„Ja,
natuurlijk"
tast
behoedzaam
in intimiteit
van natuur
HILVERSUM Wanneer de
sneeuw een deken over de
aarde legt, de hele natuur
schijnt Ingedommeld en
ingevroren in de vrieskou,
gaat in idem en schuilhoek
het leven door. Inde
beschutting van bos en
bodem gaat alles wat weer
groeien en bloeien moet
onstuitbaar zijn gang.
„Zelfs het strand biedt in
de winter een boelender
beeld dan bij zomervertier,
maar dan moet je wel met
je neus naar beneden
lopen", zegt Plet Steltman
van het Instituut voor
Natuurbeschermings-
eductie,
die daarover zondagavond
24 december In de
natuurkwis „Ja, natuurlijk"
van de NCRV-tv opgewekt
een boekje zal open doen.
Met Kick Stokhuyzen aan
zijn zij ontwikkelt hij ook in
dit jaargetij een activiteit,
waarmee hij zelfs het
winterkoninkje en het
sneeuwklokje naar de kroon
steekt. Hij is iemand die er
plezier aan beleeft om
buiten rond te kijken en als
pedagoog-didacticus van
beroep kan hij het niet
laten om wat hij te weten is
gekomen van de natuur aan
anderen over te dragen.
Piet Steltman: „Ik ben er
niet de man naar om diep
biologisch te wroeten in
cel-organismen. Het gaat
mij om iedereen, die de
moeite wil doen om wat
voor de hand ligt in de
natuur en verwondering
wekt, te ontdekken. Daar
praat ik in elke uitzending
zeven d acht minuten over
en ditmaal wou ik het
hebben over het strand.
Velen denken dat daar
's winters niks te beleven
is. Laat men zich niet
vergissen. In hetzelfde zand
waar's zomers de
badgasten liggen, wemelt
het van leven en op
enkelhoogte onder water
bruist de strijd om het
bestaan".
„We hebben gefilmd bij de
Hondsbosse Zeewering en
Kamperduin en zijn ook een
kijkje gaan nemen in het
bezoekerscentrum in de
Kennemerduinen met de
diorama's van strand, zee
en duinen. Dat ga ik niet
uitputtend behandelen. Ik
doe zomaar een greep uit
wat je wandelend kunt
vinden. Het gaat er mij om
de mensen op het spoor te
zetten. Ze moeten er zelf
op af, zelf ontdekken.
Schelpen zat op het strand,
maar zoek eens naar een
aangeboorde schelp, dat
harde, stenige materiaal
waar je met een priem niet
zo gemakkelijk doorheen
komt. Maar de boormossel,
dat weke dier, weet er op
zoek naar voedsel, het
schelpdiertje, precies het
juiste gaatje in te prikken".
Aan dit
kerstnummer
werkten mee:
Klaas Góinga
Wim Hugens
Bert Jansma
Milan Konvalinka
Leo van der Meel
Ton Oliemuller
Joan Seyferth
Piet Snoeren
Leo Thuring
Leo van Vlijmen
Vormgeving:
Charles Bels
Piet Steltman: "De schoonheid van de natuur wijst op de diepere geheimen ervan".
Zoutbronnen
Er werken mysterieuze
krachten in de natuur. Hoe
komen de zeeën zout?
Vrijwel zeker omdat de
zeebodem open
zoutbronnen bevat. Zouten
van verschillende soorten
en smaken, en toch bevat
alle zeewater waar ook ter
wereld zout van dezelfde
samenstelling, waaruit je
kunt afleiden dat alle
zeewater overal een keer is
geweest en zich heeft
vermengd. In gat zoute
water leeft het begin van de
voedselketen, het plankton,
minuscuul kleine
organismen, die zichzelf
niet voortbewegen, maar
door de zeeën worden
vervoerd naar plaatsen,
waar grotere organismen ze
als voedsel tot zich nemen.
Zo zou je de kwal een
plankton kunnen noemen.
Die grotere organismen
worden weer geconsumeerd
door gedierte, dat de
eiwitten gebruikt voor de
vorming van vlees en die
eiwitten heeft de mens net
weer nodig om in leven te
blijven".
Dicht bij huis
„Maar wie loopt er nou aan
plankton te denken als je
langs het strand in
eindeloze deining de
branding hoort bruisen? Als
je dat beseft, gaat er op
zo'n wandeling wel een
wereld voor je open. En dat
allemaal zo dicht bij huis.
Letterlijk en figuurlijk, want
dit alles heeft direct te
maken met natuurbehoud.
De hele wereld is eigenlijk
één groot huis en waar we
er met ons vier miljarden
op rondlopen, is het niet
eens zo'n groot huis. De
natuur kent haar eigen
wetmatigheid. Daar mogen
we niet intreden. Het
behoud van de soorten, van
de lagere en hogere
trappen, vormen van leven,
is van belang voor het
lijfsbehoud van de mens
zelf".
„Als in Zuid-Amerika de
tropische wouden worden
weggehakt om het hout als
export van de hand te
doen, dan zie je het
gebeuren, dat de vruchtbare
grond, waarin het water niet
meer wordt vastgehouden,
verdroogt en verstuift en tot
woestijn wordt. Ook hierom
is derde-wereldhulp
dringend nodig. Wij moeten
die mensen daar aan
andere bronnen van
inkomsten helpen, zodat ze
hun eigen bodem niet
hoeven uit te putten. Waar
ter wereld de natuur wordt
aangetast, heeft dit direct
gevolgen voor de natuur
elders. Die natuur is een
heel gewichtige zaak, maar
ik wil het wel graag de
mensen zo vertellen, dat ze
niet het gevoel krijgen met
een zware boodschap te
maken te hebben".
Intimiteiten
De Kick-kwis „Ja,
natuurlijk" verdraagt geen
zwaar geschut. Daar tast
men liever behoedzaam in
de intimiteiten van de
natuur, waarin het
levenswonder schuilt. Zelfs
het intieme leven van de
brandnetel wordt er
tegelijkertijd bekeken en
ontzien. Men noemt er de
hagedissen de balletdansers
onder de dieren. De vragen
en antwoorden tussen
kwismaster en
natuurliefhebbers dartelen
als vlinders tussen de
bloemschikkingen door en
de prijzen verrijken het
huisraad niet met
bankstellen en ijskasten,
maar dienen het leven meer
sier te verschaffen met een
bloemstuk en een
boekenbon.
Het programma is nu al in
zijn derde jaar niet meer
weg te denken uit het
NCRV-aanbod en een vierde
jaar zit er rhomenteel dik
in. Men speelt het spel met
de natuur zoals de natuur
zichzelf ook speels
aandient. Uit binnen- en
buitenland voert men tussen
de bedrijven door fraaie en
frappante filmpjes aan met
betrapt dierlijk en
plantaardig leven, waaruit
de mens veel kan leren,
bijvoorbeeld hoe beest en
blad zich aanpassen aan de
omstandigheden waarin ze
zijn terecht gekomen.
Uitheems
Anton van Hooff, directeur
van Burgers dierenpark te
Arnhem, die altijd uitheemse
onderwerpen aandraagt in
„Ja, natuurlijk", komt
vanavond met een film over
de Makaak. Dit is een in
Japan voorkomende
apensoort, die als eskimo's
in de sneeuw heeft leren
leven en zich wonderwel
thuis voelt in die barre
omstandigheden. Omdat het
oog ook wat yvil, wordt
begonnen met een film over
de kolibri's, een
uitzonderlijk veelkleurige
vogelsoort, die zich in.
Trinidad voedt met de
nectar uit een exotische
bloemenweelde. En zo
heerst er in deze kwis altijd
verbazing over de
onvoorstelbare wonderen
der natuur.
De kijkers toch altijd
tussen de drie en vier
miljoen meteen
waarderingscijfer in de
buurt van acht voelen
zich helemaal in dit sfeertje
opgenomen. Dat blijkt uit
de brieven, die regelmatig
blijven komen met de
complimenten erin, maar
ook met vragen en met
nauw verholen vreugde
beschreven ontdekkingen in
de<eigen tuin of naburig
bos of park. Die schrijvers
zien dan wel geen beren
broodje smeren, maar van
de wonderlijke capriolen
van een doodgewone slak
weten ze een
avonturenroman samen te
stellen.
Men is daar bij de NCRV
erg dankbaar voor. Het
brengt de
programmamakers weer
eens op een ideetje en
daarom worden alle brieven
persoonlijk beantwoord door
Lies van Bommel, die met
Didiervan Koekenberg
ingeschakeld is bij
produktie en regie. Die
antwoorden worden
gegeven in toegankelijke
taal, soms met verwijzing
naar een boekje, maar nooit
in de vorm van een
wetenschappelijk betoog. De
natuur is er niet voor
geleerden, maar voor
gewone mensen, die naast
hun werk oog willen
hebben voor de schoonheid
van de natuur en minder uit
zijn op biochemische
structuren en scheikundige
kringlopen, die overigens
niet minder interessant zijn.
Over wat in „Ja, natuurlijk"
Juist In deze tijd van het Jaar toont het strand zich in zijn volle schoonheid.
aan de orde komt, moet
iedereen mee kunnen
denken en mee kunnen
praten. De modale
Nederlander moet het
besprokene kunnen toetsen
aan wat leeft in eigen tuin,
balkonbloembak of
huiskameraquarium. Daar zit
genoeg in om grote ogen
bij op te zetten. Twijfels en
niet-weten moeten worden
weggenomen, wonderen
verdiept. Develdbioloog
Marius Kolvoort werkt
speciaal daarom aan dit
programma mee.
Regisseur Van Koekenberg
heeft daarover eens
openhartig gezegd, dat hij,
toen hij aan deze serie
begon, nog geen huismus
kon onderscheiden van een
paardebloem en dat hij
intussen al hele verhalen
kan vertellen over de
natuurlijke neigingen van de
natuur. Hij heeft dat
spelenderwijs opgestoken.
Hij ziet veel meer dan
vroeger en heeft er alleen
voor moeten leren kijken.
En daarmee vertolkt hij
tevens het motief voor dit
programma.
Boerin
Filosofische veelweter Albert
Schweitzer zag de
samenhang tussen mens en
natuur in breed verband.
Respect voor de natuur
wekt eerbied voor het leven,
zegt hij, en dat is een te
kostbaar goed om elkaar
naar het leven te staan.
Hierover wordt
ternauwernood anders
gedacht door ene mevrouw
Verhagen, een boerin uit
Sprang-Capelle (N.Br.). Zij
verscheen op een auditie
van de NCRV in Hilversum
in de hoop mee te kunnen
doen als kwiskandidaat. In
een pauze bij de koffie
haalde zij een bundel
papier uit haar tas,
zelfgeschreven gedichten,
waaruit zij spontaan begon
voor te dragen.
Lies van Bommel vroeg
terstond inzage en las de
verrukkelijkste gerijmde
bedenksels over de
heerlijkheden van de natuur,
zeker ook in de winter. In
„December-sneeuw" bezingt
zij het platteland, bedolven
onder een witte wade met
daarin de bonte
boerenhoeven als oorden
van rusten bezinning.
Mevrouw Verhagen kreeg
prompt de uitnodiging van
de NCRV om een of meer
van deze gedichten te
zeggen in de uitzending van
zondagavond, waarop zij
antwoordde met de titel van
het programma: „Ja,
natuurlijk".
Verademing
Deze plattelandsdame in de
studio geldt in zekere zin
ook als een verademing
voor de makers van deze
kwis. Het blijkt namelijk
telkens weer moeilijk om
vrouwen als deelnemers te
krijgen, terwijl men beschikt
over een ruim aanbod van
heren. Toch moet het wel
zo zijn, dat vrouwen
doorgaans meer met plant
en bloem en beest bezig
zijn dan mannen. Mogelijk
zelfs benadert de vrouw
deze vormen van leven
gevoelsmatig met meer zorg
dan mannen. Die laatsten
schijnen echter meer uit op
het naadje van de kous met
als gevolg, dat hun parate
kennis hen tot meer durf
uitdaagt in een kwis. Zoiets
moet het wel zijn.
De verhouding wordt tijdens
de kwis weer enigszins
recht getrokken door Eefje,
genaamd naar de
oermoeder, die gedienstig
die dingen aandraagt welke
op het scherm moeten als
daarover iets moet worden
verteld. Eefje houdt
trouwens ook de score bij.
Zondagavond zit er
overigens wel een dame
tussen de deelnemers. Zij is
mevrouw Rigtering-Rijksen,
64, huisvrouw uit Utrecht,
die in de moestuin thuis is
als in haar eigen huis. Zij
voelt zichzelf voor geen
kleintje vervaard, want zij
moet het opnemen tegen de
20-jarige dienstplichtige
soldaat W. Kersten uit Tiel,
die zich liever bezig houdt
met tropische
aquariumvissen dan met
's lands verdediging. Beiden
mogen een opponent
begroeten in de derde
deelnemer, namelijk de 33-
jarige dierenarts Smeeni
Almelo, die zich kundig F
weet op het gebied van f
zoogdieren, die wel in I
Europa, maar niet in ons)
land voorkomen, zodat h|
zich niet zal kunnen
beroepen op kennis
opgedaan in zijn praktijk]
Piet Steltman weer: „Die|
mensen worden op welkl
speciaal terrein dan ookfi
allemaal gepakt door hetfj
verbijsterende verschijnt
vandenatuur.de
kiemkracht en de opbour
ervan, de bijna mechanisp
geregelde wetmatigheid.^
Neem een braak stuk
grond. Daarop vallen
zaadjes. Het ene vindt nU
zijn plekje, het andere w«M v<
en het begint te ontkieme
Dat trekt insecten "an. C
die insecten komen vog
af en die vogels voeren
weer zaden van rjj u
hoogwaardiger planten (berel
Dit gebeuren kun je voorK
waarnemen aan de randde'
van woestijnen. Dat niet
tegen te houden zelfrechj
op herstel van de natuur L
die omstandigheden, je zf
rslmis
het beste opgespoten stutuntic
land steeds volwaard igerjugn
leven gaat dragen. Hier aj f
zorg voor te hebben, de I
schepping te beheren, bity
wel een gedachte die bij j
Kerstmis past. Daar hoef j)iet I
geen enorme natuurkenn||
voor te wezen. Je bent opj
de goede weg met interes
voor dit soort zaken. En
daar wil de kwis „Ja,
natuurlijk" graag aan
meewerken".
Daarom blijven het de
kandidaten, die deze kwi! t
maken, verschaffen de
kijkers dit programma
bestaansrecht en zorgt KI
voor de opkikkertjes, die
een soort kiemkracht in
deze kwis besloten liggenjs'
Zo breidt deze kwis-
vegetatie zich steeds verd
uit over het braakliggend!
scherm.
ïles f
nd
DE KICK-KWIS
