A/oningbouw en laboratoria 4% jen explosieve combinatie WONEN IN EEUWENHOEK KAN WONEN IET 'KNALGAS' BETEKENEN „Verdoezeld" Kinderen „Nooit" 3Jj LEIDEN Is het verantwoord woningen te bouwen in het Leidse stadsdeel dat de )euwenhoek heet? Afgezien van ver de problemen die het Leidse gemeentebestuur nog zal ontmoeten om de grond in de ;n euwenhoek voor woningbouw te gr. verkrijgen (ook de universiteit teen heeft een claim op de grond iik gelegd), dreigt een ongewoon )~tal aspect de plannenmakerij te loorkruisen. In de Leeuwenhoek zijn universitaire laboratoria gehuisvest, een congestie van chemische werkzaamheden. Voorlopig lijkt het Leidse emeentebestuur zich weinig aan I te trekken van het potentiële ssen gevaar dat woningbouw op dit terrein met zich zou kunnen ebrengen. Waarschuwingen van Iverse deskundigen zijn door het college min of meer als loze M alarmeringen met een dubbele odem afgedaan. Een onderzoek naar mogelijke gevaren is nog tiet aangevat. In bijgaand artikel probeert verslaggever Peter KI Viering een bijdrage te leveren pan een dergelijk onderzoek, dat 1 in het belang van de eventuele toekomstige bewoners van de Leeuwenhoek in elk geval uitgevoerd diende worden. Leiden Leiden, een stad met 102.750 zielen. Een stad met een oude universiteit, maar ondanks haar ouderdom gestaag groeiend en zodoende een vruchtbare Alma Mater voor duizenden studenten, die jaarlijks hun door examens gepijnigde hoofden op haar schoot ter ruste leggen. Leiden, een stad met twee sleutels in zijn wapen. Sleutels die op alle deuren passen en niet zouden misstaan als vignet in de kop van het gemeentelijke kringloop papier. Sleutels die daarentegen niet passen op de sloten van deuren die er niet zijn, van huizen die er niet zijn. De huizen van de niet-bezitter, de wo ningzoekende. Van de man of vrouw, die niettemin ook wel een eigen woning wii hebben, 't Liefst eentje in de sociale sector en als het niet anders kan, dan toch maar een koopwoning. Het links-liberale college (PvdA en WD) in de Sleutelstad weet er alles van en piekert zich dan ook dagelijks suf om met veel worden goede Leid se wol te spinnen, zodat er een kluwen van plan nen op tafel komt te liggen, die een leidraad moet vormen voor de woningbouw tot ver in de jaren tachtig. De gemeente zou een deel van de van huizen ver stoken burgerij naar een maagdelijk stuk land, dat grenst aan het Academisch Ziekenhuis, willen lei den. Dat beloofde land heet de Leeuwenhoek. Het is ruim 40 ha groot en biedt bouwgrond voor een kleine 2500 woningen. Maar er staan ook laborato ria, waar studenten van de Rijks-Universiteit Leiden (RUL) zich verdiepen in de kennis van de chemie, kernenergie, virus- en DNA-recombinantonderzoek. Voor dat Leeuwenhoek-plan heeft de gemeente al een programma van eisen opgesteld, een schets matig ontwerpje, dat verder uitgewerkt gaat wor den. „Een plan dat niet ingaat op de werkelijke ge varen die er aan woningbouw op de Leeuwenhoek kleven", meent een aantal chemici. „Een ontwerp dat de feiten verdoezelt", zeggen weer anderen, onder wie de Inspecteur voor de Volksgezondheid in Zuid-Holland, de heer C. J. van Kuijen. Er is wat vreemds aan de hand met dat Leeuwen hoekterrein, wordt er van alle kanten gefluisterd. Waarom zou de gemeente nu uitgerekend haar zin nen hebben gezet op een lap grond, waar de RUL laboratoria heeft staan, waarin chemische en radio actieve proeven worden genomen en waar het af val van deze proeven Hgt opgeslagen in makkelijk bereikbare uit beton opgetrokken gebouwtjes, alle afgesloten door houten deuren, die als het ware door een kinderhand te openen zijn? Het antwoord is gecompliceerd maar ook veelzeg gend: „Omdat we niet anders kunnen, omdat alle grond die voor woningen geschikt zou zijn verge ven is. Van de slechtste terreinen kiezen we de beste uit. Dat is het tragische van de stedebouw", aldus wethouder C. Waal (Ruimtelijke Ordening en Openbare Werken). Voor C. J. van Kuijen, Inspecteur voor de Volksge zondheid in de provincie Zuid-Holland, vormen de plannen die Leiden met de Leeuwenhoek heeft een activiteit die hij met argusogen in de gaten houdt. „Ik wil eerst wel eens een risico-analyse van de gemeente onder ogen krijgen, waarin precies ver meld staat welke gevaren er verbonden zijn aan het bouwen van woningen in de buurt van labora toria. Het programma van eisen doet daar erg ge heimzinnig over. Ik kan zelfs zeggen, dat de veilig- .heidsaspecten die betrekking hebben op bouw in de Leeuwenhoek goeddeels door de gemeente ver doezeld worden. Er staat weinig nieuws in". „De gevaren zijn nooit duidelijk In beeld gebracht, men heeft deze tot nog toe onvoldoende geïnven tariseerd. Zo'n^ inventarisatie zou getoetst moeten worden aan een groot aantal milieuwetten (hinder wet, kernenergiewet) en aan de regels die gelden voor het bouwen in het kader van de ruimtelijke ordening. En ook al heb ik die gegevens, dan nog wil ik meer weten. Ik wil weten welke proeven er worden gedaan en in welke mate het chemisch on derzoek zich in de komende twintig jaar ontwikkelt. Pas dan kan ik beoordelen of bouwen in de Leeu wenhoek ongevaarlijk is". Dr. S. J. Roorda, de directeur-beheerder van het Gorlaeuslaboratorium dat met een aantal gebouwen in het Leeuwenhoekterrein domineert, weet precies hoe het met de (on) veiligheidsmarges op zijn grondgebied is gesteld. Dr. Roorda: „Als je mij zou vragen, is wonen of werken in de Leeuwenhoek le vensgevaarlijk, dan zou ik zeggen nee, dat is echt niet het geval. Maar als mij gevraagd wordt, is het een gevaarlijk terrein voor mensen die niet weten wat ze doen, kinderen bijvoorbeeld, dan moet ik ja zeggen. Dan is het een uitermate gevaarlijk gebied, een voorbeeldje: in mijn laboratoria wordt gewerkt met 20.000 chemicaliën, die alle verschillen in gra den van vergiftigheden. Studenten weten daarmee om te gaan, maar kinderen weten dat niet. Je zou dus om alle gebouwen op dit terrein een hele moe ten zetten om te voorkomen, dat kinderen er in kunnen. Bij elkaar liggen hier circa 20.000 liter hoogst explosieve stoffen opgeslagen, waaronder alcohol, ether, aceton en benzeen. In het Gorlaeus laboratorium zijn 400 zuurkasten te vinden, waarin de studenten hun proeven doen. Al deze kasten ventileren de vrijgekomen chemische dampen naar buiten. Die komen dus gewoon in de lucht terecht. Is dat gevaarlijk? Ik zou zeggen, niet gevaarlijker dan het roken van een sigaret, maar ik weet niet hoe gevaarlijk dat kan zijn. Als je asthmatisch bent, kan het misschien best erg vervelend zijn. En om weer op die kinderen terug te komen... Op dit terrein staan twee gebouwtjes waarin alle che misch afval van de laboratoria in Leiden wordt op geslagen, zowel van het AZL als van de analisten- school. Dat zijn duizenden liters uitermate brandba re stoffen. Die gebouwtjes zijn dusdanig geconstru eerd dat de wind er door kan waaien, zodat er zich geen gasvorming kan ontwikkelen. Dat houdt evenwel in dat vuur er makkelijk in kan komen. Af gelopen zomer, had een familie met kinderen op dit terrein haar tent opgeslagen en een kampvuur aangelegd pal tegen het afvalhuisje. Dit heeft een enorme paniek veroorzaakt toen de veiligheidsmen sen (acht man veiligheidsdienst en 36 man alarme ringsdienst -red.) er achter kwamen. Ze wisten niet hoe snel ze het vuur moesten doven. Maar dat is nog lang niet alles... Er wordt op en rond de Leeu wenhoek kernonderzoek verricht, waarbij radio-acti viteit vrijkomt (Sylvius- en bio-chemischlaboratori- um). Er wordt geexperimenteerd met ziekteverwek kende virussen, het DNA-recombinantonderzoek en noem maar op. Over het terrein vinden transporten plaats met helium, waterstof, ether enz. Langs rijks weg 44 loopt een pijpleiding van Rotterdam naar Schiphol, waardoor benzine wordt vervoerd of kero sine als brandstof voor vliegtuigen. De Leeuwen hoek lijkt mij, als men het me eerlijk vraagt, nu niet bepaald een gebied om woningen te bouwen". Een collega van de heer Roordb van de Delftse T.H., drs. Th. J. Boerstra, stelt als hem om zijn me ning omtrent de Leeuwenhoek wordt gevraagd, dat de gemeente Leiden nooit aan dit ambitieuze bouwplan moet beginnen. Boerstra voert zelf het beheer over een aantal proeffabrieken van de T.H. aan de Delftse Julianalaan. Zijn hogeschool had zo'n twee jaar geleden het plan opgevat om een laboratorium in de nabijheid van een woonwijk te bouwen. Hoewel het plan omgekeerd is aan het plan van de gemeente Lelden verschilt het in es sentie niet. Het gaat om laboratoria en woonhuizen in eenzelfde gebied. Van de kant van de bevolking rezen er dermate grote bezwaren tegen de nieuw bouw van dit driehoekig complex, dat de T.H. bij nader inzien afzag van het hele idee. „De mensen hadden gelijk", zegt de heer Boerstra. „Of het nu werkelijk gevaarlijk zou zijn geworden doet eigen lijk helemaal niet terzake. Angst is een voldoende argument om van een plan af te zien. Telkens een transport met chemicaliën langs je deur te zien gaan is niet bevorderlijk voor je gezondheid. Trou wens niemand kan zeggen of er werkelijk niets kan gebeuren in een gebied waar proeven worden ge daan. Ga dus nóóit woningbouw met laboratoria mengen, want je krijgt gedonder. En dan zijn het de plannenmakers van nu, die over vijf jaar met spandoeken voor je deur staan. Zo is het natuurlijk ook nog wel een keer". Dus niet bouwen in de Leeuwenhoek? Men zou het zo denken, als men de heren chemici op hun woord gelooft. Mengen kan gevaarlijk zijn. Zij kun nen het weten. Waterstof en zuurstof (beide twee ongevaarlijke stoffen) vormen in gemengde toe stand „Knalgas" en dat is een zeer explosieve combinatie. Het laatste woord over de Leeuwen hoek is daarom nog niet gesproken. Temeer als men bedenkt, dat ook de universiteit een claim op het immense terrein heeft gelegd. De grond is overigens van geen van de touwtrekkende partijen, dus noch van de gemeente, noch van de universi teit, maar van het Rijk. Grond die de gemeente in 1975 aan het Rijk verkocht om de nieuwbouw van het Academisch Ziekenhuis te kunnen realiseren. Van dat nieuwbouwplan heeft het AZL tenslotte af gezien. De grond ligt nu te koop aangeboden. Het touwtrekken tussen de twee partijen kan beginnen. De RUL sterkt zich mentaal tijdens deze krachttoer^ in de overtuiging dat woningbouw in de buurt van laboratoria onrealistisch is. De gemeente hecht veel gewicht aan een uitspraak van de voormalige staatssecretaris van Volkshuisvesting en Ruimtelij ke Ordening, Jan Schaefer, dje er in juni 1977 op wees, dat de betrokken gronden door de gemeente voor woningbouw kunnen worden aangewend. De conflictstof rond de Leeuwenhoek heeft zich derhal ve metershoog opgehoopt en het ziet er voorals nog niet naar uit, dat (jeze met een krachtige oos tenwind de zee in wordt geblazen. PETER VIERING Directeur dr S.J. Roorda van hefGorlaeuslaboratorium Een van de opslagplaatsen van chemisch afval wordt leeggezogen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 13