'erkoop kerststallen en heiligenbeelden
me
enomen
Kans op
kerstboom
van
eigen
4 bodem is
zeer
klein
Religie
speelt
een
ondergeschikte
rol
Het „heerlijk avondje" is nog maar koud voorbij of de
winkeliers zijn al weer druk doende hun etalages te
veranderen. De ene dag liggen er nog pakjes voor de
winkelramen, al dan niet versierd met St.-Nicolaassymbolen
en de andere dag ondergaan dezelfde etalages de grootste
gedaantewisseling van het jaar. Kerstgroen, glitter en\
kunstsneeuw versieren nu de aanbevolen waren en roepen
bij het winkelend publiek een kinderlijk „vredesgevoel" op.
Dit jaar heeft de verkoop van kerstgroepen en -stallen een
hoge vlucht genomen. Én uit nadere informatie blijkt, dat de
afgelopen maanden ook de verkoop van heiligenbeelden
sterk is gestegen en dan voornamelijk van de duurdere
beelden, gesneden uit hout of als unfca gemaakt van
aardewerk of porcelein. Een merkwaardige zaak, want de
toenemende belangstelling heeft in het algemeen niets met
religie te maken. De godsdienst blijkt daarbij een
ondergeschikte rol te spelen.
PAG
Heiligenbeelden vond men vroeger uitslui
tend bij rooms-katholieken. Veel katholieke
gezinnen schaften zich ook een kerstgroep
aan, compleet met stal. Zelden hadden der
gelijke beelden kunsthistorische waarde of
waren ze gemaakt door kunstenaars.
De meeste waren van gips, afkomstig uit
een Duitse of Italiaanse fabriek, die voor de
fabricage een ijzeren gietvorm gebruikte en
een korps handige decoratieschilders in
dienst had om de beelden te kleuren. De
gezichten van de heiligen hadden een ro
mantische vroomheid. Ze zijn nu nog voor
veel geld te koop bij sommige antiquairs.'
Weervraag
Nu is er weer vraag naar heiligenbeelden,
maar dan wel van een ander soort en door
andere mensen. Het al dan niet behoren tot
een kerkgenootschap speelt een zeer onder
geschikte rol, aldus de verklaring van een
grossier in houten beelden.
„Ik denk", zegt hij, „dat de nostalgie de
vraag veroorzaakt. De mensen willen een
herkenbaar beeld, onverschillig van welke
heilige, of een kruisbeeld. Maar het moet in
mijn geval wel door een vakman uit een
goed stuk hout zijn gesneden. Het beeld
moet rust, vrede pn een niet nader te Om
schrijven huiselijkheid uitstralen. Ik kan wel
aan dergelijke beelden komen, maar de
vraag is zo sterk opgelopen, dat de detail
listen slechts mondjesmaat bevoorraad kun
nen worden".
Een detaillist in voorwerpen, afkomstig uit
teag naar heiligenbeelden is dit jaar sterk gestegen. De voorkeur gaat daarbij uit naar
uurdere beelden, gesneden of gebeeldhouwd uit hout of als unica gemaakt van aarde-
of porselein. De beelden van vroeger zijn soms nog te vinden bij antiquairs. Beschadigd
}t, de prijs is vaak hoog.
de kunstnijverheidsindustrie, bevestigt dit
verhaal als volgt: „Ik kan maar moeilijk aan
een voorraad houten, met de hand gesne
den, beelden komen, ledereen koopt ze.
Kruisbeelden zijn zeer in trek en in deze
tijd ook kerststallen. Prijzen spelen blijkbaar
nauwelijks een rol, want ik heb kruisbeelden
verkocht, die toch tussen de 500.- en
1400.- kostten en kerstgroepen van zo'n
3500.-. Mij dunkt, dat de ateliers waar ze
gemaakt worden, de vraag moeilijk aan kun
nen. Vroeger had vrijwel elk katholiek gezin
beelden in huis. Daar was een markt voor,
die door verscheidene firma's werd bevoor
raad. Die firma's zijn echter verdwenen. Nu
kopen ook protestants-christelijken een
kruisbeeld met corpus of een kerstgroep,
een verschijnsel dat vroeger ondenkbaar
was".
Eenzelfde verhaal wordt verteld door een
grossier tevens detaillist, die naast zijn col
lectie kunstnijverheidsvoorwerpen ook beel
den van aardewerk en porcelein verkoopt.
Schoonheid
Schoonheid in een herkenbare vorm, was
voor een echtpaar, dat niet met name ge
noemd wenst te worden, het motief om een
kruisbeeld en een kerstgroep zonder stal te
kopen.
De man zegt: „Ik heb de Heilige Schrift kri
tisch gelezen. Ik ben geen theoloog, wel ge
lovig zonder kerks te zijn. Ik vind, dat het
leven van Christus merkwaardig is beschre
ven. Zijn leven op aarde is enorm realis
tisch. Zijn uitspraken raken de kern van het
menselijk bestaan. Zijn dood is afgrijselijk.
Maar de beschrijving van zijn geboorte en
de periode onmiddellijk na zijn dood, zijn
verrijzenis, lijken mij sprookjesachtig. Be
grijp me goed: dit is mijn visie. De beschrij
ving van het leven van Christus op aarde
bevat overigens voor mij genoeg voorbeel
den om als een goed mens te leven".
De verkoop van kerstgroepen heeft ii hoge vlucht genomen. De toenemede belangstelling heeft in het algemeen niets met religie te maken.
„Ik heb de kerstgroep en het kruisbeeld om
twee redenen gekocht. De groep vind ik
zonder meer mooi. De beelden behoeven
niet als kerstgroep eenmaal per jaar te
pronken. Verscheidene daarvan, zoals de
herders en koningen kun je het hele jaar
neerzetten. Het is gewoon herkenbare
schoonheid. Het kruisbeeld toont mij de af
grijselijke marteling van een man, die zijn
visie op de maatschappij tot in de dood
staande durfde te houden. Daar is enorm
veel moed en zelfverloochening voor no
dig".
Voor zijn vrouw betekent de koop van deze
beelden toch wel wat anders. Zij zegt: „Ik
geloof wél in de verhalen, zoals ze in de
Heilige Schrift zijn opgetekend. Toch heb
ook ik niet ingestemd met de aankoop van
deze beelden om religieuze motieven. De
schoonheid van de beelden trekt me en
vooral de anonieme maker. Ze zijn uit hout
gesneden, komen uit een atelier, maar de
maker is onbekend. Hij moet wel een kun
stenaar geweest zijn. Hij heeft de gezichten
een stille ingetogenheid gegeven, die mij
sterk boeit".
Kunststof
Of de vraag naar beelden, gemaakt van
kunststof, is toegenomen, is niet duidelijk.
Dergelijke beelden zij vrij gemakkelijk te
maken. Nodig zijn slechts een matrijs en
het materiaal. Unica zijn er niet onder. Wel
stelt men bij grossiers en detaillisten, die
dergelijke artikelen in hun collectie hebben,
dat de interesse voor beelden en beeldjes
in het algemeen toeneemt. Zij spreken dan
niet nadrukkelijk over religieuze afbeeldin
gen, maar over allerlei figuren, ook van die
ren. Ook zij schrijven deze toenemende
vraag op rekening van de nostalgie, de
hang naar het vertrouwde van vroeger, om
in de kamers thuis een sfeer van huiselijk
heid en gezelligheid op te roepen.
A. GERRITSEN.
nen en daarop jonge aanplant poten. Na
een jaar of zes is de jonge plant zo'n 1.20
tot 1.50 meter en dat is de favoriete hoogte
vooreen kerstboom.
Gering aanbod
Ondanks het feit, dat het aanbod van bin
nenlandse kerstbomen zeer gering is (in
sommige gevallen gaat ook wel eens een
pootden als kerstboom van de hand) kan de
handel een periodieke speculatieve bezig
heid genoemd worden. Het initiatief gaat
meestal uit van particulieren, omdat kwekers
vanwege hoge loonkosten e.d. geen brood
zien in een massale opzet. Uiteraard kan
men bij tuinderijen, bloemisten enz. een
boompje kopen, maar men is er in de
meeste gevallen niet rauwig om als de ge
pensioneerde buurman ook probeert wat
kerstgroen aan de man te brengen. Want zo
zit het nu eenmaal met de handel in-
kerstbomen: iedereen mag ze van-huis-uit
verkopen en de prijs bepalen. Wil men de
boompjes verkopen via de wekelijkse markt
dan is uiteraard een vergunning van de
plaatselijke overheid nodig (geldt ook voor
wat betreft het venten), maar omdat het Mi
nisterie van Economische Zaken geen prij
zen voorschrijft, kan het gebeuren dat uw
buurman minder betaalt dan u voor een
even mooie boom. De prijzen liggen niet
vast en verschillen in variabele hoogte van
jaar tot jaar. Voor" het gewone huiskamer
boompje is men 7.50 tot 15.- kwijt en
dan betreft het veelal een exemplaar uit het
heuvelland van de Ardennen. Met honderd
duizenden komen de sparren in grote
vrachtwagens de grens over, zo'n twee tot
drie weken voor kerst en dan is het niet
verwonderlijk dat de stervende plant tijdens
het kerstdiner een tapijt van naalden doet
neervallen op het kerstkleed onder de
boom. Geadviseerd wordt het boompje in
vochtige grond te plaatsen of met de stam
in het water te zetten. Beter is nog het
groene naaldendak te besproeien. In het
laatste geval zal dit echter op praktische
bezwaren stuiten vanwege de verlichting en
versiering, maar béter is het wel. De boom
krijgt namelijk de grootste knauw wanneer
hij vanuit de buitenlucht in de verwarmde
kamer wordt geplaatst en de centrale ver
warming is helemaal funest.
Kerstboom-met-kluit
De laatste jaren was een zekere voorkeur
aanwezig voor een kerstboom-met-kluit, zo
dat de plant na gebruik in de tuin of op
het balkon kon worden geplaatst. De erva
ring heeft echter geleerd dat de overle
vingskans van zo'n sparretje erg klein is, of
zo vertelde een kweker het moet een
plant zijn met een uitstekend wortelbed, die
klein gepoot is en na drie jaar op een
hoogte van ongeveer 1 meter weer verpoot
is. De handelaren verkopen liever geen bo
men-met-kluit, omdat dit erg bewerkelijk is,
vooral bij marktverkoop. Aangaande de prijs
is er geen noemenswaardig verschil.
JAN VAN KERKVOORDE
dun laagje (kunst)sneeuw en het middel-
.[willen zijn van glunderende kindersnoe-
pzel
lijn in Nederland maar weinig fijnspar-
Van respectabele lengte die hun plan-
jve niet als kerstboom op de brandstapel
Igen, nadat ze in het bos hooghartig
len neergezien op loofhoutsoortgenoten
(ïlmmer versierd worden. De fijnspar met
pestemming kerstboom krijgt namelijk
i tijd om boven de andere flora uit te
Jm, want in deze periode van het jaar
n mensen met bijlen en kappen het leven
boven de aarde af. In sprookjessfeer
Os^dan voor zo'n fijnspar het mooie leven
^^ien beginnen. Welke boom zou niet In
Behaaglijk warme omgeving volgehangen
wo'den met gekleurde ballen, lichtjes,
«ij dr~ •»»'■«- a..14 UJ-'
Majv
Leif
jken
'erkelijkheid is evenwel anders: na de
isvolle bijlslagen (de motorzagen zullen
lemakshalve maar vergeten) begint een
isweg van weken, begint de periode
afsterven die in 99 procent van de ge
in definitief door de dood wordt gevolgd
iverfen brandstapel temidden van juichende
ren en eeq enkele zwijgzame brand-
man naast een barstensvolle watertank,
alsof de vernedering van het opgesta-
zijn tussen tuinafval nog niet voldoen-
krijgt soms de eens zo prachtige
boom in de begindagen van het nieuwe jaar
een plens ijskoud water over zich heen ter-
wille van het knetteren en roken en om de
vonken te beletten elders onheil te stichten.
Het plaatsen van een kerstboom is
Germaans-heidens van oorsprong, hoewel in
1521 pas voor het eerst zo'n opgetuigde
spar gezien werd in Straatsburg. Het was
bij de Germanen een van die gebruiken die
met de vegetatie- en dodencultus samenhin
gen en die de levensvernieuwing zouden
bevorderen. Daarbij speelden vuur en licht
een grote rol. Voorlopers van de kerstboom
zijn waarschijnlijk het brandende kerstblok
en de kerststobbe, een zwaar stuk hout dat
soms dagenlang bleef branden. Het gebruik
van de kerstboom komt in de 19e eeuw,
vooral in protestantse kringen, in zwang.
Wat later maken ook de Belgen zich mees
ter van de versierde boom en dat komt mis
schien wel doordat België en Luxemburg de
voornaamste leveranciers zijn van fijnspar
ren, hoewel de plant voor de houtproduktie
ook véél verbouwd wordt (of nog steeds
aanwezig is) in de Skandinavische landen,
Finland, Noord-Rusland, Oost- en Midden-
Duitsland, in de Alpen en de Karpaten.
De fijnspar is het meest geschikt als-
kerstboom vanwege de prachtige naalden
mantel die ook geruime tijd na het kappen
intact kan blijven. De boom wordt in ons
land ,,te hooi en te gras" verbouwd, omdat
ons klimaat niet zo geschikt is voor spar
renteelt. Ze hebben een koud klimaat en
vooral vochtige lucht voor het vlakke wortel
gestel en leemhoudende grond nodig. Om
dat de boom op jeugdige leeftijd op vochti
ge grond veel scahduw kan verdragen zijn
de Ardennen en het aanpalend heuvelgebied
zeer geschikt voor deze vorm van bosbouw.
De fijnsparren die in ons land gekweekt
worden zijn per definitie niet bestemd om
in de laatste -decemberwekeri opgetuigd te
poseren in de huiskamers. Volgens de Hei
demaatschappij is de sparrenteelt een ge
richt onderdeel van de bosbouw, welke tot
doel heeft een snelle groei te bevorderen
om in korte tijd een aandeel in de binnen
landse houtproduktie te hebben. De teelt
van „kerstsparren" verloopt trager, waardoor
de bomen mooier van profiel worden. Na
tuurlijk komt er weieens een sparretje als
kerstboom „op tafel", maar volgens de Hei
demaatschappij mag dit geen naam hebben.
Naar schatting „verbruikt" ons land tussen
de twee en vier miljoen kerstbomen en
daarvan komt 80 procent uit het buitenland,
voornamelijk België en Luxemburg. De res
terende 20 procent wordt gekweekt op ver
loren perceeltjes bij boeren en door andere
particulieren die een stukje terrein afbake
De prijzen liggen niet vast en kunnen van jaar tot jaar. ja zelfs van buurman tot buurman
verschillen.
