)«i7erlies van
.en zeer
kwestie
ALSTUBLIEFT
Q9513.98
MW
RIBLAPPEN A
Vraag naar kerk voor jongeren in nota
„Jeugd,een kwestie van geloven"
hstduitse
eugd
traft
onchalarice
4 )ranje af
VLEESCHMEESTERUJK VOORDEEL VOOR Uit
GEKOOKTE
WORST
W v
LEVER
WORST
RUNDERROLLADE
RUNDER
LAPPEN
RUNDER
LAPPEN
GEHAKT CA
ILLEGALE WIJDING VROUW
VERWACHT IN ENGELAND
KORTE
METTEN
gBpNENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 15 NOVEMBER 1978
door professor dr.N.E. Algra
{hoogleraar aan de Juridische
faculteit van de Rijksuniversiteit
in Utrecht)
bijgaand artikel komt professor dr.N.E.Algra
ie aan de hand van een aantal gerechtelijke
ipraken tot de conclusie, dat mr. W.Aantjes
Nederlanderschap niet verloren heeft. Profes-
Algra schreef zijn beschouwing nog voordat
regering in antwoord op een aantal Kamer
gen over de kwestie-Aantjes tot eenzelfde oor-
1, zij het voorlopig, gekomen was.
^ïet rapport van de heren
Jong, directeur van het
Isinstituut voor Oorlogsdo-
'nentatie, en diens mede-
feer A.J. van der Leeuw,
frdt in punt 8 als „slotsom"
iionden aan het document,
ïrin stond, dat Aantjes op
loktober 1944 ingelijfd was
«de Landstorm Nederland,
I „onderzocht moest wor-
I of mr Aantjes op 12 ok-
fer 1944 het Nederlander-
Ep verloren heeft." De
fcurs meenden zelf „de ju-
fcche en speciaal ook de
«rechtelijke konsekwenties
|rvan" niet te kunnen over-
kan men zich afvragen, of
dan niet verstandiger ge
est was, hetzij omtrent die
Jterie een deskundige te
kdplegen, die dat wel kon,
«rij daaromtrent in een pu-
rapport het zwijgen toe
loen.
het onderstaande zal -
zover de bekende en er-
pde gegevens dit toelaten -
yfgpacht worden wat meer
At in die materie te ver
wet op het Nederlander-
tp en Ingezetenschap be
lt in artikel 7 sub 4 dat
Nederlanderschap verlo-
6 wordt, doordat een Ne-
lljvï pander zonder verlof van
Kroon zich in vreemde
I7Ö)8S- °f staatsdienst heeft
itweven. Artikel 101 van het
JHtboek van Strafrecht stelt
vrijwillig in vreemde
Krijgsdienst treden bijeen
temde overheid, terwijl
ie;
men weet, dat die met Neder
land in oorlog is, bovendien
nog strafbaar.
Tijdens de oorlog is in het
Besluit Buitengewoon Stra
frecht van 22 december 1943
(artikel 24) enige staats- of
publieke dienst" met krijgs
dienst gelijk gesteld.
We kregen daardoor drie vor
men van strafbaar in Duitse
dienst treden: krijgsdienst,
staatsdienst en publieke
dienst.
Alleen bij het treden in
vreemde krijgs- of staats
dienst werd de Nederlandse
nationaliteit verloren, niet bij
het vrijwillig in publieke
dienst treden. Dat maakte no
gal wat verschil, want er be
stonden gesdurende de bezet
ting in Nederland talrijke
(semi)overheidsdiensten, welke
niet rechtstreeks onder het
Derde Rijk ressorteerden.
Men denkt bijvoorbeeld aan
het RijkscommissariaatVan
een chauffeur in dienst van
dat Rijkscommissariaat hoeft
dan ook niet gezegd te wor
den, dat hij in vreemde
staatsdienst was getreden;
hem kon slechts verweten
worden, in Duitse publieke
dienst te zijn getreden, het
geen betekende, dat de chauf
feur door zijn vrijwillige
dienstname zijn Nederlandse
nationaliteit niet verloor (Bij
zondere Raad van Cassatie 4
maart 1946, Naoorlogse recht
spraak nr 302)
Hetzelfde gold ook voor de le
den van de Nederlandse SS,
later Germaanse SS geheten.
De benaming van deze groe
pering (SS Schutzstaffel) wekt
gedachten op aan Hitiers eli
tetroepen, die Zich bij voorbe
eld ernstig misdragen hebben
in concentratiekampen. Doch
de naam is misleidend. De
Nederlandse SS was de voort
zetting van de reeds in sep
tember 1939, dus nog voor de
bezetting, opgerichte „Mus-
sertgarde", een soort WA-spe-
ciaal voor jongeren.
De Mussertgarde, zowel als
de daaruit voortgekomen Ne
derlandse (later Germaanse)
SS waren dan ook min of
meer particuliere verenigin
gen, die een bepaalde idiolo-
gie moesten uitdragen. Het
lidmaatschap dat pas na een
uitvoerig vooroudersonderzoek
kon worden verkregen, kon
elk ogenblik weer worden op
gezegd.
Van enige echte hiërarchie
was geen sprake. De leden
waren zonder wapen, doch
konden in speciale gevallen
een persoonlijke vergunning
krijgen tot het dragen van
een pistool. Het is nooit aan
twijfel onderhevig geweest,
dat het zich vrijwillig aanmel
den voor de Nederlandse- of
Germaanse SS geen dienstne
ming in vijandelijke krijgs- of
staatsdienst betekende. Er is
een uitspraak van een Bijzon
der Gerechtshof bekend (Arn
hem, 19 maart 1946, Naoor
logse Rechtspraak 1946),
waarin het toetreden tot de
Germaanse SS als „in Duitse
publieke dienst treden" werd
gekwalificeerd. (De zaak te
gen de ex-burgemeester van
Dalfsen Umbgrove). Doch,
zoals gezegd, door het treden
in vreemde publieke dienst
ging de Nederlandse nationa
liteit niet verloren, zodat deze
uitspraak het beeld als zoda
nig niet wijzigt. Overigens is
hoogst onwaarschijnlijk, dat
mr Aantjes het ooit tot „lid"
ROSTOCK Jong Oranje heeft zijn eerste wedstrijd in
de voorronde voor het Europees kampioenschap een neder
laag van 2-0 geleden tegen de Oostduitse jeugd. Het
Oranjeteam dat door het wegvallen van John Metgod, die
aan de A-selectie was toegevoegd, sterk heeft moeten
improviseren verdiende eigenlijk meer. Niet omdat de
DDR-jeugd er eigenlijk ook niet veel van terecht bracht.
De eerste helft leverde voor Oranje vooralsnog geen proble
men op. Oost-Duitsland was weliswaar vaker aan de bal
maar echt moeilijk heeft doelman Hans Galjé (FC Den Haag)
het nauwelijks gehad. Al had het Oranjeteam daar veel
overtredingen voor nodig. Een kopbal van Goemans (net
naast) en de gele kaart voor aanvoerder Wim Woudsma
waren in feite de enige wapenfeiten van de eerste 45 minuten.
Ook in de tweede helft veranderde weinig. Dat gaf de
Oranje-equipe gelegenheid zelf initiatieven te ontplooien, wat
leidde tot enige overmoed die al snel werd afgestraft. Liebers
mocht van de streng fluitende Hongaar Bela Hagy doorgaan
nadat Jong Oranje buiten spel was blijvenstaan. Trocha
maakte het daarna eenvoudig af: 1-0. In de laatste seconden
van de speeltijd strafte Liebers een nonchalante knal uit
de verdediging af: 2-0.
Het Westduitse b-elftal heeft gisteravond in het Wildpark
stadion in Karlsruhe de vriendschappelijke interlandwed
strijd tegen Hongarije b met 3-0 gewonnen. Bij de rust
stond het nog 0-0.
De 12.000 toeschouwers zagen uitblinker Walter Kelsch van
VFB Stuttgart een onvervalste hattrick maken met doelpun
ten in de 59ste, 61ste en 87ste minuut.
Horst Hrubesch van Hamburger SV miste in de 69ste minuut
een strafschop. Vandaag wordt in Frankfurt de ontmoeting
tussen de a-teams van de beide landen gespeeld ter gelegen
heid van het afscheid van ex-bondscoach Helmut Schön.
van de Germaanse SS heeft
kunnen brengen. Hij is hoog
stens adspirant-lid („maat")
geworden.
Landstorm Nederland
De Landstorm Nederland
werd op 12 maart 1943 opge
richt en was in tegenstelling
tot de Germaanse SS wel een
op militaire leest geschoeide
organisatie. Hij was opgericht
in het kader van de Waffen
SS en had tot doel de territo
riale organisatie van de lands
verdediging. Het vrijwillig
diens tnemen bij de Land
storm Nederland betekende
dan ook het treden in vreem
de krijgsdienst. (Bijzonder Ge
rechtshof Amsterdam 23 no
vember 1945, Naoorlogse
Rechtspraak 35), hetgeen au
tomatisch verlies van de Ne
derlandse nationaliteit mee
bracht.
In het algemeen wordt aange
nomen dat een toestand van
vreemde krijgsdienst steeds is
ingetreden „wanneer een Ne
derlander zich verbond in de
Duitse weermacht of de Waf
fen SS als onderdeel van die
Weermacht, militaire dienst te
verrichten" (Documentatie, sa
mengesteld ten behoeve van
de Bijzondere Rechtspleging,
pag. 340).
Aanvankelijk waren de Land-
stormers een soort reservis
ten, die na een opleiding van
drie tot vier maanden weer
naar huis gestuurd werden,
doch dan ieder moment zou
den kunnen worden opgeroe
pen, wanneer de nadering
van de vijand dat noodzake
lijk maakte. In september
1944 werd de Landstorm Ne
derland echter gereorgani
seerd, hetgeen noodzakelijk
geworden was doordat na de
gevechten bij de Moerdijk en
Arnhem de sterkte tot minder
dan 60 procent was geslonken
door dessertie en (geringe)
verliezen.
Te dien einde werden o.a. de
leden van de Germaanse SS,
die in Duitsland verplicht te
werk waren gesteld, ingelijfd
bij de Landstorm. Zes- tot ze
venduizend man werden op
deze wijze, „na aflegging van
de SS-eed, gedwongen zich
naar Hoogeveen te begeven,
zo het heette voor een politie
opleiding. Zij werden in Hoo
geveen ingelijfd en waren
weldra reguliere soldaten van
de Landstorm" (Documentatie
pag. 187).
Enkelen hunner weigerden in
gelijfd te worden en het is
meer dan waarschijnlijk, dat
de Duitsers met hen niet al te
zachtzinnig rijn omgespron
gen. De vraag is echter heeft
de categorie „weigeraars" zich
al dan niet vrijwillig in
vreemde krijgsdienst begeven.
Zich begeven" in
vreemde krijgsdienst
In het rapport De Jong-Van
der Leeuw wordt merkwaar
dig genoeg als beslissend cri
terium voor het „zich in
vreemde krijgsdienst bege
ven" het „eingezogen"(inge-
lijfd) worden vanwege het SS
Hauptambt beschouwd
Dat is een vreemde stelling
want het zou betekenen, dat
elke Nederlander, die als
dienstplichtige wordt „inge-
üjtd" ook vrijwillig dienst zou
nemen. Daar wordt dan wel
bij aangetekend dat de Waf
fen SS slechts Nederlanders
als vrijwilligers accepteerde,
doch daardoor wordt de zaak
wel wat al te simpel voorge
steld. In de eerste plaats al
omdat het hier niet gaat over
de Waffen SS, doch om de
Landstorm Nederland. Boven
dien is dat „vrijwillig" vaak
nogal aanvechtbaar geweest.
Veel belangrijker is echter
dat de rapporteurs een ge-
dachtensprong maken, door te
zeggen dat de Waffen SS
slechts Nederlandse vrijwilli
gers accepteerde. Dat is juist
doch „ingelijfd" worden en
„geaccepteerd" worden is be
paald niet hetzelfde. Tussen
het „inlijven" en „accepteren"
ligt nog een lange weg die -
zo blijkt uit het rapport zelf -
door mr Aantjes niet ten ein
de toe is gegaan.(„Daarente-
gen is aannemelijk dat hij na
naar Hoogeveen vervoerd te
zijn, waar het depot lag van'
de Landstorm Nederland, ge
weigerd heeft als militair te
velde te trekken").
Trouwens, dat mr Aantjes in
Port Natal verbleef en niet in
actieve dienst ingezet werd,
kan moeilijk anders verklaard
worden dan uit de omstandig
heid, dat hij geweigerd heeft,
ondanks zware pressies, in
vreemde krijgsdienst te gaan.
Daarop wijst ook het gebrek
aan enige aanwijzing, dat hij
een opleiding van vier maan
den, zoals noodzakelijk was,
heeft gehad. Daaruit kan
maar één conclusie worden
getrokken: mr Aantjes heeft
zich niet vrijwillig in
vreemde krijgsdienst begeven.
Weliswaar heeft hij mogelijk
daartoe een poging gedaan,
door zich vrijwillig voor de
Landstorm Nederland te m e
1 d e n, doch hij heeft zich
voordat hij in actieve dienst
moest, vrijwillig, hetgeen niet
gemakkelijk was, teruggetrok
ken zodat zelfs niet van een
strafbare poging sprake kan
rijn, laat staan van verlies
van Nederlanderschap.
Doch zelfs indien hij zich on
vrijwillig had teruggetrokken
(hij zou bijvoorbeeld voor de
militaire dienst rijn afge
keurd) dan nog zou er geen
sprake geweest zijn van ver
lies van nationaliteit omdat
hij zich ook dan niet in
vreemde krijgsdienst zou heb-
benbegeven.
Dat blijkt duidelijk uit een
sententie van het Bijzonder
Gerechtshof Leeuwarden van
1 mei 1947 (Naoorlogse Recht
spraak 1057) ten aanzien van
Roggeveen. Deze verdachte
had zich als vrijwilliger aan
gemeld voor het Legioen Ne
derland doch bleek te oud.
Hij werd wegens poging tot
vrijwillig dienstnemen bij de
vijand veroordeeld, waarbij
hem tevens de kiesrechten
werden ontnomen. Uit die
ontzetting uit de kiesrechten
blijkt indirect, dat het Hof
van oordeel was, dat Rogge
veen Nederlander gebleven
was: een buitenlander of
staatloze kun je nu eenmaal
niet nationale kiesrechten ont
nemen.
Tenslotte moge nog opge
merkt worden, dat het de
rapporteurs kennelijk is ont
gaan, dat het recht tot straf
vervolging tegen dergelijke
delicten in ieder geval in 1968
is verjaard, zodat van straf
vervolging nimmer meer spra
ke kan zijn. Kennis van die
termijnen was, wanneer de
rapporteurs die zelf al niet
hadden - hetgeen van hen als
wetenschapsmensen verwacht
mocht worden - op zeer een
voudige wijze overal te ver
krijgen.
De nu gedane suggestie van
„strafbaarheid" kan slechts
hetzij op verregaande onwe
tendheid, hetzij op kwade
trouw berusten.
magere
KILO .1450
'.%500gramZ98'
Saksische
200gram^8Ö
magere
doorregen
KiLoiaecr
extra magere
KILO 1600"
halfom half i
KILQS80-
[/etÜLoucud [/oordeflg
Theologie
„trekker"
in Tubingen
De grote toeloop van studen
ten heeft de katholieke theo
logische faculteit van Tübin-
in West-Duitsland in
grote moeilijkheden ge
bracht, zowel ruimtelijk als
getalsmatig. Volgens de de
ken van de faculteit, Ge
rhard Lohfink, „barst mén
er aan alle kanten uit".
Van 1970 tot 1975 was het
aantal theologiestudenten
steeds teruggelopen, maar
sindsdien is hun aantal meer
dan verdubbeld van 312 tot
bijna 700 nu. Als voornaam
ste oorzaak van de sterke
groei gaf deken Lohfink aan,
dat steeds meer meisjes zich
op de theologiestudie richten.
Het is niets ongewoons meer
als het gehoor bij de colleges
voor een derde uit vrouwelij
ke studenten bestaat.
Het aantal van degenen die
bet priesterschap nastreven
is nagenoeg gelijk gebleven
(95 of 14 procent), maar in
het algemeen is het duidelijk,
dat bij de studenten als ge
heel de religieuze motivatie
©"oeit. Zelfs bij velen van
hen die de theologie als „par-
keerstudie" hebben gekozen
blijkt blijvende interesse te
ontstaan. Hetzelfde kan wor
den gezegd van hen voor wie
geloof en godsdienst op
school tot probleem is gewor
den en die daarom juist the
ologie studeren. Velen van
hen zijn er werkelijk zeer
ferk bij betrokken,,, aldus
Lohfink.
„De verantwoordelijkheid van de kerk be
staat hierin dat zij een voor onze tijd geloof
waardige geloofsinhoud toont. Die geloof
waardigheid geldt zowel de officiële kerk als
de geloofsgemeenschap, als de individuele
gelovige. Is die geloofwaardigheid van vol
doende niveau dan zal zij voor zichzelf spre
ken, een teken van hoop worden in deze we
reld en zal zij wellicht ook jongeren
aanspreken."
Zo luidt een van de beleidsadviezen in de
nota „Jeugd, een kwestie van geloven", die
samengesteld werd door drs. Henk Burg-
graaff, als godsdienstpsycholoog verbonden
aan de Katholieke Theologische Hogeschool
Utrecht
In de nota worden de vele reacties verwerkt
die rijn binnengekomen naar aanleiding van
het rapport „Gaat nu allen heen in vrede",
verschenen in 1975. Het handelde over de
houding van de Nederlandse jongeren wat
betreft kerk, geloof en religie. De bedoeling
was een discussie op gang te brengen over
jeugd en geloof. Dit streven kan geslaagd
worden genoemd, gezien de binnengekomen
reacties en de intensiteit waarmee sommige
groepen en ook afzohderlijke inzenders zich
met het rapport hebben beziggehouden.
Drs. Burggraaff citeert in de nieuwe publika-
tie rijkelijk uit het ingezonden materiaal. Met
behulp daarvan heeft hij zeven hoofdstukken
samengesteld vanuit een sociaal-wetenschap
pelijke benadering. Hierin schetst hij onder
meer een beeld van de inzenders, alsmede de
diepgaande veranderingen in de samenleving
en vertelt over de houding van de inzenders
ten aanzien van kerk en geloof binnen een
veranderende samenleving.
Voorts beschrijft hij de verhouding tussen de
generaties, waarbij de generatiekloof aan de
kaak wordt gesteld en het apart zetten van
de jeugd van vraagtekens wordt voorzien,
omdat immers de problemen van de jeugd
ook de problemen van de ouderen blijken te
zijn.
Aan het slot wijst drs. Burggraaff met grote
nadruk op de positie van de mensen die van
wege kerk en geloof omgaan met de jeugd
„Veel jeugdpastores voelen zich in hun werk
belemmerd, omdat zij zich te veel met ander
werk moeten bezighouden. Daarbij komt dat
zij nogal eens gehinderd worden door het
verwachtingspatroon van collega's die er te
weinig begrip voor hebben dat pastoraat in
onze tijd nieuwe vormen aanneemt. Veel pas
tores vragen de vrijheid nieuwe wegen te mo
gen bewandelen."
De nota „Jeugd een kwestie van geloven"
wordt uitgegeven door de Konferenties Ne
derlandse Religieuzen en is verkrijgbaar aan
het adres Carmelweg 1, 6564 AH Heilige
Landstichting.
Nu de algemene synode van de anglikaanse
kerk in Engeland de priesterwijding van de
vrouw officieel heeft verworpen, worden in
de kerk van Engeland voorbereidingen getrof
fen voor de illegale wijding van de vrouw.
Dit meldt kerkredacteur Baden Hickman in
„The Guardian".
Hij verwacht dat volgend jaar de eerste vrouw
illegaal tot priester zal worden gewijd, ook al
zal geen van de 43 anglikaanse bisschoppen
in Engeland daartoe bereid gevonden worden
of een bisschop uit een ander land.
Volgens Hickman zal dezelfde tacktiek worden
gevolgd als in de Verenigde Staten, waar in
1974 de eerste vrouw tot priester werd gewijd.
Negen maanden eerder had de algemene verga
dering van episcopale (anglikaanse) kerk de
openstelling van het ambt voor de vrouw
verworpen. Na de wijdingen verrklaarden de
Amerikaanse anglikaanse bisschoppen deze on
geldig. Zij trokken deze ongeldigverklaring in,
nadat in 1976 de algemene conventie de vrouw
wel tot het ambt toeliet.
Hickman verwacht dat de voorstanders van de
vrouw in het ambt in toenemende mate gewijde
vrouwen uit andere landen, zoals Hongkong,
Verenigde Staten, Canada en Nieuw Zeeland,
zullen uitnodigen om in Engeland de eucharistie
te vieren. De anglikaanse bisschoppen kunnen
niet veel anders doen dan hun afkeuring laten
blijken aan de parochiepriester, die daarvoor
rijn kerk openstelt. Een andere tactiek zal rijn,
dat vrouwen tijdens een priesterwijding ongeno-
digd naar voren zullen komen om zich bij de
bisschoppen als kandidaat voor het priester
schap te presenteren.
De zeventigjarige wijbis
schop dr. Julian Groblicki is
benoemd tot voorlopig be
stuurder van het aartsbis
dom Krakau, waarvan de ze
tel door de verkiezing van
kardinaal Wojtyla tot paus
v akant is geworden. Mgr.
Groblicki werd in 1960 door
paus Johannes XXIII tot
wijbisschop benoemd en is
sinds 1963 vicaris-generaal
van het bisdom geweest on
der de aartsbisschoppen Ba-
ziak en Wojtyla.
Uit vreugde over de verkie
zing van een Pool tot paus
heeft een uit Polen afkomsti
ge wijnboer in de buurt van
Dijon, Georges Bryczek, zijn
cuvée 1978 de naam gegeven
van „Johannes Paulus de
Tweede".Volgens hem is het
een „uitstekend wijntje".
Over twee jaar, als de wijn
is gerijpt, wil hij een kistje
van zijn Bourgogne aan de
paus overhandigen.
Het jongerenconcilie van de
oecumenische kloosterge
meenschap van Taizé heeft
tijdelijk zijn tenten opgesla
gen in München. Ter voorbe
reiding van de Afrikaanse
reis van prior Roger Schutz
en een groep jongeren heb
ben jongeren in vijftig wij
ken van de stad „plaatsen
van gemeenschap" gevormd,
tesamen tweehonderd woon
gemeenschappen en groepen.
In totaal zijn daar duizend
mensen bij betrokken. Op 18
november zullen zij in de
dom van München samen
met Roger Schutz, kardinaal
Joseph Ratzinger en de pro-
testantse bisschop van Beie
ren, dr. Johannes Hansel-
mann, bijeenkomen voor een
„gebed van het Volk Gods".
De nationale raad van ker
ken in de Verenigde Staten
heeft zich aangesloten bij de
oproep om het Zwitserse
concern in voedingsmiddelen
Nestlé te boycotten. Deze op
roep werd in de zomer van
vorig jaar gedaan door een
actiegroep voor kindervoe
ding. Met 280 tegen twee
stemmen besloot de raad het
bedrijf te vragen rijn recla
me voor babyvoeding in de
derde wereld stop te zetten.
Het gaat met name tegen de
reclame voor melkpoeder als
vervanging van de moeder
melk. In streken waar anal
fabetisme, onzuiver water en
onvoldoende hygiene regel
zijn heeft het gebruik van
melkpoeder geleid tot ziekte
en dood onder kleine kinde-
Kardinaal
Willebrands
herbenoemd
bij „eenheid"
Kardinaal J. Willebrands,
aartsbisschop van Utrecht,
blijft voorzitter van het Ro
meinse secretariaat voor de
eenheid van de christenen. Dit
is in goedingelichte Vatikaan-
se kringen vernomen.
Reeds 24 oktober zou paus
Johannes Paulus II in een be
noemingsbrief kardinaal Wille
brands voor vijf jaar hebben
herbenoemd, maar de benoe
ming is nog niet officieel door
het Vatikaan bekend gemaakt.
Dit gebeurt doorgaans na de
ontvangst van de betreffende
kardinaal door de paus. Kardi
naal Willebrands is momenteel
in Rome voor de jaarvergade
ring van het secretariaat voor
de eenheid. Dezer dagen zal hij
door de paus in audiëntie wor
den ontvangen.
Schillebeéckx
eredoctor in
Montreal
Prof. dr. Edward S chill e-
beeckx, hoogleraar theologie
aan de universiteit van Nijme
gen zal morgen een eredocto
raat in de godgeleerdheid van
de universiteit van Montreal in
Canada ontvangen bij gelegen
heid van het honderdjarig be
staan van de universiteit
Als verantwoording voor het
verlenen van dit eredoctoraat,
gaf de universiteit op: „Op
grond van heel zijn theologisch
oeuvre, vooral rijn christologi
sche studie en rijn belangrijke
bijdrage aan de theologische
methodiek en interpretatie-
leer".
