Overvol programma voor paus
tijdens reis naar Mexico
Monique van de Ven: Mannen reageren
soms agressief op Een vrouw als Eva
n
KERK IN BRAZILIË
BESCHULDIGT REGERING
Globe speelt interessante geactualiseerde Molière
KUNST LEIDSE COURANT DONDERDAG 24 JANUAH11979 PA(
E<
KORTE
METTEN
Omvangrijk congres
ontwikkelingshulp in
Bondsrepubliek
Uitspraak van kerken over
homofilie gevraagd
Het traditionele probleem bij een opvoe
ring van Molière's „De mensenhater"
(Le Misanthrope) is altijd: Hoe maak je
een komedie van een stuk dat dat eigen
lijk nauwelijks is. Alceste, misantroop
en hoofdpersoon van Molière's uit 1666
stammende werk, is in feite een dolge
draaide idealist. Een man wiens princi
piële gelijk belachelijk wordt omdat hij
er steeds meer door van de wereld ver
vreemdt. Een veeleer tragische figuur
dus. Bovendien is het stuk sterk tijdge
bonden met zijn verwijzingen naar de
uit z'n krachten gegroeide hoofsheid, de
hypocrisie, de „precieusheid" van de da
gen van Lodewijk XIV. Toneelgroep
Globe heeft gisteravond in de Haagse
Koninklijke Schouwburg in de regie van
Gerardjan Rijnders een interessante po
ging gedaan een oplossing voor die pro
blemen te vinden en Molière's stuk tege
lijkertijd te actualiseren.
Basis daarvoor was allereerst de nieuwe
vertaling van Gerrit Komrij, niet alleen
rijmloos, maar ook nog eens in woord
keus radicaal opgefrist. Daarnaast werd
via torenhoge, rode kunststof toneelwan
den en veel plastic materialen binnen het
decor van Paul Gallis een tijdloze artifi
ciële wereld opgeroepen waarbinnen de
zich tegen oneerlijkheid, onoprechtheid
en conformisme verzettende Alceste, in
een kostuum van natuurlijk materiaal,
een symbolische plaats kreeg. Bovendien
bracht Gerardjan Rijnders een aantal
verschuivingen in Molière's karakters
aan die opvallend gingen werken. Joost
Prinsen als Alkestis werd een modern
aandoende maatschappijkriticus die niet
meer kan leven binnen zijn samenleving.
Célimène, de vrouw van wie hij houdt
en die hij tegenlijkertijd bestrijdt, is vol
gens de klassieke opvattingen de pure
„coquette" die haar samenleving best wil
doorzien, maar niet buiten het spel van
aantrekken en afstoten via schijnma
noeuvres en vleierijtjes kan. Zoals Diane
Lensink deze rol in Rijnders' regie speelt
komt daar een facet bij: Ze is tevens de
geëmancipeerde vrouw voor wie het hu
welijk een te grote prijs is voor de lief
de, en die haar leven en opvattingen niet
wil opgeven voor een man. Een extra-
tragiscxhe confrontatie dus, die twee rol
len, en vooral dat maakt Globe's „Men
senhater" zo het aankijken waard: De di
alogen van Diane Lensink en Joost Prin
sen zijn vaak adembenemend, al kan de
eerste haar rol niet tot een complete een
heid smeden. Prinsen daarentegen speelt
de beste rol uit zijn carrière: Een over
tuigende eerlijkheidsapostel die tenslotte
de dupe wordt van zijn principes. De
wereld wil er niet aan, van pragmatisme
wil hij niet horen, en via een egelstelling
die ontaardt in ego'isme mag hij naar
..af".
Het is zonder meer jammer dat Rijnders
daarnaast een scala van uiterlijkheden,
erg bedachte, er met de haren bijge
sleepte en soms zelfs puur lelijke
nodig heeft om het komedie-elem
de koddige, valse of belachelijke
nages om de hoofdfiguren heen v
maken: Een gezwollen nep-dichter
teksten op bierviltjes schrijft, een
hedendaags opwindspeelgoed,
buitelingen, koprollen en duidelij
de afstandelijker tekst tegenstrijdi
moedig gezoen en gevrij. Het leidt
maar af van een eigenzinnige, intei
te benadering van een moderne Moliè
BERTJA
In een omgebouwde DC-10 van de Italiaanse
luchtvaartmaatschappij Alitalia, met naast
de toegangsdeur het pauselijke wapen, is
vanochtend paus Johannes Paulus II om
acht uur van het vliegveld Fiumecino ver
trokken voor zijn reis naar Midden-Amerika,
met als voornaamste programmapunt de ope
ning van de Latijnsamerikaanse bisschoppen
conferentie in Puebla. Op 31 januari zal hij
weer in Rome terugkeren. Hieronder geven
wij het programma van het bezoek, zoals dat
door de Vaticaanse persdienst is vrijgegeven.
Donderdag 25 januari. Aankomst in Santo
Domingo, half twee plaatselijke tijd. In de
namiddag eucharistieviering op het Onafhan
kelijkheidsplein met alle bisschoppen van het
land. In de avond ontmoeting met de presi
dent van de Dominicaanse Republiek, het
corps diplomatique en vertegenwoordigers
van de stad.
Vrijdag 26 januari. Heilige mis in de kathe
draal van Santo Domingo. Om twaalf uur
vertrek per vliegtuig van Airmexico naar Me-
xico-stad. Per auto van vliegveld naar kathe
draal, een afstand van vijf kilometer. Vijf
miljoen mensen worden langs de weg ver-
Wacht. Om vijf uur heilige mis in de kathe
draal van Mexico. In de avond ontmoeting
met president José Lopez Portillo en leden
van het corps diplomatique.
Zaterdag 27 januari. Om twaalf uur heilige
mis in de basiliek van „Onze Lieve Vrouw
van Guadelupe" in concelebratie met de bis
schoppen van het land.
Zondag 28 januari. Geheel gewijd aan de op
ening van de derde vergadering van de La
tijnsamerikaanse bisschoppenconferentie (CE-
LAM). In de voormiddag aankomst in Puebla.
Om drie uur openingszitting.
Maandag 29 januari. Bezoek aan de staat Oa-
xaca in het zuiden van Mexico. Ontmoeting
met de Indios en andere ethnische groepen.
Dinsdag 30 januari. Bezoek aan Guadelajara,
de tweede stad van Mexico. Per auto van
vliegveld naar het Maria-bedevaartsoord Za-
popan.
Woensdag 31 januari. Ontmoeting in Mexico-
Stad met studenten van de katholieke univer
siteit. Daarna volgt een persconferentie. Om
twaalf uur vertrek uit Mexico naar Italië. Op
de terugreis tussenstop in Nassau op de Ba-
hama's.
De rooms-katholieke kerk in Brazilië Heeft
een rapport gepubliceerd waarin bijzonderhe
den worden gegeven over moorden, arresta
ties en martelingen, waarvan rooms-katholie
ke leiders de laatste tien jaar het slachtoffer
zouden zijn geweest.
Het 38 pagina's tellende rapport beslaat de
periode van militair bewind van 1968 tot
1978. Het beschuldigt de opeenvolgende rege
ringen in die periode van het vervolgen van
de kerk, omdat deze hen en hun schendingen
van de mensenrechten aan de kaak stelt. Het
document is samengesteld door het Brazili
aans oecumenisch centrum voor documentatie
en informatie op verzoek van de aartsbis
schop van Sao Paulo, Paulo Evaristo Arns en
de bisschop van Goias, Tomas Balduino.
„De sfeer van de vervolging, de permanente
vrees van de jaren 1968 tot 1978, zijn met
geen pen te beschrijven, noch de totale on
derdrukking waaronder een groot gedeelte
van de bevolking gebukt ging", zo zegt het
rapport in een voorwoord. Het beschuldigt re
geringsagenten van moord op zes priesters en
een theologisch student, die het bewind kriti
seerden en met oppositiegroepen samenwerk
ten. Een van de slachtoffers was broeder Tito
de Alencar. Hij stierf in 1969 in ballingschap
in Parijs. Officieel werd zijn dood aan zelf
moord toegeschreven.
Gedurende de door het rapport beschreven
priode werden 122 priesters en theologische
studenten gearresteerd, evenals 273 leken, die
werkten voor het Nationale Arbeidsfront, de
amnestiegroep Recht en Vrede en andere
door de kerk gesteunde groeperingen. Functi
onarissen van het oecumenisch centrum ver
klaarden dat het rapport is gebaseerd op re
geringsdocumenten, die waarschijnlijk onvol
ledig zijrt en die door het centrum zijn aange
vuld met verklaringen van getuigen bij of
slachtoffers van de beschreven feiten.
Leiders van bijna alle grote
kerken in Engeland, met aan
het hoofd de aartsbisschop
van Canterbury, dr. Donald
Coggan en kardinaal Basil
Hume van Westminster, zijn
bijeen geweest ter bespre
king van een nationale evan
gelisatiecampagne. Er wordt
toegewerkt naar een nationa
le bijeenkomst voor de here
vangelisatie van Engeland,
die in september 1980 zal
worden gehouden aan de
universiteit van Nottingham.
De rooms-katholieke kerk zal
niet actief deelnemen aan
deze assemblee, maar meer
de status van toeschouwer
hebben.
Aan paus Johannes Paulus II
is het eerste exemplaar van
het „Annuario Pontificio
1979", het pauselijk jaarboek,
aangeboden. Volgens het
jaarboek telt het college van
kardinalen momenteel 123 le
den. Aan bisschopszetels
geeft het een aantal van 2305
aan, voorts 97 bisschoppen-
conferenties, van welke er
negen in internationale orga
nen samenwerken, zoals de
Latijnsamerikaanse en de
Europese bisschoppenconfe
renties.
Na drie katholieke CDA-mi-
nisters hebben ook de zeven
katholieke leden van de
Tweede Kamer voor de VVD
zich gedistanciëerd van het
standpunt van mgr. Gijsen
inzake abortus. In een tele
gram aan het Nederlandse
episcopaat stellen de zeven
zich achter het standpunt
van kardinaal Willebrands.
Ook zij menen, dat politici
in een pluriforme en demo
cratische staat een eigen
verantwoordelijkheid heb
ben. Het liberale beginsel
brengt met zich, dat, hoe
men ook persoonlijk over be
paalde ethische vraagstuk
ken denkt, men als wetgever
ruimte dient te laten aan
het weloverwogen standpunt
van andersdenkenden. Zij
keren zich ook tegen de uit
spraken van de Roermondse
bisschop over homofilie.
De Mexicaanse autoriteiten
hebben in verband met het
bezoek van paus Johannes
Paulus II uitgebreide veilig
heidsmaatregelen getroffen.
Volgens een woordvoerder
van de regering zullen veer
tigduizend politiemensen in
uniform en twintigduizend in
burger de weg, waarlangs de
paus van Mexico-City naar.
Puebla gaat, bewaken. Dit
niet, omdat er rekening
wordt gehouden met een on
middellijk gevaar voor de
paus, maar omdat in bepaal
de omstandigheden „het en
thousiasme van de menigte"
problemen voor de veiligheid
van de paus zou kunnen op
leveren.
De Westduitse bondspresi
dent Walter Scheel heeft gis
teren een vierdaags congres
geopend met het thema
„Ontwikkeling-Gerechtig-
heid-Vrede". Het congres in
Frankfurt is georganiseerd
door de gezamenlijke West
duitse kerken.
De Organisatoren, waaronder
de „Evangelische Kerkedag",
het Centraal Comité van de
Westduitse Katholieken en de
instanties voor ontwikkeling
shulp van beide kerken ont
vingen zo'n 800 deelnemers
uit de Bondsrepubliek en de
derde wereld. Het is het
grootste congres over ontwik
kelingspolitiek, dat tot r
in de Bondsrepubliek
houden.
Het is de bedoeling, dat|r
op het congres probeejei
te gaan of er een
schappelijke strategie br<
worden gevonden om om
kelingspolitiek te bedr|g<
Men wil daarom belt"
hoe over ontwikkeling
tiek gedacht wordt i
schillende lagen van de ji
duitse bevolking. Hiertojhi
gasten uitgenodigd uit c
relden van de landbou\[bi
handel en industrie
vakbonden. Ook zal de fi
politicus Helmut Kohl
congres spreken.
De Werkgroep COC, de vere
niging van homofielen, uit
Bergen op Zoom heeft zich
in een brief gewend tot de
plaatselijke raad van kerken.
Ze wil van de raad een uit
spraak over homofilie.
Aanleiding vormen de uit
spraken van de bisschoppen
van Roermond en Rotterdam,
mgr. Gijsen en mgr. Simonis,
het uitblijven van een uit
spraak van de kant van de
bisschop van Breda (waartoe
Bergen op Zoom hoort) mgr.
Ernst, en de uitlatingen van
kardinaal Willebrands.
„Hoewel h§t ons toelij kt", zo
gaat de brief verder „da
der meer de bisschoplp
ons bisdom niet de bevT
ingen van zijn Roermf
en Rotterdamse collega^
gebruiken, wachten
een uitspraak van zijn T
die ondubbelzinnig het L
erkent van homofiele
nen en vrouwen
hun aard te leven. Een[
gelijke verklaring hebbi
ook niet kunnen aantif
in de zeven volzinnen!
kardinaal Willebrands
het onderwerp
wijdt in zijn verklariif
Rome van 21 januari 1979L-1
Peter Faber en Monique
van de Ven als hun hu
welijk op breken staat in
..Een vrouw als Eva"
DEN HAAG „Een vrouw als Eva Is geen
vrouwenfilm, maar een liefdesverhaal en
driehoeksverhouding waar toevallig vrou
wen de hoofdrol In spelen. Ook in het pro-
duktieteam speelden vrouwen de hoofdrol:
Regie, camera, art directie en montage wa
ren in vrouwelijke handen, uiteraard terzij
de gestaan door een groep begrijpende
mannen," aldus de folder voor de nieuwste
Nederlandse speelfilm, die vandaag in
maar liefst 32 bioscopen tegelijkertijd in
première gaat. Vrouwen volop dus. De
twee belangrijkste komen op een ongebrui
kelijke manier het Scheveningse Promena
dehotel binnen: Hoofdrolspeelster Monique
van de Ven duwt het wagentje voort waar-
In regisseuse Nouchka van Brakel met een
omzwachteld, gestrekt been, dat een dub
bele breuk aan het oog onttrekt. Resultaat
van een mislukte eerste schaatsdag. Op
slecht Ijs, wil Nouchka van Brakel ter ver
ontschuldiging wel even laten weten. Peter
Faber, alomtegenwoordige-hoofdrolspeler In
vaderlandse films, heeft zich zojuist van
zijn ijsmuts ontdaan en zit al klaar. Een
routineus gebeuren voor de drie hoofdper
sonen van „Een vrouw als Eva" dezer da
gen, want er moet publiciteit „gemaakt"
worden.
„Bij manlijke journalisten roept deze film
soms een merkwaardig soort reacties op. Ze
worden agressief of ze willen perse hun
sexegenoten verdedigen. Van: Zó rot zijn
we toch ook niet. En je krijgt opeens hele
verhalen uit hun privê-leven te horen" zegt
Monique van de Ven bijna triomfantelijk.
„Een vrouw als Eva" is het verhaal van een
vrouw die niet meer tevreden is in haar rol
van echtgenote en tot de ontdekking komt
dat ze ênders wil. Door toevallige omstan
digheden komt er een vrouw in haar leven
en ze wordt zich langzaam bewust dat die
vrouw haar nieuwe liefde is. Een ontdekking
met verstrekkende gevolgen. Ze gaat schei
den en de kinderen worden aan haar man
toegewezen. Geen vrolijk verhaal dus. Moni
que van de Ven: „Er lopen een hoop vrou
wen als Eva rond. In dit geval wordt ze ver
liefd op een andere vrouw, maar het had
net zo goed een man kunnen zijn. Ik geloof
dat de film heel veef herkenbaarheden voor
iedereen heeft, in mijn rol zit ik in dat hu
welijk opgesloten. Het is geen goed huwe
lijk, het bestaat alleen uit verstandelijke
overwegingen in de geest van: Je houdt het
gezin bij elkaar. Maar als Eva leef ik in op
gedrongen patronen: De vrouw in de keu
ken, zorgen voor het wasgoed, de kinderen,
1
zonder ook maar iets van jezelf te hebben.
En dat hoeft in de praktijk helemaal niet de
schuld van de man te zijn. Ik heb het zelf
thuis ook gehad. Dat ik tegen Jan (echtge
noot-cameraman Jan de Bont) zei: Nou wil
ik wel eens wat anders doen. Niet zorgen
dat de bedden opgemaakt zijn, dat er eten
op tafel staat. Nou dan doe je dat toch, zei
hij. Dat betekent dat ik mezelf gewoon in
dat patroon had vastgelegd. Automatisch,
zonder me bewust te zijn dat hij dat mis
schien helemaal niet zo wilde."
Primitief
De tanig ogende Peter Faber, ex-Max Have-
laar, ex-Dokter Vlimmen, moet het ditmaal
met een wat minder nobele rol doen dan
voordien. Faber: „Ik was van het begin af
aan ontzettend geboeid dóór die rol. In feite
zei het script me nog meer dan de film. Die
man is nu wat scherper geworden, hij kan
het absoluut niet begrijpen en hij wil alles
doen om die twee kinderen maar bij zich te
krijgen. Als Eva van hem weg gaat, krijg je
een soort wraakreactie. Primitief, maar be
grijpelijk. Die man denkt: Wat ilcopgebouwd
heb, laat ik niet zo maar kapot maken. Dat
de rechter de kinderen uiteindelijk aan hem
toewijst omdat hij weer gaat trouwen en
een „normale" gezinssitiuatie krijgt, kan ge
beuren. Niet iedere rechter zal zo beslissen,
maar dit gebeurt óók in de praktijk. Met het
Werktheater hebben we vaak in gevangenis-,
sen gespeeld en daar merk je hoe verschil
lend bijvoorbeeld ook straffen kunnen uitval
len voor dezelfde misdrijven, al naar gelang
het deel van het land waar je veroordeeld
bent." Het gezicht van Peter Faber zal voor
lopig van geen wijken weten op het witte
doek. Over enkele maanden komen respec
tievelijk „Exit 7", over een bewustwordings
proces bij een man, gekoppeld aan een
vliegtuigkaping, en Fons Rademakers' film
versie van De Zaak Jespers in de bioscoop.
„Ze zeggen wel dat teveel niet goed is,
maar ik heb daar niet zo over nagedacht"
zegt Faber. „Ik had in die tijd aardig wat
aanbiedingen, geen hele bossen hoor, maar
ik kón kiezen en ben bijna een jaar achter
elkaar bezig geweest met filmen. Ik speel
nu een programma solo-toneel. Van alles:
Grappen, grollen, liedjes, bizarre dingen,
ontroerende dingen. Zoveel, dat mijn eerste
voorstelling om acht uur begon en om
twaalf uur eindigde. Ik heb het inmiddels
tot wat normalere proporties teruggebracht.
Het is heerlijk werk. Je draagt zelf alle ver
antwoordelijkheid voor wat je doet en je
leert ontzettend veel. Dingen waarvan je
vroeger dacht: Waarom doet die acteur dat
nou zo goed en kan ik dat niet? In zo'n
programma waarin je van alles aanpakt,
vind je bijna vanzelf de sleutels daan/oor. Ik
wil het ook volgend seizoen blijven doen."
Grote ziekte
„Een vrouw als Eva" is de tweede avond
vullende speelfilm van regisseuse Nouchka
van Brakel. „Al toen ik met „Het debuut"
bezig was, liep ik rond met dit verhaal. Het
is in goed Hollands een „original", dus van
mij, al heeft later o.a. Judith Herzberg aan
het script gedokterd. Ik heb heel erg m'n
best gedaan om in „Een vrouw als Eva"
niets uit te leggen. Dat is namelijk de grote
ziekte van Nederlandse films. Ik heb de
situatie laten zien. Wat er met die vrouw
gebeurt. Zonder méér. Maar dan krijg je in
Nederland onmiddellijk reacties van: Waar
om moet Monique van de Ven nou opeens
zo'n krulletjeskapsel krijgen en lesbisch
worden? Kon ze niet op een man verliefd
worden? Natuurlijk had dat ook gekund.
Maar die film heb ik niet gemóékt. Holland
se critici vragen altijd naar wat je
daan hebt, nooit naar wat je laat zi
heb ik al gemerkt toen ik een van i
ste documentaires maakte over de .Qr
onsen in de maatschappij van fabrie
les. Waarom geen fabrieksjongem
prompt de vraag. Ik weet best dat
weinig kansen hebben, maar meisje
minder."
Nouchka van Brakel is zelf eigenlijk JW
je huiverig van de 32 kopieën waarm A
tweedse film in roulatie komt en ze 31
kluisterd aan haar tijdelijke rolstoel,1
hongerig naar meningen. „Voor zove
een me de waarheid verteld heeft, gt
dat de reacties goed zijn. En daar b(
Nederland zo verschrikkelijk van afha.I
Als „Het debuut" niet redelijk gelopt
en niet zo weinig kostte, had ik noo
film kunnen maken. En als deze ni
kan ik de WW in. Daarom heb ik o
geen plannen. Ja, eerst in het loopt
ring? Nou, daar schrik ik echt niet v
vind ik toevallig helemaal niet erg.
een compliment."
BERTJfe
BESTE ROL VAN JOOST PRINSEN ALS „MENSENHATER"
Regisseuse Nouchka van
Brakel (rechts) temidden
van haar vrouwelijke
mede-filmmakers plus één
„begrijpende man".
