antjes is geen
lorlogsmisdadiger
Grote verslagenheid
in politiek Den Haag
1
„MIJN HEKEL AAN VROEGERE
SS-LEDEN BLIJFT GROEIEN'
Risico's van eigen daden niet ontlopen
Advocaten
teven tips
inafhankelijk
an elkaar
:ONCLUSIE VAN DR. L. DE JONG:
zitter van de
LTV
Oudstrijders willen
vertrek van Aantjes
Justitie onderzoekt
nationaliteit Aantjes
Lubbers mogelijk
opvolger Aantjes
ARP-top wist deel
van Aantjes verleden
innenland
LEIDSE COURANr
DINSDAG 7 NOVEMBER 1978
dat hijA
'kt is.
atie di
Port
dusvei
ftgesti
a cob I
r rijks
i kwan
'n Wacl
duiteni
n ik dit
rbijgei
Vederli
nemen
In Git
Vachba
papien
ik me
reau te
vintigj
iljon hi
iemam
ten tek
ilitaire
naarh
kazern
Hooge
uze gei
n Nede
i r een
i ik to
odat ii
wilde
a a ank
te be w
ind te
Ie pers
vas. In
bevrii
W.Aantjes: foto uit betere tijden
(van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Wat Aantjes ook gedaan heeft,
hij is beslist geen oorlogsmisdadiger. Dat heeft
dr.L.de Jong gisteravond met grote nadruk ver
klaard. Als hij na de oorlog zijn daden had opge
biecht, met name het dienst nemen in de Land
storm Nederland, zou hij, aldus De Jong,
hoogstwaarschijlijk zo'n anderhalf jaar geïnter
neerd zijn (in een kamp voor „foute" Nederlan
ders) en zijn burgerrechten (actief en passief
kiesrecht) voor een jaar of tien verloren hebben.
Dr.L. de Jong wees erop dat Aantjes voorzover bekend
in Port Natal te Assen geen van de gevangenen heeft
mishandeld. Dat is komen vast te staan uit de getuige
nissen van de heren Mastebroek en Weites. die in de
oorlog beiden in het kamp opgesloten zijn geweest.
„Aantjes heeft mij en, voorzover ik weet, ook anderen
nooit lichamelijk letsel berokkend. In dat opzicht was
hij in het Duitse milieu, waartoe hij behoorde, een uit
zondering", aldus ir.A. A.Weites.
Port Natal was een kamp in Assen, waar Nederlanders
terecht kwamen, die gepakt waren wegens het niet wil
len „spitten" (verdedigingswerken aanleggen) voor de
Duitsers. Volgens prof. De Jong was het regime in het
kamp erg hard: weinig eten en veel slaag. De heer
J.Mastebroek zegt het kamp ternauwernood te hebben
overleefd.
Volgens Mastebroek en Weites was Aantjes, zoals hij
zelf zegt, er beslist geen gevangene.
CDA-voorzitter
P.Steenkamp,
CDA-Tweede
Kamerlid (en
oudverzetsstrij-
der) M Schakel
iV'Vuvll en drs.R.Lub-
.-HV'A'.f5 bers. vice-voor-
CDA-Tweede
:x«-As*? Kamerfractie
9,s,eravond
voor spoedbe
raad naar Aan
tjes
ANTJES IN VROEGERE INTERVIEWS
s Tan
(van onze parlementaire redactie)
HAAG „Ach, die roddel. Mij houding
de oorlog is een mengeling geweest van
verkeerde gezagsopvatting, naiviteit en
■nzinnigheid. Dat heeft een rol gespeeld
wei\ mijn gedwongen tewerkstelling en de ma-
waarop ik mij daaraan weer heb ont
ken. Ik heb daarbij grote risico's gelopen,
maar je moet die risico's van je eigen daden
niet ontlopen. Afijn, het leven van een politi
cus behoort een open boek te zijn".
Dat zei Aantjes in een interview met het
weekblad Elseviers Magazine, dit jaar.
Even verder staat in het interview met Else
vier o.a.: „Aantjes kijkt op, wijst op zijn lintje
en zegt: „Daarom draag ik het altijd. Toen
Van Thiel het me opspeldde knipoogde Piet
de Jong. Een lintje krijg je niet als je geen
zuiver oorlogsverleden hebt. Het is een hard
nekkig verhaal en de opspraak op zich is tel
kens weer slecht voor iemand met een publie
ke functie. Je kunt je niet verweren als
mensen er op bepaalde momenten
politiek belang bij hebben deze verdachtma
king in de roulatie te houden....".
In een interview met Veronica in 1976 ver
klaarde Aantjes:„Het is fout geweest me niet
te onttrekken aan tewerkstelling in Duitsland
tijdens de oorlog".
p
n A
m
er wa<
omen
kon
land tl
nst op,
rijgen
enen.
ingei
ook
ogen
het
?nin°
onen
rezenl r
Tweede Kamervoorzitter
Vondeling:
geschrokken
D.66er Terlouw:
heel naargeestig
CDA-er
Van Houwelingen:
diep geschokt
'an een onzer verslaggevers)
'.wen 1
ter zij
•umsl 'STERDAM-DEN HAAG -
'rf, ge beide advocaten die het
tile onderzoek van het In-
tuut voor oorlogsdocumen-
ie dezer dagen aan het rol-
hebben gebracht, wilden
iteravond niet reageren op
- j uitkomst van het onder-
'ftulo ^Volgens dr. De Jong
naakt dde een volstrekt toevalli-
rektio'. samenloop van omstandig-
den ertoe dat de aanwijzin-
n van de beide advocaten
Duitsli le®l onafhankelijk van el-
19551 ar eind vorige maand bij
n instituut binnenkwamen.
n de i ocureur mr. H. J.P. Dolk
ifi eerde gisteravond uiterst
;a hoedzaam op het rapport
Taheb, n ^et Rijksinstituut voor
ntiesi 'högsdocumentatie. „Om
rticuliere redenen - ik her-
tsplefj al: particulier - wil ik er nu
getun et 0p ingaan", zei hij. „We
oeten de grootste zorgvul-
gheid betrachten. Zorgvuldi- ganisatie of politieke groepe-
Mr. I. E. Hes
(van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het nieuws over het on
zuivere oorlogsverleden van CDA-frac-
tieleider mr.W.Aantjes sloeg gisteren in
de Haagse politieke wereld in als een
bom. Alom werd gereageerd met gevoe
lens van enorme verslagenheid.
CD A-fractielid Van Houwelingen, van
huis uit ARP-er toonde zich diep ge
schokt over de onthullingen. Hij zei het
afgelopen weekeinde, toen de ARP-top
een vergadering in Noordwijkerhout had,
niets aan Aantjes te hebben gemerkt,
hoewel Aantjes toen al op de hoogte was
van de komende onthullingen.
WD-fractieleider Rietkerk meent dat
Aantjes de geloofwaardigheid van de po
litiek in het geding heeft gebracht. Hij
sprak van een zeer ernstige zaak.
Van Thijn,. vice-fractieleider van de
PvdA (Den Uyl zit in Canada) reageerde
met de woorden: „Dit zijn schokkende
feiten, die niet zonder gevolgen kunnen
blijven".
De fractieleider van D.'66, Jan Terlouw
noemde de kwestie „heel naargeestig".
„Het zijn dingen die ik geen enkele par
tij toewens. HJet is verschrikkelijk voor
het CDA", aldus Terlouw.
Kamervoorzitter Vondeling reageerde
eveneens geschrokken, maar hij wilde
gisteren niet zeggen, welke consequenties
Aantjes uit de onthullingen zou moeten
trekken. „Ik wil eerst weten hoe de heer
Aantjes daar zelf over denkt", zo zei hij.
(van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG „De oud-militairen in onze organisatie
zullen niet anders verwachten dan dat de heer Aantjes
zich nu geheel uit de politiek zal terugtrekken". Dit was
de reactie van mr.P.Iedema, voorzitter van het vetera-
nenlegioen Nederland, dat onlangs een federatie aanging
met de oud-strijdersorganisaties, op de onthullingen over
mr. Aantjes.
Iedema zei volstrekt niet te geloven in de verklaring van
Aantjes dat hij alleen dienst had genomen bij de Waffen-
SS om naar Nederland te kunnen komen. Volgens hem
was die aansluiting in het geheel niet nodig geweest, om
dat er talloze andere mogelijkheden geweest zouden zijn
voor mensen in de Duitse „Arbeitseinsatz" om onder te
duiken. Deze mening wordt gedeeld door prof.B.Sijes, die
een boek heeft geschreven over de Duitse Arbeidsdienst.
Iedema's mening wordt gedeeld door luitenant-generaal
J.L.Bosch, voorzitter van de nationale federatieve raad
van het voormalig verzet.
(van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG In opdracht van minister De Ruiter van
justitie gaan ambtenaren van zijn departement onderzoe
ken of mr.Willem Aantjes nog Nederlander is. Prof.L.de
Jong verklaarde gisteravond dat er gegronde redenen
zijn om aan te nemen dat de CDA-Ieider het Nederlan
derschap verloren heeft. Hij voegde daar echter aan toe,
dat alleen juristen daar uitsluitsel over kunnen geven.
Het is volgens de wet een Nederlander, op straffe van
het automatisch verlies van zijn nationaliteit, verboden
zich zonder verlof van de Koning(in) in vreemde krijgs
dienst te begeven. Het gaat er nu om of Aantjes dat in
derdaad gedaan heeft. Vast staat dat hij op 12 oktober
1943, op 21-jarige leeftijd (dus meerderjarig) in Hamburg
is gemobiliseerd om ingedeeld te worden bij de Land
storm Nederland, een onderdeel van de Duitse Waffen-
SS.
(van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Een van de zaken waarover maandaga
vond in politiek Den Haag druk gespeculeerd werd was
de eventuele opvolging van mr.W.Aantjes als voorzitter
van de CD A-fractie.
Als eerste komt de huidige eerste vice-voorzitter van de
fractie Ruud Lubbers in aanmerking. Maar als Lubbers
inderdaad het voorzitterschap zou overnemen zouden de
onderlinge verhoudingen in de hoogste posten verstoord
zijn. Op dit moment leidt een ARP-er de Tweede Kamer
fractie, een CHU-lid (prof.Van Hulst) de Eerste Kamer
fractie en is de KVP-er Van Agt minister-president.
Dat zou een complicatie kunnen zijn.
Als ARP-kandidaten voor het presidium van de fractie
worden, als Aantjes zou aftreden, de huidige partijvoor
zitter Hans de Boer en het fractielid Maarten Schakel
(die ook in het bestuur van de fractie zit) genoemd.
(van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het oorlogsverleden van mr.Willem Aan
tjes is voor vele (ex)prominenten in de Anti-Revolutio
naire Partij geen onbekende zaak. Het Tweede Kamerlid
Maarten Schakel hoorde daar al van in 1945., kort na de
bevrijding. Ex-premier Barend Biesheuvel werd in 1967
op de hoogte gesteld door dr.W.P.Berghuis, toen voorzit
ter van de ARP.
Volgens prof.De Jong hebben zij hoogstwaarschijnlijk
niet alles geweten, met name niet dat Aantjes dienst had
genomen in de Landstorm Nederland, een onderdeel van
de Duitse Waffen-SS. Zij wisten echter wel dat hun par
tijgenoot bewakingsdiensten had verricht in het straf
kamp Port Natal in Assen.
Schakel hoorde dit van-Aantjes zelf, toen hij hem onder
vroeg in zijn kwaliteit van commandant van de Illegali
teit in de Alblasserwaard. Schakel zag geen aanleiding
hem voor te dragen voor justitiële vervolging.
Dr.Berghuis werd benaderd door enkele ex-gevangenen
uit Port Natal, toen zij hoorden dat Aantjes op de nomi
natie stond minister te worden in een kabinet, dat Bies
heuvel probeerde te formeren. Hij was gevraagd voor de
portefeuille van Volkshuisvesting.
De mensen, die Berghuis ingelicht hadden, bleven de car
rière van Aantjes nauwlettend volgen. Het Kamerlidmaat
schap konden zij blijkbaar nog met Aantjes verenigen,
maar andere openbare functies beslist niet. Iedere keer
als Aantjes' naam in verband werd gebracht met een
aanzienlijk ambt, kwamen zij in actie.
dan de formuleringen van
'of. De Jong kunnen we niet
jn". Mr. Dolk benadrukte
het niet om een hetze te
rn Aantjes gaat. „U moet
niet zo voorstellen alsof
erop uit zijn geweest zijn
te veroorzaken. Maar fei-
in zijn feiten". Mr. Dolk en
jn broer, mr. G.A.J. Dolk,
school- respectievelijk
asgenoot van mr. Aantjes
jn geweest, hebben overi-
ins "als relatie" in het verle-
in meermalen contact ge-
ad met het Rijksinstituut
>or Oorlogsdocumentatie, zo
ïrklaarde de heer Van der
eeuw gisteravond,
ok de Haagse advocaat mr.
E. Hes die als eerste bij
De Jong aanklopte met
iruchten die hij over Aan-
ïs „in de wandelgangen van
Eerste Kamer" had ge
lord, ging niet inhoudelijk
ring te hebben gehandeld,
maar als particulier. „Ik ken
de heer Dolk uit Amsterdam
niet, zo goed als ik de heer
Aantjes persoonlijk niet ken".
Mr.Hes, die enige jaren lid
van de WD-fractie in de ge
meenteraad van Den Haag is
geweest, maar na conflicten
met zijn fractie eruit stapte,
heeft zich tot dr.De Jong ge
wend, omdat hij van nature
geen onrecht kan verdragen.
Hij wilde klaarheid over een
man, die zulke belangrijke
functies in Nederland vervult
en waarover allerlei geruch
ten, zelfs in het parlement, de
ronde deden. En omdat "op
enheid" zijn lijfspreuk is
kon hij niet anders doen, dan
om openheid vragen over de
geruchten. Waarbij hij niet
bang is, nooit geweest is, voor
een harde lijn, wanneer dit
volgens hem noodzakelijk is.
Mastenbroek zwijgt verder
J)E KRIM „Ik ben niet geneigd verder enig commentaar te
Jm even op deze zaak. De verklaring van dr. De Jong is vol-
y oende en volledig. Wat zou ik daar nu allerlei verhalen om-
een gaan hangen. Het spijt me". Zo reageert de heer J.Mas-
inbroek uit De Krim op vragen rond de affaire Aantjes.
amen met de heer A.A. Weites uit Apeldoorn is de heer
astenbroek één van de twee belangrijke getuigen in het rap-
art van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie over het
fd tf°7logsverleden van CDA-fractieleidrer mr. W. Aantjes.
VONDST
DOCUMENTEN
GEEN TOEVAL
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De vondst
van de archiefstukken over
de heer Aantjes berust niet
op een toeval. Indien het Rij-
kinstitüuut voor Oorlogsdocu
mentatie jaren geleden al was
gevraagd wat bekend was
over het oorlogsverleden van
de heer Aaantjes, dan zou het
nu gevonden en meest bezwa
rende document, waaruit
blijkt dat hij in Duitse mili
taire dienst is geweest, ook
zonder mankeren boven water
zijn gekomen.
Dr. De Jong: „Dan hadden
wij kunnen constateren dat
hij in de periode '43-'44 bij de
posterijen in Duitsland heeft
gewerkt ,in het district Mec-
kelenburg. Dan hadden we de
stukken van de Postdirektion
Schwerin voor de dag ge
haald. De bezwarende docu
menten, die zich bevonden in
wat wij beschouwden als een
volstrekt onbelangrijk, alleen
maar grof geïnventariseerd
archief van een meter of ze
ven, waren dan al jaren gele
den voor de dag gekomen",
aldus de heer De Jong.
Getuige van Aantjes als kampbewaker
APELDOORN „Ik blijf bij mijn
verklaring zoals ik die tegenover dr.
Lou de Jong, directeur van het Rijk
sinstituut voor oorlogsdocumentatie,
over de rol van de heer Wim Aantjes,
de voorzitter van de Tweede Kamer
fractie van het CDA, heb afgelegd.
Mijn hekel aan vroegere leden van de
Schutzstaffeln (SS) blijft groeien." Ir.
Arend A. Weites (58 jaar), hoofd van
de Afdeling Weg- en waterbouw van
de Apeldoornse gemeentewerken die
met de heer J. Mastebroek uit het
Overijsselse De Krim, de heren De
Jong en Van der Leeuw van het Rijk
sinstituut voor oologsdocumentatie,
van cruciale informatie over Aantje's
rol gedurende de Tweede Wereldoor
log voorzag, kan niet van zijn stuk
worden gebracht.
Ir. Weites: „Gisteravond heb ook ik op
de televisie de verklaringen van de
heren Berghuis (de oud-voorzitter van
de Anti Revolutionaire Partij) en
Schakel (het oudste lid van de Tweede
Kamer voor het CDA) beluisterd. On
danks dat blijf ik mij aan mijn eigen
opvattingen conformeren. We leefden
immers in Nederland: een democra
tisch land waarin de meningen vrij
zijn. Gelet op mijn verklaringen aan
het adres van dr. De Jong neem ik
daarvan niets terug."
Jongstleden zaterdag besloten De Jong
en diens rechterhand Van der Leeuw
in de eerste plaats het optreden van
Willem Aantjes in Port Natal, het in
oorlogstijd bij Assen gelegen straf
kamp, te onderzoeken. Diezelfde
avond en op zondagmiddag ontvingen
zij schriftelijke verklaringen van zowel
Mastebroek als Weites die allebei in
Port Natal waren geïnterneerd.
Tegenover dr. Lou de Jong, zoals be
de kampleiding aangetroffen. De hoog
ste leiding berustte bij de Organisati
on Todt maar er was een bureau
waar die personen werkzaam waren,
behalve Wim Aantjes ook ene Rudi
Balten en nog een Duitser. Sommige
gevangenen beschouwden Aantjes als
een Duitser en men was er verbaasd
over dat hij Nederlands sprak", aldus
Weites.
Ir. Weites werd rond de jaarwisseling
1944-'45 gevangengezet. Volgens hem
had Aantjes in het concentratiekamp
de beschikking over een eigen kamer
tje. „Wij als gevangenen hebben hem
nooit als mede-gevangene beschouwd.
Hij stond duidelijk aan de andere
kant", aldus Weites.
kend de man die in opdracht van de In Port Natal was Aantjes als „der
regering bezig is met de geschied
schrijving over het Koninkrijk der Ne
derlanden in de Tweede Wereldoorlog,
lieten Weites en Mastebroek weten dat
de gevangenen in Port Natal Aantjes
niet als een mede-gevangene hebben
beschouwd. „Begin december 1944
hebben wij hem als functionaris van
Willy" een zeer populaire figuur, voor
al bij de politieke leiding die bestond
uit Nazi's die allen met karabijnen be-
In dat opzicht was hij in het Duitse
milieu, waartoe hij behoorde, een uit
zondering, aldus Arend Weites.
Ir. Weites herinnert zich niet, zo licht
hij verder toe, of Aantjes ooit de Hit
lergroet, Sieg Heil, Heil Hitier, heeft
gebracht. „Wel droeg Wim Aantjes
zwarte kleding en een Duitse uniform
pet Uit persoonlijke gesprekken met
Aantjes bleek mij dat hij een grote
verering voor de führer Hitler had.,,
Hij was zogezegd van Adolf Hitler be-
geistert", aldus Weites. Volgens hem
heeft Aantjes anderen nooit lichame
lijk leed berokkend.
Dr. De Jong en Van der Leeuw trek
ken uit de verklaringen van Weites en
Mastebroek de conclusie dat Aantjes
sinds december 1944 in Port Natal
blijk heeft gegeven van pro-Duitse op
vattingen. Naar aanleiding daarvan
merken ze op dat verondersteld moet
wapend waren. Weites weet zich niet worden dat Aantjes geen gevangene is
te herinneren, zo verklaart hij, of Wim geweest en dat hij functionaris in
Aantjes ook bewapend was. Aantjes Duitse dienst was: lid van de Land-
heeft mij, en zover ik weet ook ande- storm Nederland, een sectie van de
ren, nooit lichamelijk letsel berokkend. Waffen-SS.
