AMSTERDAM Dan
sen kost bloed, zweet
en tranen. Het dans-
vak stelt dezelfde on
verbiddelijke eisen als
bijvoorbeeld de top
sport. Er zijn gemid
deld drie voorstellin
gen per week. De
dagindeling is overvol,
's Ochtends trainen
voor het handhaven
en verbeteren van de
techniek en dan de
repetities voor de bal
letten die op de eerst
komende programma's
staan. De vaak uren
lange busreizen, die
vastzitten aan de
voorstellingen laten
weinig vrije tijd. De fi
nanciële situatie is
niet best Er woedt
een hevige onderlinge
concurrentiestrijd. Eve
nals bij de topsport is
er het gevaar dat het
hele leven zich ver
engt tot een lichame
lijk en emotioneel be
staan door middel van
de dans alleen. Dan
sers blijken in betrek
kelijke isolatie van an
deren te werken en te
leven. De vernauwing
van de interessesfeer
lijkt onontkoombaar!
Han Ebbelaar (35) is
een wereldberoemd
balletdanser. Voor hem
en zijn vrouw Alexan
dra Radius, de sterren
van het Nationaal Bal
let zijn 50 balletten ge
schreven. Ze zijn de
eerste dansers in de
balletgeschiedenis die
zó lang samen dansen
(20 jaar).
Han en Lex (afkorting
van Alexandra) wonen
sinds kort in een
adembenemend mooi
huis met uitzicht op
het Rijksmuseum. Een
brede marmeren gang,
ramen van geëtst glas.
Langs de trap naar de
eerste verdieping han
gen tekeningen van de
bekende engelse kun
stenaar David Hqckney.
De kamers zijn ruim,
hoog en elegant inge
richt met veel kunst
aan de muren. Han en
Lex vallen niet uit de
toon bij de sfeer die
het huis uitstraalt. Ze
zijn beiden mooi. sier
lijk en beschikken in
hun houding over een
natuurlijk aandoende
aristocratische distinc
tie. Een prins en een
prinses in een sprook
jeshuis?
Verbazing
Han Ebbelaar komt uit
Hoorn, geboren en ge
togen: „Tijdens een
1 kermis in Hoorn raakte
ik helemaal gek van
mL cancandanseressen.
I I Ihuis ging ik het niet
ig een nadoen. Van mijn
ouders mocht ik naar
be(j de plaatselijke dans
school. Na een half
jaar was er een uitvoe-
ring. Ik was de enige
'ft Jon9en tussen 150
meisjes en ik mocht
tien minuten improvisa
ties doen op muziek
zaa van Dvorak; zo blij wa
ren ze eindelijk een
jongen erbij te hebben,
ledereen begon hevig
jj te joelen tijdens het
moment dat ik op
kwam in mijn maillot.
Maar ik genoot! Ik im
proviseerde in dansen,
dat was fantastisch. Ik
liet me leiden door
•edr mijn gevoel. De emotie
waardoor je gaat dan-
Van ongeluk
naar nieuwe rampen
Han Ebbelaar en Alexandra Radius
Veranderd
Ik vraag hem of het
Nationaal Ballet iets
aan zieltjeswinnerij
doet. Het gezelschap
blijkt de eerste ge
weest te zijn die open
huis hield. De schouw
burg is dan afgeladen.
„Dat komt natuurlijk
wel omdat het gratis
is. Maar toch! In Eind
hoven hebben we wel
eens voor schoolkinde
ren gedanst. Zoiets in
de sfeer van de ver
plichte museumles. We
werden met propjes
bekogeld. Neen, (la
chend) dat doe ik niet
meer."
De maatschappij is ver
anderd. Mensen heb
ben meer vrije tijd en
kunnen dit erbij doen
en dat. Dansen is nog
zwaarder geworden
dan het al was. Je
moet een geweldig uit
houdingsvermogen
hebben en een enorme
liefde voor de dans
kunst wil je het zolang
volhouden en het zo
ver brengen.
Nederland heeft een
beroemd danspaar.
Dit jaar dansen
ze officieel 20 jaar, wat
op een goede manier
gevierd zal worden.
Het is te hopen dat
deze twee briljanten
aan het Nederlandse
kunstcollier wat meer
op waarde geschat zul
len worden voor Ne
derland erachter komt
dat ze aan het veertig
jarig jubileum toe zijn!
JOSE
VAN BREUKELEN
„Sterven in de Zon" heet het nieuwste boek van Helen Mellaart
alweer een episode uit het mislukkende leven van een vrouw.
In haar vorige boeken lijkt dezelfde vrouw hoofdpersoon als in
dit nieuwste „Sterven in de Zon". Een vrouw die veel gemeen
lijkt te hebben met de persoon van de schrijfster, althans, die
autobiografische suggestie krijg je keer op keer in de episodes
van dit verhaal, die samen een „roman" genoemd worden.
Ik schrijf dit zo neer, omdat dit boekje een zo onsamenhangend
geheel is geworden, waarin zo weinig aan de hand is. van wat
je van een beetje roman al mag verwachten, dat je je werkelijk
afvraagt wat de zin is van dit soort publikaties. In het boek zelf
komt het ook al aan de orde: een bevriende uitgever legt de ik,
de schrijfster misschien, uit, dat het wat hem betreft best is als
ze dingen schrijft om problemen waar ze mee zit voor zichzelf
tot duidelijkheid te brengen. Maar waarom in dat geval overgaan
tot het uitbrengen van een boek?
Die twijfel is terecht. Een boek om je hart aan te verbranden,
roept de tekst op de achterflap uit. Welnu, het leven van de persoon
waar dit allemaal uit voortkomt, is best mogelijk zo ernstig dat
je er „je hart aan verbrandt", maar daarmee heb je nog geen
roman gemaakt.
Dat leven: een vervolg op vorige boeken over opvoedingsproblemen,
huwelijksmoeilijkheden, vrouwenproblemen. Nu. het begin van het
verhaal: een sterilisatie, waar de vrouw door een fout van de
narcotiseur, nogal wat nare gevolgen van ondervindt. Relaties met
anderen, op vakantie, de verhouding met haar kinderen. Opnieuw
vanwege moeilijkheden op gynaecologisch gebied onder artsbehan
deling. Toestanden. Een erg goede vriend die sterft. Een verwar-
mingsmoneur die beslag legt op de vakantiewoning. Iets met een
auto, waar de vrouw niet in durft te rijden. Van alles wat. Maar
dat alles zonder eenheid, zonder leidende gedachte, zonder construc
tie. De samenstelling van het boekje, van elk hoofdstukje, het is
los zand, dat je als lezer steeds maar weer door de vingers glipt
Wilbert
Veel leuker, verrassend bovendien, is het boekje dat Monica Sauwer
nu publiceert, na haar (misschien ook wel nogal autobiografische)
verhalenbundel „Mooie Boel". „Wilbert's Lunchpakket" heet het
en als je de omslag ziet, of het boekje doorbladert, lijkt het een
gaat liggen weet je na
die maand in je hoofd
wat je moet doen maar
je lichaam gehoor
zaamt niet meer.
„Hoe lang wil je dit
nog doen?"
„Ik kan me voorlopig
niet permitteren ermee
op te houden. Deze
luxe (weids handge
baar) komt voort uit
twee topsalarissen na
20 jaar dansen. We
hebben pas sinds drie
jaar internationale er
kenning. In het buiten
land zijn we bekender
dan in Nederland. Die
reisjes naar Cuba en
zo. Dat regelen we al
lemaal zelf.
We werken bij het Na
tionaal Ballet maar dan
wel voor onszelf. We
hebben al heel wat
deuren ingetrapt ook
in eigen bedrijf. We
hebben bijna altijd sa
men gedanst. We heb
ben het geluk gehad
dat we het lichamelijk
steeds aankonden.
Maar de worsteling
wordt steeds zwaarder.
De technische eisen
zijn honderd keer zo
zwaar geworden. Man
nen dansen korter dan
vrouwen. Op een gege
ven moment kun je be
paalde sprongen niet
meer maken. Vóór een
optreden heb ik het
benauwd, ik ben ner
veus, dat lijkt steeds
erger te worden. Maar
door de vakkennis die
je in de loop der jaren
hebt opgedaan ben je
de situatie juist meer
meester. Je hebt over
wicht."
kinderboek. De eenvoudige, korte teksten worden geïllustreerd door
erg humoristische, sfeervolle prenten van Monica Sauwer zelf. Het
zijn wel allemaal ongelukken en rampen, die hier ten deel vallen
aan een groep van onooglijke, vermakelijke en sprookjesachtige
dieren. Veel dialoogjes tussen dieren die je volgens de afbeelding
bij elk verhaaltje helemaal niet kent, maar uit het gesprek blijkt
dat ze onversneden uit de werkelijkheid van alle dag zijn overgestapt
naar deze verhaaltjes.
Het doet een beetje denken aan dat prachtige boek van Cortazar
(„De Mierenmoordenaar"), die een spannend beeld gaf van onze
maatschappij in de vorm van verhalen over onmogelijke wezens,
dieren dus. Of iets anders? Een totaal nieuwe weg. die Monica
Sauwer inslaat. Ze vervolgt, in tegenstelling tot Helen Mellaart, niets
van wat ze eerder had ontwikkeld. Integendeel, een nieuw geluid.
Daar moeten we dus wel even goed op blijven letten.
Helen Mellaart: „Sterven in de Zon", roman. Uitgeverij Leopold.
Monika Sauwer: „Wilbert's Lunchpakket", uitgeverij Bert Bakker.
Han
Ebbelaar
en
Alexandra
Radius
dansen
twintig
jaar ballet
slotregel.. oh ja en het
werd gedanst door-
Wij zijn op de eerste
plaats kunstenaars. De
essentie van de dans
zijn de vertolkers. Toch
hebben we gelukkig
hele trouwe aanhan
gers waar we echt
door verwend worden.
Als we ergens optre
den, krijgen we een
briefje met: we zijn er.
Dat is heerlijk, daar
dans je voor! Acteurs,
schrijvers en beeldende
kunstenaars worden
nog eens in het zonne
tje gezet in de vorm
van een prijsuitreiking.
Bij ons gebeurt dat
nooit op die manier. Ik
denk misschien ook
over twintig jaar. Nu
heb ik alleen maar ge
danst, is het niet zon
de geweest van andere
dingen?"
Een danser(es) heeft
één vrij weekend per
maand en één vrije
dag per week. Per jaar
kan hij één week echt
vakantie nemen (zon
der oefeningen). Als je.
een maand op je rug
Een van de humoristische prenten in Monika Sauwers „Wilbert's
Lunchpakket".
sen is het motief waar
om je gaat dansen.
Mijn vader zei: zoek
een echt vak. Maar ze
hebben me alle hulp
verleend toen ik voet
bij stuk hield. Ik heb
schatten van ouders".
„Hoe ervaar je het als
danser, dat er in de
kranten zo weinig over
ballet wordt geschre
ven?"
„Dat is de grote irrita
tie van dit bedrijf. Bal
let wordt nog steeds
gediscrimineerd in alle
opzichten. Het is de
enige internationale
kunstvorm waar geen
aandacht aan wordt
besteed. Beeldende
kunst, muziek en to
neel hebben wél een
traditie. Dans schuiven
ze op. Geen mens wil
de deur op een kier
zetten. Publiciteit is zo
belangrijk. Het vak is
waanzinnig moeilijk,
echt heel zwaar. Je
wilt een bepaalde er
kenning, dat verlicht je
werk. Lex (die niet de
hele tijd bij het ge
sprek aanwezig was) is
de mooiste danseres,
die ze ooit bij het Na
tionaal ballet hebben
gehad. Ze is pas drie
jaar bekend en waar
om? Omdat Rudolf
Noerejef met haar dan
ste. Critici weten niet
wat ze dansers aan
doen. We worden niet
als kunstenaars behan
deld maar als machi
nes!"
Critici
„We hebben anderhalf
jaar geleden tijdens
het Holland Festival
„Giselle" (een van de
mooiste, gaafste wer
ken uit het klassieke
repertoire) gedanst. En
echt: lovende kritieken.
In die anderhalf jaar is
„Giselle" gegroeid. Je
weet er meer van. De
critici is het niet eens
opgevallen dat we er
iets aan toegevoegd
hebben. Een kritiek is
meestal zo van in de
Het dansechtpaar in Hans v<uxlA?neft%{#s de deux 'Perilous night'
Fotografie uit
jaren 1940-1975
in Amsterdams
Stedelijk Museum
Het Amsterdams Stedelijk Museum heeft
tot 5 februari over de hele linkervleugel op
de begane grond een grote overzichtsten
toonstelling gewijd aan de ontwikkeling
van de fotografie in Nederland, van de
Tweede Wereldoorlog tot 1975, als laatste
van een serie van drie, waarin een over
zicht wordt gegeven van de hele vader
landse fotografie. Hieraan gingen deel-ten-
toonstellingen vooraf in het Leids
Prentenkabinet en het Haags Gemeentemu
seum, die niettemin op zichzelf stonden.
De expositie in het Stedelijk Museum is
bijzonder aantrekkelijk, omdat een logische
ontwikkeling kan worden gevolgd van 1940
tot heden, met alle herinneringen aan de
oorlogsjaren.
De bezoeker wordt door verscheidene zaal
tjes geleid, te beginnen met vóór-oorlogse
beelden, die om verscheidene redenen ten
minste even interessant zijn als meer recen
te foto's. Hoewel in de afgelopen jaren
sprake is van stijlvernieuwingen onder in
vloed van buitenlandse vakfotografen, is de
emotionele mentaliteit van de Nederlandse
fotograaf vrijwel onveranderd gebleven. En
ook in de jaren veertig was het fotomateri
aal al wel zo goed, dat over kwaliteit niet
of nauwelijks gediscussieerd hoefde te wor
den.
Sommige fotografen, zoals Hans Bethlem,
Kryn Taconis en Emmy Andriesse, fotogra
feerden bewust met het oog op de toe
komst. Zij maakten documentaire foto's
waarvan het historische element belangrijker
was dan het kunstzinnige. Anderen gingen
minder bewust te werk, maar gaven niette
min beelden van hun tijd, met ingeweven
historisch materiaal.
Hoewel de bezoeker geacht wordt de ten
toonstelling te beginnen bij de ingang om
hem uiteindelijk bij „Uit" te verlaten, nadat
als sluitstuik werk van fotografen uit de ja
ren zeventig is bekeken, zou men de wan
deling ook in omgekeerde volgorde kunnen
maken; of beter: in beide richtingen.
Door ook stil te staan bij de historische be
tekenis van deze expositie met kwalitatief
zeer hoogwaardig fotowerk, wordt dg. bezoe
ker zich bewust van het individuele karakter
van de fotografie. Dolf Kruger's visie op de
staking van 1959 in de Borinage is hoogst
persoonlijk en bijzonder beeldend. Daarom
is het misschien minder juist, wanneer
wordt gesproken over „eenlingen" als de
Groningse fotograaf Sanne Sannes. die zich
misschien wel onderscheidde als niet-
groepsgebonden. Maar in hun werk zijn alle
fotografen „eenlingen", ieder met een per
soonlijke visie en een hoogstpersoonlijke
emotie.
Die emotie is bij vrijwel alle geëxposeerde
foto's aanwezig, ook bij werk als Paul Hufs
bierreclame, uiterlijk koel als het bier waar
het om gaat Maar zonder Hufs emotie zou
deze plaat niet zo opvallend zijn geworden.
Overigens omvat deze expositie in het Ste
delijk alleen hoogtepunten uit de fotografie
sinds 1940, die stuk voor stuk zo veel te
vertellen hebben, dat een heel behoorlijk
tijdsbeeld ontstaat van de afgelopen jaren.
Waarbij de bezoeker kan blijven stilstaan bij
de voor hem meest aansprekende platen.
Dat zullen er veel zijn. De politieke foto's
van Vincent Mentzel (Den Uyl) vormen be
paald werk om bij stil te staan, zoals ook
het werk van Johan van der Keuken (blinde
meisjes) en de stille portretten van Eva Be-
snyö, om een tamelijk willekeurig aantal fo
tografen even uit te lichten.
Uiteraard zijn in deze collectie ook kleurop-
namen opgenomen. Op een enkele schitte
rende uitzondering na blijken de zwart-wit
opnamen toch sterker. Misschien, omdat
door de kleur de aandacht wordt afgeleid
van de reden waarom de fotograaf werd ge
boeid. in samenwerking met zijn object. De
mens in zijn omgeving vormt het meest op
vallende element in deze expositie en wel
licht daarom valt het verschil tussen eigen
tijdse fotografie en die van de jaren veertig
niet zo op. De emotie bleef immers dezelf
de. zowel bij de fotograaf als bij zijn onder-
werp. Alleen het tijdsbeeld rond de mens
veranderde en daarom is deze tentoonstel
ling in het Amsterdams Stedelijk Museum
ook nog historisch van bijzondere betekenis.
O F.J. BROMBERG
taking in de Borinage, van Dolf Kruc
Den Uyl, van Vincent Mentzel.
