De dictatuur is een gepasseerd station
ïtlem op overleg
n Camp David
Linkse confrontatie
met Khomeini nog
een dag uitgesteld
Stakingsgolf
in Spanje
eddingsploegen naar slachtoffers
ulkaan vorderen langzaam
La Malfa mogelijk
kabinetsformateur
in Italië
j^illTÉNLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 22 FEBRUAR11979 PAGINA 7
OP WEG NAAR DE VERKIEZINGEN VAN 1 MAART
MADRID - „De treinen in
banje rijden niet meer op tijd
\f, als gevolg van stakingen,
elemaal niet, maar de dicta-
Imr is er een gepasseerd stati-
De inktzwarte bladzijden van
et verleden worden aarzelend
door sommigen met tegen-
omgeslagen, maar Spanje
eft ruim drie jaar na de
van Franco al het punt
„geen terugkeerJ' bereikt.
jet punt, waarop eindelijk de
orwaarden bestaan om van
anje een stevige, Westeurope-
democratie te maken zonder
mogelijkheid om terug te
kllen in het fascisme
Iet deze woorden probeerden twee
[panjaarden, onafhankelijk van elkaar,
eiden goed thuis in de Spaanse poli-
4^ ek door hun relaties in de regering,
BCTb iet het bankwezen, de werkgevers en
g**»j ikbonden, mijn wat vaag pessimistisch
ivfl «voel weg te nemen over de kansen
an de jonge democratie in Spanje. Be
ien argumenteerden tegen dat gevoel,
at je overigens niet verlaat, door te
rijzen op de onvermijdelijke koers, die
panje gaat, en ook zal en moet varen:
aar Europa (vroeg of laat: in de EEG)
n naar het Atlantische bondgenoot-
:hap (vroeg of laat: in de NAVO)
at is de verre toekomst. Op dit mo-
ïent lijken de uitzichten op een stabie-
democratie verre van ideaal. Achter
e Pyreneeën gist en bruist het op een
rijze, die velen opnieuw doet afvragen,
f de prille democratie bestand is tegen
e volgende bedreigingen:
I - het zinloze terrorisme: bijna elke dag
T:M en aanslag met dodelijke afloop;
de onvrede bij het leger en de poli-
die zich geprovoceerd voelen door
handjevol fanatieke Basken en
oor duistere knokploegjes in Barcelo-
ia en Madrid;
- een ernstige economische crisis: ruim
en miljoen werklozen op een werkende
levolking van 13 miljoen en een hoge
nflatie naar Europese standaard;
sociale onrust: in Spanje gaan op dit
loment door stakingen en langzaam-
in-acties meer werkuren verloren dan
Engeland;
de autonomiekwestie: de roep om
leer zelfstandigheid (onafhankelijkheid)
oor Basken en Catalanen,
'akbondsmensen, industriëlen, politici
,n journalisten die ik tijdens een veer-
endaagse reportagereis in Spanje heb
esproken, willen niets weten van defai-
p isme. Zij zijn realistisch genoeg om te
teamen, dat de democratie tijdelijk te
len slagen kan ondervinden als gevolg
SPANJE IN DE OVERGANG 1
Op 1 maart gaan de Spanjaarden voor de tweede keer in veertig jaar een
parlement kiezen. Zij zijn niet enthousiast over deze verkiezingen, maar de
uitkomst er van is erg belangrijk voor de toekomst van Spanjes wankele de
mocratie.
Spanje immers wordt bedreigd door terroristen en afscheidingsbewegingen,
door een economische crisis en een golf van stakingen, onvrede in het leger
en bij de politie.
Aan de vooravond van de verkiezingen reisde verslaggever Anton Theunissen
naar het gistende Spanje. Zijn impressies, onder de titel „Spanje in de over
gang", verschijnen vandaag en de komende dagen.
Premier Suarez.
van gewelddaden of zelfs tijdelijk min
of meer onder curatele van het leger
zou kunnen worden gesteld, maar zij
vragen tegelijkertijd veel begrip voor
de ingewikkelde situatie waarin Spanje
zich thans bevindt.
Het land verkeert in de overgang van
dictatuur naar democratie, een periode
van verwarde en onzekere tendenzen,
een periode van op veel gebieden een
soort vacuum (bijvoorbeeld er is in
Spanje een onrustbarend westvacuum.
De meeste oude wetten gelden nog,
maar staan bijna alle haaks op de spel
regels, die een democratie vereist. Ge
volg: iedereen probeert te profiteren
van de onduidelijke toestand).
Spanje beleeft een overgangstijd, waar
in het oude en nieuwe Spanje onge
makkelijk naast elkaar bestaan. Het
doorbreken van het nieuwe wordt be
lemmerd door de vertragende krachten
van het oude. Het nieuwe Spanje, dat
aan het ontstaan is, heeft hoe zou
het anders kunnen, nu er gekozen is
voor het geleidelijke, altijd wat trage
proces van evolutie nog erg veel
wortels in het Spanje van Franco.
Langzaam
De socialistenleider Felipe Gonzalez zei
me na een verkiezingsmeeting in Ma
drid: „De overgang is een traumatische
beproeving, een „tentacion traumatico".
Het ritme van de verandering is te
laag. Wij zijn niet in de positie om het
te versnellen, misschien na de verkie
zingen."
Leopoldo Calvo Sotelo, de minister
voor de betrekkingen met de EG en
derde op de lijst van de UCD, de rege
ringspartij van Suarez, zei me: „Veran
deringen in Spanje gaan langzaam, we
kunnen hier alleen met kleine stapjes
de democratie consolideren."
Manuel Simon, internationaal secretaris
van de socialistische vakbond UGT,
vertelde me: „Wij willen een maat
schappij in vrijheid bereiken in tegen
stelling tot onze communistische colle
ga's. Het gaat frustrerend langzaam,
maar wij moeten het kalm aan doen
om de democratie niet op het spel te
De bekende Spaanse schrijver Camilo
Jose-Cela ziet het, van wat meer af
stand, zo: „Spanje is een land met op
gehouden menstruaties: een land, dat
noch de renaissance, noch de reforma
tie kende. De renaissance kwam hier
even vervaagd als vertraagd aan; de re
formatie merkten wij alleen aan de
contra-reformatie; en de revolutie spatte
uiteen in honderden kleine oproertjes
gevolgd door beschamende moordpar
tijen. Zo komt het dat de historische
erflast die op dit land drukt vooral be
paald wordt door de bestendigheid van
een hardnekkige oligarchie, die liever in
de ivoren toren van het bergkasteel
sterft dan een kruimel van haar macht
op te geven."
Hoe actueel ook in het huidige Spanje.
Manuel Simon nog een keer: „Het is
duidelijk dat het leger, het ambtenaren
apparaat, de kerk en de media nog
weinig veranderd zijn. Deze vier mach
ten zijn vertroeteld en verwend in de
Frankistische wieg. Nu zij langzaam be
ginnen in te zien, dat zij straks een
stukje van hun macht moeten afstaan,
zelfs gecontroleerd zullen worden, is het
logisch dat ze in deze overgangstijd
proberen hun privileges veilig te stel-
Wel dient opgemerkt te worden, dat zo
wel degenen, die vernieuwing en veran
dering voorstaan als degenen, die aan
de behoudende kant staan, tot nu toe
vrij veel zelfbeheersing hebben getoond
en zich niet hebben laten verleiden tot
onbezonnen stappen.
Neem het leger, een granieten Frankis-
tisch bolwerk, het wordt dagelijks ge
provoceerd door ETA-fanaten. Weke
lijks sneuvelen enkele officieren. Het le
ger gromt en mort: „Wij willen niet als
konijnen in Baskenland worden afge
schoten". De regering heeft daar begrip
voor, maar wenst niet de militairen uit
de kazernes te halen, naar Baskenland
te sturen en zo regelrecht op een twee
de Ulster aan te sturen. „Als je hier de
militairen uit de kazerne haalt, heb je
ze er niet zo gauw weer in", aldus for
muleert men in Madrid laconiek de aar
zeling tot grootscheeps ingrijpen in Bas
kenland. Goede bronnen benadrukken
wel dat het leger in bepaalde omstan
digheden meer zeggenschap zou kunnen
eisen in regeringsbeslissingen, maar de
mogelijkheid van een rechtstreekse be
storming van het Moncloapaleis (het
Spaanse Catshuis) achten zij zeer klein.
Een goed ingelichte zegsman zei het zo:
„Een staatsgreep moet voorlopig uitge
sloten worden geacht, maar het leger
zou wel in fasen de democratie onder
toezicht kunnen stellen. Een eerste stap
zou bijvoorbeeld kunnen zijn, dat de re
gering het leger moet kennen in bepaal
de beslissingen, de volgende zou kun
nen zijn, dat het leger een post, bij
voorbeeld die van Defensie, in het kabi
net opeist, en in de derde fase, maar
dan ben je al over de schreef, zou het
legér kunnen weigeren orders van de
regering uit te voeren."
Dat zou kunnen gebeuren, maar de mi
nister van Defensie Gutierrez Mellado,
die al te maken heeft gehad met een
kleine muiterij van officieren, heeft nog
vorige week helder en klaar gezegd:
Zolang ik op deze post zit, komt er
geen staatsgreep".
Straatnamen
Ook bij de mensen, die verandering
voorstaan en het tempo daarvan opge
voerd willen zien, voert de houding van
kalm-aan, voorzichtig zijn, niet provoce
ren en afwachten de boventoon.
De leider van de socialistische
partij, Felipe Gonzalez.
Je ziet het in het straatbeeld van Bar
celona, waar de Catalaanse vlag weer
wappert boven het gebouw van de Ge-
neralitat, de Catalaanse regering. De
straatnamen zijn er weer geschreven in
het Catalaans en het Castelliano, de
„echte" Spaanse taal, maar nog heel
weinig straatnamen zijn veranderd. De
Avenida del Generalissimo Franco, een
straat van negen kilometer waar de rij
ken wonen in flats van meer dan 3000
gulden huur per maand, draagt nog
steeds die naam zoals al die straten, die
genoemd zijn naar de in Catalonië ge
hate generaals uit de burgeroorlog. Eén
straat nog maar (genoemd naar een on
bekende grootheid) is herdoopt in de
Pablo Picassostraat, „want we doen
hier niets te snel om de oude macht
niet tegen de schenen te schoppen", leg
de Jorge Arias, directeur van een groot
bedrijf me uit.
Ondanks veel heftige woorden en natio
nalistisch getrompetter, tonen de Cata
lanen hun „seny": dat is pragmatisme,
werkelijkheidszin en zin voor het juiste
midden, een trek die men in de hele
Catalaanse geschiedenis kan terugvin
den. Intussen zullen zij niet rusten
voordat hun land, het rijkste en meest
geïndustrialiseerde deel van Spanje, de
zelfde mate van onafhankelijkheid heeft
verworven als vóór Franco. Maar het
devies is: kalm aan.
In Barcelona, een fabelachtige stad,
maakte ik het begin van de verkiezing
scampagne mee. Op de gevels van de
ramblas, de altijd drukke winkelstraat
MADRID (AP) In vele delen van
Spanje zijn gisteren stakingen georga
niseerd voor loonsverhogingen. De tex
tielindustrie lag stil, 17.000 man grond
personeel bij de Spaanse luchtvaart
maatschappij Iberia was in staking en
70 procent van de 16.000 gemeenteamb
tenaren in Madrid had voor de tweede
en laatste dag het werk neergelegd.
Uit goed ingelichte bronnen bij de vak
bonden is vernomen dat, naar schat
ting, een half miljoen werknemers in
staking was. De vakbonden melden dat
de 300.000 arbeiders in de textielindus
trie die een loonsverhoging van onge
veer 80 gulden per maand eisen, na
twee dagen in staking te zijn geweest
vandaag weer aan het werk zijn ge
en op de modernistische bouwwerken
van Gaudi werden enkele verkiezing
sposters geplakt. De politie keek goed
keurend toe. Niet bij het koninklijk pa
leis, waarin Columbus ooit zijn van zijn
eerste reis meegebrachte goudstukken
aanbood aan koningin Isabella van Cas-
tilië. Jongens, die de oude muren vol-
kalkten, werden er verjaagd.
Spanje is in de overgang. Het nieuwe
Spanje komt tot wasdom in de scha
duw van het oude. Het is niet moeilijk
stervende elementen te ontdekken, over
blijfsels die misschien pas in de loop
van enkele generaties zullen verdwij
nen. Het is ook mogelijk dat zij blijven,
zonder twijfel omgevormd en aangepast
aan de nieuwe omstandigheden, maar
krachtig en werkzaam in een nieuwe
maatschappij.
Ik filosofeerde over dit thema na in
een gesprek met een Spanjaard in het
vliegtuig van Madrid naar Amsterdam.
Hij kwam met zijn zoontje van zeven
terug van een vakantie in Cordoba. Hij
woont in Berverwijk en werkt bij de
Hoogovens. Een van de drie miljoen
Spanjaarden, die in eigen land geen
werk kunnen vinden. „De democratie in
Spanje?", herhaalde hij mijn vraag wat
minachtend. „Zolang ik in Spanje geen
werk kan vinden, deugt Spanje voor
mij niet"; het is voor velen zo simpel
als dat.
Na de landing op Schiphol, raakte zijn
zoontje, voor het eerst meegekomen
naar Nederland, verrukt over de opge
waaide „nieve", de sneeuw.
Van de Costa del Sol naar het land
van de nieve, ook dat is een overgang.
ANTON THEUNISSEN
f E.STA ND MIDDEN-OOSTEN
I
M
iSHINGTON (DPA) In
met een dikke laag
euw bedekte buitenver-
f van de Amerikaanse
sident in Camp David,
chten de Israëlische, Egyp-
:he en Amerikaanse dele-
ies sedert gisteren over
stemming te bereiken
r een vredesverdrag tus-
Israël en Egypte. Zij zul-
ook proberen een 'koers
te stippelen voor dc op-
iing van de overige pro-
men in het Midden-Oosten.
inleiding van de nieuwe
prekken heeft de Ameri-
nse minister van buiten-
dse zaken, Cyrus Vance,
it alleen overleg gepleegd
de Egyptische premier en
lister van buitenlandse za-
Mustafa Chalil, vervol-
s sprak hij met de Israeli-
e minister van buitenland-
zeiken, Mosje Dajan. Het
ste gezamenlijke overleg
daarna plaatshebben.
Amerikaanse ministerie
buitenlandse zaken ver-
cht dat de gesprekken tot
na het weekeinde zullen
voortduren. Vermoedelijk
daarna zullen Dajan en Chalil
aan hun regeringen verslag
uitbrengen. Dajan heeft
maandag al gezegd dat hij
niet gelooft dat de ministers
overeenstemming zullen berei
ken over de openliggende
vraagstukken.
De ondertekening van een
vredesverdrag tussen -de vroe
gere aartsvijanden, zoals in
oktober na Camp David bin
nen afzienbare tijd werd ver
wacht, is vastgelopen op het
probleem of het verdrag aan
de overige waagstukken in
het Midden-Oosten „gekop
peld" moet worden. Egypte
wil naast het verdrag een
nauwkeurige regeling van de
instelling van Palestijns zelf
bestuur op de bezette weste
lijke Jordaanoever en in de
Gazastrook vastleggen. Daar
entegen gaat Israël voorals
nog niet verder dan een aan
tal vage uitlatingen in die
richting. Ook de olievoorzie
ning voor Israël zal ter spra
ke komen.
Twee arbeiders in de olie-industrie, waarin vooriopig
alleen voldoende voor de binnenlandse markt wordt
geproduceerd.
TEHERAN (Rtr/AFP) De linkse stadsguer-
rilla's van Iraan, de „fedayeen-khalq",zijn
vandaag een dreigende confrontatie met de
geestelijke leider Khomeini uit de weg ge
gaan door een voor vandaag geplande mars
in Teheran af te gelasten. De geoefende
links-geöriënteerde straatvechters, die een be
langrijke rol speelden bij het afzetten van de
sjah, hebben hun protestactie een dag uitge
steld. In plaats van naar het hoofdkwartier
van de ayatollah Khomeini te marcheren zul
len zij morgen, op de mohammedaanse vrije
dag, op de campus van de universiteit een
protestbijeenkomst houden tegen de gematig
de koers van de regering.
De fedayeen proberen daarmee een directe
confrontatie met Khomeini te vermijden, na
de felle verklaringen van de ayatollah die zijn
tegenstanders „anti-islamitische opportunisten"
en „duivels" heeft genoemd. De fedayeen zijn
met name beducht voor de uiterst rechtse
Khomeini-gezinde mujahideen-strijders, even
zwaar bewapend als de fedayeen sinds het
plunderen van de wapenarsenalen van leger
en politie.
De fedayeen hebben geweigerd gehoor te ge
ven aan herhaalde oproepen van Khomeini de
naar schatting 75000 buitgemaakte wapens in
te leveren, met het argument dat deze nodig
waren voor de „tweede fase" van de revolutie.
De omvang van de aanhang van de fedayeen
is niet bekend, maar de harde kern wordt ge
schat op niet meer dan 2000 man.
Ondanks zijn overwinning dreigen de ontwik
kelingen nu aan de greep van Khomeini te
ontsnappen. Om die reden heeft Khomeini gis
teren zijn aanhangers via de televisie opgeroe
pen de wapens toch niet in te leveren. Ook
begint duidelijk te worden dat er meningsver
schillen bestaan tussen Khomeini en zijn voor
lopige regering onder premier Bazargan.
Een woordvoerder van de regering onthulde
dat de opdracht van Bazargan om weer aan
het werk te gaan in de grote fabrieken niet
wordt uitgevoerd. Hij waarschuwde voor een
economische ramp. Linkse arbeiders willen
hun eigen directies kiezen en weigeren de
door de regering benoemde functionarissen te
aanvaarden. Vice-premier Entezam wees de
Iraniërs op de noodzaak dat de niét betaalde
rekeningen en belastingen een van de oor
zaken van de ineenstorting van de monarchie
alsnog betaald worden.
Lezing Wiesenthal
in Brussel
verstoord
BRUSSEL (AP) De Ameri
kaanse televisieserie „Holo
caust" die in België alle kijk
cijferrecords heeft gebroken,
heeft ook negatieve reacties
uitgelokt.
Dinsdagavond werd de Oos
tenrijkse nazi-speurder Simon
Wiesenthal gedwongen een le
zing die hij op de universiteit
van Brussel hield, te onder
breken, omdat rechtse studen
ten de bijeenkomst verstoor-
den.
j Een paar dagen geleden had
den een aantal mensen in
Brussel in hun brievenbussen
een pamflet gevonden waarin
stond dat „Holocaust nep was
en dat alle mensen die naar
i concentratiekampen waren ge-
j stuurd, gewone misdadigers
waren".
China koopt West-
duitse satellieten
MÜNCHEN (AP) - China
heeft een overeenkomst gete
kend met het Westduitse
ruimtevaartbedrijf Messersch-
mitt-Boelkow-Blohm voor de
levering van t.v.-satellieten,
helikopters en medische appa
ratuur, zo is gisteren bekend
gemaakt.
Overeenstemming over de
transactie was in Peking be
reikt tijdens het bezoek van
een MBB-delegatie die juist
terug was gekeerd in Mün-
chen, aldus bedrijfsfunctiona-
rissen op een persconferentie.
4ARANG (Rtr) Red-
gsploegen met gasmaskers
rich te beschermen tegen
giftige dampen banen zich
weg door de modder en
a naar het dorp Pekasiran
Java, dat door de uitbar-
>g van de vulkaan Sinila
de buitenwereld is afge-
den. In het dorp zijn ze-
155 mensen door de uit-
sting om het leven geko-
De reddingsploegen vor
en maar langzaam, omdat
weg naar Pekasiran wordt
sperd door op sommige
atsen acht meter dikke la-
lava cn modder.
Tot nu toe zijn 130 mensen
begraven. Gevreesd wordt dat
het dodental nog aanzienlijk
zal stijgen, wanneer de red
dingsploegen het zwaar ge
troffen dorp hebben bereikt.
Meer dan honderd mensen
zijn in ziekenhuizen opgeno
men met gasvergiftigingsver
schijnselen. Meer dan 14.000
mensen zijn uit de onmiddel
lijke gevarenzone in het
Dieng-gebergte geëvacueerd.
De Sinila is een van de 26
vulkanen in dit gebergte. Van
de ongeveer 500 vulkanen in
Indonesië werken er 127, die
gemiddeld eens per tien jaar
tot een uitbarsting komen. De
Merapi is het actiefst deze
spuwt bijna jaarlijks lava en
as uit, evenals de beruchte
Krakatau in de Straat Soen-
da. Deze laatste vulkaan zorg
de voor de grootste uitbar
stingsramp in de moderne-ge
schiedenis, in 1883, waarbij
een aantal kleine eilanden in
de omgeving letterlijk werd
vernietigd en 36.000 mensen
om het leven kwamen. De
nieuwe, eruptie van de Simla
is de vierde in 51 jaar tijd.
Haagse Volksuniversiteit
ondervraagd Helmut Kohl
(Van onze radio- en tv-redaktie)
DEN HAAG Negen cursisten van de Haagse Volksuniversi
teit mogen vanavond aan de Westduitse politicus Helmut
Kohl, voorzitter van de in de oppositie zijnde christen-demo
cratische CDU, vragen stellen in een rechtstreekse uitzending
van het Zweites Deutsches Fernsehen. De uitzending, vanuit
het Haagse Pulchri Studio, vindt plaats in het kader van het
ZDF-programma Bürger fragen Politiker antworten (Bur
gers vragen, politici antwoorden) dat voor de tweede maal
vanuit het buitenland wordt uitgezonden. Eerder deze maand
werd bondskanselier Helmut Schmidt in Parijs ondervraagd
door Franse kijkers.
Voor het uitkiezen van de deelnemers is men naar de volksu
niversiteit gegaan omdat men meende daar een zo representa
tief mogelijk publiek te kunnen aantreffen. Voorwaarde voor
deelneming was wel een redelijke beheersing van het Duits. Er
is een voorlopige opzet gemaakt van de vragen die in ieder
geval betrekking hebben op de vervuiling van de Rijn, verja
ring van oorlogsmisdaden en de zogenaamde Berufsverbote
(waarbij mensen met bepaalde opvattingen zijn uitgesloten van
functies in overheidsdienst).
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
(Van onze correspondent Piet Tummers)
ROME Na drie weken vruchteloos pogen, heeft de demissi
onaire christendemokratische premier van Italië, Giulio An-
dreotti, zijn pogingen om een nieuw kabinet te vormen, opge
geven. President Sandro Pertini heeft voor vandaag de repu
blikein Ugo La Malfa uitgenodigd voor een gesprek.
Waarschijnlijk krijgt hij thans de opdracht tot het vormen van
een kabinet, dat op voldoende steun van het parlement kan
rekenen. Slaagt La Malfa in het vervullen van zijn opdracht,
dan krijgt Italië voor het eerst sinds 34 jaar een kabinet, dat
niet wordt geleid door een christen-democraat.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
