Afgewacht moet worden, of het
produkt een functie zal krijgen in
de slankheidsrage. Met 170 calo
rieën is het een beduidende con
current van het normale taartje,
dat er 400 scoort, maar het heeft
een minder „volle" smaak.
In principe kan de receptuur wor
den aangepast voor de bereiding
van nog een twintigtal andere
banketbakkersprodukten, inclusief
koekjes. Pas toen de twee vrien
den voor de achtste keer zo'n re
ceptuur ter goedkeuring hadden
ingezonden, bleek de analyse aan
alle normen te voldoen. Zij heb
ben hun succes dus niet cadeau
gekregen.
Oe vraag waarom zij gevonden
hebben waar andere onderzoe
kers (ook die van grote concerns,
met alle laboratoriumfaciliteiten
tot hun beschikking) vergeefs
naar gezocht hebben, kunnen zij
niet beantwoorden.
„Misschien omdat wij zowel voor
banketbakker als voor kok zijn
opgeleid en veel te maken heb
ben gehad met de samenstelling
van diëten. Je probeert dan altijd
met de toegestane ingrediënten
toch iets lekkerste maken".
LEO J.LEEUWIS
ren opgericht of tot opvangen
van pelgrims volgens hun regels
waren verplicht.
Groot risico
Teneinde enigermate bedrog in
het profiteren van deze voorzie
ningen tegen te gaan, waren ge-
leidebrieven noodzakelijk. Die
voorzieningen moeten niet wor
den geïdealiseerd: het risico van
de reis bleef groot, de veiligheid
onderweg was dikwijls ver te zoe
ken en met name de voedselvoor
ziening voor arme pelgrims was
gebrekkig. Soms was de manier
van reizen in het vonnis aangege
ven: de pelgrim moest te voet
gaan, moest bedelend zijn bede
vaart doen of mocht niet meer
dan een nacht op dezelfde plaats
blijven. Met name in zoenen inge
volge doodslag werd vrijwel altijd
vastgelegd dat de bedevaart om
niemandswille gedaan moest wor
den dan voor het zieleheil van
het slachtoffer.
In het hem opgelegde bedevaart
soord moest de pelgrim de reden
van zijn komst opgeven en een
bewijsbrlef vragen, waarin stond
dat hij inderdaad In het bede
vaartsoord was geweest. Dergelij
ke bewijsbrieven zijn bewaard ge
bleven. Soms was speciaal in de
uitspraak opgenomen dat de ver
oordeelde in het hem aangewe
zen bedevaartsoord zijn zonden
moest biechten. Deze volgens het
vonnis opgelegde biecht in het
bedevaartsoord sloot uiteraard
niet een biecht vóór het vertrek
uit.
Volgens kerkrechtelijke regels be
gon de boete steeds met de
biecht: als uitdrukking van be
rouw, zelfbeschuldiging en zelf
vernedering was de biecht een
wezenlijk onderdeel van de uit
boeting die door de kerk aan de
zondaar werd opgelegd. Herhaling
van biecht van reeds gebiechte
zonden werd nuttig geacht, want
dan werd langdurige rouwmoedig
heid en boetegezindheid getoond.
Teruggekeerd moest de veroor
deelde zijn bewijsbrieven aan de
rechtsprekende instantie tonen.
Wanneer zij in orde bevonden
werden, werd de veroordeelde
weer in de gemeenschap opgeno
men.
Soms werd echter de veroordeel
de alvorens weg te mogen gaan
eerst aan de kaak gesteld, gege
seld of een tijd gevangen gehou
den; in Leiden kon gevangenis
straf na terugkeer worden
opgelegd. Daar werd eveneens
het openlijk vergiffenis smeken
na het volbrengen van de bede
vaart en eventuele andere ver
plichtingen vereist.
Afkoop mogelijk
In vele gevallen kon de verplich
ting tot het doen van een pel
grimstocht worden afgekocht Er
zijn zelfs tarieflijsten bekend,
waarop voor elk bedevaartsoord
een bepaalde som gelds als af
koopsom staat vermeld. Soms
werd de afkoopsom per mijl op
gegeven.
De pelgrims hadden als gezegd
tot op zekere hoogte een be
schermd fiesfaan. Dat neemt niet
weg dat een bedevaart van toen
in geen enkele vergeliikina staat
voor
met een bedevaart van nu. Zeer
velen zijn niet meer van hun ver
re tocht teruggekomen. Sommi
gen stiervén door ziekten, velen
echter werden beroofd en ver
moord, vaak door hun mede-boe-
tedoeners. Er werden zelfs wed
denschappen afgesloten op hun
terugkeer.
Langzamerhand kwam dan ook
de kritiek los op zowel pelgrims
als bedevaarten. Zoals dr. Van
Herwaarden in zijn voortreffelijke
studie concludeert werden die
kritische bezwaren aangevuld
door veel algemenere overwegin
gen en praktische bezwaren, die
op hun beurt weer verhevigd wer
den door de op het zoeken naar
een juiste geloofsbeleving geba
seerde kritiek op bedevaarten.
Had niet reeds in de achtste
eeuw Bonifacius gewag gemaakt
van de gevaren voor lijf en zeden
die op bedevaart gaan inhield?
Verval
„Uitvaagsel" noemde Jacques de
Vitry in de eerste helft van de
dertiende eeuw kortweg diegenen,
die uit de Occident (het westen)
naar de oriënt (het oosten) waren
gekomen; het verlies van het Hei
lige Land was daaraan te wijten.
De praktijk van opgelegde bede
vaarten heeft voedsel gegeven
aan de kritiek op bedevaarten in
het algemeen en vormt daarmee
een der factoren die hebben ge
leid tot het venral van pelgrima
ges.
Gevaar voor lijf en leden bedreig
de de oelarim an nnle yiin mnral**
scrupules konden onderweg wor
den uitgehold. Was dat al geen
aanbeveling voor diegenen die
spontaan uit oprecht geloof op
bedevaart wilden gaan, voor ver
oordeelden dikwijls toch al in
een labiele positie in eigen omge
ving kon dit rampzalig zijn.
Mogelijke goede voornemens
kwamen onder sterke druk te
staan en allicht was de verleiding
groot zich te scharen in de rijen
van hen, die een gevaar voor de
pelgrim betekenden. Kwam een
veroordeelde dan al terug, dah
was hij niet gelouterd en had de
boetedoening het beoogde doel
niet bereikt. Behoudens deze
„normale" bezwaren tegen bede
vaarten bestond er onzekerheid
over de veiligheid onderweg door
steeds en overal dreigend oor
logsgevaar, waaraan men veroor
deelden toch niet blootgesteld
wenste te zien.
Waarom er dan toch zovelen op
weg gingen, vrijwillig of onvrijwil
lig, a/s „wandelaars voor God"?
Zelfs onvrijwillig tot in de acht
tiende eeuw toe? Uit religiositeit,
uit diepverankerd geloof, uit
nieuwsgierigheid misschien. Maar
dan is er, wat betreft de vrijwilli
ge pelgrims, maar weinig veran
derd.
GERARD CRONÉ
„Opgelegde bedevaarten" door
dr. Jan van Herwaarden. Geb.
f 127,50. Van Gorcum en Comp.
B.V., Assen.
„Priez pour nous i Compostetle"
door Barret-Gurgand. Frcs.47, Ha-
Straks
bij 900
banket
bakkers
smakelijk
diabetici
ZOETE
REVOLUTIE
leven onder het strenge regime
van diëten en injecties. Na maan
den van proefnemingen slaagden
zij op een terrein, waar zoveel
anderen gefaald hadden. Scepti
sche deskundigen, zoals de In
specteur voor de Voksgezondheid
in Gelderland, moesten na veel
proeven en keuren toegeven, dat
de smaakmakers van Velp hun
doel hadden bereikt. Een konink
lijk besluit van het ministerie gaf
ruim baan aan de produktie van
de taartjes, die van start is ge
gaan in Varsseveld. met voorlopig
een capaciteit van 15.000 stuks
per week.
Vóór het zover was hadden al tal
van diabetici de proef op de som
genomen en hun vereniging DVN
onderwierp de produkten aan het
oordeel van professionele zoete-
kauwers en wetenschapsmensen.
Hun conclusie was dermate gun
stig dat het DVN-vignet toege
kend kon worden, voor diabetici
het bewijs dat zij zonder risico
hun snoeplust kunnen bevredi
gen.
Wie niet enigszins op de hoogte
is met het levenspatroon van
deze diabetici, zou zich af kun
nen vragen of ,die eerste vier
taartjes terecht zoveel opschud
ding verwekken, als waren het
zwaluwen die een nieuwe zomer
voor suikerpatiënten aankondigen.
René de Jong geeft er een be
vestigend antwoord op. Uit eigen
ervaring. Nimmer kon hij als ban
ketbakker en kok zijn dochtertje
Arianne (7) eens een koekje van
zijn eigen deeg aanbieden, omdat
zij ook tot deze grote categorie
medeburgers behoort.
„Er zijn tegenwoordig veel men
sen, die het gebakje schuwen,
omdat zij er al te veel van gege
ten hebben. Die doen mee aan
de slankheidsrage. uit vrije wil.
Maar diabetici moesten er af blij
ven, op straffe van een slechtere
conditie. Op gezellige avondjes
verkeerden zij altijd in een uit
zonderingspositie".
„Zij profiteerden door hun stren
ge leefregels nooit ten volle van
de gezelligheid op verjaardagen
en feestjes. Het psychologisch ef
fect van het „kunnen meedoen"
is zeker zo belangrijk, als het
verorberen van zo'n 70-gramstaar-
tje dat eindelijk eens de smaak
van een echt gebakje benadert.
Het suikervrije gebak dat tot op
heden verkrijgbaar is, kun je nau
welijks als een lekkernij beschou
wen. Bovendien moesten de dia
betici er weer andere dingen voor
laten staan, 't Was altijd wikken
en wegen".
De ervaringen in Arianne's kleine,
suikervrije wereldje hebben de
keuken chef van „Biesdel" mede
geïnspireerd tot zijn naspeurin
gen. De standaard-verpakking van
twee gebakjes in een doosje,
voorzien van een uitvoerige analy
se, gaat nu behoren tot het as
sortiment van 900 banketbakkers
winkels, herkenbaar aan het
vignet.
Een bedrijf met veel ervaring in
distributie en transport van dit-
soort produkten, ziet voor het
WAJO-taartje mogelijkheden op
de Europese markt. Vandaar dat
ook voor de EEG-landen octrooi
is aangevraagd. Het is verder niet
uitgesloten, dat deze gebakjes via
een licensie ook vervaardigd zul
len worden in Noord-Amerika en
Canada, landen waarin miljoenen
diabetici al even reikhalzend uit
zien naar een aanvulling op het
strenge dieet.
Mensen met een grotere commer
ciële ervaring dan de twee ban
ketbakkers-koks hebben van het
produkt grote verwachtingen,
hoewel als gevolg van allerlei
kostenverhogende aspecten zo'n
taartje circa 1.90 moet gaan
kosten. Een diepvriesprocédé
maakt het voor iedereen mogelijk,
de gebakjes in reserve te hebben.
Wanders: „Verrassend zijn ook de
reacties van mensen die ze zelf
niet zullen eten, maar diabetici in
hun familie- of kennissenkring
hebben. Met een WAJO-gebakje
in de diepvrieskist kunnen zij die
mensen mee laten delen in de
gezelligheid, als ze een fuifje ge
ven. In principe kan de houdbaar
heid op zeker een half jaar wor
den gesteld".
werden opgenomen in genoemde
periode in een aantal gewesten
van de Nederlanden veelvuldig
voorkwamen.
Vooral in Vlaanderen, Brabant,
Luik en Holland zijn regelmatig in
die tijd bedevaarten opgelegd
door de stedelijke gerechten. Zij
werden beschouwd als een doel
treffende en acceptabele boete
doening, gezien in het licht van
de religieuze opvattingen uit die
tijd. De opgelegde bedevaart be
zat in hoofdzaak een driedelig
karakter: de veroordeelde was
enige tijd verwijderd uit de ge
meenschap waarbinnen hij zijn
delict had gepleegd (waardoor de
gemoederen konden afkoelen),
het bezoek aan een heilige plaats
stelde hem in staat zowel voor
zich zelf, voor het slachtoffer, als
voor de gemeenschap te bidden
en het aflaatsysteem betekende
dat dit bidden niet alleen emotio
neel effect, maar ook een zeker
geestelijk nut in enigszins concre
te vorm opleverde, omdat ook
voor anderen aflaten konden wor
den verworven. De bedevaart
vormde op die manier een moge
lijkheid om het verzoenende ka
rakter van de straf te accentue
ren.
Gebeurtenis
In de kleine gemeenschappen die
de middeleeuwse steden waren
.Wandelaars
voor
God' op
bedevaart
tegen
wil en
dank
Pelgrims langs de weg het appeltje etend, dat de rechter met hen
te schillen had.
t verschijnsel bedevaart is door
eeuwen heen bekend geweest.
Ijoenen hebben barre tochten
voet gemaakt naar Compostella
Spanje, Rome en Jeruzalem.
i ook nu nog trekken jaarlijks
nderdduizenden naar datzelfde
me, naar Lourdes en Fatima.
ar om verscheidene redenen
at het niet op om de bedevaar-
i van de „wandelaars voor
■en d" in de middeleeuwen te ver
lijken met die van de pelgrims
nu. Gaat men nu bijvoorbe-
vrijwillig,' in de middeleeuwen
en ook nog in later tijden
rd het ter bedevaart gaan als
li ten tie opgegeven voor bedre-
zonden. Bovendien legde ook
burgerlijke rechter vaak het
bedevaart gaan als straf op.
dat aspect van de bedevaar-
is onlangs een belangwekken-
en omvangrijke studie ver-
tenen van de hand van dr. Jan
Henvaarden onder de titel
ygelegde Bedevaarten". Het is
studie over de praktijk van
opleggen van bedevaarten,
name in de stedelijke recht-
aak, de Nederlanden gedu-
middeleeuwen
tsminus 1300 - plusminus
O).
zijn onderzoek blijkt dat bede
den die als boetedoening in
nen en correcties door toe-
va& stedelijke gerechten
70
Bedevaart anno 1978. De ontberingen tijdens de tocht zijn vermin
derd, het aantal pelgrims is vermeerderd. De mensen zullen blijven
komen, zolang het leven zelf een moeizame pelgrimstocht is.
bleef het ter bedevaart gaan van
iemand een gebeuren van de eer
ste orde. Zelfs werden de namen
van de „dwangpelgrims" openlijk
aan het stadhuis bekend ge
maakt. Alvorens te vertrekken kon
in de uitspraak bepaald zijn dat
de veroordeelde zijn pelgrimsattri
buten (meestal tas en staf) in een
kerk moest laten zegenen. Dege
ne die tot bedevaarten was ver
oordeeld moest zich soms vóór
vertrek melden bij de rechtspre
kende Instantie die hem ook een
geleidebrief meegaf.
Dergelijke geleidebrieven waren
van oudsher bekend: ook dege
nen die uit vrije wil op bedevaart
gingen moesten zulke brieven
(van pastoor, bisschop etc.) heb
ben, wilden zij deelhebben aan
de bescherming die pelgrims on
derweg genoten. Pelgrims werden
ingevolge allerlei bepalingen vol
gens de Pax Dei en landvrede
speciaal beschermd: in geval van
oorlog of twisten genoten zij spe
ciale bescherming. Aantasting van
hun persoon werd zwaar bestraft.
Pelgrims konden onderdak krijgen
in gasthuizen en kloosters onder
weg die of speciaal daartoe wa-
dens de komende feestdagen
Hen diabetici naar hartelust
bak|es kunnen eten, zonder
armee hun onverbiddelijke
ledlngspatroon te ontregelen.
zoete revolutie geeft hun
torloplg de keus uit cake-, ba-
roise-, crèmeschuim- of crème-
pselgebak. Maar in principe
nnen nu ook streng verboden
(kernijen als de banketletter,
in cocosmacroon of het vertel-
ilijke moorkopje enz. uit de ta-
Desfeer worden gehaald.
lang experimenteren hebben
„uitvinders" René de
ng en Chris Wanders een we-
dprimeur voor zich mogen op-
Wat er precies aan de
tnd is blijft hun suikervrije ge-
lim, vastgelegd in een door oc-
loirechten beschermde recep-
ur. Het tastbare resultaat zal
gin december te zien - en te
koop zijn in honderden geselec
teerde banketbakkerswinkels:
taartjes met een dermate laag ge
halte aan koolhydraten en vetten,
dat de honderdduizenden Neder
landse diabetici ze niet „in min
dering" hoeven te brengen op
hun -uitgebalanceerde dieet. De
suikerpatiënten kunnen eindelijk
toetasten. Zij danken dit aan twee
banketbakkers-koks van rond de
dertig, tot voor kort werkzaam in
het bejaardencentrum „Biesdel"
te Velp. Daar profiteerden slechts
135 bewoners van hun vaardig
heid in het samenstellen van een
gevarieerd menu en met name de
diabetici waren vol lof over hun
vindingrijkheid.
Intussen speurden de twee functi
onarissen naar de mogelijkheid
om wat meer levensvreugde te
verschaffen aan zeker een half
miljoen landgenoten, die moeten
