Van
Meteor
tot F-16
Diana-squadron
bestaat dertig jaar
LEEUWARDEN „Gaat de
majoor ook vliegen?" klinkt
het zakelijk belangstellend
door de intercom in 'de
crew-room van het Leeuwar
der 323 squadron.
„Nee", is de reactie van de
majoor E. Motshagen, „de
majoor vliegt niét. Hij heeft
het druk.."
Majoor Motshagen, sinds 25
juli 1977 commandant van
323 (de zoveelste comman
dant na de nog altijd legen
darische Jan Flinterman, die
gedurende het eerste jaar
van het bestaan van 323 de
scepter zwaaide) heeft het
inderdaad druk met de laat
ste voorbereidingen voor de
viering van het 30-jarig be
staan van het squadron.
Volgende week woensdag
en vrijdag wordt dat jubi
leum gevierd, met als hoog
tepunt ongetwijfeld het
groots opgezette reüniefeest
in de onderofficiersmess
van de Vliegbasis Leeuwar
den.
Op 15 november 1948 werd
„323" officieel opgericht als
eerste na-oorlogse jachtsqu-
adron in Nederland. Van
daar ook dat het aanvanke
lijk „No.1" heette en pas op
14 april 1949 zijn huidige
aanduiding kreeg. Oorspron
kelijk had het de Vliegende
Twenthe bij Enschede als
thuishaven, maar al in janu
ari 1949 trok men naar het
hoge noorden, naar Leeu
warden, dat daarmee het
eerste operationele veld van
na de oorlog werd. Het an
dere „vliegende squadron"
van de basis Leeuwarden
„322" - is weliswaar nog
vijf jaar ouder (oprichting
tijdens de Tweede Werel
doorlog in Engeland), maar
kwam toch pas in de jaren
'60 definitief naar Friesland.
„Gelukkig wél", zegt majoor
Motshagen. „Stel je voor
dat we hier als enige vlie
gende squadron zaten-
....Nee, juist de aanwezig
heid van nog een twééde
squadron houdt je goed
wakker en waakzaam."
RIVALITEIT
Natuurlijk is er die spreek
woordelijke rivaliteit. Daar
kan men zowel bij 322 als
bij 323 over meepraten.
Maar het is dan toch wel
een gezonde rivaliteit.
Majoor Motshagen (42)
heeft het een paar keer
over „het andere squa
dron". Als je opmerkt, dat
hij kennelijk dus „322" be
doelt, begint hij te lachen.
„Die naam kan ik soms zo
moeilijk over m'n lippen
krijgen..." En de weinige
keren dat hij dat wél doet,
Oude Hunter
Als er op het laatste moment geen tegenslagen zijn geko
men. moet vanmorgen vroeg bij de hoofdpoort van de
Vliegbasis Leeuwarden een oude Hawker Hunter (tweezits-
versie) zijn gearriveerd. Het toestel - zonder motoren - is
door de havenmeester van het vliegveld Beek. oud-luch-
tmacht-officier J.M.L. Roks aan „323" aangeboden. In zijn
glorietijd deed de „dual" dienst bij de Jachtvliegschool
Twenthe. Het toestel gaat nu eerst naar de schilderswerk
plaats, waar het grondig wordt opgeknapt en zal ook daar
na in Leeuwarden blijven, waar dan tevens het onderhoud
plaatsvindt. Bij „323" is men er bijzonder blij mee en ge
hoopt wordt dat de Hunter een goede plaats zal krijgen op
de basis.
Groot feest
Volgende week woensdag - wanneer het 323 squadron pre
cies dertig jaar bestaat - zal 's morgens een ceremoniële
vlaggenparade woren gehouden, waarbij oo de in dienst
omgekomen squadron-leden worden herdacht, 's Middags
is er een receptie voor personeel en genodigden.
Het eigenlijke jubileumfeest is op vrijdag 17 november. De
feestcommissie had het liefst een vliegshow georganiseerd,
maar dat lukt tegenwoordig niet meer. Nu wordt er een
zgn. static show" gehouden, waarbij tal van militaire
straalvliegtuigen acte de presence geven. Een Gloster Me
teor en een Hawker Hunter (afkomstig van de basis
Brawdy in Engeland), een F-15 Eaglevan de basis Soes-
terberg, een Belgische Mirage, een Westduitse Fiat-91 en
Phantom 'en nog drie toestrellen uit engel and. t.w. een
Buccaneer, een Lightning en een Jaguar.
Ook zullen drie betonnen sheltersbij deze show worden
betrokken, met o.m. een complete F-100 motor van de F-
16, een door vogelaanvaring beschadigde motor, een opge
krikte Starfighter, die zijn landingsgestel spectaculair de
monstreert. evenals zijn radar, terwijl in één van die shel
ters ook nog films worden vertoond (onder meer over de
F-16). In het squadrongebouw zelf is een expositie van
vliegerkleding. Deze „static show" begint 's middags om
twee uur.
En dan wordt er ter gelegenheid van het dertigjarig be
staan ook nog een fors jubileumboek uitgegeven onder de
titel „Strijdend ten aanval" (de wapenspreuk van 323). Dit
boek telt 176 pagina's en bevat zo'n 400 illustraties, waar
bij een groot aantal unieke enog nooit eerder gepubli
ceerde foto's. De prijs is f. 27.50.
komt er juist een F-104G
„Starfighter" lawaaierig
voorbij taxiën, zodat het ge
sproken woord nauwelijks
verstaanbaar is. Toeval, of
een kwestie van perfecte ti
ming?
De mascotte van rivaal
„322", de papegaai Polly
Grey" wordt dan ook stee
vast aangeduid als „die grij
ze kraai". Wat weer niet
wegneemt dat „323" bij de
dood van een eerdere Polly
als eerste zijn deelneming
betuigde en - zoals men
zélf tenminste beweert -
„tranen stond weg te pin
ken bij de teraardebestelling
met militaire eer van de
kraai". „En voor de rest",
zegt men bij 323, „hebben
wij 322 nodig zoals Sher
lock Holmes zijn Watson en
het is te hopen dat beide
squadrons nog lang samen
vanaf „Leeuwarden" operer
en
„METEOR"
Het „andere squadron" (op
Noord) mag dan het oudste
vliegende squadron van de
Nederlandse luchtvaart zijn,
„323" was wel de eerste
Nederlandse eenheid die
met straalvliegtuigen ging
werken: de fameuze Britse
Gloster „Meteor". Nóg zul
len er heel wat Leeuwarder
ingezetenen en bewoners
van de dorpen rond de ba
sis zijn, die zich de 28ste
januari 1949 herinneren,
toen de eerste acht Meteors
(Mk-4) zich op de Leeuwar
der vliegbasis „nestelden".
De komst van dat achttal
ging gepaard met een ge
huil dat velen nog kenden
van de oorlogsjaren, wan
neer een aangeschoten
vliegtuig neerstortte. De
acht Meteors kwamen ech
ter veilig binnen, al streek
één van de toestellen wel
op de verkeerde baan
neer....
Het eskader dat die eerste
acht van Twenthe naar
Leeuwarden overvloog,
stond onder commando van
majoor (nu luitenant-kolonel
b.d.) Jan Flinterman en
werd verder gevormd door
de luitenants Van Gelder
(later commandant Tech
nisch Squadron), Linzel,
Aertsen, de sergeant-majoor
Van Oord en de sergeants
Bakker, De Ruyter en Van
Mil.
De straaljager was in die
tijd nog altijd een betrekke
lijk uniek fenomeen, dat
sterk tot de verbeelding
sprak. Het ding bleek zon
der propeller tóch (hard) te
kunnen vliegen en maakte
nog een boel lawaai oo-
kEn dan de prijst Die
was erg hoog in vergelij
king met een propeller
jachtvliegtuig. Uit de jaren
1948-1949 dateert de anec
dote waarin een regering
sfunctionaris zijn stomme
verbazing uitspreekt over de
hoge aanschafkosten van
een straaljager. De goede
man wist best dat propel
lers duur waren, maar een
straaljager had immers juist
géén propellers, en dus...
RECORDS
Ruim een jaar nadat de eer
ste Meteors in Nederland
waren gearriveerd - meer
dan eens werd de indruk
gewekt dat ze in Engeland
net voldoende waren opge
knapt om ze veilig over de
Noordzee te krijgen, maar
bij aankomst in ons land
moesten ze dan wel meteen
in revisie... - verbeterde-
majoor Flinterman het Ne
derlandse „hoogterecord"
(hij kwam tot 14.821 meter)
en veertien dagen later
bracht hij ook nog maar
even het Nederlandse Mete-
or-snelheidsrecord op zijn
naam (953,1 km per uur).
Dat gebeurde in augustus
1949. Kapitein Joop Wan-
sink amuseerde tussen de
bedrijven door het talrijke
publiek met een serie
adembenemende stunts.
Officieel heette het dat die
recordvluchten dienden om
na te gaan welke vliegtech
nische mogelijkheden de
Meteor Mk-4 in standaard
uitvoering bood en welke
inspanning een -dergelijke
topprestatie van de vlieger
vergde in fysiologisch en
psychisch opzicht, maar
heel die gewichtig klinkende
uiteenzetting ten spijt, kre
gen velen de indruk dat de
betrokken vliegers zélf de
stunt alszodanig minstens
zo leuk vonden
Van voorjaar 1950 tot voor
jaar 1952 was „323" weer
op de Vliegbasis Twenthe
gestationeerd als „schiet-
squadron", waar vliegers
die juist van de Jachtvlieg
school kwamen, hun volledi
ge schiet-opleiding kregen.
Maar omdat 323 daarbij
toch steeds met grote regel
maat vanaf Leeuwarden op
ereerde. werd al gauw weer
aangedrongen op definitieve
overplaatsing naar de Friese
klei. Dat gebeurde tenslotte
in april 1952. Op Leeuwar
den werd 323 bovendien
uitgerust met splinternieuwe
Meteors van het type Mk-8
(langere romp, andere staart
en vleugels én...een schiet
stoel).
„HUNTER"
Vijf jaar later (1957) deed
de Hawker „Hunter" MI-4
zijn intrede bij „323" (in to
taal 25 stuks). Er werd aan
vankelijk ook nog wel met
de Meteor gevlogen, maar
diens dagen waren toen
toch wel geteld en de Hun-
ter zou zijn taak tenslotte
volledig overnemen.
Gedurende de Hunter-perio-
de - met o.m. twee bijzon
der geslaagde Aircent-
schietcompetities vanaf de
Vliegbasis Leeuwarden,
waarbij ook 323 grote akti-
viteit aan de dag legde -
deed zich, op 24 februari
1961, de befaamd geworden
botsing boven Weidum
voor. Tijdens een groots op
gezette oefening kwam de
eerste luitenant Teun G. de
Jager van 323 met zijn Hun-
ter in botsing met een van
Twenthe* afkomstige F-86K
„Sabre", gevlogen door.
sen", zegt majoor Motsha
gen, „staan in Europa hoog
aangeschreven. Maar dat is
ook geen wonder; wij heb
ben immers de ruimte om
boven zee te oefenen".
Natuurlijk zijn er problemen
met de Starfighter geweest
- de zuurstofmoeilijkheden
bijvoorbeeld die majoor
„Bill" Heitmeijer in novem
ber 1964 het leven kostten
(Heitmeijer was toen com
mandant van „322"; enkele
jaren eerder was hij echter
ook commandant van „323"
-, maar majoor Motshagen
is niettemin van oordeel dat
de F-104G een „erg goed
vliegtuig" is geweest.
Men vliegt nu zo'n vijftien
jaar met de Starfighter,
maar het merkwaardige is
dat men eigenlijk pas de
laatste jaren ontzettend veel
heeft gedaan en geleerd op
het gebied van taktieken,
van luchtgevechten. Waarbij
uiteraard dankbaar gebruik
is gemaakt van de door de
Amerikanen in Vietnam op
gedane ervaringen.
NIEUWE TAKEN?
Toch is men ook bij „323"
niet rouwig om het nade
rend afscheid van de F-104.
De F-16 wordt ongetwijfeld
een fantastische opvolger
met totdusver ongekende
mogelijkheden. „Die F-16
betekent gewoon een revo
lutie", zegt majoor Motsha
gen, „door zijn manoeu
vreervermogen, zijn
computer en z'n testsyste
men". Hij geeft echter ook
toe, dat de omschakeling
van Starfighter naar F-16
niet gemakkelijk zal zijn.
Men maakt er zich echter
geen zorgen over. Wél is
men bijzonder benieuwd
naar de taken die het squa
dron straks zal krijgen,
want daarover schijnt op
hoog niveau het laatste
woord nog steeds niet ge
zegd te zijn.
Zoals ook nog steeds niet
bekend is welk van de twee
vliegende squadrons van
Leeuwarden volgend jaar
als eerste de F-16 zal krij
gen. Voor de mensen van
323 is het duidelijk dat het
alleen maar 323 kan zijn,
maar de ploeg van 322 -
die in dit opzicht graag op
oude toezeggingen wijst - is
van mening dat voor die
primeur alleen 322 maar in
aanmerking zal komen. En
dat is dan weer die alo-
maanwezige rivaliteit tussen
beide squadrons. Het squa
dron van „Polly Grey" (322)
en het squadron van jach
tgodin Diana (323). Toch
kunnen ze elkaar niet mis
sen; zonder die rivaliteit
zou de fut eruit gaan. „Het
houdt je goed wakker",
zegt majoor Motshagen.
„Het is maar goed dat er
ook nog een...is...". Bij het
uitspreken van de naam
„322" daveren twee Star-'
fighters met het Diana-em-
bleem op het staartvlak, da
verend en alles
overschreeuwend, de lucht
in.
SJOERD VAN DER WERF
Unieke foto
van drie
generaties
Deze foto - van onder naar
boven Meteor, Hunter en
Starfighter - kan zonder
meer als „uniek" worden
aangemerkt, omdat alle drie
de toestellen waarmee het
323 sqaudron totdusver
heeft gevlogen, erop
voorkomen. In de gewone
dagelijkse praktijk gebeurt
dat nooit, maar de
jubileumcommissie van
„323" zag - na ijverig
speuren en sneupen - die
foto uiteindelijk toch tot
stand komen boven het
Britse trainingsvliegveld
Brawdy (Wales). Daar wordt
namelijk nog vrij regelmatig
gevlogen met een Hawk,
een Hunter en twee Meteors
(die laatste twee heten
Winstonen „Clementine"
naar het echtpaar
Churchill....).
Aanvankelijk was het de
bedoeling om de Hunter en
één van de twee Meteors
naar Leeuwarden te krijgen,
maar dat ging toen niet
door. Men kreeg wel
toestemming om ze -
speciaal voor de
gelegenheid - met
Nederlandse registraties te
beplakken (de plastic-letters
werden in de
schilderwerkplaats op de
Vliegbasis Leeuwarden
gemaakt) en er daarna
foto's van te nemen. Op
Brawdy hebben de
Leeuwarders een halve dag
staan plakken en vervolgeni
ruim anderhalf uur gevlogi
en gefotografeerd. De
Starfighter waarmee de
opname werd gemaakt,
werd gevlogen door de
eerste luitenanst Guy Putker
en Ed van Kleef. En dit was
het resultaat, dat ook op de
omslag van de
uitnodigingen voor de
jubileumviering te zien is.
Met de Meteor ging 323
een kleine dertig jaar
geleden vliegen, twintig jaar
geleden kwam de Hunter en
vijftien jaar geleden de
Starfighter. Voorde
liefhebbers (en de
verzamelaars) een foto om
van te watertanden!.
Het embleem van „323"
met de wapenspreuk
„Impetu Feroci" (Strijdend
ten aanval).
tweede luitenant Japie Ku-
per. Beide vliegers slaagden
er na het incident (op
12.000 meter hoogte) in,
hun toestellen te verlaten.
Kuper kwam aan zijn para
chute neer in de donkere
landouwen bij Zwagerveen,
De Jager - onverstoorbaar
als altijd - hing aan de tv-
antenne op het dak van een
woning aan de Menno van
Coehoornstraat te Leeuwar
den. De dochter des huizes,
Antje van Zuiden, was juist
naar bed gegaan en schrok
zich uiteraard wild van het
lawaai op het dak. Toen zfe
ging kijken, werd ze gecon
fronteerd met De Jager, die
de gedenkwaardige woorden
sprak: „Sorry, maar ik hóóp
wel dat u mij hier af kunt
halen. Ik heb nogal last van
hoogtevrees...". Kort daarop
zat hij aan de (verse) koffie
In 1963 ging het squadron
echter tijdelijk op non-actief
(een slaapperiode van een
jaar), waarna het op 17
maart 1964 opnieuw tot le
ven kwam. En hoe! De eer
ste zes „Starfighters" (F-
104G) arriveerden op de ba
sis Leeuwarden, gevlogen
door 323-vliegers. Alvorens
te landen deed het zestal
eerst nog even de Elfste
dentocht, in de absolute re
cordtijd van 17 minuten. Die
prestatie werd beloond met
een Elfstedentocht-ticket,
maar niet met een medail
le.... De overige F-104G's
kwamen binnen zes weken,
het vliegend personeel bin
nen drie maanden.
bij de familie Van Zuiden.
Enkele jaren eerder (juli
1959) was De Jager óók al
uit een Hunter gesprongen.
Dat gebeurde boven Ypen-
burg. De Jager vloog toen
een tweezits versie van de
Hunter (een zgn. „dual"),
samen met sergeant Jan ten
Have.
De Jager: „D'r uit Jan!"
Ten Have: „Dag luit!" En
weg waren ze.
Zei later iemand van 323:
„Teun stapt net zo makke
lijk uit een vliegtuig als wij
van de fiets..."
Met die Starfighter vliegt
323 nóg steeds, ook al be
gint het einde van de
„104"-periode nu toch in
zicht te komen. „Onze men-
„STARFIGHTER"
In 1960 werden de opleidin
gen gestaakt, d.w.z. overge
nomen door het Commando
Tactische Luchtstrijdkrach
ten. Het 323 squadron kon
zich voortaan beperken tot
een zuiver-operationele taak.
