Onze
opruiming
duurt
welgeteld
3dagen.
Pander
rust in
Egypte uit
van spanning
Hervormingsdrift werd sjah
Mohammed Reza noodlottig
„Letelier vermoord om
verlies Stevin-order"
Kaping Libanees
vliegtuig ten einde
Afgezant
Carter in
Israël
Stremming
Scheepvaart
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
PAGINA 15
TERUGKEER KHOMEINY NAAR IRAN ONZEKER
ASSOEAN, TEHERAN - Pre-
sident Anwar Sadat van Egyp
te, die de sjah van Iran dank
baar is voor zijn steun in het
verleden in de vorm van geld
en olie, heeft gisteren de Iraan-
se keizer een groots welkom
bereid toen hij in Assoean aan
kwam, de eerste tussenlanding
na zijn vertrek uit Teheran.
Eenentwintig saluutschoten
werden afgevuurd toen de sjah,
die er gespannen uitzag, uit zijn
boeing 707 stapte. De Egypti
sche en Iraanse volksliederen
klonken en de sjah inspecteerde
de erewacht, samengesteld uit
de presidentiële brigade. Zowel
de sjah als zijn vrouw Farah
droegen zonnebrillen toen zij
de trap afkwamen, maar namen
deze af tijdens de welkomst
plechtigheid.
Keizerin Farah zag er afgetobd
maar slaagde erin enige
malen te glimlachen terwijl zij
sprak met mevrouw Sadat.
De enige duizenden Egyptena-
ren die zich verzameld hadden
om het Iraanse keizerlijke paar
te begroeten schenen meer
nieuwsgierigheid dan warmte
aan de dag te leggen. De sjah
legde op het vliegveld geen ver
klaring af. Langs de 18 kilome
ter lange route van het vliegveld
naar Assoean waren afbeeldin
gen van de sjah, Iraanse vlag
gen en spandoeken met wel
komstteksten te zien.
Enkele tienduizenden Egypte-
naren langs de route juichten
de sjah toe. De meeste mensen
stonden langs de laatste kilome
ter van de weg naar het hotel
Oberoi, het verblijf van de sjah.
Ook president Sadat heeft be
sloten zijn intrek in dit hotel
te nemen.
Egyptische functionarissen heb
ben verklaard, dat de duur van
het bezoek van de sjah aan
Egypte zal afhangen van zijn
eigen wensen. „Sadat laat het
geheel aan de sjah over", aldus
een functionaris.
Maar van diplomatieke zijde is
gezegd, dat de sjah waarschijn
lijk vrijdag zal vertrekken, met
de Verenigde Staten als zijn
waarschijnlijkste bestemming.
Khomeiny
„Ajatollah" Khomeiny, de
aartsvijand van de sjah van
Iran, heeft God gedankt dat de
monarch zijn land heeft verla
ten, maar hij heeft niet gezegd
wanneer hij zelf na vijftien jaar
ballingschap naar Iran terug
keert.
,Jk zal teruggaan wanneer het
moment daar is", zei Khomeiny.
De omgeving van de 78-jarige
geestelijke leider zei dat dit er
niet voor het einde van de week
zou zijn. Zij vertelden dat Kho
meiny, toen hij van het vertrek
van de sjah op de hoogte werd
gesteld, uitriep: „Allahu ach-
bar" (God is groot). Zijn stem
ming werd getypeerd als zijnde
„uitstekend - hij is blij".
De medewerkers van Khomeiny
zeiden dat deze elke dialoog met
het huidige Iraanse kabinet van
premier Sjapoer Bachtiar zal
afwijzen, omdat hij het be
schouwt als „illegaal, zoals de
sjah en alles van zijn hand".
Khomeiny heeft zijn landgeno
ten opgeroepen tot een manifes
tatie op 19 januari, die van
evenveel belang zou kunnen
blijken te zijn als die van 11
december, toen in de straten
van Teheran meer dan ander
half miljoen mensen op de been
waren.
Iedereen in Teheran schijnt zich
af te vragen of Khomeiny op
die dag in de Iraanse hoofdstad
zal zijn.
Teheran jubelt
Onmiddellijk na het bekend
worden van het vertrek van de
sjah stroomde vlak voor het
middaguur de vijf miljoen zie
len tellende bevolking van de
Iraanse hoofstad Teheran on
der luid en waarlijk onbeschrij
flijk gejubbel massaal de stra
ten op.
Binnen enkele minuten na het
nieuws dat het keizerlijk paar
in tranen weg was zat de hele
stad dicht door stromen luid
toeterende auto's met groot licht
op en dansende menigten, die
onder meer de leus, „de sjah
is weg, leve Khomeiny" scan
deerden.
De ondertoon van de spontaan
losgebarsten feestvreugde
mensen dansten zelfs op daken
van auto's en huizen en vielen
wildvreemden om de hals - was
weliswaar nog steeds nerveus.
Het voortbestaan van het op het
laatste moment voor het vertrek
van de sjah nog door het hele
parlement aanvaarde kabinet
van premier Bachtiar, die sa
men met de regentschapsraad
de macht in het land overnam,
hangt af van de terugkeer van
de verbannen geestelijke leider
Ajatollah Khomeiny. Hij wenste
vanuit Parijs het Iraanse volk
geluk „met deze eerste stap naar
de overwinning" en riep het
evenals de hele sji-ietische gees
telijke leiding in het land zelf
Een Iraans militair kust de voeten van de sjah even voor diens vertrek uit Teheran
naar Egypte. Iraanse regeringsfunctionarissen bekijken het toneeltje nogal misprij
zend in tegenstelling tot keizerin Farah Diba, die een brede lach vertoont
op orde, rust en discipline te
bewaren teneinde elke poging
tot verdere desorganisatie van
de tengevolge van de onlusten
van ruim een jaar toch al ernstig
verstoorde economie van Iran
te voorkomen.
Bachtiar heeft reeds verklaard,
dat hij waarschijnlijk een grote
lening in het buitenland zal
moeten opnemen om Iran uit
de huidige chaos te kunnen
redden.
Bachtiar heeft in het huis van
afgevaardigden ook verklaard
dat 100 leden van de (gehate)
geheime politie, de Savak, wel
dra zullen worden berecht.
De premier verklaarde voorts
dat Iran er niet is om de veilig
heid van andere landen te verze
keren en dat zijn land „niet de
politie-agent van de (Perzische)
Golf" zal zijn.
Tenslotte zei hij dat „zij die
tegen het leger zijn, tegen het
land zijn".
'mm
Ingesneeuwde
woning
Toen Christopher Lett
in South Range bij
Houghton in de Ameri-
kaanse staat Michigan
veen bezoekje bracht
>-■■■ aan zijn grootmoeder,
Taf kon hij zijn ogen nau-
welijks geloven het
Jfpik', - huis was helemaal inge-
sneeuwd. Met veel.
moeite had men wel
- een doorgang naar de
voorduer kunnen graven
en de meeste sneeuw
van het dak kunnen
komen dat het huis on
der de last in elkaar
zou zakken.
(Van onze correspondent t>ick Toet)
WASHINGTON Het niet doorgaan van de
plannen van de Nederlandse Stevingroep
voor een investering van ruim 130 miljoen
gulden in mijnprojecten in Chili heeft een
belangrijke rol gespeeld bij de moord op Or
lando Letelier (voormalig minister in de rege
ring van de door militaire junta ten val ge
brachte president Allende), die in september
1976 met zijn auto werd opgeblazen.
Dat vindt de openbare aanklager in het pro
ces tegen drie Cubaanse ballingen die op het
ogenblik in verband met de moord op Letelier
in Washington terechtstaan. Het Tweede-Ka
merlid Relus ter Beek (PvdA) heeft gisteren
een uitvoerige getuigenis afgelegd over de po
gingen van Letelier om Nederlandse auoritei-
ten te bewegen de investering van de Stevin
groep tegen te houden. Letelier is daarvoor
drie keer in Nederland geweest. Activiteiten
van ondermeer Nederlandse politici en de ge
meenteraden van Rotterdam en Groningen
brachten de Stevingroep er uiteindelijk toe
van de besluiten af te zien. Ook elders zou
Letelier hebben geprobeerd autoriteiten te be
wegen het Chileense militaire regime van Pi
nochet te boycotten. Dit heeft volgens de aan
klager geleid tot de moordaanslag.
ADVERTENTIE
Donderdag 18, vrijdag 19, zaterdag 20 januari
vanaf 's morgens 9.00 uur.
Leiden: Breestraat 146/Botermarkt 21-22.
Den Haag - Amsterdam Rotterdam - Eindhoven Groningen Leiden - Enschede
Gelddiefstal
bij KLM in
Caracas
opgelost
CARACAS (DPA) De
Venezolaanse politie
heeft een diefstal van
ruim twee miljoen dollar
(circa 4,5 min.) bij de
KLM op de luchthaven
Simon Bolivar bij de
hoofdstad Caracas vrij
wel opgelost.
Drie van de vermoedelijke
hoofddaders zijn aangehouden,
waarbij een groot deel van het
geld werd teruggevonden.
Een voor de Duitse bank be
stemd geldbedrag van 5,105 mil
joen mark is uit een toestel van
de Lufthansa verdwenen op een
vlucht van Sofia via München
naar Frankfort. Dit is 12 januari
gebeurd.
In de Westduitse stad München
is gisteren uit een auto die voor
een hotel stond geparkeerd voor
twee miljoen mark aan diaman
ten gestolen, zo heeft de West
duitse politie bekendgemaakt.
De politie zoekt naar een 50-jari-
ge man, Hans-Peter Graf, die
zich onder een valse naam in
het hotel had laten inschrijven.
BEIROET (AP) Zes gewa
pende mannen hebben gisteren
alle 66 passagiers en negen
bemanningsleden van een Liba
nees lijntoestel dat zij hadden
gekaapt, in vrijheid gesteld,
nadat de wens van de kapers
een persconferentie te mogen
geven, was ingewilligd. Daarna
gaven zij zich over aan de
Libanese autoriteiten.
De kaping werd uitgevoerd om
JERUZALEM (DPA) De
Amerikaanse speciale afgezant
voor het Midden-Oosten, Al
fred Atherton, is gisteren in
Israël aangekomen. Hij zal
daar, en later in Egypte, probe
ren de vredesbesprekingen tus
sen Egypte en Israël weer op
gang te brengen.
Bij zijn aankomst verklaarde
Atheron dat hij in Jeruzalem
en Cairo zal proberen enkele
juridische kwesties over enkele
paragrafen in het ontwerpver
drag op te lossen. Hij deelde
voorts mee dat een ontmoeting
tussen hem en de Israëlische
minister van buitenlandse za
ken, Dayan, niet op het pro
gramma staat.
Israëlische
actie in
Zuid-Libanon
TEL AVIV (DPA-Reuter) Is
raëlische commandotroepen
hebben in de nacht van maan
dag op dinsdag een gebouw in
de Zuidlibanese stad Ras el-
Ein, die twintig kilometer van
de Israëlische grens ligt, opge
blazen. Het gebouw diende als
basis voor de Palestijnen, van
waar zij acties tegen Israël
ondernamen, zo heeft het dag
blad „Yedoth Aharonoth" gis
teren gemeld.
Israëlische militaire bronnen
hebben de Israëlische actie be
vestigd. De Israëliërs werden
per boot naar de plaats van
actie gebracht. Van Israëlische
militaire zijde is verklaard dat
er bij de Israëliërs geen verlie
zen zijn geleden. De aanslag zou
aan drie mensen het leven heb
ben gekost.
De Israëlische actie volgde op
een aanval van de Palestijnen
op een vakantieverblijf bij het
Israëlische Maaloth, drie dagen
geleden. Van Israëlische kant
wordt echter benadrukt dat het
opblazen van het gebouw in Ras
el-Ein géén vergeldingsmaatre
gel is.
de aandacht van de publieke
opinie te vestigen op de gevan
genschap van de Libanese Sji'i-
tische leider Imam Mousa al
Sadr, die volgens de kapers in
Libië wordt vastgehouden.
Het einde van het zeven uur
durende kapingsdrama volgde
nadat de leider van het kapings
commando tijdens een perscon
ferentie op het vliegveld van
Beiroet meedeelde dat de Libi
sche regeringsleider kolonel
Moammar Ghadaffi de 54-jarige
Imam vasthoudt „tegen alle in
ternationale wetten in".
De zes gewapende mannen ga
ven zich aan de Libanese autori
teiten over nadat de passagiers
ongedeerd waren vrijgelaten en
de persconferentie was gege
ven. Het was een eis van de
kapers geweest om deze pers
conferentie te houden.'
Beschuldigingen
inzake brand
Spaanse camping
MADRID (AFP) Zes mensen,
leiders en technici van de
Spaanse ondernemingen „Cis-
ternas Reunidas" en „Enpetrol"
zijn dinsdag door de rechter
van instructie van Tortosa in
staat van beschuldiging gesteld
in verband met de ramp op de
camping „Los Alfaques" we
gens „nalatigheid bij het uitoe
fenen van hun beroep". Bij deze
ramp op elf juli 1978 kwamen
meer dan 200 mensen om het
leven.
Het onderzoek van rechter Au
gusta Ferrer Barrientos wijst
uit dat de tankwagen van „Cis-
ternas Reunidas" overbelast
was en geen veiligheidsklep
had. Dit heeft een te grote druk
en uiteindelijk de explosie van
de tankauto met propyleen ver
oorzaakt.
Nu zij officieel in staat van
beschuldiging zijn gesteld kun
nen de zes (in een strafrechtelij
ke procedure) veroordeeld wor
den tot maximaal anderhalf
jaar gevangenisstraf.
Storing in
modelreactor te
Karlsruhe
(Van onze correspondent)
BONN In de proefreactor
van het researchcentrum voor
kernenergie in Karlsruhe, een
verkleind model van de snelle
kweekreactor die in Kalkar
wordt gebouwd, hebben zich in
december onregelmatigheden
voorgedaan.
Toen de reactor op zijn volle
vermogen (20 megawatt) zou
worden beproefd, ontstonden er
argonbellen in het koelmiddel
natrium, waarna de reactor
zichzelf automatisch uitschakel
de. De commissie voor reactor-
zekerheid zal zich de komende
weken met de storing bezighou
den. Dit heeft het ministerie van
onderzoek en technologie in
Bonn gisteren bevestigd.
ADVERTENTIE
De scheepvaart in de OOSTVAART zal
ter plaatse van de brug in de spoorweg
WOERDEN - LEIDEN ten behoeve van de
vernieuwing van deze brug geheel
gestremd zijn van 19 FEBRUARI tot
8 JULI 1979, of zoveel korter als mogelijk
of zoveel langer als noodzakelijk zal
blijken.
j Nederlandse)
|SpoorwegenJ
V_
DEN HAAG Mohammed Reza Pahlevi
was slechts 21 jaar toen hij de heerschappij
in Iran, en dit evenals zijn vader met
ijzeren hand, ging regeren. Hij werd op
26 oktober 1919 in Teheran geboren en trof
bij de machtsovername, afgedwongen door
de geallieerde bezetters, Britten en Russen,
een chaos aan.
in Zwitserland had de jonge Pahlevi de
problemen van de moderne tijd tegenover
het geïsoleerde bestaan leren kennen en het
lukte hem dan ook binnen korte tijd door
handig ingrijpen de situatie in zijn land
meester te worden. Met steun van delen
van het Iraanse leger en sympathie van
de onderste lagen van de bevolking slaagde
hij erin de Britten en de Russen tot de
aftocht te dwingen, de invloed van de
communistische Tudeh-partij, extreem na
tionalistische grootgrondbezitters en intel
lectuelen terug te dringen en begon hij het
land economisch te hervormen.
Reeds in het begin van de jaren vijftig rezen
voor de heerser problemen op het vlak van
de binnenlandse politiek: premier Mossa-
deq poogde vanaf juli 1952 de bevoegdhe
den van de sjah door middel van speciale
wetten in te perken. Op 17 augustus 1953
onthief de heerser hem van zijn functie,
om vervolgens zelf naar Rome in balling
schap te gaan. Nadat Mossadeq op 19
augustus door troepen die trouw waren
gebleven aan de keizer ten val was gebracht
en gearresteerd, keerde de sjah terug en
begon hij zijn eerzuchtige plannen uit te
voeren.
Tegenwerking tengevolge van verzet van
de Islamitische geestelijkheid tegen moder
ne levensvormen kon niet uitblijven. Deze
richtte zich in eerste instantie op de op
26 januari 1963 overigens via een volksraad
pleging goedgekeurde hervormingsmaatre
gelen van de sjah. Kernpunt van zijn
plannen was grondhervorming, die intussen
de grote massa van de bevolking van het
platteland onafhankelijk heeft gemaakt van
de grootgrondbezitters. Dezen werden scha
deloos gesteld met belangen in de industrie
en groeiden als industriëlen uit tot een
belangrijke motor voor de verdere economi
sche ontwikkeling van het land.
Verdere belangrijke programmapunten van
de „witte revolutie", die in feite een revolu
tie „van boven" was, waren de nationalisatie
van de Iraanse bossen, winstdelingsregelin-
gen voor arbeiders in de fabrieken, hervor
ming van het kiesstelsel, strijd tegen het
analfabetisme en verbetering van de volks
gezondheid. En verder nog regeling van
gelijke rechten voor de vrouw bij de wet
en invoering van pensioen op kosten van
de staat
demonstraties te kampen, die ui april 1965
een voorlopig hoogtepunt hadden bereikt:
er werd een aanslag op hem gepleegd. Bij
alle eerzucht tot heil van het volk, die zelfs
zijn heftigste tegenstanders voor een deel
moesten toegeven maakte de sjah een nood
lottige fout. Hij „vergat" niet alleen de sterk
religieus gemotiveerde oppositie, maar on
derdrukte ze ook. De sjiïetenleider Khomei
ni zond hij in ballingschap. Deze slaagde
er echter vanuit het buitenland steeds weer
in de massa's tegen de heerser in beweging
te brengen.
Ondanks alle kritiek op zijn politiek menen
zelfs tegenstanders van de sjah dat zijn
hervormingsbeleid het land stabniliteit
heeft gebracht. Van voordeel was voor hem
daarbij niet in de laatste plaats de olierijk
dom van het land, met de opbrengsten
waarvan hij niet alleen het technische
füveau van het leger hoog opvoerde, maar
ook kapitaalinvesteringen in het buitenland
Voor dit alles verzekerde de sjah zich van
de steun van beproefde politici en riep de
regeringspartij „Nieuw Iran" in het leven.
In maart 1975 werden de legale partijen
in de eenheidspartij „Partij van de Nationa
le Wedergeboorte" gebundeld.
Van het begin af aan had de sjah met
financieerde. In 1974 en 1975 nam Iran
bijvoorbeeld belangen in Krupp.
Volgens politieke waarnemers sloeg de sjah
echter te laat een koers naar „echte" hervor
ming in. Steeds weer kwam hij daardoor
in het kruisvuur van de kritiek terecht,
omdat zijn familie ook over een heel instru
mentarium van dictatoriale machtsmidde
len beschikte. Op 28 september 1978, het
einde kondigde zich reeds aan, perkte hij
de privileges van de familie in. De vijftig
leden ervan mochten geen zaken meer doen
met binnen- en buitenlandse firma's, die
regeringsopdrachten krijgen.
Ondanks de uit de binnen- en voor een
deel ook uit de buitenlandse politiek voort
vloeiende moeilijkheden vergat Mohammed
Reza Pahlevi zijn privéleven nooit Reeds
voor hij de macht overnam huwde hij in
1939 met een zuster van koning Faroek van
Egypte. Van haar liet hij zich in 1949
scheiden. Opzien baarde zijn tweede huwe
lijk, op 12 februari 1951, met Soraya Esfan-
diari. Dit bleef kinderloos en werd daarom
op 6 april 1958 weer ontbonden.
Op 21 december 1959 trad de keizer voor
de derde maal in huwelijk. De bouwkunst
studente Farah Diba was het uiteindelijk
die hem op 31 oktober 1960 de langverbeide
troonopvolger Reza Cyrus Ali schonk. Uit
dit huwelijk, het laatste, kwamen nog drie
kinderen voort.