I
Tropisch
warm
Gabon
zoekt
toegang tot toeristenmarkt
SAFARI'S IN HET REGENWOUD
BUITENLAND LEIDSE COURANT MAANDAG 29 JANUAR11979 PAGINl
President in de schaduw
van Schweitzer
Indrukwekkend natuurschoon in Gabon
SI
Galon (ofGaboen) is de naam van het land waarin jZ
dr. Mbert Schweitzer zijn wereldberoemde
oervoudziekenhuis heeft gebouwd. De miljoenen
menton die deze „Grand Docteur" en zijn I
leven.werk kennen, hebben daar slechts een vaag
besef \aa.
Zij wettnalleen, dat deze cultuurhistorische enclave
van het visten ergens in Afrika ligt, in equatoriale
gewestei vaar vroeger de Fransen het voor het
zeggen hitden. Na een bezoek te hebben gebracht
aan het faceuze ziekenhuis verbleef één van onze
redacteurenvijf dagen in de republiek Gabon, met
als domicilie ie hoofdstad Libreville.
Daar kreeg ff een Indruk van de gang van zaken
in „het land v-n Schweitzer". Het wordt geregeerd
door presidenlEt Hadj Omar Bongo, wiens partij
geen concurrente te duchten heeft. Zeer tot ergcnC^
waarschijnlijk v.n deze machthebber kent heel de die
wereld SchweitZ'r, terwijl het land waarin diens get
ziekbed nog altijl functioneert maar zelden wordt
genoemd.
Gabon doet nu pocjngen om het toerisme te
bevorderen, en bielt de verbaasde gasl uit Europa
een vreemde mengding van prestige-objecten,
stranden en ongerep oerwoud. Maar de grootste
trekpleister voor dit herisme is nog altijd dat
merkwaardige hospitialdorp aan de Ogooué-rivier.
Het dure paleis van president Bongo
iabon presenteert het toerisme van de gro-
verwondering. Een formidabele moskee is
i aanbouw tenkoste van miljarden Afrikaan-
francs, hoewel nauwelijks één procent
vt de bevolking onderschrijft dat Allah god
i en Mohammed zijn profeet. Niet ver van-
£fcr is de grootste supermarkt naar men
ztt van Afrika gebouwd met de vrolijke
njm Mbolo („goedendag"); de torenflat
VQ- „Buitenlandse Zaken" is één schitte-
reie spiegeling van goudkleurig glas en
aa> de overkant staat een museum voor
votkunst, in hypermoderne vormgeving. De
becjafplaats voor missionarissen in Gabon,
alleaal vroeg gestorven door het uitputten
de maat. is nu een enclave in de woeste
nij vi staal, asfalt, marmer, glas en beton.
Water ook te zien is aan buitensporighe
den n natuurschoon. Gabon is nog niet
opgejmen in de grote circuits van het toe
risme Er is volop ruimte aan de 800 kilo-
meteiange kustlijn van de Atlantic voor de
duizelen Fransen en hun familieleden, die
hier h economische verworvenheden pro
longed alle kreten over „gabonisatie van
handejn industrie" ten spijt. Het ministerie
voor tirisme ontwikkelt intussen meerjaren-
planneien roept uit dat het best meevalt
met hitten regen.
Het aaal „seaside-resorts" beperkt zich
echter t enige strandcomplexen achter ho
tels of conderlijke geëxploiteerde nederzet
tingen iiGabonese of „Zuid-Amerikaanse"
stijl meteel raffiadakjes en andere neger-
romantielPlage de Remorquers op 15 kilo
meter va de stad, Cap Estirias (een vis-
sersdorpj( Pointe de Roi Denis en Coco
Beach weien geroemd om hun strandge-
neugten, iPort Gentil schijnt een volmaak
te beoeferg van de diepzeeduikerij moge
lijk te zijn.
Merkwaardjrwijze is de lange, droge peri
ode van j( tot eind september een vrij
sombere mtveel bewolking, en brengen de
twee regenten soms zon overdag, hoewel
gepaard me een verstikkende waterdamp.
De nachten z lang en klam.
Gabon is gn bestemming voor de door
snee zonzoer, die hier trouwens een for
tuin zou mo?n uitgeven, omdat georgani
seerde pakk^jzen vanuit Europa nog tot
de uitzonderien behoren. Zullen de vier
luxe rivierkruirs met accomodatie voor elk
110 passagierde grote doorbraak inluiden?
Ze staan op -t bouwprogramma, evenals
nog meer hote Vierduizend kamers, waar
van ongeveer helft in Libreville, is het
streefcijfer en »ds in 1980 zou het aantal
toeristen de 40g moeten benaderen, afge
zien nog van htfrukke „toerisme d'affairs"
van zakenlieden.
Maar er wordt itsluitend in overtreffende
trappen gedachen gebouwd. Als ik me
naar het hoofdteau voor toeristische in
formatie in Librae's city spoed, wacht me
daar een ongenvi knorrig vrouwspersoon.
Zij houdt de deifcijna altijd op slot, maar
nu die toevallig en is schiet ik er weinig
mee op, want all^vat er af kan is één fol
dertje (in het Dui en een verwijzing naar
de dure kunstvoosrpen die hier te koop
staan. Op die méér komt er nooit schot
in, terwijl Gabon >or de individuele, wat
avontuurlijk ingestee toerist met geld ach
ter de hand, toch hevat te bieden heeft.
Ontdekkingi
Hier worden nog gn platgetreden bospa
den bewandeld. Gah ontleent aan de be
perkingen een zek meesterschap, want
wie de oerwouden rekt gaat geen pseu-
do-ontberingen tegejet maar de risico's
van een ware ontrfkingsreiziger. Van de
3000 kilometer Rou; Nationales is mis
schien één tiende gsfalteerd. De rest, in-
Het strand achter hotel Le Gamba ligt be
zaaid met reusachtige boomstammen, zon
der schors en bleek als doodsbeenderen, na
hun omzwervingen in de oceaan. De bran
ding heeft ze neergesmeten tot pal voor de
tuingrens. Deze eindeloze barrière van wou
dreuzen is kenmerkend voor de vloedlijn
van Gabon, de Westafrikaan se republiek
waar niet op een boompje gekeken wordt,
omdat 85 procent van de oppervalkte (acht
x Nederland) bestaat uit dichte regenwou
den.
Deskundigen herkennen hier terstond de be
roemde okoumébomen, die het hout leveren
voor onze sigarenkistjes en het materiaal
waarin een figuurzaagje bij voorkeur de tan
den zet; triplex. In deze equatoriale wouden
groeien overigens nog eens ruim zevenhon
derd andere soorten bomen.
De okoumè is Gabons zegepalm onder de
voortbrengselen van het land. Wie hier als
toerist vertoeft, loopt het risico van een
houten hoofd niet door de drank (een flesje
importbier kost 5 tot 6,5 gulden) maar door
het voortdurende gehamer op de houtrijk
dom. Onafzienbare vlotten van boomstam
men drijven stroomafwaarts naar de haven
steden. waar de Atlantische Oceaan menig
exemplaar loswrikt en naar de vloedlijn
stuwt.
Het is een verademing in te kunnen stem
men met Noël Ngouo Ngabissie (bevorde
raar van het toerisme) als hij bekent niet
van hout te zijn en de vrouwen van zijn
land te beschouwen als de mooiste van Af
rika. Het illustratiemateriaal zit achter Le
Gamba in de tropische tuin, onder van die
omgekeerde vogelnesten op palen, die hier
als parasols fungeren. Zij zien er modieus
uit en schijnen weinig last te heben van de
warmte, die door Europeanen als zeer druk
kend wordt ervaren, door het hoge vochtig
heidsgehalte in de lucht.
Het regent in deze republiek gemiddeld 170
dagen per jaar. Tot overmaat van ramp
dreigt het hotel onder de slagregens te be
zwijken: lekkages hebben de tapijten in alle
gangen doorweekt en zoals overal ter we
reld druppelt het niet in maar naast de em
mers. die als opvangcentra zijn neergezet.
Niettemin bieden de 114 kamers vlak bij
het internationale vliegveld van Libreville
nog een droog en comfortabel verblijf. Maar
zoals alle hotels in de stad is Le Gamba
slecht bezet. Voor een zeezicht-overnachting
wordt 9000 CFA-frank in rekening gebracht,
de munteenheid van een aantal landen in
voormalig frans Equatoriaal Afrika, waar je
globaal 1.11 cent voor moet betalen. Domi
cilie kiezend aan de landzijde kost een
nacht slapen me 8000 franc, dus ruim 88
gulden, exclusief het eenvoudige ontbijt.
Gabon is duur. Ter compensatie van het
zoutverlies wie 's morgens de air-conditi
oned kamer verlaat begint meteen overvloe
dig te transpireren én om de kosten te
drukken, behelp ik me aan de lunch soms
met een kop vissoep. Er worden croutons
bij geserveerd, strooikaas en een vurige dip
saus, maar zelfs dat kan me niet verzoenen
met de prijs van bijna een tientje.
Taxi's naar Libreville kosten twaalf gulden
heen en twaalf gulden terug. Ze bieden veel
afwisseling, met nu eens een pikzwarte
chauffeur uit Kameroen achter het stuur,
dan weer een Senegalees of een Malinees
met zeer hooggehakte damespumps aan de
voeten. Er werken in het schaars bevolkte
Gabon veel gastarbeiders uit de buurlanden.
Slaven
Libreville zou als eerste stad in het Frans
Afrika van weleer, door iedere blanke betre
den moeten worden met gevoelens van dee
moed en christelijke solidariteit. De naam
zegt het al. De eerste bewoners waren 46 in
vrijheid gestelde slaven, in 1849 losgeketend
door de bemanning van het Franse fregat
Pénélope ën hier aan land gezet. Op de
westkust van Afrika concentreerde zich de
anti-slavernij-beweging, die pogingen deed
om een einde te maken aan de klopjachten
in het oerwoud.
Er was toen al overvloedig geput uit dit re
servoir van inboorlingen voor de slaven
markt. De slavenjacht heeft geleid tot een
ernstige verzwakking van dit volk, later volg-
clusief regionale en loc,Ie wegen best it-I
uit pistes, in conditie vaiërend van ma vo
tot onberijdbaar, vooral in d« regentijd. ial«
Wie dit levensgevaarlijke ransport wil v4uri<
mijden vindt op de rails w>inig soulaas,«f
lang de grote Transgaborais-spoorlijn n ar
niet voltooid is. Daartoe i.edwongen d< in
de omstandigheden, beschi-.t het land i
over een opmerkelijk dicht net van verb kir
dingen door de lucht, mei meer dan c
vliegvelden (veldjes) en airstïps. vaak a »r«
gelegd door bedrijven in let achterlai iwi
Voor een bezoek aan de wileparken en r|ste
tuurreservaten is dit luchtverk«er onontba t i
lijk. j
Echte jagers en mensen die alleen rw fci
met een camera willen schieten, vinden mt
Gabon het ongerepte oerwoud met afhi m
kelijk van de locatie olifanten, nijlpaard tie
kaaimannen, gorilla's, buffels, vratten-
andere' zwijnen, termietenheuvel:, chimpi n
sees, antilopen, een grote visrijkdom in n ka
ren en rivieren, bossen vol vliegende h(
den, leeuwen en de meest opzenbaren ovi
vogelen des hemels. uw
In deze tropische, equatoriale wfdernis
de accomodatie hoogst bescheiden (ja(
thutten, eenvoudige motels) en zijn mas
safari's naar Keniaans model nog onbekei [q
Slechts een enkel wild-natuurgebiej zo
het nationale park Wonga-Wongué i». do po
de ligging dicht bij steden als Libreville fa
Port Gentil, al gemakkelijker toeg;
geworden.
De overige gebieden vormen voor de doi R.
snee-toerist een te grote uitdaging. Ze b
ven voorbehouden aan geharde woudiopcleu
met veel lef. ondernemingsgeest, uittv 5.
dingsvermogen en geld en dan nog uitsli *u
tend onder deskundige leiding. 1
Wat Gabon ook te bieden heeft, een rc
melige hospitaalcomplex blijft de groot ®.r
trekpleister voor het toerisme. Miljoen J1'
mensen die nooit van Bongo en Gabon
hoord heben, zien dit oerwoudziekenhi
voor zich opdoemen als zij de naam van J*
Albert Schweitzer horen. Gemiddeld z< 01
tien mensen per dag bezoeken het huis
palen, waar de grote, blanke medicijnme jr*
ter gewoond heeft, toeven er even bij I vj'
ledikant onder de klamboe, waarin hij ~j
storven is en bekijken schroomvallig zijn ir
pot met kroontjespen, de aan een spi|
hangende scheerriem, zijn beroemde pia
met orgelpedaal, de bibliotheek en de oi ip.'
operatiezaal in één van
nieuwe directie blijft dit
me" aanmoedigen het leidt soms tot
ten en „fooien" waar niemand van durf
dromen en stelt ervaren personeel I
schikbaar voor een rondleiding door I Jj
zieknhuiscomplex. Uniek is het eigen pc
kantoortje, waar de bezoekers ..Lambarè' ,e
op hun brieven en ansichtkaarten lal
stempelen.
De omgeving van het hospitaal biedt ow
weldigend natuurschoon van in elkaar ovi,c
lopende rivieren, moerassen en meren,
zoomd door het mysterieuze oerwoud
bezaaid met eilanden. Een bijzondere en
ring is het varen in de piroques, een so<
prauwen met of zonder aanhangmotor.
brengen de toeristen ook naar het op e
eiland gelegen stadje Lambaréenë, waar O*
gens niet veel te beleven is.
Overnachting is mogelijk in hotel Ogooi (y
voor rond negentig gulden. Het ziekenhu j
dorp zelf beschikt, afhankelijk van de pers rs
neelsbezetting, over een beperkte logiesa
comodatie, heel wat goedkop i
Gloednieuwe bruggen in de omgeving pp,
door Nederlandse ondernemingen gebouw »n
In het hospitaaldorp zoekt men niet leve
geefs naar landgenoten onder de verplee ito]
sters. 1 ek
LEOJ. LEEUW
de de uitbuiting in houthakkerskampen en
trokken zowel alcohol als venerische ziekten
hun verwoestende sporen door de rimboe.
Misschien zijn de gevolgen van deze kennis
making met de westerse civilisatie nu nog
merkbaar. Er wonen slechts krap één mil
joen zwarte mensen in Gabon en nog altijd
sterven er zoveel kinderen, dat de bevol
kingsaanwas gering blijft.
Maar niet voor alle misère waren de blan
ken verantwoordelijk. Oorlogen tussen stam
men en epidemieën hebben veel meer men
senlevens gekost dan de kolonisatie, die
betrekkelijk vreedzaam is verlopen in deze
wingewesten van Frankrijk.
In Libreville is de bevolking na de oorlog
misschien wel vertienvoudigd, al wonen er
nog maar 130.000 blanken en zwarten teza
men. In vergelijking met andere Afrikaanse
woon-steden blijft deze stad een mislukte
poging tot zelfverheerlijking.
Een eindeloze promenade (Boulevard d'lndé-
pendance) strekt zich uit langs de oceaan
en straten met niet minder triomfantelijke
namen beklimmen de heuvels. Achter de
city met pompeuze staatsgebouwen en bun-
galowwijken liggen verspreide bidonvilles.
Zij illustreren nog altijd de uitspraak van ie
mand, die al lang geleden Gabon vergeleek
met een arme, slapend op een zak met
goud.
Verspilling
Toch is die arme wakker geworden. Hij
heeft het goud ontdekt en is bezig het te
verspillen in een weergaloze bestedingsdrift,
waar de massa bezitslozen geen cent wijzer
van wordt. President Al Hadj Omar Bongo
heeft dezer dagen glorieus de eerste wide-
body van Air Gabon ten doop gehouden,
een Boeing 747 waarop eindeloos was ge
wacht. omdat de eerste betalingstermijn niet
voldaan kon worden.
Kort na deze publiciteitsstunt verliet Bongo
die eigenlijk de voornamen Albert
Bernhard draagt maar op de islamitische
toer is gegaan terwille van zijn Afrikaanse
Opec-olievrienden het land, om met zijn
favoriete vrouw Joséphine naar Marokko,
Amerika en Frankrijk te gaan. Zijn schim
bleef achter. Tienduizenden foto's van de
president hangen in Gabon aan de muren,
tot in de hutten diep in de regenwouden.
Een standbeeld op meer dan ware grootte
hij is klein en draagt schoenen met hoge
hakken bekroont een heuvel in de stad,
temidden van door verkeerscircuits gevorm
de lussen en prestigegebouwen.
Met de vrijwillige arme pater Pieter Peeters
uit Roermond ga ik op zoek naar andere
bezienswaardigheden. In zijn gestopte, witte
soutane achter het stuur van zijn autootje,
voert de eerwaarde landgenoot me naar zijn
parochianen.
Dank zij de kookbananen, een rijkdom aan
vis, cassave en maniok komen zij niet om
van de honger. Het rommelen in de marge
van een chaotisch handelsverkeer behoort
tot de activiteiten van mensen, die aan het
stedelijk klimaat de voorkeur geven boven
de jungle.
Het volksleven op de markten en in de
semi-permanente Afrikaanse stadsbuurten,
behoort tot de boeiendste attracties voor
toeristen, zeker in een quartier met de toe
passelijke naam Lalala, vol kleine winkeltjes,
bars en kraampjes. De vreemdeling wordt
echter geacht zich op te houden in het
stadscentrum en zich daar te vergapen aan
de wolkenkrabbers.
Schatrijk
Dank zij pater Peeters, al 31 jaar werkzaam
in Gabon, zie ik ook de keerzijde van deze
medaille. Al die Bantoes, tezamen zo gering
in aantal dat veel ingewijden het bevolking
saantal van een miljoen als zeer geflatteerd
beschouwen, zouden een leven kunnen heb
ben als een prins.
Gabon is inderdaad schatrijk. De bodem zit
vol met kostbaarheden als mangaan, olie,
aardgas, uranium, ijzererst on zelfs goud.
Het hout kan mede de economie drijvende
houden, palmolie, cacao, koffie behoren va
nouds tot de exportprodukten.
Niets aan de hand dus. Maar de hier in
1960 verkregen onafhankelijkheid leidt als in
zoveel Afrikaanse staten, tot een kostbaar,
uiterlijk vertoon. De meest verbazingwekken
de attracties voor bezoekers, zijn in Librevil
le absurditeiten als een presidentieel paleis
met 200 kamers en representatiezalen, dat
meer dan 20 miljoen gulden heeft gekost en
van een grimmige bewaking is voorzien.
Als ik' met mijn camera om dit marmeren
bolwerk heen loop schieten overal comman
do's uit hun bunker, het machinepistool op
de heup. Geen foto's! Gepantserde voertui
gen staan klaar om uit te rukken. Librevil
le's city groeit schoksgewijs, als door een
eruptie. Nog aan het koloniale tijdperk her
innerende gebouwen staan in de schaduw
van wolkenkrabbers. Gabon is groter gt
groeid en wil daarom een nieuw vliegveh
voor 900.000 passagiers, met reserve-accO'
modatie voor vijf miljoen!
Toen hier onlangs een congres van Afri
kaanse staatshoofden werd gehouden,
brachten Joegoslavische wegenbouwers de
stad in rep en roer voor de aanleg van
dubbelbaans snelwegen, viaducten en cir
cuits. walsten zij alles plat wat in de weg
stond. Voor elke deelnemende president
werd een eigen villa gebouwd met alle
denkbare comfort, waarin het zwart zag van
de bedienden. Die presidenten logeerden er
drie etmalen. Nu staan hun minipaleizen al
weer geruime tijd leeg, in dit moordende
klimaat één van de slechtste in Afrika
aan een spoedig verval ten prooi.
Ook de accomodatie voor minder fortuinlijke
bezoekers staat in geen enkele verhouding
tot de behoeften. Het toerisme stelt nog
weinig vdor. Wie in Le Gamba slaapt mag
zich nog gelukkig prijzen, want in het
Okoumé-Palace-Intercontinental (grande
luxe) kost een overnachting ontbijt meer
dan 150.-. Enkele andere prijzen in gul
dens: sorbet 8.80, Heinekenbier 6.60, koffie
of thee 3.30 per kop, sandwich ham 12-10,
groentesoep 10. fles rosé 55 of 66, beaujo-
lais 78. Wie hier eens echt lekker wil gaan
eten met een flesje wijn er bij is zo 200
gulden kwijt
Vandaar misschien dat er van de 500 ka
mers in dit prestigehotel vaak slechts een
tiental is bezet. Al die boudbirs met hun
melkwitte schemerlampen en hoogpolig ta
pijt. de futuristische crapeauds en geruislo
ze klimaatsbeheersing, nog gezwegen van
de oogverblindende badkamerluxe. hebben
voornamelijk een statusfunctie.
De pater kan het nog sterker vertellen. In
de diplomatenwijk Glass staan twee met
mozaiek beklede vleugels van een nieuw
Sheraton klaar voor gebruik, maar voor de
rest zijn geen kredieten meer beschikbaar.
De bouw is stop gezet. Wat één van 's we
relds elegantste Sheratons moet worden
staat te verkommeren, nog vóór een van de
200 bedden is beslapen.
Toerisme in Gabon. Reusachtige, al een jaar
bewegingloze bouwkranen boven een dool
hof van muren, waar het roestige betonijzer
uitsteekt. Volgeregende bouwputten, materi
aal dat ligt te rotten. Hier zou één van de
grootste radio- en televisiestudio's in Afrika
moeten verrijzen, maar plotseling is de bo
dem van de schatkist weer eens zichtbaar
geworden.
Het ziekenhuis van Schweitzer als toeristische a
