Khomeini.
sen asceet
-lis heerser
tan Iran
Bisschoppen Puebla
achter bestrijding
onrecht en armoede
VS-rapport: vooruitgang op gebied mensenrechten
rOEGEWIJDEN VAN DE AYATOLLAH
Mehdi Bazargan
een mengsel van
redelijkheid en
revolutie
3-homemi wmt
ider Pol Pot,
iln Cambodjanen
ïgekomen
Israël bereid
vredesgesprek
te hervatten
-jITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 12 FEBRUAR11979 PAGINA 0
uitatollah Roeholla Khomeini
sinds gisteren de onbe-
tSfctc heerser van Iran. De 78-
nonSge shi'itische leider begint
t d«zijn levensavond de rol te
egeilen van „opperste raads-
d^r" van wie het lot van zijn
afhangt.
enigszins gebogen en met een
NJe baard gesierde geestelijk leider is
^900 geboren in de provincie Kho-
jjJi. Op 27-jarige leeftijd begon hij
ien,d! het onderwijzen van de filosofie
i de Islam, waarbij zijn lessen grote
rklank vinden. In 1941 ontketent hij
Strijd tegen de dynastie van de Pa-
i's. Zijn oproep tot de strijd wordt
Jnmerkt door drie elementen: vrij
en 4 onafhankelijkheid en afwijzing
lindjjuitenlandse overheersing,
xideïde omverwerping van het bewind
premier Mossadeq in 1953 verzet
Gewapende
Iraanse burgers
doorzoeken in
Teheran een le-
gertank, die in
de gevechten in
de nacht van za
terdag op zon
dag tussen de
aanhangers van
Khomeini en die
van Bakhtiar,
vernield werd.
de ayatollah zich tegen het programma
van het Nationaal Front van Sandjabi
en Bakhtiar, die hun programma sa
menvatten onder de leus: voor hervor
mingen, tegen despotisme.
In 1962 wordt Khomeini, bij de dood
van de ayatollah Kasjani hoofd van de
sji'itische gemeenschap van zijn land.
Zijn heftigheid leidt tot zijn arrestatie
in 1963 en een jaar huisarrest. Dit gaf
aanleiding tot omvangrijke betogingen,
die naar schatting duizenden doden tot
gevolg hebben gehad. Vrijgelaten in
1964 wordt Khomeini in ballingschap
gestuurd naar Turkije en vervolgens
naar de heilige stad Nadjef in Irak.
Daar wordt hij na veertien jaar uitge
wezen. Khomeini vestigt zich dan in
Frankrijk. Van daaruit begint hij zijn
beslissende slag tegen de sjah met op
ruiende redevoeringen die in Iran tot
bloedige onlusten leiden.
De verering voor Khomeini geldt niet
slechts zijn kennis en politieke beteke
nis, maar heeft ook een morele dimen
sie. De man is een asceet, die zichzelf
strikte discipline oplegt en een intens
spiritueel leven leidt Hij is gehuwd met
een vrouw bij wie hij vijf kinderen
heeft.
rtra
►t trr oe
ie: „volg van de voorpagina)
van dat moment zaten op het schoolplein voor Khomeini's
mafdkwartier gevangen genomen militairen tussen duizen-
7ert<in beslag genomen wapens. Onder de gevangenen be-
vrout zich ook generaal Nassiri, een van de meest gehate
ordtpen van Iran. Deze hoge functionaris van- de geheime
Savak was verantwoordelijk voor het martelen van
ze Seke gevangenen. Ook oud-premier Hoveida bevindt
stj onder de gearresteerden. Gevangenen van het sjahbe-
nie| zijn echter met duizenden vrijgelaten. Bij de bestor-
henj van verscheidene gevangenissen zijn allen, zowel po-
Tte als criminele gevangenen, op vrije voeten gesteld.
dejnieuwe bewind in Iran is al officieel erkend door Pa
in. Het Pakistaanse staatshoofd, generaal Zia, stuurde
horgen een geluktelegram aan Mehdi Bazargan, de
I Khomeini aangewezen premier, die mogelijk vandaag
hieuwe regering zal bekend maken. PLO-leider Arafat
hie Khomeini een boodschap, waarin hij de omwente-
jin Iran het begin noemde van een vrijheidsstrijd te-
jlsraël. Premier Begin heeft zijn verontrusting over de
dkkeling in Iran uitgesproken. Volgens de New York
Is heeft de Amerikaanse VN-afgevaardigde Andrew
Ig een onderhoud gehad met twee vertegenwoordigers
9 Khomeini en hen gevraagd niets tegen de Iraanse jo-
_H_ e zullen ondernemen.
Deze tank stond als bewaking bij de ambtswoning
van ex-premier Bakhtiar van Iran. De bevelvoerend
officier geeft zich over aan de opstandelingen, wat
een van hen kenbaar maakt door meteen witte vlag te
zwaaien.
Mehdi Bazargan, eer
ste minister van de
voorlopige regering
van de ayatollah
Khomeini, is een
kleine, zeer elegante
man van 73 jaar, die
ondanks zijn leeftijd
nog zeer actief is en
zelfs nog bergen be
klimt. Bazargan leeft
eenvoudig en besbhei-
denis een integer en
diepgelovig man, met
toch ook de roep van
progressiviteit, en
kan beschouwd wor
den als een samens
melting van revolutie
en redelijkheid.
Hij studeerde aan de Ecole
Centrale van Parijs en was
hoogleraar in de thermody
namica aan de universiteit
van Teheran. Hij was een
intiem medewerker van
Mossadeq, de Iraanse pre
mier die de olie-industrie
nationaliseerde en de sjah
naar het buitenland dreef.
Bazargan werd de eerste
directeur van de genationa
liseerde olie-industrie.
Na de val van Mossadeq
sloot Bazargan zich aan bij
het Nationaal Front van de
politici Sandjabi en Bakhti
ar en stichtte daarna in
1963 de „Bevrijdingsbewe
ging van Iran". De bewe
ging zag de islam als een
politieke religie en trok in
tellectuelen aan, maar
werd getroffen door een
verbod. Bazargans opposi
tie tegen de sjah kostte
hem zes jaren van zijn
vrijheid. Bazargan voorziet
thans in zijn levensonder
houd als partner met ande
re kameraden uit zijn ge
vangenis in een bedrijf van
electrische huishoudelijke
apparaten. Hij richtte in
1978 de Iraanse vereniging
voor de verdediging van de
mensenrechten op.
fler de intieme medewerkers van
Ütmeini, die vermoedelijk een rol
en spelen in het kabinet van Bazar-
zijn dr. Ibrahim Yazdi, een 37-jari-
kankerspecialist die tot voor kort
eerde in Texas, de 43-jarige Asfaha-
Sadegh Ghotbezaden, die in 1969 uit
Verenigde Staten werd gezet we-
agitatie tegen de sjah, en de 32-
ge econoom Aboel-Hoessein Bani-
ten drie zijn de ayatollah zeer toe
gewijd en onder het werk dat zij heb
ben gedaan, sedert Khomeini's aan
komst in Frankrijk, waren het organi
seren van geldelijke steun voor de sta
kende werknemers in de olieindustrie,
het verspreiden en vertalen van Kho
meini's toespraken en het verbeteren
van het beeld dat men in het Westen
van de ayatollah had. Dr Yazdi heeft
via de media geprobeerd er de VS van
te overtuigen dat de islamitische oppo
sitie niet manipuleerd werd door Mos
kou en ook niet aanstuurde op anar
chie.
Een andere sleutelfiguur in Khomeini's
beweging was prof. Moh. Mokri, oud
minister onder Mossadeq. Mokri, een
islamhistoricus, regelde verleden jaar
de ontmoetingen tussen Khomeini en
Kariem Sandjabi, de leider van de op
positiebeweging. Deze ontmoetingen
leidden tot overeenstemming over een
campagne tot onttroning van de sjah,
verkiezingen oiver een toekomstige re
geringsvorm en beëindiging van de
staat van beleg, censuur en detentie.
Ghotbezaden heeft gepoogde de vrees
weg te nemen, dat er voor de vrouwen
in een islamitische staat geen rol weg
gelegd zou zijn en de econoom Bani-
sadr heeft verklaard, dat een islamiti
sche republiek Iran de regering zich
moet toeleggen op landbouwhervor
ming door invoering van coöperaties
en minder op industrialisatie.
twe
ldi A Ford getrouwd
n aai SPRINGS
;niss( Susan Ford,
i def| dochter
in oöud-president
te. Hford, is za-
-acadh de episco»
•ht Ark van St.
t in Palm
door getrouwd
had 35-jarige
Iran Vance, een
radiin de gehei-
denljt
van r had elkaar
t eerst ont-
rteld( juni 1977,
matö bruidegom
werk! van presi-
J was.
Golfde 350 brui-
d tofen waren
or Nnatra, actrice
en Walter
varg, voorma-
Irikaans am-
r te )r in Lon- Susan Ford en haar bruidegom Charles Van-
het ce.
ijeddi
niïKI (Reuter) De se voorzitter van de internati-
gewevan het nieuwe be-
verrih Cambodja hebben
^aanstaande Europese
debt verteld dat in de
i RocJ" van het bestuur van
neerdler Pol Pot drie mil-
jcfrmbodjanen, dat is
111 40 procent van de
om het leven zijn
e mei
huis 1 van hen was slacht-
massamoorden, ter
wieren in de gevangenis
oepeiöen, of van honger of
sistenjtierven. Dit heeftnlë
aar tr van de Revolutio-
ilksraad Heng Samrin
agen gezegd in een
«prek met professor
onale journalistenorganisatie
(IOJ) dat zaterdag door het
Finse persbureau STT-FNB is
verspreid.
„Uit voorlopige cijfers weten
we dat van de bevolking van
acht miljoen mensen er onge
veer drie miljoen, of bijna de
helft, zijn vernietigd. De pre
cieze cijfers kunnen hoger
zijn", had Heng Samrin tot
professor Nordenstreng ge
zegd.
Heng Samrin heeft voorts ge
zegd dat de gezinnen voor 100
procent uiteen waren geval
len". „Wij hebben nog geen
durlelijk beeld hoeveel gezin
nen herenigd kunnen wor-
PUEBLA Op de Latijnsa-
merikaanse bisschoppenconfe
rentie in Puebla in Mexico is
.gisteren een verklaring goed
gekeurd die zich keert tegen
schendingen van de mensen
rechten en onderdrukkende
militaire regeringen.
In de verklaring, waaraan
vandaag enkele kleine veran
deringen zouden kunnen wor
den aangebracht, steunen de
bisschoppen een actieve rol
van de rooms-katholieke kerk
bij de bestrijding van onrecht
en armoede. Het is te ver
wachten dat de verklaring de
oppositie tegen autoritaire re
geringen in Latijns-Amerika
zal aanwakkeren.
De verklaring over de men
senrechten en onderdrukken
de regimes is een duidelijke
overwinning voor de progres
sieven op de conferentie, die
krachtiger verzet willen tegen
de militaire regeringen die in
Latijns-Amerika domineren.
De conservatieven hadden
zich tegen een actieve politie
ke rol van de kerk uitgespro
ken.
In uittreksels uit de verkla
ring die de internationale
pers in handen werden gege
ven, staat dat „dwangregi-
mes" van hun macht mis
bruik maken om politiek an
dersdenkenden te martelen en
te ontvoeren en dat armoede,
uitbuiting en schending van
de mensenrechten in Latijns-
Amerika toenemen. De kerk,
aldus de verklaring, moet der
gelijke wantoestanden aan de
kaak stellen.
In het stuk worden kapitalis
me en marxisme gelijkelijk
gekritiseerd en wordt politie
ke partijen in Latijns-Ameri
ka aangewreven, dat zij zowel
in ideeën als prestaties zijn
tekortgeschoten. Gevraagd
wordt om een nieuwe politiek
terzake van het grondbezit, de
industrie en de handel, ter
verlichting van de economi
sche problemen
De verklaring wordt gezien
als de progressiefste die de
plaatselijke kerk ooit het licht
heeft doen zien. Volgens ker
kelijke leiders zijn de bis
schoppen in Puebla aange
moedigd door de woorden die
Paus Johannes Paulus op de
conferentie sprak en die on
recht hekelden en pleitten
voor dringende verandering
voor het opheffen van de ar
moede.
Volgens de Columbiaanse bis
schop Dario Castrillon Hoyos
hebben de ongeveer 180 bis
schoppen „bijna eenstemmig"
voor het document gestemd.
Kardinaal Landazuri Ricketts
van Lima in Peru deelde mee
dat vandaag wordt gestemd
over de amendement- n aan
het stuk afkomstig var de le
den der eenentw-' «tig werk-
commissies. De uiteiix 'ijke
tekst zal ter goedkeuring or
den voorgelgd de pa is,
aldus de kardinaa.
JERUZALEM (AFP-DPA)
Israël heeft zich bereid ver
klaard het vredesgesprek met
Egypte in Camp David te
hervatten en de VS tevens
gevraagd dit vredesgesprek
te laten samenvallen met bi
laterale besprekingen tussen
Israël en de VS.
Premier Begin heeft dit giste
ren verklaard na afloop van
een kabinetszitting. Hij zei er
bij, dat de Israëlische minis
ter van buitenlandse zaken,
Mosje Dajan, die met Cyrus
Vance en zijn Egyptische
ambtgenoot Mustapha Chalil
de besprekingen zal voeren,
geen grotere volmachten
krijgt, aangezien Carter in
zijn uitnodiging te kennen
heeft gegeven, dat de onder
handelingen met tussenpozen
worden gevoerd, zodat er
voor de delegaties voldoendse
gelegenheid bestaat om hun
regeringen te raadplegen.
De besprekingen zullen op 21
februari beginnen.
Redelijkheid en moed
gaan ten onder in Iran
Het Islamitisch verzet dat ruim een jaar geleden van
uit de de moskeeën in de heilige steden van Iran zijn
beslissende opmars begon, heeft gisteren zijn doel be
reikt Het leger dat vrijwel tot op het laatste moment
werd beschouwd als het geduchte bolwerk van de rege
ring van premier Bakhtiar, bleek tenslotte niet in staat
de ontketende volksmassa's van de religieuze leider
Khomeini te weerstaan.
In minder dan drie maanden tijd verschoof het mach
tsoverwicht. van de kleine militaire en burgerlijke elite
rond de sjah naar de sinds jaar en dag buiten spel ge
zette religieuze leiders, die hun aanhang onder de rech
teloze volksmassa's de laatste jaren razendsnel hadden
zien groeien. De reactie in Iran heeft onverbiddellijk te
ruggeslagen en achteraf kan geconstateerd worden dat
de advocaat Bakhtiar met zijn van redelijkheid en
moed getuigend, doch veel te laat van de grond geko
men compromis, slechts de levenskansen en de kwali
teiten bezat van een desperado tegen alle beter weten
Het tot buitenmenselijke proporties uitgegroeide cha
risma van de religieuze leider ibiomeini maakte immers
iedere tussenweg onmogelijk, ook al was het feitelijke
verschil tussen Bakhtiar en Khomeini's premier Barza-
gan betrekkelijk klein. Beiden streden immers vele ja
ren zij aan zij tegen de sjah en betaalden dat met vele
jaren gevangenschap. Maar Bakhtiar stelde het handha
ven de Iraanse grondwet, als een kostbaar en even
wichtig Uitgewerkt democratisch compromis van niet-re-
ligieuze en religieuze groepen van de bevolking, voorop.
Dat alles werd echter beschouwd als een erfenis van
het gehate sjah-regime. Uiteraard is men zeer benieuwd
hoe de nieuwe premier zich zal redden nu Iran vanaf
vandaag onder Islamitische leiding staat. De figuur van
Barzagan, die jaren lang een strijder was voor de men
senrechten, lijkt vooralsnog de enige garantie te zijn
dat de niet-religieuze minderheidsgroepen in een Islami
tische staat niet onder de voet zullen worden gelopen.
Het gevaar van een nieuwe dictatuur is echter aller
minst denkbeeldig. Ongetwijfeld zal Bakhtiar nog gelijk
krijgen in zijn opvatting dat de aanhang van Khomeini
veel minder groot is dan tot nu toe werd vermoed.
Grote groepen in de bevolking hebben immers in die
alles scheidende draaikolk van de polarisatie slechts
voor Khomeini partij gekozen om te overleven.
Op het wereldpolitieke toneel lijkt de rol van Iran, dat
in de ogen van de sjah de politieagent van het Midden
Oosten had moeten worden, voorlopig geheel uitge
speeld. De interne strubbelingen zullen haar aandacht
geheel naar binnen richten. Hoe groot de weerslag van
de Iraanse omwenteling zal zijn op de economische en
strategische verhoudingen in de wereld en met name
voor wat betreft haar rol als 's werelds op één na
grootste olieleverancier, is nog niet te voorzien. De ko
mende vredesbesprekingen in Amerika tussen Egypte
en Israël zullen er ingrijpend door worden beïnvloed.
Voor de rust in het Midden Oosten is de huidige ont
wikkeling in ieder geval catastrofaal.
Abi Ofarim
onder
beschuldiging
De Israëlische zanger en
componist Abi Ofarim be
treedt in München de
rechtszaal. Hij is beschul
digd handel in drugs.
Militairen
richten
eigen rijschool
vereniging op
Eindhoven Militaire rij-in-
structeurs hebben in Eindho
ven de alternatieve Vereni
ging van Rijschoolhouders en
Instructeurs opgericht. Vol
gens initiatiefnemer en eerste
voorzitter adjudant. W. Ti 1-
burgs is de vereniging opge
richt als reactie op recente
uitlatingen van een Eindho-
vense rijschoolhouder, die de
militairen van oneerlijke con
currentie beschuldigt omdat
ze in hun vrije tijd aan par
ticulieren rijles geven.
De BOVAG en de Federatie
van Rijschoolmanagers heeft
het Ministerie van Defensie
inmiddels schriftelijk ge
vraagd of hiertegen niet opge
treden kan worden. Volgens
een woordvoerder van dit mi
nisterie is er echter niets aan
de hand, zolang de lessen in
de vrije tijd worden gegeven.
Volgens Tilburgs hebben zich
nu al bijna tweehonderd le
den aangemeld uit Zuid- en
West-Nederland.
Weer dolfijnen
afgeslacht
IKI-EILANDEN (Reuter) -
Japanse vissers hebben zater
dag 170 dolfijnen de keel
doorgesneden. Zij zeiden dat
wel te moeten doen om hun
eigen bestaan te beschermen.
Een woordvoerder zei dat
lang was geaarzeld, maar dat
„wij onszelf niet kunnen laten
doodhongeren door de dolfij
nen hun gang te laten gaan
met het verslinden en verja
gen van de vis".
Duitse secretaresse bij
NAVO wegens spiona-ffe
aangehouden
BONN (DPA) De secreta
resse van het hoofd van de
politieke afdeling bij de verte
genwoordiging van de Duitse
Bondsrepubliek bij de NAVO
in Brussel is op verdenking
van spionage voor de DDR
gearresteerd.
Het betreft de 38-jarige Ingrid
Gerbe. In verband met tegen
haar gerezen verdenkingen
was zij een dag of acht gele
den naar de Bondsrepubliek
teruggekeerd.
(Van onze correspondent Dick Toet)
WASHINGTON Een in het algemeen toege
nomen bewustwording ten aanzien van de
mensenrechten, een verbetering van de situa
tie in een beduidend aantal landen, maar ook
zeer nagatieve ontwikkelingen in enkele an
dere landen. Dat zijn de hoofdlijnen van het
jaarlijkse rapport van het Amerikaanse mi
nisterie van buitenlandse zaken over de
stand van zaken met betrekking tot het
handhaven van de mensenrechten Yi 115 lan
den, die economische en/of militaire hulp van
Het meest opvallende land in het negatieve
deel van het rapport is Israël. De algemene
beoordeling als democratisch land is welis
waar uitermate vleiend, maar volgens het rap
port wordt in delen van de bezette westelijke
Jordaanoever incidenteel gebruik gemaakt van
onmenselijke methoden. Tot de landen die
volgens het rapport enige vooruitgang hebben
geboekt, behoren Egypte, Jordanië, Saoedie
Arabië en Syrië. Tot diezelfde categorie wor
den ook gerekend Indonesië, Taiwan, Bolivia,
Equador, Nigeria, Peru, Thailand, Bangladesj
Verslechterde situaties zijn door het ministerie
geconstateerd in Iran (vóór het vertrek van de
sjah), de Fillipijnen, Zuid-korea en Nicaragua.
De hulp aan Nicaragua is inmiddels gestopt.
Een van de meest negatieve beoordelingen in
het rapport betreft de kleine Middenameri-
kaanse staat El Salvador, waar onlangs Phi-
lips-directeur Schuitema werd ontvoerd. Poli
tiek gevoelig liét de vrij zware kritiek op Me
xico, waar president Carter deze week een of
ficieel bezoek gaat afleggen. Volgens het rap
port zijn er betrouwbare berichten over het
sonen in Mexico.
Landen als de Sovjet-Unie, China, Chili, Ar
gentinië, Zuid-Afrika, Oeganda, die geen hulp
van de Verenigde Staten ontvangen, worden
in het rapport niet genoemd. En in het rap
port wordt een directe relatie gelegd tussen
de aandacht die de regering-Carter aan de si
tuatie rond de mensenrechten geeft en de ver
hoogde bewustwording en progressie in een
aantal landen. De Amerikaanse buitenlandse
politiek heeft volgens het rapport in belangrij
ke mate bijgedragen tot deze positieve ontwik-
