie, heeft de u
ring een concessie afgedwongen, die F7*
kansen op een grote ovenwinning van|^
ja-stemmers veel geringer maakt.
De blonde Margie MacDonald,
Lagerhuislid van de Schotse Natk
Partij, nu kandidaat voor een zetel I
nieuwe parlement van Edinburgh. Zij'
optimistisch over de uitslag van het nee,
rendum.
Het is namelijk zo, dat 40 procent van
volledige electoraat ja moet stemmen
de decentralisatie er door te krijgen,
beurt dit niet, dan moet de regering Call
han het Lagerhuis verzoeken beide
sontwerpen inzake toekenning van
autonomie aan Schotland en Wales te
nuleren. Wat Schotland betreft, kunnen
gevolgen dramatisch zijn. Een ernstige
geringscrisis behoort dan tot de mog<
heden.
Als 70 procent of meer van het electoi
naar de stemhokjes gesleept kan woi
en 55 tot 60 procent van deze kiezerej
stemt (dit wil zeggen anderhalf miljoen
stemmen), hoeven de Labourregering en
voorstanders van decentralisatie zich ver
geen zorgen meer te maken. Grote apat
van de bevolking kan echter nadelig uil
len voor het ja-kamp. Bovendien is
Schotse electorale register een onbetrot
baar zooitje.
Duidenden kiezers zijn tweemaal ingescl
ven, anderen bevinden zich al jaren in
hiernamaals. Iedere onthouding zal
schouwd worden als een nee-stem.
duizend Schotse Getuigen van Jehova
len zich uit godsdienstige overtuiging
stemming onthouden. Dubbel ingeschi
nationalistische studenten zijn echter
plan twee maal naar de stemhokjes
gaan, hoewel dit illegaal is.
Margo MacDonald (34). vice-president
de SNP. gewezen Lagerhuisafgevaardit
lid van het „ja voor Schotland"-comité
directrice van de Schotse afdeling
„Shelter", een organisatie die in Groot-
tannië huizen zoekt voor dakloze gezini
voorspelt dat 36 tot 42 procent van
Schotten ja en dus vóór decentralisatie
len stemmen.
„De regel van de 40 procent kan mij
laars schelen", zegt blonde Margo. „Ik
trouwens niet de enige, die weigert
aan dat voorschrift te houden. De Sch<
Nationale Partij heeft bij monde van
fractieleider Donald Stewart dit ultima!
overhandigd aan premier Callaghan:
wanneer de uitslag van het referendum
gatief is, eisen wij een snelle nakoming
Labours verkiezingsbelofte inzake
Schotse parlement. Anders zijn de Bi
socialisten onze steun in het Lagorl
kwijt".
ROGER SIM'
