1 Geest van
Soekarno
kwelt
president
Soeharto
i
Weinig
kansen voor
Republikeinen
in Amerika
(Van onze correspondent Adrian Peters)
IAKARTA Net als de sjah van Iran heeft
lu ook president Soeharto van Indonesië te
am pen met een groeiende oppositie van de
i de moslems. Indonesië heeft de groot
te islamitische bevolking van de hele wereld
leer dan 90 procent van de 140 miljoen Indone-
ièrs noemt zich moslem. De regering maakt
r en meer zorgen over de islamitische
eweging. Steeds meer streng-gelóvige leiders
oegen zich bij de oppositie, omdat ze geschrok
zijn van de corruptie of van de „ongelovi-
oanier van regeren.
)e veranderde houding van de religieuze leiders
des te verontrustender voor de regering, om-
at zij lange tijd de belangrijkste steunpilaren
an het bewind van Soeharto zijn geweest. Gene
ral Soeharto kon wijlen president Soekarno
oora\ dankzij de steun van de islamitische lei-
op non-actief stellen. Een half miljoen men-
vond de dood bij de zuiveringen die op de
nachtsovername volgden. De Indonesische mar
xistische beweging werd vernietigd.
Hoe groot het islamitische verzet tegen Soeharto
Is, bleek voor het eerst bij de verkiezingen van
mei vorig jaar. De regeringspartij Golkar sleepte
kveliswaar 60 procent van het aantal stemmen in
Be wacht, maar dat was alleen gelukt met de no
dige intimidatie en knoeierij. Op Oost-Java bij-
Voorbeeld ontvingen aanhangers van de Islamjti-
Verenigde Ontwikkelingspartij (PPP) hun
ibiljetten niet eens. In Djakarta behaalde
deze oppositiepartij echter een grote overwin
ning.
Een van de voornaamste doelstellingen van de
oppositie is het in ere herstellen van de verkla
ring van Djakarta (1945), waarin officieel werd
vastgelegd dat Indonesië een islamitische staat
zou worden. Althans in naam handelt de huidige
regering naar de „Pantja Sila", de door Soekar
no ingestelde vijf principes, waaronder het recht
van elke burger het geloof te belijden dat hij
wenst.
Nadeel christenen
De moslem-beweging heeft geleid tot een dilem
ma voor de geloofsminderheden in Indonesië. Er
zijn 6 miljoen hindoe's, bijna eenzelfde aantal
christenen en 1 miljoen boeddhisten in het land.
Wordt de verklaring van Djakarta inderdaad
weer in ere hersteld, dan zouden de christenen
daar zeker nadeel van ondervinden. Om die re
den zijn de christenen geneigd voor de Golkar te
stemmen, hoewel ze toch zeer luide kritiek op
Soeharto hebben geleverd vanaf het moment dat
hij de macht had overgenomen. De christenen
hebben ook onafgebroken steun verleend aan po
litieke gevangenen die sedert de val van Soekar
no gearresteerd werden.
De strijd tussen de regering en de moslems
kreeg er een nieuw aspect bij tijdens de presi
dentsverkiezingen van maart dit jaar. Een aantal
belangrijke militaire leiders steunden de vele de
monstraties van de aanhangers van de PPP on
der de studenten.
De demonstraties waren bedoeld als protest te
gen het feit dat Soeharto de enige kandidaat
was. De regering wakkerde de geruchten aan
dat het hier ging om een islamitisch complot en
beweerde, weinig geloofwaardig, dat wapens uit
Libië en Irak ontdekt waren na een politie-over-
val op de T.H. te Bandoeng. De beweringen dat
de regering als „agent provocateur" had gehan
deld, waren niet nieuw. De bom die vorig jaar
in een moskee in Djakarta werd gevonden, als
mede de brandstichtingen in de moskeeën in Me-
dan en Padang op Sumatra, zouden een idee
zijn geweest van generaal Ali Moertopo, voorma
lig hoofd van de Inlichtingendienst.
De opleving van de Indonesische islam valt sa
men met de meer verspreide opleving van het
islamitische zelfbewustzijn en zelfvertrouwen, dat
vooral een gevolg is van de oorlog in het Mid
den-Oostenvan 1973.
Verwestersing
Net als in Iran hebben de Indonesische moslems
zich kwaad gemaakt over de vergaande „verwes
tering" van de staat en het falen van de rege
ring om die ontwikkeling tegen te houden. Por
nografie geeft steeds weer aanleiding tot felle
debatten, hoewel niet helemaal duidelijk is wat
het gevaar nu precies is. Zo vallen in Djakarta
weinig „massage-instituten" te bespeuren van het
soort dat Bangkok bezoekende zakenlui be
dient. De meeste gewaagde bladen en kalenders
tonen hier vrouwen die nog altijd een badpak
aan hebben, of op zijn allerergst een bikini.
Voor strenge islamieten is dat echter maar het
topje van de pornografische ijsberg.
De regering besloot onlangs de- corruptie aan te
pakken, maar onder de leiders van de islamiti
sche beweging werd dat nieuws met hoongelach
ontvangen. Weliswaar werd het plaatsvervangend
hoofd van de nationale politie gearresteerd,
maar om echt een eind te maken aan de corrup
tie zou bijna het hele regeringsapparaat ontman
teld moeten worden.
Eerder dit jaar heeft de regering geprobeerd te
gemoet te komen aan de eisen van de islamiti
sche beweging met de aanstelling van kolonel
Alamsyah als minister van religieuze zaken.
Alamsyah is zelf streng islamiet. Het eerste dat
de kolonel deed was de christelijke organisaties
ontbinden, die hulp van het buitenland kregen.
Dat geld werd gebruikt om de politieke gevange
nen te helpen, die door de moslems vaak gezien
worden als communistische extremisten.
Kolonel Alamsyah is echter toch weer het doel
wit geworden van de islamitische woede. Zijn
ministerspost had bezet moeten worden door een
islamitische leraar, vinden de moslems. Het is
nog niet eerder voorgekomen dat die post bezet
werd door een militair. Maar de kolonel had ook
de studentendemonstraties tegen Soeharto ge
steund, en de moslems denken dat Soeharto nu
Alamsyah met het nodige machtsvertoon wil
„neutraliseren".
Soekarno-imago
In de afgelopen maanden heeft Soeharto zijn
troefkaart uitgespeeld. Hij heeft het imago van
Soekarno als „vader van de onafhankelijkheid"
weer uit de oude doos gehaald. Een kleine golf
stroom van boeken over het leven van Soekarno,
die 1970 is overleden, mocht in de boekenwinkels
verschijnen. Vergeleken bij de charismatische
Soekarno lijkt de veel minder aantrekkelijke
Soeharto maar een saai man. Weinig mensen
•hechten veel geloof aan de verhalen over het
„heldhaftige" gedrag van Soeharto ten tijde van
de onafhankelijkheidsoorlog. Evenmin voelen de
Indonesiërs zich aangetrokken tot het beeld dat
van officiële zijde van Soeharto geschapen
wordt, dat van de guerrilla-strijder die ooit als
bedelaar verkleed aan de Hollanders ontsnapt is.
Voor de machtsovername was generaal Soeharto
een vrij onbekend figuur. Misschien heeft hij
overigens zijn leven te danken aan die onbekend
heid. Bij de mislukte staatsgreep van 1965 wer
den verschillende van zijn collega's vermoord.
Soeharto werd eenvoudigweg vergeten door de
rebellen. Zodoende zag hij kans een tegencoup
te organiseren en die bracht hem uiteindelijk
aan de macht.
Met deze rehabilitatie van Soekarno is Soehartc
een zeer gevaarlijke weg ingeslagen. Wat hij wil
de was gebruik maken van het populaire voet
stuk van de voormalige president onder de arme
bevolking. Wellicht is dat een goede tegenzet te
gen de islamitische beweging, maar de reactie op
de in ere herstelde Soekarno is zo groot, dat hij
nu bijna tot God is uitgeroepen. En vandaag of
morgen zal de huidige regering misschien een
antwoord moeten vinden op de vraag waarom
deze ideale heerser dan destijds afgezet moest
worden.
(Copyright The Guardian)
WASHINGTON De aanzienlijke meerderheid
de Democratische partij in het Amerikaanse
(Senaat en Huis van Afgevaardigden) loopt
'olgende week bij de tussentijdse verkiezingen
:n gevaar. Alk de Amerikanen op 7 november
de 50 staten een gouverneur kiezen, 35
de 100 Senaatszetels aan een nieuw oordeel
irwerpen en een compleet nieuw Huis van
vaardigden (435 zetels) installeren, zullen de
tieke verhoudingen niet wezenlijk veranderen,
paar nieuwe Republikeinse gouverneurs en een
winst in het Huis van Afgevaardigden is
wat er voor de Republikeinse partij inzit. In
aar de Democraten een solide meerder-
ïid van 62 tegen 38 hebben, zit er voor de
attéche partij zelfs een kleine winst in. Een
•lijk herstel van de forse verkiezingsnederla-
ii 1974 (Watergate) en 1976 (de Carter-golf)
ikt onhaalbaar voor de Grand Old Party, de
oor de Republikeinse partij, waarvan
aanduiding „Old" dezer dagen de realiteit het
'itst benadert,
locraten blijven het Congres overheersen. Voor
igenoot en Democraat Jimmy Carter zal dat
de eerste twee jaar van zijn optreden
onverdeeld genoegen zijn. Bij de realisering
van elk van zijn plannen heeft hij steeds de steun
van een aantal Republikeinen nodig gehad. Ook
daar zal geen verandering in komen. Integendeel,
tat 96ste Amerikaanse Congres zal conservatiever
ójn, niet door een beduidend grotere inbreng van
de Republikeinen, maar omdat in de Democratische
voorverkiezingen de meeste als progressief te boek
staande kandidaten het hebben moeten afleggen
tegen conservatieve Democraten.
Elkaar links en rechts passerende Republikeinen
en Democraten maken het verkrijgen van een helder
Politiek beeld uiterst moeilijk. In twee als Democra
tische bolwerken te boek staande staten (Massachu
setts en Minnesota) zijn bij Democratische voorver
ingen (primaries) zulke conservatieve Democra-
naar het front gestuurd, zodat vooraanstaan
de progressieven openlijk hebben aangekondigd
hun Republikeinse tegenstanders te zullen steunen.
Voornaamste oorzaak van deze ruk naar rechts is
de in Californië gestarte belastingrevolutie. Onder
zeer conservatieve leiding slaagde een zich „anti-be
lasting beweging" noemende groepering erin daar
via een referendum een drastische verlaging van
de onroerend goed-belasting te bewerkstelligen. De
beweging sloeg als een epidemie over naar andere
staten en het verlagen van belastingen en het
rigoreus snijden in overheidsuitgaven was plotseling
overal het voornaamste onderwerp van politieke
discussie. De Republikeinen die dit hete hangijzer
onmiddellijk annexeerden, blijken er tot nu toe
minder hun eigen kandidaten maar meer conserva
tieve Democraten mee te hebben geholpen. Elke
politicus die in de komende verkiezingen een kans
wil maken, heeft intussen zijn eigen plan voor
belastingverlaging op zak.
De uitwerking van de CaLifornische revolutie, waar
bij al snel bleek dat de zwakste groepen het gelag
moeten betalen, heeft er voor gezorgd dat meer
gematigde belastingverlagingen thans het best in
de markt liggen. Dat bleek enkele weken geleden
ook in het Congres. Een voorstel van twee Republi
keinen, de ambitieuze afgevaardigde Jack Kemp,
een ex-football-ster uit Buffalo en de New Yorkse
senator Roth, om de inkomstenbelasting in drie jaar
met 30 procent te verlagen, werd door de Senaat
met 60 tegen 36 stemmen verworpen.
Voorsprong
Het plan van Kemp en Roth, de toen nog uitermate
wankele positie van de Democratische president
Carter en het schandaal rond de omkopingspraktij
ken van Zuid-Koreanen in het Congres, dat de
Republikeinen eindelijk de gelegenheid gaf iets van
hun Watergate-image te doen overslaan naar de
Democraten, gaf de Republikeinen enkele maanden
geleden uitzicht op een krachtig herstel Dat uitzicht
is intussen flink verduisterd.
Opiniepeilingen gaven de Democraten enkele weken
geleden al een flinke voorsprong: 58 tegen 28 procent
met 20 procent weifelaars. De Democraten blijken
hun aantrekkingskf acht op de zwarte bevolking nog
niet te hebben verloren (77 tegen 9 procent). Onder
katholieken (50 tegen 25), stedelingen (56 tegen 24)
en de laagste inkomensgroepen (58 tegen 25) is de
Democratische aanhang eveneens sterk. Maar ook
onder van oudsher meer Republikeinse groeperin
gen als de bewoners van de voorsteden (46 tegen
30) en het platteland (42 tegen 36) en onder blanke
protestanten (38 tegen 37) handhaven de Democra
ten een kleine voorsprong. Alleen in de categorie
„top-management" scoren Republikeinen en Demo
craten gelijk (39—39). De zeer op de persoon en
veel minder op de partij gerichte verkiezingen
kunnen weliswaar nog voor allerlei verrassingen
zorgen, maar een echt herstel voor de Republikeinen
lijkt uitgesloten.
Hoewel vrijwel overal lokale kwesties de belangrijk
ste rol spelen, zijn een aantal verkiezingen ook
nationaal interessant De Republikeinen kijken met
grote belangstelling naar de marges, waarmee
gouverneur Thompson (41) van Illinois en senator
Howard Baker van Tennessee herkozen zullen
worden. Thompson en Baker zijn de nieuwe hoop
van veel Republikeinen voor de race om het
presidentschap in 1980 en in ieder geval in 1984.
Het duo Ford-Reagan, dat de Republikeinse partij
nu aanvoert, is volgens velen aan vervanging toe.
Voor de Democraten is om vergelijkbare redenen
van belang hoeveel winst de Californische gouver
neur Jerry Brown weet te boeken op zijn Republi
keinse tegenstander. Brown staat met senator Ed
ward Kennedy klaar om bij een falen van Carter
het Democratische roer ovet te nemen.
Gouverneurs
De 50 Amerikaanse staten hebben op dit moment
37 Democratische, 12 Republikeinse, en één onaf
hankelijke gouverneur. Van de 36 nieuw te kiezen
gouverneurs zijn er 26 Democraat. Twaalf gouver
neurs verdwijnen in ieder geval, omdat ze zich
vrijwillig terugtrekken, wettelijk geen tweede of
derde termijn mogen dienen (onder andere George
Wallace van Alabama), of omdat ze in voorverkiezin
gen al zijn verslagen door partijgenoten (Maryland,
Massachusetts, Texas). Het verlies van de liberale
gouverneur Dukakis van Massachusetts tegen een
zeer conservatieve Democraat was één van de
grootste verrassingen tot nu toe. Het verlies van
gouverneur Briscoe van Texas kwam niet geheel
onverwacht en heeft landelijke implicaties. De
Democraat, die Briscoe versloeg, heeft weinig op
met Carter, zodat Carter in 1980 vanuit het belang
rijke Texas niet erg veel steun hoeft te verwachten.
Kansen voor de Republikeinen om het gouverneur
schap in een grote staat over te nemen, liggen er
voorlopig alleen in Pennsylvania. De Republikeinen
ruiken ook een kansje in Florida, waar twee
miljonairs strijden om de opvolging van de Demo
cratische gouverneur Askew: een schatrijke direk-
teur van een ontwikkelingsmaatschappij aan Demo
cratische kant en een minstens even bemiddelde
eigenaar van een drogisterij-imperium aan Republi
keinse zijde. In belangrijke staten als Ohio en
Michigan ligt echter een Democratische overname
binnen de mogelijkheden.
Humphrey's erfenis
Aan de tussentijdse vervanging van 33 leden van
de Senaat, alsmede twee overleden senatoren, is
voor de Republikeinen geen eer te behalen. Aan
de balans (18 Democraten, 17 Republikeinen) zal
nauwelijks iets veranderen. Een kleine Democrati
sche winst lijkt zelfs heel goed mogelijk. Het
honderdkoppige college, waarin elke staat twee
vertegenwoordigers heeft, zal wel enige verjonging
ondergaan. Het is zelfs mogelijk dat er voor het
eerst meer senatoren van beneden de 40 dan van
boven de 70 zullen zijn. De grootste verrassing tot
nu toe was het verlies van de gedoodverfde favoriet
voor de opvolging van Hubert Humphrey tegen een
zeer conservatieve kandidaat Het Democratische
bolwerk in Minnesota (de staat van Humphrey,
Mondale en de onoverwinnelijk geachte Democrati
sche partij van boeren en arbeiders) lijkt enigszins
te wankelen. De tweede Democratische senaatszetel
van Minnesota, die van Wendell Anderson, lijkt
volgens de laatste enquêtes in groot gevaar, en ook
de Democratische gouverneur Perpich heeft maar
een minieme voorsprong op zijn Republikeinse
tegenstander. Anderzijds maken Democraten kans
op overname van enkele „vaste" Republikeinse
senaatszetels, onder andere in Kansas, Nebraska,
Oklahoma en Virginia. In "Virginia zou dat ten koste
gaan van John Warner, echtgenoot van Elizabeth
Taylor.
Het Huis van Afgevaardigden, waarvoor de leden
per naar inwonertal gevormd district worden geko
zen, biedt de beste mogelijkheden voor de Republi
keinen voor enig herstel. Meer dan 30 zetels winst
zullen het echter niet zijn en volgens de laatste
enquêtes is een winst van rond de tien zetels zeer
waarschijnlijk. Interessant is hoe twee zeer populai
re afgevaardigden, Diggs in Illinois en Flood in
Pennsylvania, het er af zullen brengen, nadat ze
beiden recentelijk zijn beschuldigd van onwettige
financiële praktijken. Hun financiële handel en
wandel bleek in ieder geval geen beletsel om door
hun district naar de eindstrijd op 7 november te
worden afgevaardigd.
Op één front heeft rechts in Amerika nu al
gewonnen. Conservatieve groeperingen hebben ver
reweg het meeste geld gestopt in de talrijke campag
nes. Volgens de laatste ranglijst nemen conservatie
ve groeperingen de eerste 5 plaatsen in, aangevoerd
door de uiterst rechtse beweging van Ronald Rea
gan. Nummer 5 staat een dubieuze beweging als
„De Wapenbezitters van Amerika" en pas op de
achtste plaats komt de overkoepelende Amerikaan
se vakbondsorganisatie AFL-CIO.
DICKTO^T
