URN HUIS UT
Kindermishandeling bestaat. Hoe lang nog.
Van rijkdom aan gebruiken
rond de feestdagen is
niet zo bar veel meer over
„Muldergate": opkomst en ondergang van een ministerie
BINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 11 DECEMBER 1978 PAGIN,
M
KERSTMIS OOK NU NOG EEN HUISELIJK FESTIJN
„Nu zal het wel gauw gaan
sneeuwen en worden de we
gen wit, dan rijden de drie
kamelen waarop elk een ko
ning zit." Regels uit een ge
dicht van Anton van Duin
kerken, een man die op vaak
zeer gevoelige wijze wist te
verwoorden wat er leeft in
tal van mensen als de avon
den langer zijn geworden en
de winterse luchten sneeuw
voorspellen. Hij deed dat in
dichtvorm, anderen in proza.
En eigenlijk nog maar zo"n
dertig jaar geleden werden
wij in ons land door een
unieke uitgave van Het
Spectrum opmerkzaam ge
maakt op de grote rijkdom
aan gevoelens waarmee als
een kostbare traditie het
kerstgebeuren wordt omge-
Maar wat we in kerstliederen
en kerstgedichten zien ver
woord ligt eigenlijk al eeu
wenlang verankerd in tal van
gebruiken waarvan er tot
vandaag de dag nog vele
over zijn gebleven, zeker op
het platteland. De wintertijd
werd in Drenthe doorgaans,
na de oogstfeesten, al in ze
kere zin ingezet met de Zuid-
laarder markt op de derde
dinsdag in oktober. Die da
tum was daar tevens bepa
lend voor het zetten van de
kachel. Rond die tijd komt
dan ook de speculaaskoek
weer aan bod en gaat men
's avonds vaak warme choco
lademelk drinken. Daarmee,
en met de steeds langer wor
dende avonden we steken
om vijf uur de lamp al op
worden de echte winteravon
den géintroduceerd, met spe
len, kaarten, voorlezen en
vertellen. Zaken die nu gro
tendeels en vaak zelfs hele
maal door de televisie zijn
verdrongen.
Tot vrij lang na de eeuwwis
seling kende men in tal van
streken en dorpen van ons
land speciale winteravond-ge
bruiken die er toe bijdroegen
het maatschappelijke en soci
ale leven te stimuleren. De
eerste wereldoorlog heeft
veel van die gebruiken doen
verdwijnen. Wie herinnert
zich nog eind oktober in Vee-
nendaal temidden van de we
vers een „dikke Piet" te heb
ben gedronken? Dat was
destijds een vermaarde feest-
drank, bestaande uit jenever
met stroop. In Helmond pre
senteerden de wevers zich op
een andere wijze, door mid
del van een lampionoptocht.
En het potverteren van de
Winterswijkse wevers op St.-
Michael behoort reeds lang
tot het verleden. Een speci
fiek winterfeest met oeroude
gebruiken, Sint-Maarten,
heeft niet alleen stand gehou
den maar heeft, afgezien van
de confessionele richting die
~'<v,
Het Twentse kersthoornblazen bij de put van een
Nedersaksische boerderij van het hallentype, die men
in de Achterhoek nog veel aantreft
Hèt jaarlijkse St.-Thomasluiden, hier bij een klokkes-
toel in een Fries dorp
men toegedaan was, ook een
niet onaanzienlijke uitbrei
ding ondergaan. Met Sint-
Maarten doet in vele streken
en in vele gezinnen nog, hoe
wel eigenlijk ten onrechte,
want we zitten dan midden
in de herfst, de winter zijn
intrek. Dan brandt in vele
huizen de kachel. We zijn
dan ook al midden in de
slachttijd beland. Veelal gaat
het om varkens waarvan de
kop als een speciale lekkernij
tot Kerstmis wordt bewaard
en waarvan de nevenproduk-
ten en het slachtafval wor
den verwerkt tot balkenbrij.
Een gerecht dat enige tiental
len jaren geleden in Limburg
en oostelijk Brabant en in
vrijwel geheel Gelderland,
Drenthe en Overijssel bijzon
der populair was.
Oude gebruiken
in zwang geweest, waarbij
hoorns van rond anderhalve
meter werden gebruikt, is
een gebruik dat gedurende
de gehele adventstijd en vlak
voor Kerstmis hoog in aan
zien stond. De hoorns wer
den gemaakt van gekuipt
vlier-, wilge- of beukehout.
Het gebruik komt ook noord
elijker langs de oostgrens
voor en in Nedersaksen en
het Tecklenburger land. Het
blazen van de midwinter
hoorn beperkte zich in tal
van plaatsen vanaf de eerste
zondag van de advent tot
daags na Driekoningen. Dan
hebben we nog in Friesland
het zogenaamde St-Thoma-
sluiden.
Van de rijkdom aan gebrui
ken vlak voor Kerstmis, zoals
het ontsteken van het kerst
vuur, kaarsjesspringen door
de jeugd, het bakken van
een kerstbrood, is niet zo bar
veel meer overgebleven. Om
maar te zwijgen van de ge
woonte, vooral op het platte
land nog lang in gebruik ge
weest, in de kerstnacht een
extra korenschoof buiten te
zetten voor de vogels, de die
ren in de stal een brok toe
te stoppen of te gaan luiste
ren zoals kinderen wel de
den, of de dieren in de kerst
nacht wel praatten. Dat
laatste heeft natuurlijk nooit
iemand waargenomen. Maar
het werd wel verteld, zoals
zoveel werd verteld in de
donkere avonden voor Kers
tmis.
Romantiek
Dat is er allemaal wat af. Er
is nog wat romantiek, ge
kocht in het warenhuis, in de
vorm van een kunstboom
met elektrische lichtjes. De
levensgevaarlijke kerstboom
kaarsjes zijn verdwenen. Er
is nog sfeer gelukkig. Vooral
uit de grotere gezinnen zijn
er nog velen die van Kers
tmis iets weten te maken. Ja,
dat etentje in een restaurant,
dat neemt heel wat huiselijke
beslommeringen weg. Het
ontlast de huisvrouw, houdt
het huis wat langer aan kant.
Maar maken we het daar
door gezelliger? Soms mis
schien wel en soms zijn de
omstandigheden er ook wel
eens naar. Maar we kunnen
ons toch moeilijk aan de in
druk onttrekken dat Kers
tmis in de eerste plaats, met
welke achtergrond we dat
feest ook benaderen, een
echt huiselijk feest is. Het is
goed als dat zo zou kunnen
blijven al zal men de waarde
van goed georganiseerde en
geleide gemeenschappelijke
of openbare manifestaties ze
ker niet mogen onderschat
ten.
LOU N.M.STEYGER
Over wijn en nog wat
December is de maand bij uitstek waarin de goede fles
sen op tafel komen. De bekende wijnschrijver Hubrecht
Duijker heeft zojuist een pittig en knus werkje geschre
ven: „Wijn met een glimlach", waarin hij op speelse en
kundige wijze vertelt over het sap van de druif.
Het pocketboekje staat bol van de anecdotes. Het leest
prettig en je „neemt er iets van mee". Veel zelfs.
9,90. Uitgeverij Luitingh, Laren (N.-H.).
Al is het maar voor één avondje ongebreidelde pret
Je kunt over feesten denken hoe je
wilt, de nieuwe rage „discomode" kun
je toch niet van tafel vegen. Het is een
(tijdelijk?) verschijnsel, niet te negeren,
een uitlaatklep voor mensen die eens
graag iets mals doen. In de verte is
discomode vergelijkbaar met carnaval.
Je loopt niet als radijs verkleed op
straat, maar te gelegener tijd en plaats
is het best leuk eens het jasje van dit
aantrekkelijke knolgewas te dragen....
Vergeet de zorgen en koop satijn, glit
ter. Lurex, leer, en dans de voeten
stuk! Sinds Saturdaynight Fever en
Grease is er geen houden meer aan. En
laat iedereen gelukkig zijn. Al is het
maar voor één avondje ongebreidelde
pret! Vrijwel elk groot warenhuis heeft
Ietwat gematigde discomode:
een 100 procent katoenen cor
duroy jasje in piccolo-uitvoe
ring. Daaronder een gebor
duurd bloesje van katoenbatist
met een geschulpt kraagje en
een strikje als sluiting (kan ook
een herenstropdas op worden
gedragen als er -zoals bij meer
dere van dit soort bloesjes
geen elegante flabberstrik aan
zit). De cordbroek heeft band
plooitjes. insteekzakken en
'nauw toelopende pijpen. Kant
kousen, schgenen met hoge
hakken en een brede Spaanse
toreador-ceintuur. Als onont
koombare accessoires: glitter
broche, oorbellen en een imita
tieparelketting. zo maar ergens, -
misschien bungelend uit een
steekzak, driemaal om de nek
gewonden of rond het middel.
een aparte „discomodehoek" voor de
jonge springerige mens, waar het goed
toeven en kiezen is.
Nieuw silhouet (ook voor de vrouw met
drie kruisjes): rechte rok met Lurex effec
ten. Glanzend jasje van doorgestikte satijn
(matelassé), ceintuur, bontmuts van vorig
jaar en satijnen handschoenen, die er dit
seizoen bij horen. Op de glimbloes een
strikje van strasz. (Mac Maggie met 14
Nederlandse vestigingen, o.a. in Gouda,
Leiden. Leidschendam en Rotterdam. Rok
59,-. Jasje/ 99,-.
Voor 59,- deze strakke tijgerbroek, hele
maal ..in" door het taps toelopen van de
pijpen. Over de glanstuniek een luipaard
ceintuur met bijpassende pillbox als acces
soire, waarvan dit pak het moet hebben.
De tuniek kost 89.-, het jasje 59.-. het
kapsel stamt ,uit 1920. Zijn vetkuif steekt
uit boven een leren vest 98,-) op leren
broek 298,-). Eronder kan wat hij rr
in de kast heeft liggen, (te koop bij Young
Fashion Division van P C; Lampe Neder
land N.V., tel. 070-907800).
Daar komen dan de brede schouders (ty
perend voor seizoen- en discomode
1978/79), in een glimmend chinz jasje
75.-) op het strapless pailetten topje
55,-), weer op pofbroek van satijn I
75,-) in de voor glans en glitterfashion
hoofdkleur: zwart! Het pillboxje heeft een
kleine voile, die ontspringt aan een strasz
ringetje. Lange strasz oorbellen, een ket-
ting die er doorwrocht uitziet en (lange) i
satijnen handschoenen in een afstekende
felle kleur.
(Bijenkorf /Teenclub)
Het oog in een zwart
met gouden lijstje
Bij de snaakse discomode hoort natuurlijk ook een disco-
make-up. Max Factor ontwierp er als eerste een voor redelijke
prijzen. De basis foundation is sprankelend en natuurlijk, de
wangen krijgen een blush (Maxi Powder Blush), te hanteren
naar eigen smaak. Oplopend naar de slapen, als een veeg
onder de ogen of een duidelijke rechthoek op de wangetjes.
Ogen worden geaccentueerd door Kohl Kajal Eyepencil en op
de oogbol komt natuurlijk de kleur van het jaar: goud. Uit
werken tot in de arcadeboog of bananenlijn. Voorts meer
goud onder het oog vanaf het midden tot aan de buitenste
ooghoek langs de wimperinplant. Het oog staat nu in een
zwart met gouden lijst. Over het goud komt een highlighter
vanaf de arcadeboog alweer tot onder de wenkbrauw om
glitter en schitter te geven. Wimpers moeten vol en zwart
gemaakt worden. Nu kunt u de rest van de make-up „onder
de ogen zien". De mohd wordt niet mis te verstaan rood, voor
de nagels kunt u kiezen uit wijnrood parelmoer, zwart, goud,
bordeaux. Maar u kunt ook de nieuwe Invite disco-nagellak
gebruiken in alle regenboogkleurtjes: pauwblauw, knalgroen,
zilver, paars, lila, zwart, wit, kortom een hele serie.
JOHANNESBURG Het begon alle
maal in de zomer van 1977. De boeken
van het Zuidafrikaanse ministerie van
voorlichting moesten even worden nage
zien, een rout ine werkje. Er kwam echter
heel wat boven drijven. „Onregelmatig
heden die hun weerga niet kennen in de
geschiedenis van de overheid," zou de
president van de Rekenkamer, Gerald
Barrie het later noemen.
Op 6 februari van dit jaar kwam de
zaak pas goed op gang. Op die dag
kwam Barrie met het eerste van twee
rapporten over het jaar 1976-77 op tafel.
Het ministerie van voorlichting, stond er
in beide rapporten te lezen, had grote
sommen geld over de balk gesmeten. Het
ministerie van financiën had nboit toe
stemming gegeven voor het uitgeven van
deze bedragen. De Engelstalige pers
volgde met onthulling na onthulling over
verkwistingen van het ondoelmatig func
tionerende ministerie.
Twee kleine voorbeelden van hoe het mi
nisterie te werk ging. Twee functionaris
sen vlogen van New York naar de West
kust van Amerika om een beoordeling
op te stellen van een typiste daar. De
Duitse vertaling van een door het minis
terie uitgegeven propagandaboek bracht
de toenmalige Zuidafrikaanse ambassa
deur in Bonn, Donald Sole, zodanig in
verlegenheid dat hij verspreiding van het
boek in West-Duitsland verbood. „Mo
zaïek van Zuid-Afrika", zoals het boek
heet, was blijkbaar zo slecht vertaald en
voorbereid dat 10.000 exemplaren later
vernietigd moesten worden.
Natuurlijke zijn dat vrij triviale voorbe
elden, maar wel het soort zaken dat de
„jachthonden" onder de oppositie-gezinde
Engelstalige journalisten op het spoor
brachten van een grotere prooi. Eschel
Rhoodie, de sterke man binnen het mi
nisterie van voorlichting, zag ook wel
aankomen dat er belangrijker zaken aan
het licht zouden komen, en hij probeerde
van alles om de eindeloze stroom onder
zoeken tegen te houden. Ironisch genoeg
was hij het, die, zij het per ongeluk, met
de meest dodelijke onthulling van al zou
komen.
Met stevig elleboogwerk van Connie Mul
der, de toenmalige minister van voorlich
ting (voordat hij overstapte naar het de
partement van rassenzaken), was
Rhoodie in augustus 1972 staatssecretaris
van dit ministerie geworden. Een aantal
vooraanstaande ambtenaren moest daar
bij worden gepasseerd, -uiteraard niet tot
hun tevredenheid. De benoeming van
Rhoodie moest door Mulder uiteindelijk
bij een kabinetsvergadering worden be
werkstelligd.
„Geen regels"
Mulder en Rhoodie kondigden een her
structurering van hun ministerie aan. Op
frisse, „agressieve" wijze zou voor Zuid-
Afrika reklame gemaakt worden in een
voor het overgrote deel vijandige wereld.
De nieuwe regel was: er zijn geen regels.
Minister Mulder verdedigde die filosofie
in mei nog eens voor het parlement, toen
hij vurig van zijn ongewone propaganda
methoden zei: „Als het gaat om de over
leving van Zuid-Afrika, zijn er geen re
gels. Dan moeten we vechten met alles
wat wij hebben".
Er werd een „strategie voor Amerika"
opgesteld: het langzame ministerie van
buitenlandse zaken moest zonder meer
overgeslagen worden. Mensen van het
ministerie van voorlichting moesten de
Zuidafrikaanse zaak direct bij hoogge
plaatste Amerikaanse functionarissen
aan de man brengen.
Tot op zekere hoogte wierp de strategie
vruchten af. Maar er ontstond een bitte
re kloof tussen de twee betrokken minis
teries, en dat is tot op de dag van van
daag zo gebleven. Toen volgden er
geruchten over omgekochte buitenlandse
journalisten, geruchten die nooit werke
lijk zijn ontkend.
Zonder voorafgaand overleg met Mulder
beschuldigde Rhoodie op 5 mei, in een
verklaring aan de pers, de president van
de Rekenkamer Barrie ervan geheime
operaties van het ministerie in gevaar te
hebben gebracht. Die geheime operaties
zouden zijn gefinancierd uit eveneens ge
heim te blijven regeringsfondsen. Min of
meer langs zijn neus weg, en bedoeld
om zijn verdediging kracht bij te zetten,
vertelde Rhoodie dat alle geheime pro
jecten toch echt goedgekeurd waren door
een speciale, drie man tellende kabinets
commissie.
Op presenteerblaadje
Als Rhoodie gehoopt had dat hij met
deze preventieve aanval de gemoederen
tot rust zou kunnen brengen, had hij het
mis. In tegendeel. Rhoodie had de oppo
sitie op een presenteerblaadje de munitie
geschonken, waar zij al die tijd op ge
wacht had
Er werd snel gewezen ophet feit dat
slechts drie ministeries er geheime fond
sen op na mochten houden: het ministe
rie van buitenlandse zaken, het ministe
rie van defensie en het departement van
nationale veiligheid (destijds nog het bu
reau voor staatsveiligheid met de in het
Engels wat nare afkorting BOSS). Wat
moest Mulder dan met geheime fondsen,
waar kwamen die vandaan, welke minis
ters waren verantwoordelijk voor deze il
legale en buiten-grondwettelijke opera-
Een ware golfvloed van dergelijke vra
gen overspoelde de regering, en de toe
nmalige premier, John Vorster, moest er
aan te pas komen om het ministerie dan
maar helemaal op te heffen. Voortaan
zou het buitenland voorgelicht worden
over Zuid-Afrika door het ministerie van
Buitenlandse zaken. Een klap in het ge
zicht van Rhoodie, die met „vervroegd
pensioen" ging. Maar de essentiële vra
gen bleven. Waar kwamen de 80 100
miljoen gulden belastinggelden vandaan,
en waar had het ministerie die voor ge
bruikt?
Tegen die tijd, de vroege zomer op het
noordelijk halfrond, begonnen de drie
kranten van Johannesburg, de Sunday
Times, de Sunday Express en de Rand
Daily Mail, zich nog het een en ander af
te vragen. Was al dat geld misschien ge
bruikt voor de fel regeringsgezinde
krant, de „Citizen" die volgens alle be
richten al sedert haar oprichting eind
1976 met verlies draaide?
De krant was gesticht door Louis Luyt,
een rijke zakenman, die zijn fortuin ge
maakt had met de productie van kuns
tmest. Later verklaarde Luyt onder ede
tegenover rechter Anton Mostert dat hij
bij de oprichting van de Citizen in dienst
stond van het ministerie van voorlich
ting, en dat generaal Van den Bergh,
hoofd van BOSS, die door oppositieleid
ster Helen Suzman eind vorige week
ra
litii
„Zuid-Afrika's eigen Himmler" werd ge
noemd, .hierin een belangrijke rol had
gespeeld.
Schijnondernemingen
De Citizen werd gefinancierd door het
ministerie, en Rhoodie zelf besliste in be
langrijke mate wat er wel en wat er niet
in de krant kwam. Dit kwam echter pas
aan het licht toen rechter Mostert per
ongeluk met deze zaak in aanraking
kwam. Mostert, die aan het Hooggerech
tshof van Natal doorgaat voor een zeer
integer persoon, was door Vorster ge
vraagd een onderzoek in te stellen naar
een vermeende grootscheepse deviezenz-
wendel.
Het onderzoek werd door Mostert geheel
zelfstandig verricht en bracht hem op
het spoor van schijnondernemingen, die
door het ministerie van voorlichting op
touw gezet waren om de „geheime fond
sen" op legale wijze te kunnen uitgeven.
Op 2 november maakte de rechter zijn
bewijsmateriaal openbaar. Een week la
ter leverde Connie Mulder zijn nieuwe
portefeuille van rassenzaken in. Het on
derzoek van Mostert werd stopgezet en
de voorzichtige en conservatieve rechter icii
Erasmus moest een eigen onderzoek in
stellen, waarvan de resultaten deze week,
op Sinterklaasavond, bekend werden ge
maakt. Copyright The Guardian
ER
l^inHprmicl-ianHplinrr Hcitar nrstpn \wp lipvpr nipt Aan hpt nrnhlppm van kinHprmi^hanrlplinc kan Dlf» klint 11 rrinvrappn hll
Publicatie aangeboden door dit blad in
«ii samenwerking met de Stichting Ideële Reclame.
Kindermishandeling, daar praten we liever niet
over in Nederland. Dat is jammer. Want met dood
zwijgen help je geen enkel probleem uit de wereld.
Aan het probleem van kindermishandeling kan
een hoop gedaan worden. Ook door u. Hoe, dat staat
te lezen in een speciale folder.
Die kunt u aanvragen bij
de Nederlandse Vereniging tegen Kindermishandeling,
Koningsplein 27 in Den Haag, telefoon: 070-631923.
