De Islamitische
republiek wil
van geen
compromis weten
SEE wil ombudsman
voor beleggers
BAKHTIARS BEREKENINGEN
KWAMEN NIET UIT
Ons doel blijft
onafhankelijk Iran
Luchtmachtuitrusting in Iran nog intact
ELECTRO COMBINATIE NEDERLAND
BINNENLAND/BUITENLAND
LEiDSE COURANT
DINSDAG 13 FEBRUAR11979 PAGINA*
(Van onze correspondent Martin Woollacott)
TEHERAN Het is ayatollah
Khomeini gelukt. Met één
laatste stoot van zijn volk
smacht heeft hij de wankele
structuur van regering en mi
litair gezag omver getrokken.
dagen bloedige ge-
heeft het verslagen
Na twee
vechten heef
leger zich teruggetrokken in
de barakken en zich neutraal
verklaard. Premier Bakhtiar
kon niets anders doen dan op
stappen.
Bloedige straatgevechten wa
ren er tussen de Keizerlijke
Garde enerzijds en de bur
gers en de opstandige luch-
tmachtkadetten anderzijds.
Toch zijn de waarschuwingen
van premier Bakhtiar, dat het
tot een grootschalige militaire
interventie zou komen, niet
uitgekomen. Van zijn kant
had Khomeini zich vergist in
de regering en het leger, die
volgens hem zo zwak waren
dat ze zonder slag of stoot urt
de weg geruimd zouden kun-'
nen worden.
Na het vertrek van de sjah,
vier weken geleden, volgden
de gebeurtenissen elkaar snel
op, zo snel dat zowel Bakhti
ar als Khomeini op verschil
lende tijden het bij het juiste
Een gewapende opstandeling in de hal van het Hil-
tonhotel in Teheran, dat gevorderd is als hospitaal.
Zittend op de grond enige Amerikaanse hotelgasten,
wachtend op de dingen die gaan komen.
VERENIGDE STATEN:
WASHINGTON De Verenigde Staten zijn bereid samen te
werken met de revolutionaire leiders van Iran. „Ons doel is
altijd geweest, en is nog steeds, een stabiel en onafhankelijk
Iran", aldus president Carter op een persconferentie. „Wij
hebben nooit geprobeerd voor het volk te beslissen wie zijn
leider moet zijn", zo verklaarde de president de houding van
de VS, die tot nu toe de sjah en premier Bakhtiar hebben
gesteund-
Hij waarschuwde alle mogendheden zich niet te mengen in de
binnenlandse aangelegenheden van Iran. Carter verklaarde dat
de Verenigde Staten contact onderhouden met de leiders in
Iran en dat de prioriteit van Washington ligt in het verzekeren
van de veiligheid van de Amerikanen in Iran en het bloedver
gieten tot een minimum te beperken.
In de straten van Libanon dansten gisteren sji'iten en Palestij-
nen. De Palestijnse leiders zien het aan de macht komen van
Khomeini als een radicale verandering van het machtseven
wicht in het Midden-Oosten, die in hun voordeel werkt. De
gelukwensen van de Arabische oliestaten waren over het alge
meen in voorzichtige woorden gesteld.
De Sovjet-Unie heeft de „triomf van de revolutie" in Iran
toegejuicht, Pakistan stuurde gelukwensen, maar Egypte en
Israël zijn ongerust over de ontwikkelingen. Premier Begin
verklaarde dat de ontwikkelingen in Iran de indruk wekten
van een terugkeer naar de Middeleeuwen. „Een fanatisme,
waarvan wij dachten dat we het al ver achter ons hadden,
duikt op. De vrije wereld wordt kleiner", aldus Begin.
eind hadden. Bakhtiar, ooit
zelf in de oppositie, kwam in
feite zelf aan de macht dank-'
zij Khoe mini's beweging.
Maar hij werkte ook met
zachte hand de sjah weg, en
beteugelde het leger, en in die
zin hielp hij Khomeini aan
wat waarschijnlijk de uitein
delijke overwinning is.
Wat deze twee hoofdrolspelers
de laatste weken in het open
baar te zeggen hadden leek
met de zaken waar het echt
om ging weinig te maken te
hebben. Khomeini sprak
steeds over het opruimen van
de „laatste bastions" van het
gezag van de sjah, en dan
met name van Bakhtiar, die
volgens de ayatollah niets
meer was dan een „agent van
de sjah". Nu wisten Khomeini
en zijn naaste medewerkers
wel degelijk dat de premier
zeker geen agent van de sjah
was, behalve dan dat hij ge
probeerd had aan te pappen
met de sjahgezinde elementen
in het leger. Bakhtiar was
wel een agent van een andere
visie op het Iran na de sjah.
Bakhtiar geloofde in een we
reldlijke, democratische repu
bliek, waarin de Islam op zijn
plaats gehouden zou worden.
Binnen zijn eigen oppositie
partij, het Nationale Front,
waren ook mensen die er an
ders over dachten. Ook zij
hadden een democratisch Iran
voor ogen, maar zij vonden
dat dit het beste bereikt kon
worden in samenwerking met
Khomeini. De ayatollah zelf
schijnt noch zijn liberale te
genstanders, noch zijn liberale
bondgenoten vertrouwd te
hebben.
Dubbele tong
Net zoals Khomeini praatten
Bakhtiar en de zijnen vaak
met dubbele tong. De premier
hamerde er keer op keer op
dat de grondwet en de demo
cratie geëerbiedigd dienden te
worden. Toch geloofde Bakh
tiar, met zijn kabinet, slechts
in beperkte mate in de grond
wet „De dynastie is beëin
digd", zei een minister on
langs, „niemand van ons kan
iets anders geloven".De mo
narchie is het zwaartepunt
van de grondwet, en als de
ministers niet in de monar
chie geloofden, hoe konden ze
dan wel de grondwet respec
teren?
Ook alle uitspraken over „de
democratie" bleven vaag.
Bakhtiar noemt zich liberaal,
maar hij moet wel geweten
hebben dat ieder referendum
of elke verkiezing voor een
parlement of een constitutio
nele raad een enorme over
winning voor Khomeini opge
leverd zou hebben. Bakhtiar
wilde in werkelijkheid wach
ten met te rade te gaan bij
het volk, tot de emotionele
steun die de ayatollah geniet
wat weggeëbd zou zijn, en de
niet-religieuze liberalen kans
hadden op een overwinning.
Het leger werd al gauw het
middelpunt van het hele con
flict, om de doodeenvoudige
reden dat Bakhtiar alleen kon
hopen op uitstel door met het
leger te dreigen. Die dreiging
was ook zeer tastbaar, en
Bakhtiars waarschuwingen
voor een mogelijke coup of
militaire interventie waren
welgemeend. De eerste twee
weken na het vertrek van de
sjah was een coup meer dan
mogelijk. Ironisch genoeg
ging Khomeini na Bakhtiars
waarschuwing nog voorzichti
ger te werk. Pas nadat Bakh
tiar de volgelingen van de ay
atollah er van had overtuigd
dat een coup dreigde, gingen
zij praten met vertegenwoor
digers van het leger. Wat er
gebeurde was echter precies
het tegengestelde van wat
Bhaktiar bedoeld had. In
plaats van met hem te onder
handelen, stapten Khomeini's
mensen direct naar het leger,
en de premier werd uitgeslo
ten.
Bakhtiar had gehoopt dat ie
dereen zou denken dat alleen
hij het leger onder de duim
zou kunnen houden. Khomei
ni dreigde echter het leger op
straat in de pan te hakken,
tenzij de officieren eieren
voor hun geld kozen, naar
zijn kamp overstapten, en zo
wel de sjah als Bakhtiar zou
den afzweren. Khomeini
dacht dat het leger ernstig
verzwakt was. Hij rekende er
op dat verschillende eenheden
op het punt van muiterij
stonden en dat zelfs de harde
koningsgezinde kern minder
sterk was dan gedacht De
generaals, dachten Khomeini's
aanhangers, zouden proberen
te bluffen, maar als ze zagen
dat hun troepen onder hen
aan het instorten waren, zou
den ze wel een overeenkomst
moeten sluiten. Zo nodig zou
een paar dagen vechten in de
straten de generaals van de
werkelijkheid overtuigen. De
zwakste punten van het toch
al zieke leger waren al duide
lijk te zien'voor Khomeini in
Teheran aankwam.
Al voor het vertrek van de
sjah viel ontevredenheid te
bespeuren onder de middelste
rangen van de luchtmacht,
vooral onder technische be
roepsofficieren en geünifor
meerd burgerpersoneel. Zij
weigerden gevechtsvliegtuigen
te bewapenen, omdat, zo be
weerden ze, zij het vermoeden
hadden dat de luchtmachttop
het plan had Iraanse steden
te laten bombarderen. Hier en
daar werd opstandig luch-
tmachtpersoneel gearresteerd,
in veel gevallen niet door de
luchtmachtpolitie, maar de
troepen van de landmacht.
Climax
De climax kwam vorige week
donderdag, toen voor het
eerst luchtmachttroepen in
uniform deelnamen aan de
monstraties voor Khomeini.
Al eerder hadden militairen
in burger deelgenomen aan
zulke demonstraties, maar
toen kon de legertop nog
doen alsof zij niets gezien
had. Geüniformeerde luch
tmachttroepen die luidkeels
hun steun aan Khomeini be
tuigen, dat was een heel an
dere zaak. Geen enkele mili
taire organisatie kan het zich
veroorloven een dergelijke
aantasting van het centrale
gezag door de vingers te zien.
De Keizerlijke Garde kwam
tussenbeide, zoals zij eerder
had gedaan, om de afvalligen
te arresteren. Die bleken ech
ter groot in getal te zijn, goed
bewapend, en gesteund door
duizenden jonge burgers.
Het paradepaardje van de
Garde, de Chieftain tank,
bleek een uiterst kwetsbaar
doelwit voor molotov-cock-
tails, zoals trouwens het Brit
se leger gewaarschuwd had.
Erger was dat nu het leger
tegen het leger aan het vech
ten was. Na 48 uur werden
de soldaten teruggestuurd
naar hun barakken, en de le
gertop verklaarde zich „on
partijdig" in het politieke con
flict. De kans is groot dat het
leger dat zal blijven, en dat
Khomeini dus zijn slag tegen
het leger gewonnen heeft.
Een „echte" burgeroorlog in
Iran is zeer onwaarschijnlijk.
Een burgeroorlog ontstaat al
leen wanneer het volk en
meestal ook het leger
scherp verdeeld is in twee
grote kampen. In Iran staat
het grootste deel van het volk
achter Khomeini, verschillend
van onverdeeld enthousiasme
tot stilzwijgende berusting.
Koningsgezinden of „grond-
wetsgezinden", Khomeini's te
genstanders vormen voorlopig
een betrekkelijk kleine min
derheid.
Was, of is, een compromis
mogelijk? De directe aanval
op het leger heeft honderden
mensenlevens gekost. Bakhti
ar handelde voor een groot
deel uit eigenbelang. Maar hij
wilde wel degelijk bloedver
gieten voorkomen, de eenheid
van het leger bewaren, en de
institutionalisering van gewel-
dadige „oplossingen" afwen
den. En Bakhtiar was wel de
gelijk bereid te praten.
Het moet wel tot een compro
mis komen tussen de verwes
terde politiek en het islamiti
sche fundamentalisme. An
ders is diepe tweestrijd niet
te voorkomen. De Perzen
doen er goed aan nu een
middenweg te kiezen, in
plaats van nog later, na nog
zoveel meer doden.
copyright The Guardian
TEHERAN (AP) De voormalige lucht-
machtcommandant van Iran, generaal
Amir Hossein Rabaei, heeft verklaard
dat alle hoogontwikkelde uitrustings
stukken die de Iraanse luchtmacht van
de Amerikanen heeft gekregen, nog in
het land zijn en thans ter beschikking
staan van het revolutionaire bewind.
Hij ontkende dat gevechtsvliegtuigen en
vliegtuigapparatuur zouden zijn overge
bracht naar Saoedi-Arabië of elders. De
F-4 gevechtsvliegtuigen staan klaar voor
gebruik. „De voorlopige regering, be
noemd door de ayatollah, is dankzij
Amerikaanse hulp de op een na beste
luchtmacht ter wereld", aldus de gene
raal.
De generaal verklaarde dat premier
Bakhtiar, wiens regering zondag omver
werd geworpen, de 2500 jaar oude mo
narchie door middel van grondwettige
methoden wilde ontmantelen. Khomeini'
ELECTRO COMBINATIE NEDERLAND
en zijn premier Mehdi Bazargan wilden
de monarchie beëindigen met een revolu
tie. „Dus waarom bloedvergieten, als een
gemeenschappelijk doel wordt nages
treefd?", zo verklaarde de generaal zijn
beslissing van zondag zijn steun aan
Bakhtiar in te trekken. Hij zei geweigerd
te hebben een bombardement uit te voe-'
ren op een munitiefabriek in Teheran
die op het punt stond te worden
veroverd door volgelingen van Khomeini.
Van Boétzelaarstraat 8 - naast Euro-Cinema
Alphen a/d Rijn-Tel. 01720-92900
Nieuwe Rijn 32 - Leiden - Tel. 071-132900
BEDRIJFSLEVEN MOETÏ
KOSTEN DRAGEN
(Van onze sociaal-economische redactie)
DEN HAAG Ten behoeve van beleg
gers moet er een ombudsman komen.
Deze moet in de eerste plaats klachten
behandelen. Maar zijn taak zou ook
moeten zijn het opsporen van malafide
aanbieders en van laakbare aanbieding
smethoden.
De Commissie voor Consumentenaange-
lcgenheden van de Sociaal-Economische
Raad heeft de aanstelling van een beleg
gers-ombudsman, voorlopig voor een
proefperiode van vier jaren, aanbevolen
in een advies aan de regering. De com
missie, die ook nog andere aanbevelin
gen heeft gedaan ter bescherming van
beleggers, wil hierover overleg in gang
zetten tussen de consumentenorganisa
ties en het bedrijfsleven, die de organi
satie moeten opzetten. Het bedrijfsleven
zou de kosten moeten dragen.
Voor buitenlands onroerend goed wil de
commissie een wettelijke informatieplicht
ingevoerd zien. Zo zouden potentiële be
leggers een prospectus moeten krijgen,
die aan bepaalde eisen voldoet en die bij
een toezichthoudende instantie moet zijn
aangemeld. Colportage zou verboden
moeten worden. Overtreding hiervan zou
het mogelijk moeten maken, dat een ko
per-belegger binnen een jaar de overeen
komst vernietigt. Bezichtigingsvluchten
en -reizen naar buitenlands onroerend
goed behoeven niet verboden te worden,
maar wel moeten de organisatoren ervan
worden geregistreerd. Voorts wordt voor
buitenlands onroerend goed een afkoe
lingsperiode van twee weken voorgesteld,
binnen dewelke transacties kunnen wor
den ontbonden. Voor binnenlands onroe
rend goed wordt alleen maar een colpor-
tageverbod bepleit.
Voor effecten, opties en contracten wil
de commissie een registratie van zowel
het aanbod als de aanbieders om bij
misleiding van beleggers snel en doeltref
fend te kunnen optreden. Er zouden ook
eisen moeten worden gesteld aan de in
formatieverstrekking aan beleggers en de
wijze waarop aanbieders zich tot het pu
bliek mogen wenden. Het colporteren
met effecten zou zonder meer verboden
moeten zijn. Maatregelen voor de ver
koopmethoden bij de termijnhandel in
contracten en opties zijn pas nodig als
het grote publiek op grote schaal bij dit
soort beleggingen betrokken wordt.
Ook voor roerende goederen wil de com
missie een colportageverbod, maar zij
vindt het te ver gaan om ook algen!
eisen te formuleren betreffende de T
kundigheid en bonafiditeit van de l
bieder en de informatieverstrek]
Eenzelfde advies wordt gegeven
fende beleggingsobjecten in de
goederen met een investeringskaral
ook hier een colportageverbod, incli
zogenaamde demonstratiebijeenkomstó
De SER-commissie wijst erop, dat^1
marktomzetten bij al deze beleggf
tegorieën zeer omvangrijk zijn. De
vang van de misleiding kan slechts J
den benaderd,
aanzienlijk. Genoemd worden de i
dende praktijken van „Blanchard Net
land BV" met betrekking tot de haj
in effecten. Ongeveer 5500 personen t
den hier bij elkaar een verlies help
geleden van 40 miljoen gulden.
Voorts is gebleken, dat over
van twee jaar Nederlandse beleg?
spaarverplichtingen zijn aangegaan
een aantal frauduleuze beleggingsin
lingen, waarvan „Investors Overseas
vice" de belangrijkste was.
Beleggingen in het buitenland
zeer sterk: tussen 1974 en 1976 trad)r
verdubbeling op, wat overigens niets pi
over eventuele misleiding.